Sztuka pokoju

Autor: Morihei Ueshiba
T³umaczenie: Magdalena Zamorska
ISBN: 978-83-246-1154-6
Tytu³ orygina³u:

The Art of Peace

Format: A5, stron: oko³o 110

Inspiruj¹ce nauki z mów i pism wojownika pokoju

•

Sztuka wojny kontra sztuka pokoju

•

M¹dre wyciszanie agresji

•

Dyscyplina cia³a i ducha

Czym jest ¿ycie? To fascynuj¹ca, ale pe³na wyzwañ i niespodziewanych zakrêtów
œcie¿ka, na której trudno nie zb³¹dziæ. Ka¿dego dnia zmagamy siê z w³asnymi wyborami
i niespodziankami, które przyszykowa³ dla nas los. Szukamy z³otego œrodka, który
pozwoli nam na pogodzenie cia³a i umys³u, ofiarowuj¹c wyciszenie, równowagê i si³ê,
dziêki którym staniemy siê wojownikami pokoju. Jeœli nie chcesz œcigaæ gnaj¹cego
donik¹d œwiata, a Twoim marzeniem jest zwolnienie tempa, ws³uchanie siê w siebie
i innych ludzi, poznaj inspiruj¹ce nauki japoñskiego O’Sensei.

Pod¹¿aj œcie¿k¹ najw³aœciwsz¹ dla siebie

Morihei Ueshiba by³ nie tylko twórc¹ japoñskiej sztuki walki Aikido. Ofiarowa³ on swym
uczniom coœ mo¿e nawet cenniejszego – Sztukê pokoju. To wyzwalaj¹ca i twórcza
metoda dyscyplinowania cia³a i umys³u. Z jej pomoc¹ nabierzesz bieg³oœci w sztuce
radzenia sobie z agresj¹ oraz odnajdziesz drogê sprzyjaj¹c¹ rozwojowi nieustraszonoœci,
m¹droœci i przyjaŸni. Kontakty zawodowe, osi¹ganie zamierzonych celów, transakcje
i interesy, interakcje z osobami nam bliskimi oraz zupe³nie obcymi nabior¹ nowego,
pe³nego i harmonijnego wymiaru.

Ws³uchaj siê w s³owa aposto³a pokoju

•

¯yj odwa¿nie i twórczo.

•

Poczuj w sobie energiê wprawiaj¹c¹ w ruch wszechœwiat.

•

Poznaj niezwyk³¹ „poezjê Drogi”.

„Lubiê ludzi uduchowionych. Je¿eli chcecie siê poœwiêciæ pomaganiu innym, ulepszaniu œwiata, mo¿ecie zostaæ
moimi uczniami. Jednak nie wolno Wam praktykowaæ tej œcie¿ki bez przekonania
– albo realizujecie j¹ w pe³ni, albo w ogóle.”

Morihei Ueshiba

Spis tre

Łci

Przedmowa

9

I Morihei Ueshiba ! aposto

ķ sztuki pokoju

13

II Sztuka wojny versus sztuka pokoju

43

III Sztuka pokoju

55

II

Sztuka wojny versus

sztuka pokoju

S

Z T U K A W O J N Y V E R S U S S Z T U K A P O K O J U

4 5

ORIHEI CZ

ĎSTO WSPOMINAĶ

,

Ůe sztuka walki postrzegana jako

co

Ŏ fizycznego zdecydowanie róŮni siď od tej pojmowanej

duchowo. (Japo

Ĺskie sķowa, których uŮywaķ, to haku, czyli

co

Ŏ !fizycznego" i kon # coŎ !duchowego"). Nie podobaķa mu siď

idea przewodnia Bushido, a przynajmniej sposób, w jaki military

Ŏci jû

interpretowali. Jak ju

Ů zostaķo wspomniane, Morihei nauczaķ, Ůe

!Bushido nie uczy tego, jak umiera

ý, ale jak Ůyý". Krytykowaķ równieŮ

to,

Ůe szoguni podŮegali do wojny: !Nie ma nic szlachetnego w uŮy-

waniu broni i stosowaniu sztuki prowadzenia wojny, by kieruj

ûc siď

czyst

û zachķannoŎciû, zajûý cudze wķoŎci". Potďpiaķ faķszywû ideď

!honoru", która prowadzi do nieko

Ĺczûcej siď wendety i bulwersowaķa

go stosowana przez samurajów-bandytów popularna niegdy

Ŏ prak-

tyka tsuji-giri # rozmy

Ŏlne prowokowanie walki po to tylko, by wy-

próbowa

ý jakoŎý nowego ostrza.

