Rex Pomeranorum – o próbie awansu

w hierarchii władców pomorskich w XII wieku

Piotr Boroń

Wiosną1185rokuwojskaduńskieprowadzoneprzezkrólaKanutaVIiarcy-

biskupaAbsalonazajęłycałybiegrzekiDziwny,rozbiłyobózwmiejscu,gdzienie-

gdyśstałWoliniprzystąpiłydooblężeniaKamienia.KsiążępomorskiBogusław,już

wcześniejpobityprzezflotęduńsko-rugijskąwbitwieuwybrzeżywyspyKoos,zmu-

szonyzostałdoukorzeniasięprzedduńskimkrólem(Pieradzka1953,94n.;Wybra-

nowski2004,220)Obiecałwówczas,międzyinnymi,podległośćlenną,rocznytrybut

orazzrzeczeniesięgroduWołogoszcznarzeczksięciaRugiiJaromira.Widomym

znakiemklęskipomorskiegowładcybyłaucztawyprawionaprzezarcybiskupaAb-

salona,naktórejBogusławdotegostopniauraczyłsięwinem(zapewnezezgryzoty),

żestraciłprzytomność,aarcybiskupzmuszonybyłdaćmudlaochrony40duńskich

żołnierzy

1

.Wydarzenia,októrychmówimy,zostałypotraktowanejakoistotnypunkt

w dziejach duńskich – to właśnie na tym wydarzeniu i opisie śmierci Bogusła-

wakończyswąopowieśćodziejachKnytlingów,czyliduńskiejdynastii,autorSagi

o Knytlingach(Knytlinga saga).Samiwładcyduńscyodtegomomentuprzybierają

tytułRex Danorum Slauorumque.Cociekawe,tytułkrólaSłowianprzyjmujewładca,

któregodziadek,KanutLavard,zapewnianaswswymspisanymnazleceniesyna

– Waldemara I, żywocie, że Słowianie nigdy króla nie mieli. Ktoś kto tak uważa,

po prostu nie rozumie, że każdego znaczącego człowieka tytułują kneziem, a tyl-

koDuńczycyźletłumaczątosłowojakokról.WypowiedźKanutaLavardazawarta

w jego żywocie to efekt odpowiedniej ideologii czasów Waldemara I

2

. Jego syn,

KanutVIniemajednakżadnychwątpliwościcodoużyciatytułukrólaSłowian

3

.

Mówiąc krótko, jeśli prawdą jest, że Słowianie nie mieli króla, to teraz go mają,

ajestnimkrólduński.Moglibyśmydziśpowiedzieć–ot,wielkarzecz,jednazwielu

Saxo XVI, 8, 7: Et ne venerationis expers dimitteretur, ab Absalone convivio cum amicis exceptus,

potu nimis avide sumpto, adeo vires sensumque exuit, ut vix mente constare putaretur. Qua intemper-

antia amissae maiestatis oblitus, deflandae servitutis loco libertatis gaudia repraesentavit. Igitur nimio

ebrietatis haustu obstupefactis nervis, nave egestus in tentorio collocatur, Absalone quadraginta arma-

tos ante tabernaculi fores excubare nocturneaque eius custodiae vacare iubente.

O tytule królewskim Kanuta Lavarda zob. Boroń 010a.

Por. o duńskiej ekspansji w latach 1170-1185 Riis 00, 4-44. Tamże o ekspansji w imię Kanuta

Lavarda, 45 nn.

9

10

scenzmagańśredniowiecznychwładców,wktórychrazjeden,razdrugibierzegórę.

Z dzisiejszej perspektywy władztwo duńskie nad Pomorzem Zachodnim można

uznaćzaprzejścioweiniemającewielkiegoznaczenia

4

.Kiedyjednakspojrzymyna

tozperspektywyjednegoczłowieka–owegoupijającegosięzrozpaczyBogusława,

musimyzadaćpytanieoindywidualnywymiartejklęski.Wponiższymtekściechcę

zwrócićuwagęnapolityczneambicjepomorskiegowładcy,szczególniewidocznew

tytulaturze,kiedyużytyzostałterminrex Pomeranorum.

Prawie cała druga połowa XII wieku była w dziejach Pomorza Zachodniego

i północnej Słowiańszczyzny okresem wojen i zmagań miejscowych dynastów

między sobą oraz walk z próbującymi ich uzależnić władcami duńskimi oraz

książętamipółnocnoniemieckimi.Ostatecznywyniktychwalkjestogólnieznany.

WciśniętepomiędzyRzeszęirosnącąwpotęgęDanię,północno-zachodnietereny

Słowiańszczyznystraciłyniezależnośćpolitycznąistałysiętylkoprzedmiotemgry

politycznej.Wartojednakzwrócićuwagęnapróbęwybiciasięwtejrozgrywce,podjętą

zapewnewlatach80.XIIwiekuprzezBogusławaI,wczymzapewnetowarzyszyły

mukontrposunięciajegowieloletniegopolitycznegowroga,Jaromirarugijskiego

5

.

Istotnymelementemtejpolitycznejrozgrywkibyłoprzyjęcietytułukrólewskiego,

zapewnedającegopierwszeństwowhierarchiinietylkosłowiańskichwładców.Prze-

kazyźródłowemówiącenamodziejachdwunastowiecznejSłowiańszczyznyprzy-

noszącałkiemsporąliczbęwzmianekmówiącychoużywaniutytułukrólewskiego

oraz insygniów władzy królewskiej, przede wszystkim korony, przez miejscowych

władców.WskazaćtutrzebaHenrykaGotszalkowica,KanutaLawarda,Przybysła-

waHenrykastodorańskiegoorazinteresującychnasBogusławaIiJaromira

.Zwykle

wzmiankitesąlekceważoneczywręczignorowaneprzezbadaczy,bądźteżtłumaczo-

nejakonieporozumieniafilologiczne.Czasamijednakliczbaijakośćtychprzekazów

niedajesięwtensposóbzinterpretować;takiwłaśnieprzypadekobserwujemyprzy

okazjipolitycznychambicjiBogusławaI.Posiadamykilkawzmianekwskazujących

na użycie przez Bogusława pomorskiego tytułu królewskiego oraz przedstawienie

wkoronie.WtekściekronikarskimużyłtegoterminuopatArnoldzLubeki,autor

Kroniki Słowian,nazywającBogusławaprinceps sive rex Pomeranorum(ArnoldIII,

7).DuńskikronikarzSaxoGramatykpiszeojakichśobietnicachcesarzaFrydery-

kaBarbarossyodnośnietytułów,obietnicachzłożonychBogusławowiiJaromirowi.

