Nabór, selekcja i dobór środków treningowych na etapie
przygotowania wszechstronnego
Marek Chmielewski
I.
Nabór
(dobór; preselekcja, selekcja wstępna)
1.
Cel: poszukiwanie utalentowanych, a przynajmniej uzdolnionych jednostek
a)
Definicja talentu: wybitne predyspozycje w obrębie motoryki, somatyki i
psychiki przy pozytywnych uwarunkowaniach genetycznych i środowiskowych
2.
Rodzaje naboru
a)
Spontaniczny (naturalny)
-
wszyscy chętni (np. z ogłoszenia), rekomendacja rodziców, itp.
b)
Intuicyjny
-
wybór dokonany przez trenera w oparciu o rekomendację nauczycieli wf,
obserwacja zawodów szkolnych, i „czwartków LA” itp.
c)
Kierowany (systemowy)
-
właściwie opracowane metody pozwalające ocenić, czy i w jakim stopniu
jednostka przystaje do „ modelu mistrza”
II.
Przedmiot badania
(co badamy?)
1.
Poziom sprawności fizycznej
a)
Zastanej (uwarunkowanej genetycznie i środowiskowo)
b)
MoŜliwości rozwojowe – motoryka i somatyka w powiązaniu z wiekiem
biologicznym
c)
Zdrowie ogólne
2.
Uzdolnienia ruchowe (pogranicze motoryki i psychiki) czyli tzw. „potencjał
ruchowy” wyznaczony poziomem i rodzajem współzaleŜności cech motoryki
a)
Genetycznie uwarunkowana łatwość i trwałość „uczenia się ruchu”
3.
Wartości psychiczne (badane po selekcji wstępnej)
a)
Motywacja
b)
Ambicja
c)
Poczucie odpowiedzialności
d)
Nastawienie na sukces
e)
Intelekt (inteligencja) i komunikatywność
f)
Poziom zrównowaŜenia psychicznego – odporność na stres treningowy i
startowy
4. Pozostałe czynniki (badane po selekcji wstępnej)
a)
Stopień rozwoju biologicznego
b)
MoŜliwości rozwoju somatycznego
c)
Wydolność np. test „Wingate”, pułap tlenowy, itp.
d)
Psychikę: czasy reakcji, „test niepokoju”, „test walki”, inteligencję, itp.
III.
Metody naboru
(jak badamy – wybrane przykłady)
1.
Wyjściowe sprawdziany motoryczno-somatyczne tab.1
2.
Wyjściowe sprawdziany motoryczno-somatyczne kwalifikujące do poszczególnych
bloków konkurencji. Tab.2
3.
Wskaźniki naborowo-selekcyjne do kadry wojewódzkiej (dawniej makroregionu)
tab.3
IV.
Selekcja
(ciąg selekcyjny)
1.
Selekcja wstępna (preselekcja)
2.
Selekcja permanentna (ciągła) w trakcie trwania procesu szkolenia (proces ciągły i
dynamiczny)
3.
Selekcja okresowa jako sposób wyznaczenia optymalnej drogi rozwoju
zawodniczego
a)
Na przełomie okresów treningowych i mezocykli (tzw. mikrocykl kontrolny)
b)
Na przełomie etapów szkoleniowych
4. Prognozowanie tempa rozwoju i moŜliwości wynikowych jako istota procesu
selekcyjnego
V.
Trening na etapie przygotowania wszechstronnego i dobór środków
treningowych.
1.
Znaczenie etapu przygotowania wszechstronnego
-
budowanie fundamentu
2.
Czas trwania etapu i wiek ćwiczących w zaleŜności od:
a)
Zastanego poziomu cech motorycznych, wieku biologicznego, moŜliwości
rozwojowych i rodzaju styczności z kulturą fizyczną w okresie
„przednaborowym”
b)
Tempa rozwoju motoryczności i umiejętności
c)
Typu treningu
-
przeciwstawienie treningu progresywnego treningowi intensywnemu
3.
Cel główny przygotowań na tym etapie
a)
Przekonstruowanie młodego człowieka w taki sposób, aby w przyszłości (na
następnych etapach) mógł się dalej rozwijać i osiągnąć wynik do jakiego jest
predysponowany
b)
Równoczesna praca nad motoryką, psychiką i mentalnością
4.
Główne zasady (co trenujemy i w jaki sposób)
a)
Stymulacja rozwoju motoryki w oparciu o prawidłowe rozumienie znaczenia
okresów sensytywnych.
b)
Dobór właściwych środków treningowych (adekwatnych do moŜliwości
wykonania ćwiczenia)
c)
Stopniowanie trudności: od środków o prostej strukturze ruchu do złoŜonych
d)
Dobór środków o zawartości elementu wszechstronnego oddziaływania (kaŜdy
ś
rodek treningowy powinien zawierać aspekt umiejętności – i odwrotnie
e)
Kształtowanie obszerności, swobody i poprawności technicznej ruchu
5.