Morihei opisa

ķ róŮnicď miďdzy fizycznym a duchowym pozio-

mem sztuki walki:

Fizyczna sztuka walki jest

ŎciŎle zwiûzana z materialnymi obiektami.

Ten rodzaj sztuki walki jest

Ŭródķem niekoĹczûcych siď sporów,

poniewa

Ů jej podstawû jest konflikt dwóch siķ. Natomiast w du-

chowej sztuce walki postrzega si

ď rzeczy na wyŮszym poziomie.

Jej podstaw

û jest miķoŎý, a rzeczy sû widziane jako caķoŎý; jako coŎ

bezkszta

ķtnego, co nie próbuje sobie znajdowaý wrogów.

Jak pokazuje biografia zamieszczona w cz

ďŎci I tej ksiûŮki, Mori-

hei intensywnie trenowa

ķ fizyczne sztuki walki, gķównie japoĹskie,

lecz zna

ķ teŮ zachodnie sztuki walki. Ten apostoķ pokoju poddaķ siď

wielu próbom na polach walki stwarzanych przez samo

Ůycie i trudno

by

ķoby go nazwaý rozmarzonym idealistû. W gruncie rzeczy moŮna

powiedzie

ý, Ůe Morihei ostatecznie staķ siď mistrzem dziďki przekro-

czeniu samego poj

ďcia !sztuka walki".

M

4 6

M

O R I H E I

U

E S H I B A

i S

Z T U K A

P

O K O J U

Ludzie pytaj

û mnie: !Dlaczego twoje Budo tak bardzo róŮni siď od

innych sztuk walki? Gdzie si

ď uczyķeŎ sztuki Aikido?". Odpowia-

dam: !Uczy

ķem siď wielu sztuk walki, ale poniewaŮ wszystkie one

s

û niedoskonaķymi systemami stworzonymi przez niedoskonaķe

istoty ludzkie,

Ůadna z nich nie potrafiķa mi daý odpowiedzi na

moje pytanie »Co jest prawdziwym celem Budo?«. Musia

ķem od-

kry

ý prawdď samodzielnie, spoglûdajûc w gķûb siebie. Dawniej

sztuki walki by

ķy mylnie uwaŮane za sposób, w jaki moŮna mor-

dowa

ý czy pozbawiaý ludzi Ůycia. W przeciwieĹstwie do tego Ai-

kido pozwala zachowywa

ý i pielďgnowaý ludzkie Ůycie, jest Ŏrod-

kiem, który pozwala zapobiec okaleczeniom i rozlewowi krwi".

A nast

ďpnie dodaķ:

By zbudowa

ý niebo na ziemi, potrzebujemy takiego Budo, które-

go duch jest czysty i które jest pozbawione nienawi

Ŏci i chciwoŎci.

Musimy przestrzega

ý naturalnych zasad i doprowadziý do har-

monii pierwiastek materialny z duchowym. Aikido znaczy nie zabi-
jaj. Chocia

Ů prawie wszystkie wyznania przykazujû, by nie odbie-

ra

ý Ůycia, wiďkszoŎý z nich usprawiedliwia zabijanie z takich czy

innych powodów. Natomiast w Aikido próbujemy ca

ķkowicie

unika

ý zabijania, nawet jeŮeli dotyczy to bardzo zķej osoby.

Morihei pot

ďpiaķ zabijanie kaŮdej Ůywej istoty, nawet muchy. Jego

podej

Ŏcie bardzo przypominaķo to, które prezentowaķ wielki fech-

mistrz i mistrz zen Tesshu Yamaoka (1836 $ 1888). W przeciwie

Ĺ-

stwie do wielu spragnionych krwi adeptów sztuk walki by

ķ on bar-

dzo dumny z tego,

Ůe nigdy nie zabiķ Ůadnej istoty ludzkiej, choý

wielokrotnie bywa

ķ wyzywany do walki przez uzbrojonych po zďby

przeciwników. (Pewnego razu Tesshu, podobnie jak Morihei, prze-
szed

ķ nietkniďty pod gradem kul). Podczas gdy wiďkszoŎý adeptów

sztuk walki w Japonii na swojego

Ŏwiďtego patrona wybiera sobie

gniewne i

Ŏwietnie uzbrojone bóstwo Fudo Myo-o, zarówno Tesshu,

S

Z T U K A W O J N Y V E R S U S S Z T U K A P O K O J U

4 7

jak i Morihei woleli Kannon, bogini

ď wspóķczucia. Morihei faktycz-

nie mówi

ķ, Ůe wszystkie techniki stosowane w Takemusu Aiki to spo-

sób, w jaki manifestuje si

ď miķosierdzie Kannon.