Informacjatajestjednakdośćniejasna(SaxoXV,5,10).Wreszcietytułrexpojawia

sięnamonetachBogusława,anainnejmoneciewidzimywizerunekwładcywkoro-

nie.MowatuomonetachBogusławaztytułemrex,określonychjakotyp5iwedług

4 W ten sposób odczytać można jedynie zdawkowe stwierdzenie faktu przez Michała Sczanieckiego

(1955, 67).

5 Obaj książęta byli ze sobą blisko spokrewnieni. Jaromir to avunculus i propinquus Bogusława.

E. Rymar (005, 111) przypuszcza, że matką Jaromira była nieznana z imienia siostra Bogusława.

6 Omawiam te problemy w pracy Boroń 010b.

Piotr Baroń

2

Ryc. 1. Monety Bogusława I z tytułem rex. Typ 5 i 6 wg H. Dannenberga, typ 6 i 7 wg R. Kiersnow-

skiego

Fig. 1. Coins of Bogusław I depicting royal title rex. Type 5 and 6 according to H. Dannenberg, type 6

and 7 according to R. Kiersnowski

Ryc. . Moneta wspólna Kazimierza I i Bogusława I z wizerunkiem ukoronowanego władcy. Typ 17

wg H. Dannenberga, typ 1 wg R. Kiersnowskiego

Fig. . Common coin of Kazimierz I and Bogusław depicting the sovereign wearing a crown. Type 17

according to H. Dannenberg, type 1 according to R. Kiersnowski

Ryc. . Monety Jaromira rugijskiego z wizerunkiem ukoronowanego władcy i tytułem IAROMAR

REX. Typ , a i 4 wg H. Dannenberga

Fig. . Coins of Jaromar I, Prince of Rügen, depicting the sovereign wearing a crown and the title

IAROMAR REX. Type , a and 4 according to H. Dannenberg

Rex Pomeranorum – o próbie awansu w hierarchii władców pomorskich w XII wieku

22

HermanaDannenberga(1893;197),awedługRyszardaKiersnowskiego(191,209-

231)określonychjakotypi7(ryc.1).MonetawspólnaKazimierzaiBogusława,

zwizerunkiemukoronowanegowładcytotyp17wedługDannenberga,zaśtyp1we-

długKiersnowskiego(ryc.2)

7

.Wtymmiejscuwypadniesprostowaćnieścisłość,jaka

pojawiłasięwliteraturze,gdziewskazywanonaprzedstawienienatejmoneciedwu

władców–KazimierzaiBogusława,zktórychtylkojeden–Bogusławmiałnosićko-

ronę(Czaplewski1949,58).Wrzeczywistościnatejmoneciepojawiasięwizerunek

tylkojednegowładcy,zapewneBogusława,choćniejesttodokońcapewne

8

.

PodobnewyobrażeniawładcywkoronieinapisIAROMARREXodnajdujemyna

conajmniejtrzechtypachmonetwładcyRugii(Dannenberg,1893,tablicaII,typ

23,23a,24)(ryc.3).Tenzespółinformacjinakazujezastanowićsięnadprzyczyna-

mipojawieniasiętegotytułunatereniepołudniowo-zachodnichwybrzeżyBałtyku

w2.połowieXIIwieku.

Wliteraturzeprzedmiotupojawiająsięróżnepróbywyjaśnianiategostanurze-

czy.Bardzoczęstotłumaczysiępojawienietytułukrólewskiegonieporozumienia-

mi językowymi występującymi na pograniczu duńsko-niemiecko-słowiańskim.

Hans-DietrichKahl,azanimGerardLabuda,uznali,żenależyprzyjąć,żemamy

doczynieniazludową,dośćdowolnątwórczościątranslatorskąsłów kneź – konung

– rex. H-D.Kahl(190,188)sugeruje,bytraktowaćtetytułyjakovolkstümliche nicht

staatsrechtliche,czyliokreślenieludowe,anieprawnopaństwowe.TakżeG.Labuda

(192,7)uznaje,żetytułkróla–rexwynikaznadaniawyższejrangisłowiańskiemu

kneze,wzestawieniuzeskandynawskimiterminemkonung.Przedstawieniewładcy

wkoronienamonetachmanatomiastbyćefektemnaśladownictwamonetduńskich

czycesarskich.Taknaprzykładmonetyzwizerunkiemukoronowanegowładcybyły

zestawiane z monetami Bolesława IV Kędzierzawego, przedstawionego na tronie,

wkoronieizjabłkiemwręce.PonieważjednakniesłyszymyoużywaniuprzezBole-

sławatytułucesarskiegouznajesięowemonetyzanaśladownictwodenarówFrydery-

kaBarbarossy(Haczewska1985,122;1995,59-5;Biniaś-Szkopek2009,152-154).

KsiądzPawełCzaplewskiwpracyotytulaturzeksiążątpomorskichwysuwana

tentematkilkahipotez.PojawieniesiękoronynagłowieBogusławamabyćwedług

niegoegzemplifikacjąwyższejpozycjitegowładcynadbratem.[Bogusław]nie był

królem z nominacji cesarskiej czy papieskiej, tylko, że podwładni go tak starym zwycza-

jem zwali, prawdopodobnie z powodu nadrzędnego stanowiska w stosunku do brata

Kazimierza, a po śmierci tego jako wykonawcę niepodzielnej władzy. Jedyny ten ślad

7 Suhle (197, 11), a za nim także Kiersnowski (1956, 45) przypuszczali, że moneta ta była wybita

w Kołobrzegu. Pomimo podziału księstwa zachodniopomorskiego pomiędzy Bogusława I i Kazimierza

I, obaj bracia zachowali wspólny zarząd nad przynoszącym ogromne zyski z pozyskiwania soli Koło-

brzegu. Zob. Leciejewicz 1960, 8 nn.; 196, 87; Leciejewicz, Rębkowski 007, 00 nn.

8 Możliwe, że jest to moneta synów Bogusława I – książąt Bogusława II i Kazimierza II. Sprawę być

może uda wyjasnić w przyszłości, na podstawie chronologii skarbów zawierających takie monety.