Główne akcenty treningowe jednostek w mikrocyklu tygodniowym przy
rozumieniu powyŜszych zasad.
6.
Podział na okresy w planie rocznym
7.
Przykładowe mikrocykle w okresie przygotowania ogólnego i w okresie startowym
8.
Przykładowe ilości treningów i ilości ćwiczeń kształtujące poszczególne cechy
motoryczne
Cecha
motoryczna
Ilość treningów
Ilość środków
treningowych
Ilość treningów
ogółem
Ilość ćwiczeń
głównych
Ilość ćwiczeń
ogółem
siła
57
47
Skoczność
68
48
Wytrzymałość
biegowa
66
34
Spr bieg
38
33
Zwinność,
gibkość
11
52
240
183
183
+ ok. 120 w
rozgrzewce
9.
Przykładowe wskaźniki frekwencji i progresji wynikowej zawodników
Zawodnik
Frekwencja
%
Wynik [m]
13 lat
Wynik [m]
14 lat
Wynik [m]
15 lat
Wynik [m]
16 lat
Wiek biol Uwagi
A.K.
96.7
5.04
6.18
6.77
9.91
N
Rezygnacja
K.H.
97.4
-
5.07
5.75
6.29
N
M.W.
97.0
-
5.61
6.29
6.72
O
P.S.
96.7
-
4.98
5.81
6.37
(13.98)
P
M.R.
95.8
-
5.21
6.22
6.64
N
M.K.
75.6
-
-
5.70
6.30
O
Rezygnacja
M.Cz.
96.5
-
5.11
5.71
?
O
K.S.
92.0
4.96
5.72
?
?
N
R.A.
88.6
-
-
5.60
6.64
O
VI.
Podsumowanie treści wykładu oraz końcowe uwagi ogólne.
KRYTERIA NABORU DO KADRY WOJEWÓDZKIEJ
Podstawą do opracowania poniŜszych wskaźników jest materiał opublikowany przez Zespół
Szkoleniowy Trenerów Makroregionalnych przy PZLA w 1996 roku (X 96 r.) i wdroŜony w
1997 r. jako podstawowe kryterium kwalifikacyjne do Kadr Makroregionalnych.
Od dawna trenerzy LA odczuwali potrzebę stosowania wskaźników, które opierałyby się na
obiektywnych, ogólnie przyjętych podstawach i czynili mniej lub bardziej wycinkowe próby ich sformułowania.
Zespół szkoleniowców (Marek Chmielewski – pomysłodawca koncepcji, Ireneusz
Zgrzebnicki, Czesław Cybulski, Jerzy Sudoł, Aleksander Zdybel i Włodzimierz Wegwerth) po
usystematyzowaniu wcześniejszych materiałów i wprowadzeniu własnych, opartych na
zgromadzonej dokumentacji -zaproponował zestaw wskaźników przyjęty następnie przez
Komisję MłodzieŜową PZLA i Zespół Szkoleniowy PZLA.
Oficjalne ich wdroŜenie w 1997 r. poprzedzone zostało wieloma konsultacjami ze szkoleniowcami o
największych w kraju osiągnięciach i dyskusjami w liczniejszych gremiach.
Niniejsze wskaźniki zostały nieznacznie zmodyfikowane; obniŜono niektóre pułapy wyników w niŜszej
punktowo kategorii (5, 3 pkt), Rozszerzono moŜliwość zdobywania punktów za odpowiednio wysokie pozycje w
tabelach wynikowych PZLA, zamieniono niektóre konkurencje na aktualnie obowiązujące w kat. Młodzików a
takŜe zmieniono „kategorię waŜności” niektórych wskaźników.
Proponujemy takŜe poszerzenie ich roli i zastosowania nie tylko jako kryterium kwalifikacyjnego i
selekcyjnego do kadry województwa, ale takŜe jako zestaw wskaźników określający pułap wyjściowy przy
konstruowaniu rocznego planu treningowego i obiektywny punkt odniesienia przy sprawdzianach okresowych.
Kolejna weryfikacja i modyfikacja wskaźników została dokonana w czerwcu 2004 r. Dotyczy
wskaźników podstawowych (grupa I), które zostały dostosowane do aktualnego poziomu lekkoatletyki w Polsce i
w województwie lubelskim. Większość wskaźników tej grupy została obniŜona a w rzutach i biegach przez płotki
zmieniona ze względu na zmiany przepisów (cięŜar sprzętu, promień pola rzutów, wysokość płotków).