Przez ca

ķe Ůycie dbaķem o rozwój Aikido i wciûŮ wiele przede

mn

û, ale wiem, Ůe jest to Droga, której celem jest niesienie lu-

dziom mi

ķoŎci i dobroci. W Ůaden sposób nie wolno nam kalaý

pami

ďci naszych dawnych wielkich mistrzów i powinniŎmy byý

wdzi

ďczni za pozostawione nam dziedzictwo, a równoczeŎnie mu-

simy pod

ûŮyý za ich przykķadem, by stworzyý nowe Budo, które

dzia

ķa zgodnie z nakazem niebios, jest wolne od wstydu i bezu-

stannie manifestuje swoj

û ŎwieŮoŎý i ŮywotnoŎý. ōwiat zawsze bďdzie

przechodzi

ķ dramatyczne przemiany, ale konflikty zbrojne i woj-

na mog

û nas caķkowicie zniszczyý. Tym, czego nam trzeba, sû tech-

niki pomagaj

ûce osiûgaý harmoniď, a nie te, które sķuŮû prowa-

dzeniu sporów. Potrzeba nam Sztuki Pokoju, a nie Sztuki Wojny.

Aikido to Budo nowego milenium:

Aikido jest prawdziw

û sztukû walki, poniewaŮ wyķania siď z prawdy

wszech

Ŏwiata. PoniewaŮ jego jûdrem jest uniwersalna jednoŎý, Aiki-

do postrzega wszystko w kosmosie jako cz

ďŎý jednej rodziny i ja-

ko wyraz ostatecznej harmonii i prawdziwego pokoju. Bazuj

ûc na

tej uniwersalnej wizji, Aikido nie powinno by

ý postrzegane jako

nic innego, jak sztuka walki o mi

ķoŎý. Nigdy nie moŮe wiûzaý

si

ď z przemocû. Aikido jest ucieleŎnieniem Boskiego Stwórcy,

prawdziwego majestatu. Jest ono praktykowane jako pokojowe
po

ķûczenie nieba i ziemi. Celem Aikido jest nauczanie ludzi, jak

unika

ý przemocy i wprowadzanie ich na wyŮszy poziom ŎcieŮki du-

chowej. Jest to

Ŏrodek, dziďki któremu moŮna zaprowadziý po-

wszechny pokój. Je

Ůeli zjednoczymy wszystkie narody, zniknie

potrzeba zbroje

Ĺ atomowych, a ten Ŏwiat stanie siď miejscem,

w którym mo

Ůna dobrze i przyjemnie Ůyý.

4 8

M

O R I H E I

U

E S H I B A

i S

Z T U K A

P

O K O J U

W przypadku Aikido nie ma miejsca na spory ani zorganizowan

û

rywalizacj

ď, poniewaŮ nie jest to sport. Adepci kolejno stajû siď

!zwyci

ďzcami" i !przegranymi" i starajû siď przekroczyý liniď mety,

podaj

ûc sobie dķonie:

Sport jest w dzisiejszych czasach bardzo powszechny i jako

ýwi-

czenia fizyczne jest czym

Ŏ bardzo korzystnym. RównieŮ w Aiki-

do trenujemy nasze cia

ķo, ale równoczeŎnie uŮywamy tego ciaķa

jako narz

ďdzia do trenowania naszego umysķu, uspokajania

ducha, a tak

Ůe poszukiwania pewnej jakoŎci i piďkna, których to

wymiar w sporcie nie istnieje. Dzi

ďki ýwiczeniu Aikido pielďgnu-

jemy m

ďstwo, szczeroŎý, wiernoŎý, wielkodusznoŎý i piďkno, a rów-

nocze

Ŏnie wzmacniamy i uzdrawiamy ciaķo. W Aikido uczymy siď

nie tego, jak wygrywa

ý, ale jak zwyciďŮaý w kaŮdej sytuacji.