Piotr Baroń

23

królewski na przestrzeni całego Pomorza zaciekawia nas. Jest on bowiem przeżytkiem

dawnego ustroju. Z królami i królikami w dobie wcześniejszej spotykamy się nie tylko

u Słowian meklemburskich, ale niemal w całej Słowiańszczyźnie. Przypominają oni

czasy pogańskie, kiedy naczelników plemion i szczepów, sprawujących urząd najwyższe-

go wodza, królami zwano. Odpowiednikiem ich jest grecki koiranos, gocki jarl, germań-

ski kuning, nordycki konungr (Czaplewski1949,58n.).Wywódtenobfitujewbłędy

merytoryczne,awynikachybaznadmiaruwyobraźni.Niemiejscetunajegorozbiór

krytyczny,odnotujmyjedynietostanowiskojakojednozwielutłumaczeń.Pojawie-

niesiętytułurexnamonetachBogusławapomorskiegowyjaśnianebyłotakżeprzez

innychbadaczyjakomanifestacjawładzynadcałymPomorzem,poprzejęciuczęści

zaodrzańskiejpośmierciKazimierza(Kiersnowski190,324)

9

.Conależypodkreślić,

tytułkrólewskiBogusławaczyJaromiraniepojawiłsięwżadnymdokumencietych

władców.Faktten,podkreślanyczasemwliteraturze,niemajednakwiększegozna-

czenia.Jeślibowiemuznamy,żepojawieniesiętegotytułujestefektemmanifestacji

pewnychambicjipolitycznych,todokument,szczególnietaki,któryokreślasprawy

majątkowe,domanifestacjipolitycznejnienadajesięspecjalnie.Krążącawobiegu

wsetkachczytysiącachegzemplarzymonetamatuzdecydowanąwyższośćnadpo-

jedynczym,zwyklechowanymdoskrzynidokumentem.Nawetjeżelispołeczeństwo

jestniepiśmienne,towidomymznakiemambicjiwładcyjestkoronaumieszczonana

jegogłowie.

Porządkujączatemhipotezydotyczącepojawieniasiętytułukrólewskiegow2.

połowieXIIwiekunatereniePomorzaZachodniego,wskażmyna:

1. Nieporozumieniajęzykowewtrójkącie:kneź – konung – rex;

2. Naśladownictwatytulaturyduńskiejiikonografiicesarskiejprzezmincerzy

książęcych;

3. AmbicjepolityczneBogusławaIiJaromirarugijskiego.

Hipoteza o nieporozumieniach natury filologicznej, oparta na przekazie Vita

Kanuti ducis alterazostała,mamnadzieję,ostateczniesfalsyfikowana(Boroń2010a).

Przypomnijmy jedynie, że przy okazji spisywania żywota księcia Kanuta Lavarda

podjętopróbęnegacjijegokrólewskiejwładzynadObodrytami,stwierdzającdobitnie:

Sclavia enim nec regem habuit.StałosiętonajwyraźniejnażyczeniesynaKanuta

Lavarda–króladuńskiegoWaldemaraI,którywłożyłwieletruduwwyniesienieswego

ojcanaołtarze,tworzącprzyokazjipodstawynowejideologiiwładzykrólewskiej

w Danii. Co istotne, to zaprzeczenie istnienia władzy królewskiej u Słowian jest

współczesne pojawieniu się monet i wzmianek o tytule królewskim Bogusława

9 W innej pracy tenże autor (Kiersnowski 1988, 17) tłumaczy tytuł Bogusława pomorskiego „chwiej-

nością terminologii, polegającą na wymiennym stosowaniu we współczesnych tekstach tytułów rex

i dux, występująca zwłaszcza w krajach Europy Środkowej”. Uznaje, że Bogusław nie uzyskał (to aku-

rat prawda), ani nie pretendował do korony (królewskie pretensje Bogusława mam nadzieję ukazać

w poniższym szkicu).

Rex Pomeranorum – o próbie awansu w hierarchii władców pomorskich w XII wieku

14

iJaromira

10

.KanutLavardzostałwyniesionynaołtarzew1170roku,wjakiśczaspo

tejkanonizacjipowstajejegodrugiżywot,wktórymznajdujemyrzeczonąpolemiką.

Pojawieniesięnatomiastwzmianekotytulekrólewskimdatowaćnależynapierwszą

połowęlatosiemdziesiątychXIIwieku.Mamyzatemdoczynieniazewspółczesnymi

sobiewydarzeniami.ZamknięciemtegociąguwydarzeńjesttriumfKanutaVIw1185

rokunapomorskimwładcą,wefekciektóregoprzyjmujeontytułkrólaDuńczyków

iSłowian.Niemożetubyćzatemmowyonieporozumieniachjęzykowych.Wszyst-

kiestronychybadokładniezdawałysobiesprawęzeznaczeniatytułówisymboli.

Rozpatrzyćnależałobydrugąmożliwość,czylinaśladownictwotytulaturyduń-

skiejiikonografiicesarskiejnamonetach.Wliteraturzeczęstozwracanouwagęna

pojawianie się wątków zaczerpniętych z monet obcych (Kiersnowski 190, 323).

Niemawtymnicnadzwyczajnego,tonormalnezjawisko.Mennictwozachodnio-

pomorskieirugijskieinteresującegonasokresuodróżniasiębardzoistotnieodten-

dencji widocznych w mennictwie niemieckim, duńskim czy polskim tego czasu.

WEuropieŚrodkowejtoczasrozdrobnieniamenniczego,przechodzeniadomonety

brakteatowej,najczęściejniemej.TymczasemmonetypomorskieBogusławaiJaromi-

ratodwustronnedenaryobardzostarannymrysunkustempla,pełnychdwustron-

nychnapisachorazdużejdbałościoszczegóły(Horoszko2008,135).Najwidoczniej

monetyteniemiałytylkoznaczeniaekonomicznego,aleniosłyzesobąważnetreści

ideoweipropagandowe.Toniesąmonetywładcy,którymanacelutylkoiwyłącznie

zyskiczasemnawetwydzierżawiamennice.Niemożnatakżepowiedzieć,żewładcy

niezależynarysunkuilegendziemonety.Denaryzachodniopomorskieirugijskie

2.połowyXIIwiekucechujedbałośćoteelementy–pełniąoneistotnąrolępropa-

gandową.Trudnozatemprzypuszczać,abywizerunekwładcywkoronieitytułrex

byłtylkoinwencjęmincerzy,naśladującychwzoryobce.MonetyBogusławaiJaromi-

ratraktowaćnależyjakoelementmanifestacjiichzamierzeńpolitycznych.