Utrzymano zasady dotyczące kategorii młodzieŜowej (20 – 22 lata). Szkoleniem w kadrze wojewódzkiej
w tej kategorii wieku mogą być objęci zawodnicy klasy I oraz zawodnicy osiągający wyniki w górnej strefie klasy
II, rekomendowani przez trenera kadry (dotyczy to wyłącznie 20-latków).
Wskaźniki 2002 – część opisowa
Zestaw wskaźników podzielony został na trzy grupy. Suma punktów uzyskanych w
kaŜdej z nich mówi o poziomie wyjściowym zawodnika i jego potencjale.
Grupa I – wskaźniki podstawowe
(wynikowo – somatyczne)
Decydującą rolę odgrywa tutaj wynik w konkurencji głównej, wymiary i proporcje
ciała, poziom wiodącej cechy motorycznej.
Grupa II – wskaźniki pomocnicze
(motoryczno – techniczne)
Głównie wskaźniki poziomu cech motorycznych, sprawności specjalnej i wyniki w
konkurencjach pokrewnych.
Grupa III – wskaźniki dodatkowe
(rankingowo – preferencyjne)
Głównie pozycja w rankingu ogólnopolskim, miejsce w tabelach PZLA, skuteczność startowa,
preferencje trenera kadry wojewódzkiej itp.
Wskaźniki grup I i II zostały zróŜnicowane; uwzględniono specyficzne potrzeby motoryczne, somatyczne i
fizjologiczne kaŜdej konkurencji i przedstawiono w formie tabel.
Wskaźniki grupy III i przyporządkowane im punkty przedstawiono w formie opisowej.
Tabela 1 moŜliwych do zdobycia punktów w poszczególnych blokach konkurencji i ich procentowe rozbicie na
grupy.
Blok konkurencji
Grupa I
wskaźniki
podstawowe
Grupa II
wskaźniki
pomocnicze
Grupa III
wskaźniki
dodatkowe
Suma pkt Suma
%
Proponowane kryterium
kwalifikacyjne pkt
Skok - 10
wskaźników I i II
grupy
30 pkt
40 %
20 pkt
27 %
25 pkt
33 %
75 pkt
100 %
38
Płotki - 10
wskaźników I
i II grupy
30 pkt
40 %
20 pkt
27 %
25 pkt
33 %
75 pkt
100 %
38
Sprint – 8
wskaźników I i II
grupy
24 pkt
37 %
16 pkt
25 %
25 pkt
38 %
65 pkt
100 %
33
Rzuty – 8
wskaźników I i II
grupy
24 pkt
37 %
16 pkt
25 %
25 pkt
38 %
61 pkt
100 %
33
Biegi – 6
wskaźników I i II
grupy
24 pkt
39 %
12 pkt
20 %
25 pkt
41 %
61 pkt
100 %
31
Chód - 6
wskaźników
I i II grupy
24 pkt
45%
12 pkt
22%
18 pkt
33%
54 pkt
100%
29
U W A G A ! Nie opracowano wskaźników w skoku o tyczce i wielobojach.
Grupa III – wskaźniki dodatkowe
(rankingowo – preferencyjne)
8* pkt – Mistrzostwo Polski w letnich MPJ, OOM, MP Młodzików.
6* pkt – medal w letnich MP (kategoria j. w.)
4* pkt – medal w przełajowych i halowych MP (kategoria j. w.)
4* pkt – miejsce w „ósemce” letnich MP (kategoria j. w.)
4* pkt – miejsce w „trójce” letnich MP w swoim roczniku (18, 16 lat)
3** pkt – miejsce w „ósemce” w tabelach wynikowych PZLA w swojej kategorii wiekowej.
2** pkt – miejsce w „ósemce” w tabelach wynikowych PZLA w swoim roczniku (18, 16 lat)
1** pkt – miejsce w „szesnastce” w tabelach wynikowych PZLA w swoim roczniku (18, 16 lat)
4 pkt – wynik w rozpatrywanej konkurencji równy lub lepszy od limitu sześciu punktów dla zawodników o rok
starszych (tzw. „przebitka” wynikowa)
3 pkt – wiek biologicznie opóźniony
1 pkt – wiek biologiczny w normie
5 lub 4 lub 3 pkt – punkty preferencyjne trenera kadry wojewódzkiej (patrz objaśnienia)
2 pkt – staŜ treningowy: juniorzy – 3 lata i mniej, juniorzy młodsi – 2 lata i mniej, młodzicy – 1 rok i mniej.
* i ** - punkty przyznawane za jedno osiągnięcie.