Jednak

Ůe Morihei mówiķ o jednym rodzaju dûŮenia do wspaniaķej

nagrody. U

Ůywaķ wyobraŮeĹ sintoistycznych bogów-stwórców, Izanagi,

czyli !tego, który zach

ďca" i Izanami, czyli !tej, która zachďca" # ich

akt seksualny stworzy

ķ Ŏwiat # by zobrazowaý niepohamowane

pragnienie zjednoczenia, nieustanne d

ûŮenie do zbliŮenia, które to

adepci Aikido powinni na

Ŏladowaý w trakcie wķasnych poszuki-

wa

Ĺ jednoŎci z wszechŎwiatem. Morihei równieŮ pouczaķ swoich

uczniów, by g

ķďboko rozwaŮyli stapianie siď tych dwóch twórczych

energii, m

ďskiej i ŮeĹskiej, reprezentowanych w postaci Izanagi

i Izanami

1

. Jego ezoteryczne wyja

Ŏnienie, jak to stanowisko wykorzy-

sta

ý w Aikido, jest nastďpujûce:

Materia jest

ŮeĹska, to klinga. Duch jest mďski, to grot. Lewa stopa

(noga) jest m

ďska, wspiera siď o niebo. Prawa stopa (noga) jest

ŮeĹska i wspiera siď o ziemiď. Wasze ciaķo reprezentuje centralny

1

Taki typ my

Ŏlenia moŮna dostrzec równieŮ we wspóķczesnych

technikach Aikido i ich podziale na omote i ura ! przyp. red.

S

Z T U K A W O J N Y V E R S U S S Z T U K A P O K O J U

4 9

filar stworzenia. Prawa stopa jest podstaw

û, lewa stopa natomiast

reaguje na niesko

Ĺczenie wiele sposobów. Lewa reprezentuje ma-

sakatsu (prawdziwe zwyci

ďstwo) i zasadď mďskû, prawa natomiast

agatsu (zwyci

ďstwo indywidualne) i zasadď ŮeĹskû; ich zjednoczenie

to katsuhayabi (zwyci

ďstwo tu i teraz), narodziny wszelkiej metody.

Morihei opisa

ķ metody wykorzystywane w Aikido w nastďpujûcy

sposób:

Wszystkie metody wykorzystywane w Aikido musz

û byý powiûzane

z uniwersalnymi zasadami. Te, które nie s

û powiûzane z najwyŮ-

szymi zasadami, odwróc

û siď przeciwko Tobie, uszkadzajûc Two-

je cia

ķo. W przypadku Aikido zmiana jest sednem metody. W Ai-

kido nie ma

Ůadnych form. PoniewaŮ nie ma ustalonych form,

Aikido polega na studiowaniu ducha. Nie daj si

ď usidliý for-

mom; je

Ůeli sobie na to pozwolisz, przeoczysz wszystkie subtelne

ró

Ůnice, które pojawiajû siď podczas wykonywania poszczegól-

nych uk

ķadów. W przypadku Aikido duchowa przenikliwoŎý stoi

na pierwszym miejscu, a odnowa serca # na drugim. Szczere my-
Ŏlenie jest podstawû prawdziwej metody. Wykorzystaj swoje
cia

ķo, by poprzez fizycznû formď zamanifestowaý ducha.

W pó

Ŭniejszych latach swojego nauczania Morihei zwykle uczyķ

jedynie podstawowych technik i czasami który

Ŏ z mķodszych i Ŏmiel-

szych uczniów skar

Ůyķ siď: !Sensei, przerabiamy tď samû technikď od

godziny. Prosimy ci

ď, pokaŮ nam coŎ innego". !Idioto% # wykrzy-

kiwa

ķ Morihei. # KaŮda bez wyjûtku byIJa róŮna. Dopiero w momencie,

gdy potrafisz dostrzec ró

Ůnicď, zaczniesz robiý postďpy w Aikido".