Wypadnie zatem skoncentrować się nad trzecią możliwością, czyli ambicjami

politycznymiobuwładcównadbałtyckichkrain.Momentemkluczowym,zmienia-

jącymstosunkipolitycznewtejczęściEuropyw2.połowieXIIwiekubyłkonflikt

pomiędzycesarzemFryderykiemBarbarossąaksięciemsaskimHenrykiemLwem,

który osiągnął swoje apogeum w 1181 roku (Gaethke 1994-199). Do tego czasu

wszyscy miejscowi książęta słowiańscy oraz król duński podporządkowywali się

woliHenrykaLwa,niekiedyjedyniepróbującmusięprzeciwstawiać(Gaethke1999,

427n.).AmbitnapolitykaHenrykaLwa,aprzedewszystkimwystąpienieprzeciwswym

przeciwnikom w Turyngii i Saksonii spowodowały zbrojną kontrakcję Fryderyka

10 Monety Bogusława I z tytułem królewskim bite byłe najpewniej w krótkim okresie, w latach 1180-

1187. Około 1180 roku umarł Kazimierz I i jego dzielnicę odziedziczył Bogusław. Monety z tytułem

królewskim bite były w mennicach leżących w dzielnicy Kazimierza – Dyminie (obecnie Demmin) i

Przecławiu (obecnie Prenzlau)

Piotr Baroń

15

Barbarossy

11

.Henrykwycofałsięnapółnocswychkrain,wzmocniłobwarowania

Lubeki,samemuzamykającsięwwarowniuujściaŁaby,abywrazieniepowodzenia

ratowaćsięucieczkąnastatku.Cesarzowiudałosięwówczas,dziękibardzospryt-

nejpolitycepokonaćambitnegoksięcia,przedewszystkimudaremniającmożliwość

wsparciagoprzezwładcówpółnocnychkrain–Bogusławapomorskiegoorazkróla

duńskiegoWaldemara.Barbarossawtejrozgrywcewojenno-dyplomatycznejumie-

jętnierozegrałteżpostaćJaromira,wtymczasieuzależnionegoodDanii,najpierwgo

ignorując,apozwycięstwieprzyciągającdoswegoobozu(Wächter1997,299-313).

JaksłyszymyodSaxoGramatyka,Bogusławuzyskałwówczaschorągiewlenną,czy-

listałsięlennikiemcesarstwa–księciemRzeszy.CoprawdaSaxowykpiwawtym

miejscuzachowanieBogusława,któryza„błaheiczczetytułysprzedałodziedziczoną

poprzodkachwolność”,jednaknieulegawątpliwości,żezarównoBogusławowijak

iJaromirowiudałosięwówczasosiągnąćsporysukcespolityczny.Saxoprzedstawia

wreszciekuszenieJaromiraprzezFryderyka:Igitur rege exercitus sui primores parti-

cipandi colloquii gratia contrahente, solum Rugiae principem Iarimarum, quem pri-

die compluribus venerationis officiis, insuper regio nomine adulatus fuerat, quod eum

Danis perquam fidum non ignoraret, vocari passus non est (SaxoXV,5,10).Moż-

naoczywiścietentekstpotraktowaćdosłownieiuznać,żecesarztylkoschlebiając

nazywałJaromirakrólem,alemożnateżdojrzećtucelowezamaskowanienadania

faktycznieJaromirowitytułuikoronykrólewskiej(Gaethke2004,115-141).Wcześ-

niejtensamproblemzostałpodniesionyprzezSaxoGramatykaodnośniewładców

pomorskichBogusławaiKazimierza:Qui cum oppidum Lubecum obsidere coepis-

set Bugyszlavique et Kazymari fratrum vires admodum suspectas haberet, utrique se

potentiae et claritatis incrementa daturum subornata legatione promittit, provin-

cias, quas hactenus obscure et sine honorum insignibus gesserint, satraparum nomine

recepturis (SaxoXV,5,5).SaxopiszewprawdzieoBogusławieiKazimierzu,jednak

chodzitylkooBogusława–Kazimierzjużnieżyje.

UżytewstosunkudoBogusławapomorskiegookreślenieSclaviae satrapaniema

zapewnezwiązkuzobjęciemprzezniegorządówwcałymksięstwiepośmiercibrata.

Wydajesię,żekluczdozrozumieniaocochodziSaxoGramatykowileżywwyda-

rzeniach1181roku

12

.Bogusławzostałwówczaslennikiemcesarskim,awzwiązku

ztymnadanymuzostałtytułksięciaRzeszy.Takuważawiększośćhistoryków,tylko

nielicznisązdania,żeotrzymałwówczastytułdux Sclaviae(Ficker181,10),lub

żejegodotychczasowytytułzyskałcesarskieuznanie(Nießen1913,27,Wehrmann

1919,85;Myśliński1948,35n.).OpisującytewydarzeniaSaxopiszeonichbardzo

Literatura dotycząca rywalizacji Staufów i Welfów, a szczególnie procesu i upadku Henryka Lwa

jest ogromna. Wskazać tu można takie prace jak: Heinemeyer 1981, 1-60; 1990, 59-79; Theuerkauf

1980, 17-48; Hechberger, Schuller (red..) 009. Z nowszych biografii Henryka Lwa por. Biegel

1996; Ehlers 1997; 008; Fried, Oexle 00; Barz 008.

2 O stosunku Saxo Gramatyka do Słowian por. Grinder-Hansen 001, 179-188.

Rex Pomeranorum – o próbie awansu w hierarchii władców pomorskich w XII wieku

16

dokładnie,angażującsięuczuciowowtenopis,aczkolwiekmożnamiećwątpliwości

codojegodobregorozeznania.WkażdymrazieakthołduzostajeprzezSaxaocenio-

nynegatywnie.Pisze,żepomorscyksiążęta,zaczczeibłahetytułysprzedaliodzie-

dziczonąpoprzodkachwolnośćojczyzny.Zaotrzymanie„lichejszmaty”(chorągiew

cesarska)zaprzęglisięwjarzmoniewoli.WedługkronikarzaBogusławiKazimierz

wywożązLubekipodpozoremzaszczytówubarwionąwfałszyweoznakigodności

niewolę

13

.Niemożemyłudzićsię,żeduńskipisarzjestażtakwielkimzwolennikiem

wolnościiubolewanadjejutratąprzezPomorzan.Saxowswejemocjonalnejwypo-

wiedzireprezentujetuduńskipunktwidzenia–otonaskutekdziałańFryderykaBar-

barossyDaniatraciszansęnapodporządkowaniesobiePomorza.BogusławiKazi-

mierz(wedługrelacjiSaxa,bowrzeczywistościtylkoBogusław)godnisąpotępienia,

boulegająmirażomtytułówiinsygniówwładzy–toonespowodowałyichzjawienie

siępodLubeką

14

.Towłaśnietampojawiasięzapowiedźotrzymaniajakiegośwyso-

kiegotytułu.

Duńskikronikarzwylewakrokodylełzy,pisząc:„BogusławiKazimierz,obdaro-

waniorłami,nazwaniksiążętamiSklawii,zaczczeibłahetytułysprzedawaliodzie-

dziczonąpoprzodkachwolnośćojczyzny,Gdybywiedzieliwjakietojarzmosięza-

przęgajązaotrzymanielichejszmaty,przenieślibyśmierćnadtakiedobrodziejstwo,

anawetwolelibypędzićżywotjakoprywatniludzie.Pokrywszysięohydnymczy-

nempodpozoremzaszczytów,przenieślidoojczyznyniewolę,ubarwionąwfałszywe

oznakigodności”

15

.Hołdlubeckiw1181roku,pomimożewliteraturzeprzedstawia-

nyjakodatagranicznawdziejachPomorzaZachodniego,któretymsamymodpadło

ostatecznieodPolskiistałosięlennemcesarskim,byłjednakmomentemtriumfu

dlaBogusława.Otoniewieleznaczącywładcapomorski,lennikksiążątpolskich,brat

lennika,amożeisamlennikksięciasaskiegoHenrykaLwa,stałsiębezpośrednioza-

leżnytylkoodzwierzchnictwacesarskiego,awansowałdorangiksięciaRzeszy.Bogu-

sławstałsiętakimsamymlennikiemcesarskimjakjegoodwiecznywróg–królDanii

3 Saxo XV, 5, 11: Annuente rege posteroque die contionem petente, Bugiszlavum et Kazimarum,

datis sollemniter aquilis, Sclaviae duces appellat, veterem atque hereditariam patriae libertatem vanis

atque fucosis dignitatum nominibus venditantes. Qui si scisset, quanto oneri se exigui panni receptione

substernerent, mortem beneficio praetulissent aut privati in omne vitae tempus degere maluissent. Sic

sub honoris specie gravissimis dedecoris probris implicati discedunt, servitutem falsis dignitatum in-

signibus coloratam in patriam referentes.

14 Saxo XV, 5, 5: Qui cum oppidum Lubecum obsidere coepisset Bugyszlavique et Kazymari fratrum

vires admodum suspectas haberet, utrique se potentiae et claritatis incrementa daturum subornata le-

gatione promittit, provincias, quas hactenus obscure et sine honorum insignibus gesserint, satraparum

nomine recepturis.

15 Saxo XV, 5, 11:.Annuetne rege, posteroque die concionem petente Bogiszlaum et Kazimarum, datis

soleniter aquilis, Sclaviae duces appelat, veterem atque haereditarium patriae libertatem vanis atque

fucisis dignitatum nominibus venditantes. Qui si scissent, quanto oneri se exigui panni receptione sub-

sternerent, mortem beneficio praetullisent, aut privati in omne vitae degere maluissent. Si sub honoris

specie gravissimis dedecoris probis implicati discedunt, servitutem falsis dignitatum insignibus colora-

tam in patriam referentes.

Piotr Baroń

27

Waldemar.KilkalatpoprzedzającychhołdwLubecemożnauznaćzapasmosukce-

sówBogusława.Wlatach1174-1177doszłodonawiązaniabliskichzwiązkówzpol-

skimsenioremMieszkiemStarym.Jakopierwszezostałozawiązanemałżeństwosyna

Bogusława–RaciborazcórkąMieszka.PóźniejsamBogusław,świeżoowdowiawszy,

zwróciłsięorękęinnejcórkiMieszka–Anastazji,tymrazemdlasiebie

1

.Możliwe,

żereminiscencjątychdobrychstosunkówzPolskąjestwzmiankaSaxoGramatyka

umieszczonapodrokiem1173oposiłkachpolskichdlawalczącegozDuńczykami

Bogusława.Coprawda,potęgaMieszkaStaregoszybkosięzałamała,alenowyse-

nior,KazimierzSprawiedliwyułożyłsięzpowinowatymswegowygnanegobrata,co

WincentyKadłubekwswymtradycyjnieniejasnymstyluopisałnastępująco:Quen-

dam quoque cui nomen Boguslaus sive Theodoxus Maritimis ducem constituit (Kadłu-

bekIV,8,147).W1178rokuumarłwładcaksięstwameklemburskiegoPrzybysław,

awwynikuwalkpomiędzyjegosynemHenrykiemBorwinemabratankiemNiklo-

tem,księstwomeklemburskieobjąłtenpierwszy,bliskopotemzwiązanyzBogusła-

wem.Wreszciewpoczątkach1181rokuumarłbratBogusławaKazimierz.Całość

krain zachodniego Pomorza, od Wołogoszczy aż za Słupsk, znalazła się wówczas

wrękachjednegowładcy–Bogusława

17

.Rzeczywiście,jeżelidotegodołączymywy-

darzeniawLubece,gdziedokonałsięupadekniemalwszechwładnegodotądHen-

rykaLwa,aletakżeniewieledotądznaczącywładcasłowiańskistałsięlennikiem

cesarskimiksięciemRzeszy,tootrzymamyciągsukcesów,odktórychmożezakręcić

sięwgłowie.

Niejesteśmywstanieokreślić,jakieobietniceizapowiedzipoczyniłFryderyk

BarbarossanarzeczJaromiraiBogusława.Wydajesięjednak,żemógłzostaćpodjęty

temattytułuikoronykrólewskiej.Niebyłobytoprzecieżnicdziwnego,szczegól-

niejeżeliweźmiemypoduwagęprzykładnadaniakoronykrólewskiej ad personam

księciuczeskiemuw1158roku.BogusławmiałbyćzapewnedlaBarbarossyjednym

zważniejszychsojusznikównasłabointeresującychcesarzapółnocnychkrańcach

Rzeszy. Polityka cesarska po pokonaniu Henryka Lwa nastawiona była raczej na

stworzeniunapółnocyRzeszysystemuwładztw,zktórychżadenzpanującychnie

mógłosiągnąćznaczniejszejpozycji.Okrojonoprzecieżksięstwosaskie,włączając

Lubekębezpośredniodoziemcesarskich,wydzielającWestfalięinadającjąarcybi-

skupowiKolonii,nawetpodległedotądksięciusaskiemuksięstwomeklemburskie,

niegdyś obodryckie, zostało wyłączone z zależności od nowego księcia saskiego,

którymzostałBernardvonAnhalt.ZachodniopomorskiepaństwoBogusławamiało

byćzapewnewtymsystemieprzeciwwagądlaewentualnejodradzającejsiępotęgi

16 Datacja tego małżeństwa budzi wątpliwości historyków. Dyskusję dotyczącą tego problemu zesta-

wia Rymar 005, 118, przyp. 14.