Je

Ůeli ktoŎ prosiķ, by mu pokazaý !tajemnû technikď", otrzymywaķ

podobn

û odpowiedŬ. !KaŮda technika zawiera w sobie wszystkie ta-

jemnice, których kiedykolwiek b

ďdziesz potrzebowaķ". Czďsto Mo-

rihei w takiej sytuacji wymaga

ķ zaprezentowania techniki zwanej tai-

nohenko (zwrot cia

ķa), najprostszego z wszystkich ruchów. Albo mawiaķ:

5 0

M

O R I H E I

U

E S H I B A

i S

Z T U K A

P

O K O J U

!Je

Ůeli choý raz uda ci siď prawidķowo wykonaý shiho-nage («rzut w czte-

rech kierunkach», podstawowa technika,

ýwiczona podczas kaŮdej

sesji), b

ďdziesz bliski mistrzostwa w Aikido". JeŮeli uczeĹ prosiķ o to,

by mu ponownie pokaza

ý pracď stóp w danym ukķadzie, Morihei

grzmia

ķ: !Nie uczď ciď, jak masz ruszaý stopami; nauczam, jak poruszyý

swój umys

ķ%". Inny uczeĹ pewnego razu powiedziaķ: !Gdy jesteŎ z nami

tu, w dojo, potrafi

ď wykonywaý poszczególne ukķady caķkiem poprawnie,

ale gdy ci

ď nie ma, nie potrafiď sobie niczego przypomnieý". Morihei

wyt

ķumaczyķ: !Dzieje siď tak, poniewaŮ ķûczď twoje ki z moim i w niedo-

strzegalny sposób ci

ď prowadzď. JeŮeli kiedykolwiek masz wûtpliwoŎci

czy problemy, pomy

Ŏl o mnie, a ja ci bďdď towarzyszyķ".

Nauki Moriheia by

ķy w znacznym stopniu podobne do tych, któ-

rymi pos

ķugujû siď mistrzowie zen, wykorzystujûcy koany, czyli specy-

ficzne

ķamigķówki; za ich pomocû, dajûc sprzeczne polecenia, dopro-

wadzaj

û swoich uczniów do stanu wzmoŮonej czujnoŎci. Morihei

mawia

ķ niektórym uczniom: !Podstawû wszystkich ukķadów Aikido

jest miecz; niech walka mieczem stanie si

ď podstawû twojego treningu".

Jednak inni s

ķyszeli coŎ wrďcz przeciwnego: !Trzymaj siď z daleka od

miecza, dopóki si

ď nie nauczysz wykorzystywaý wķasnego ciaķa". Albo:

!Nigdy nie dopuszczaj do tego, by twój przeciwnik zastosowa

ķ na

tobie mocny chwyt", a równocze

Ŏnie: !JeŮeli chcesz nabraý siķ, po-

zwól, by twój przeciwnik mocno ci

ď chwyciķ i staraj siď go poruszyý".

Odno

Ŏnie metod Morihei wygķosiķ ten celny komentarz:

W rzeczywisto

Ŏci Aikido nie uznaje Ůadnych form, Ůadnych usta-

lonych wzorców. Jest czym

Ŏ w rodzaju niewidzialnej fali energii.

Poniewa

Ů jednak ludziom jest zbyt trudno pojûý tego rodzaju fe-

nomen, dora

Ŭnie stosujemy pewne formy po to, by móc to wyja-

Ŏniý i wykorzystaý w praktyce. W gruncie rzeczy kaŮdy ruch moŮe
sta

ý siď metodû w Aikido, wiďc patrzûc z takiej perspektywy, moŮna

powiedzie

ý, Ůe bķďdy nie istniejû. Moja rada brzmi: naucz siď i za-

pomnij% Naucz si

ď i zapomnij% Niech metody stanû siď czďŎciû

twojej istoty%

Czytaj dalej...

S

Z T U K A W O J N Y V E R S U S S Z T U K A P O K O J U

5 1

Podobnie, je

Ůeli uczeĹ pytaķ: !Jak siď nazywa ten ukķad?", Morihei

odpowiada

ķ: !Nazwij to po swojemu. Dziďki temu stanie siď on dla

ciebie bli

Ůszy". PóŬniej stwierdziķ:

Nie mo

Ůesz naŎladowaý tego, co ja robiď. KaŮdy ukķad bez wyjûtku

jest wyj

ûtkowym, ostatecznym doŎwiadczeniem. Moje ukķady po-

jawiaj

û siď swobodnie, tryskajûc jak fontanna. Zamiast usiķowaý

na

Ŏladowaý to, co robiď, sķuchaj tego, co mówiď. W tym wķaŎnie

tkwi sedno wszystkich metod. Kiedy

Ŏ to pojmiesz.