7 W dokumencie z 18 marca 1187 (1188) roku (PUB I, 106) pojawił się Odolauus (Odolanus) filius

Kazimiri. Nie jest jasne, czy miał wydzieloną własną dzielnicę i jaki był jego stosunek do Bogusława I.

Kontrowersje te przedstawia Rymar 005 15 nn.

Rex Pomeranorum – o próbie awansu w hierarchii władców pomorskich w XII wieku

28

saskiej,aleprzedewszystkimdlaDanii.Możliwe,żewyrazemtychambicjipolitycz-

nych,mającymjakieśoparciewobietnicachcesarskichbyłtytułkrólapomorskie-

go.Takiezałożeniezdajesięnajracjonalniejwyjaśniaćwzmiankiźródłowe,niejasne

iszyderczewypowiedziSaxaGramatyka,wreszcieowemonetyztytułemkrólewskim

ikoroną.WzajemnerelacjecesarzainowegoksięciaRzeszypohołdzielubeckim

przedstawiaKnytlinga Saga.Wybiegającniecowprzódomawianychwydarzeń:po

odmowie złożenia hołdu Fryderykowi Barbarossie przez Kanuta VI, to Bogusław

miałzaproponowaćakcjęukorzenianowegokróladuńskiego.Czytamytam,że„po-

słałBurizleifrzVinlanduswojegoczłowieka,którynazywałsięPrida,docesarzaze

swoimposłaniem,bypowiedział,żetouczyni,iżKnutrkrólDanamarkustaniesię

zaniedługoczłowiekiemcesarza.Cesarzpodziękowałmuzajegosłowaiucałował

posłańca,idałmudobregokoniaikolczugę,tarczęihełmipełnyzestawuzbrojenia,

orazznakomiteskóryifutraiubrania.[Cesarz]pozwoliłmunapowrótdodomu

ipoprosiłgo[posłańca],abytenprzekazałBurysławowi,swojemunajdroższemuwa-

salowi,abywypełniłdobrzeto,coobiecałcesarzowi”

18

.

Wtejrozgrywcepolitycznej,jaksiępóźniejokazało,Bogusławpostawiłnazłe-

gokonia.ZdecydowanielepiejodczytalizamiaryimożliwościcesarskieDuńczycy.

Układpolityczny,wktórymDaniataknaprawdęstraciłaswojewpływynaterenieSło-

wiańszczyznynietrwałdługo.Waldemar,dostrzegającosłabienieswejpozycji,pod-

jąłpróbęzdobyciaWołogoszczy,jednakwyprawataskończyłasiękatastrofą,asam

Waldemarzmarłwmaju1182roku.Jegonastępca,wspomnianyjużwyżejKanutVI,

koronowanyprzyokazjikanonizacjiLavarda,odmówiłzłożeniahołduBarbarossie

irozpocząłwojnęprzeciwlennikomcesarskim,główniesłowiańskimksiążętom.Do-

datkowymułatwieniemdlaKanutabyłowzajemneskłóceniesłowiańskichwładców.

Za namową i zachętą cesarską, wyprawę przeciw Danii zorganizował właśnie

Bogusław.Pierwszeuderzeniaskierowałprzeciwwiernemulennikowiduńskiemu,

swemustaremuwrogowi–Jaromirowirugijskiemu.JeżeliwierzyćSaxoGramatyko-

wi,siłyzebraneprzezBogusławabyłyogromne–flotaliczyła500okrętów.Niestety,

uwybrzeżywyspyKoosokazałosię,żewyłaniającesięzmgłyokrętyniebyłyspod-

ziewanymiposiłkamimeklemburskimiprowadzonymiprzezHenrykaBorwina,ale

byłatoduńskapomocdlaJaromira.BogusławnieczekającnaposiłkiHenrykaBor-

8 Knytlina saga, cap. 18, 16: En meðan þessir menn váru í ferðinni, þá sendi Búrizláfr af Vinðlandi

sinn mann, er Príða hèt, til keisarans, ok sagði honum kveðju sína ok sagði, at hann mundi þat skjótt

gera, at Knútr konúngr af Danmǫrk yrði maðr keisara, eigi siðar en fyrir jafnleingð. Keisari þakkaði

honum orð sin ok kyssti sendimann, ok gaf honum hest góðan ok brynju, skjöld og hjálm ok ǫll vǫnduð

hervápn. Hann gaf honum skinn góð, ok klæddi hann vel; lèt hann siðan heim fara, ok bað hann se-

gja hertuga Búrizláf, sínum inum kærasta manni, at hann heldi þat vel, sem hann hafði keisare heitit.

Warto zauważyć, że w tym tekście w stosunku do Bogusława (Burisława) użyty został dość rzadko

stosowany termin hertuga, oznaczający dowódcę wojska czy po prostu księcia. Jest to zapewne słowo

zaczerpnięte z niemieckiego herzog. Od tego terminu zapewne pochodzi hertig we współczesnym ję-

zyku szwedzkim, oznaczający członka rodziny królewskiej. Za pomoc w tłumaczeniu tego tekstu ze

staroislandzkiego dziękuję profesorowi Leszkowi Słupeckiemu i doktorowi Jakubowi Morawcowi.

28

28

Piotr Baroń

29

winauderzyłnaflotęduńsko-rańskąiponiósłklęskę.Jejnastępstwembyławzmian-

kowananawstępiewyprawakrólaKanutaibiskupaAbsalonanaKamieńiostateczna

przegranaBogusława.Próbującusprawiedliwićtęfatalnąwskutkachgrępolityczną

podjętąprzezBogusławaprzeciwRugiiiDanii,wartowspomniećociosachnatury

osobistej,jakiewciągukrótkiegoczasuspadłynategowładcę.Wstyczniu1183roku

zmarłjegonajstarszysyn,Racibor,zapewnejużwspółdziałającyzojcem.Raciborw

chwiliśmiercimiał23lata,szykowanybyłzapewnenanastępcętronu.Ożenionybył,

jakwiemy,zpolskąksiężniczką,córkąMieszkaStarego.Wrokpóźniej,wlutym1184

rokuumarłdrugisyn,Warcisław(Rymar2005,125).Niewiemywjakimbyłwieku

iczybyłżonaty.Możemysobietylkowyobrazić,wjakimstaniepsychicznymmógł

być władca Pomorza, tracący w krótkim czasie dwóch dorosłych synów. Niepew-

nedowództwowbitwiepodKoos,apotembrakwoliwalkiwoblężeniuKamienia

mogływynikaćztegostanupsychicznego.

EfektemtejwojnybyłozhołdowanieBogusławaiksiążątmeklemburskichoraz

przyjęcie tytułu króla Duńczyków i Słowian(Danorum Slauorumque rex) w 1185

roku.Wkrótkimzatemczasie,jedynieod1180do1185roku,możliwebyłoużywanie

zarównoprzezBogusławajakiJaromira(wjegoprzypadkuzapewnekrócej)tytułu

królewskiego. Zachęceni zapewne obietnicami Fryderyka Barbarossy, dość niejas-

noprzedstawionymiprzezSaxoGramatyka,obajciwładcypodjęligrępolityczną,

mającąnaceluawanswhierarchiiwładzyizbudowanienowejjakościpolitycznej.

WprzypadkuBogusławaItagrapolitycznazakończyłasięklęską.Jakiebyłyplany

izamiaryJaromira,niesposóbbliżejpowiedzieć.StałonwierniepostronieDanii,ale

trudnowskazaćjakieśrealnewyniesioneztegosojuszukorzyści.Zbytmałomamy

źródeł.Napewnoobajwładcyniepałalidosiebiesympatią.Zwykleznajdujemyich

wróżnychobozach,nigdyrazem.Możliwe,żetowłaśnierywalizacjapomiędzytymi

władcamiopanowanienadcałąpółnocno-zachodniąSłowiańszczyznąbyłapowo-

demichniezgody.JeżeliJaromiriBogusławfaktyczniesięgalipotytułkrólaSłowian,

apowyżejpróbowałemtoukazać,wefekcieichskłóceniatentytułprzypadłkrólowi

Danii.

Bibliografia

Źródła

Arnold –

Arnoldi Chronica Slavorum, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum,wyd.

G.H.Pertz,Hannoverae188.

Kadłubek–

Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem Kronika Polska,red.M.Plezia,Pomniki dziejo-

we Polski,seria2,tom11,Kraków1994.

Knytlinga saga – Knytlinga saga,[w:]Danakonunga sögur,wyd.B.Guðnason,„Islenzkfornrit”35,

Reykjavik1982,91-321.

PUB–

Pommersches Urkundenbuch,Bd.I,wyd.R.Klempin,Stettin188.

Saxo–

Saxonis Gesta Danorum,wyd.J.Olrik,H.Raeder,Hauniae1931.

Rex Pomeranorum – o próbie awansu w hierarchii władców pomorskich w XII wieku

Literatura

BarzP.

2008 Heinrich der Löwe und seine Zeit,München.
BiegelG.

199 Heinrich der Löwe. Kaiserenkel,Kaiserfreund,Kaiserfeind,Braunschweig.
Biniaś-SzkopekM.

2009 Bolesław IV Kędzierzawy – książę Mazowsza i princeps,Poznań.
BorońP.

2010a Kanut Lavard – Rex Obotritorum. Kontrowersje wokół tytulatury duńskiego księcia, władcy

słowiańskich plemion, [w:] Religia ludów Morza Bałtyckiego – Stosunki polsko-duńskie w

dziejach. Mare Integrans – Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego, red. M. Bogacki,

M. Franz, Z. Pilarczyk,Toruń,102-120.

2010b Kniaziowie, królowie, carowie… Tytuły i nazwy władców słowiańskich we wczesnym

średniowieczu, Katowice.

CzaplewskiP.

1949 Tytulatura książąt pomorskich do początku XIV wieku, „Zapiski Towarzystwa Naukowego

wToruniu”15/1-2,Toruń,9-1.

DannenbergH.

1893 Münzgeschichte Pommerns im Mittelalter,Berlin.

197

Monety pomorskie w średniowieczu.Tablice,Warszawa.

EhlersJ.

1997 Heinrich der Löwe. Europäisches Fürstentum im Hochmittelalter,Göttingen.

2008 Heinrich der Löwe. Biographie, München.
FickerJ.

181 Vom Reichsfuerstenstande. Forschungen zur Geschichte der Reichsverfassung zunaechst im XII.

und XIII. Jahrhunderte,Bd.1,Innsbruck.

FriedJ.,OexleO-G.

2003 Heinrich der Löwe. Herrschaft und Repräsentation,Ostfildern.
GaethkeH.-O.

1994-199Knut VI. und Waldemar II. von Dänemark und Noralbingien 1182-1227,cz.1„Zeitschrift der

Gesellschaft für Schleswig-Holsteinische Geschichte”119,1994,21-100,cz.2:tamże,t.120,1995,

7-7,cz.3:tamże,t.121,199,7-44.

1999 Herzog Heinrich der Löwe und die Slawen nordöstlich der unteren Elbe,„KielerWerkstücke“,

ReiheA:„Beiträgezurschleswig-holsteinischenundskandinavischenGeschichte”24,Frank-

furtamMain.

2004 Saxo und die Geschichte der Ranen auf Rügen in der 1. Hälfte des 12. Jahrhunderts,[w:]Saxo

and the Baltic Region. A Symposium,red.T.Nyberg,Odense,115-141.

Grinder-HansenP.

2001 Die Slawen bei Saxo Grammaticus - Bemerkungen zu den Gesta Danorum, [w:]Zwischen Reric

und Bornhöved: die Beziehungen zwischen den Dänen und ihren slawischen Nachbarn vom 9.

bis ins 13 Jahrhundert. Beitrage einer internationalen Konferenz. Leipzig 4.-6. Dezember 1997,

red.O.Harck,Ch.Lübke,Stuttgart,179-188.

HaczewskaB.

1985 Insygnia koronacyjne na monetach polskich w okresie rozbicia dzielnicowego,[w:]Nummus et

historia. Pieniądz Europy średniowiecznej,Warszawa,119-130.

10

Piotr Baroń

1995 Uwagi o przedstawieniach władcy na monetach XII i XIII wieku,[w:]Pozaekonomiczne funkcje

monet. Materiały X (1993) Sesji Numizmatycznej,Poznań,59-5.

HechbergerW.,SchullerF.(red.)

2009 Staufer & Welfen. Zwei rivalisierende Dynastien im Hochmittelalter,Regensburg.
HeinemeyerK.

1981 Der Prozeß Heinrichs des Löwen, „Blätter für deutsche Landes-geschichte”117,1-0.

1990 Kaiser und Reichsfürst. Die Absetzung Heinrichs des Löwen durch Friedrich Barbarossa,[w:]

Macht und Recht. Große Prozesse in der Geschichte,red.A.Demandt,München,59-79.

HoroszkoG.

2008 Ikonografia XII-wiecznych denarów zachodniopomorskich z cmentarzyska z Cedynii, [w:]

Wokół znaków i symboli. Herby, pieczęcie i monety na Pomorzu, Śląsku i Ziemi Lubuskiej do

1945 roku,red.A.Chlebowska,A.Gut,Warszawa,135-148.

KahlH.-D.

190 Europäische Wortschatzbewegungen im Bereich der Verfassunsgeschichte. Ein Versuch am

Beispiel germanischer und slawischer Herrschernamen,„ZeitschriftderSavigny-Stiftungfür

Rechtsgeschichte,GermanischeAbteilung”77,154-240.

KiersnowskiR.

195

Główne momenty rozwoju środków wymiany na Pomorzu wczesnofeudalnym, „Wiadomości

Archeologiczne”23,229-251.

190

Mennice i mincerze na Pomorzu Zachodnim w drugiej połowie XII w., „Materiały

Zachodniopomorskie” ,315-340,przedrukwtegoż, Historia – pieniądz – herb. Opera selecta,

Warszawa2008.

191

Denary zachodnio-pomorskie z drugiej połowy XII wieku, „WiadomościNumizmatyczne”5,

209-231.

1988 Moneta w kulturze wieków średnich,Warszawa1988.
LabudaG.

192 Rozprzestrzenienie się tytułu „króla” wśród Słowian,[w:]Wieki średnie. Medium aevum. Prace

ofiarowane Tadeuszowi Manteufflowi w 60 rocznicę urodzin,Warszawa,57-77.

LeciejewiczL.

190 Wczesnośredniowieczny Kołobrzeg, „SlaviaAntiqua”7,307-392.

192

Początki nadmorskich miast na Pomorzu Zachodnim,Wrocław-Warszawa-Kraków.

LeciejewiczL.,RębkowskiM.

2007 Uwagi końcowe. Początki Kołobrzegu w świetle rozpoznania archeologicznego [w:]Kołobrzeg.

Wczesne miasto nad Bałtykiem,red.L.Leciejewicz,M.Rębkowski,Warszawa,299-317.

MyślińskiK.

1948 Bogusław I, książę Pomorza Zachodniego, Bydgoszcz-Gdańsk-Szczecin.
NießenP.

1913 Die staatsrechtlichen Verhältnisse Pommerns in den Jahren 1180-1214,„BaltischeStudien”17,

233-323.

PieradzkaK.

1953 Walki Słowian na Bałtyku w X-XII wieku,Warszawa.
RiisT.

2003 Studien Zur Geschichte Des Ostseeraumes IV: Das Mittelalterliche Danische Ostseeimperium,

Kopenhagen.

3

Rex Pomeranorum – o próbie awansu w hierarchii władców pomorskich w XII wieku

RymarE.

2005 Rodowód książąt pomorskich,Szczecin.
SczanieckiM.

1955 Główne linie rozwoju feudalnego państwa zachodnio-pomorskiego, „Czasopismo Prawno-

Historyczne” 7,49-88.

SuhleA.

1937 Beiträge zur Geschichte des Münzwesens in Pommern (bis ca. 1330), „BaltischeStudien”,Neue

Folge39,119-14.

TheuerkaufG.

1980 Der Prozess gegen Heinrich den Loewen. Uber Landrecht und Lehnrecht im hohen Mittelater,

[w:] Heinrich der Löwe,red.W.-D.Mohrmann,Göttingen,217-248.

WächterJ.

1997 Das Fürstentum Rügen – Ein Überblick, [w:] Beiträge zur Geschichte Vorpommerns: die

Demminer Kolloquien 1985–1994, Im Auftrag der Abteilung Vorpommern der Gesellschaft für

pommersche Geschichte, Altertumskunde und Kunst,Schwerin,299-314.

WehrmannM.

1919 Geschichte von Pommern, Bd.1,Gotha.
WybranowskiD.

2004 Organizacja wojskowa Księstwa Pomorskiego od XII do połowy XIII wieku, [w:] Pomorze

militarne XII-XXI wiek. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej 27 listopada+2003 r. w

Zamku Książąt Pomorskich,red.K.Kozłowski,E.Rymar,Szczecin,201-228.

Rex Pomeranorum – an attempt at promotion in the hierarchy of Pomeranian

rulers in the 12

th

century

Summary

Wehavealotofinformationabouttheuseoftheroyaltitlebylocalrulersinthesecond

halfofthe12

th

centuryfromtheareaofPomeraniaandotherSlavslivinginthesurrounding

area.AlargenumberofreferencestoSlavicrulersusingthetitlerexisfoundinthechronicle

ofSaxoGrammaticus.Thisisrelevantinthecaseofthefollowingsovereigns:WartislawI,

DukeofPomerania,rex Slavicam,CiesławofRügenandhisbrotherJaromar.Theopinion

thatcanbefoundinliteratureisthatthisistheresultofthetranslationofDanishkonung

equivalentofSlavickniazintoLatin.ThecontextfornamingWartislawkingisnotclear,but

inthecaseofJaromarandBoguslawthereisnoquestionaboutcallingthemkingsasaresult

oflexicaldifficulty.Forbothoftheserulersthetitle„king”isnotonlyachroniclerecord,but

thetitlerexcanalsobeseenappearingontheircoins,andthereisacrownplacedontheir

heads.Inaddition,thetitlerexwasusedbyabbotArnoldofLubeck,whocalledBoguslaw

princepssive rex Pomeranorum.SaxoGrammaticuswritesaboutsomeofthepromisesFrie-

drichBarbarossamadetoBogusławandJaromar.Eachofthisinformationconsideredin

isolationcouldbeexplainedbylinguisticmisunderstandings,flatteringtheSlavicprinces,

ormaybeimitationsofimperialsymbolism.ButincaseofBoguslawandJaromarwedo

notneedtodealwithasinglepremiseshowingtheusageofaroyaltitle,butwithawhole

32

Piotr Baroń

33

group.

Thispaperpresentseventsofthe1170sandthe1180s,whentheideaofcreatingaSlavic

kingdominthesouth-westcoastoftheBalticSeaemerged.Localprinces,BoguslawofPo-

meraniaandJaromarI–PrinceofRügen,stroveforstrengtheningtheirpositionofpowerin

thehierarchyofrulersofthispartofEurope.Unfortunately,asaresultofpoliticalchanges

thetitleofkingoftheSlavsdidnothitintothehandsoftherulersoftheSlavs,buttheDan-

ishkings.

Rex Pomeranorum – o próbie awansu w hierarchii władców pomorskich w XII wieku