RYSUNEK POSTACI LUDZKIEJ JAKO PROBIERZ OCENY
ROZWOJU DZIECKA
Oprac. EWA MUCZYŃSKA
Naucz. P- la nr2 w Suwałkach
Plastyka w wychowaniu dzieci odgrywa ogromną rolę . Proces rysowania , malowania czy konstruowania jest skomplikowanym dziełem , w którym dziecko łącząc różne elementy swego doświadczenia stwarza nową , sensowną całość . W procesie dobierania i przekształcania tych elementów powstaje nie tylko obrazek czy rzeźba - dziecko ujawnia jak myśli , czuje i widzi . Plastyka jest dla niego twórczą , dynamiczną aktywnością . Sztuka nie jest dla dziecka tym samym , czym dla człowieka dorosłego . Sztuka dla dziecka jest przede wszystkim środkiem wyrazu Dziecko jest istotą dynamiczną , sztuka staje się dla niego wyrazem myśli i przeżyć . Widzi ono świat inaczej niż go przedstawia . Zmienia się w miarę jak rozwijają się środki jego ekspresji artystycznej Rysunki dzieci mogą rzucać wiele światła na rozwój psychiczny . Już od XIX wieku wielu badaczy interesowało się wytworami dziecięcymi . Początkowo pojawiły się tendencje do kolekcjonowania i dokładnych opisów rysunków w poszczególnych latach życia dziecka . Następnie zaczęto wykorzystywać rysunki do pomiarów rozwoju intelektualnego dziecka . Obecnie bardzo wielu psychologów przyjmuje hipotezę , że w rysunku dziecka ujawnia się jego osobowość , a więc procesy poznawcze , motywacje , reakcje psychomotoryczne . Należy jednak brać pod uwagę i to , że zarówno przeżycia psychiczne dziecka , jak i środowisko , w którym żyje , wywierają wielki wpływ na treść rysunku . Uformowany w świadomości dziecka obraz własnej osoby i obraz świata , w którym żyje , wywierają wielki wpływ na treść i formę rysunku . Rysunki jako pewnego rodzaju metoda projekcyjna , mogą być wykorzystane do badania potrzeb , zainteresowań , poglądów , przekonań i postaw wchodzących w strukturę osobowości . Rysunki mogą służyć do badania dojrzałości intelektualnej i kształtowania się pojęć . Szczególnie nadaje się do tego rysunek postaci ludzkiej . Pierwsze kilka lat życia dziecka ma w znacznej mierze decydujące znaczenie dla jego rozwoju . W tym okresie zaczynają się kształtować wzorce uczenia się , postawy oraz poczucie własnego „ja „ . Sztuki plastyczne w ogromnej mierze mogą przyczynić się do rozwoju aspektów osobowości . W działalności małego dziecka rysunki zajmują dość ważne miejsce . Wielu badaczy za cel swoich badań brało zagadnienie rozwoju rysunkowego dziecka od wczesnych lat życia a ogólnego rozwoju umysłowego . W tym celu psychologowie rozróżnili następujące okresy :
1 . okres bazgrot , do 3 r. ż . - początek autoekspresji
2 . stadium przedschematyczne , 3 - 6 r. ż. - okres wieku przedszkolnego
3 . faza schematu - 7 - 11 r .ż . - okres młodszego wieku szkolnego
4 . faza realizmu - 11 - 15 r .ż . - okres starszego wieku szkolnego
W okresie bazgrania należy wyodrębnić trzy podokresy . Pierwszy z nich , tak zwany niekontrolowany , charakteryzuje się tym , że dziecko nie potrafi zapanować nad swoimi spontanicznymi ruchami . W okresie kontrolowanym wykształca się koordynacja pomiędzy wzrokową a motoryczną aktywnością . W trzecim podokresie dziecko nadaje pewne nazwy swym bazgrotom . W czasie bazgrania dziecko często przerywa swoje czynności i zaczyna zastanawiać się nad wykonanymi ruchami . W tym podokresie pojawiają się bardzo prymitywne rysunki człowieka , którego można rozpoznać dzięki nazwaniu go przez dziecko .
W fazie przedschematycznej na plan pierwszy wysuwają się przede wszystkim próby ujmowania postaci ludzkiej za pomocą schematu . Związane jest to z rozwojem procesów poznawczych i środowiskiem , w którym żyje dziecko . Zaznacza się również przejście od ogólnej formy symbolicznej do ciągłego poszukiwania określonej formy schematu . W układzie treści rysunku nie ujawnia się jeszcze świadome planowanie . Głównymi motywami w rysowaniu jest aktywizacja przyswojonej wiedzy , związanej głównie z własną osobą .
W fazie schematycznej dziecko nabiera pewności poprzez powtarzanie symbolicznych form wykształconych schematów . W rysunkach postaci ludzkiej przyswojone wyobrażenia i pojęcia zależą głównie od wiedzy i doświadczenia , jakie dziecko nabyło . Decydują one o treści i wykonaniu rysunku . Przeżycia swoje uwidacznia dziecko w wyolbrzymieniu niektórych części rysunku człowieka lub też w zaniechaniu czy opuszczeniu ich , ewentualnie w przekształceniu czy zmianie symboli . Podstawowym motywem rysowania jest nadal aktywność dziecka , które sprawia mu wiele przyjemności .
W fazie realizmu występuje odejście od schematu . W rysunkach postaci ludzkiej na pierwszy plan występują zainteresowania ubiorem , z jednoczesnym zaznaczeniem różnic płciowych . Ujawnia się tendencja do przedstawiania postaci ludzkiej w sposób bardziej realistyczny.
Małe dziecko rozwija się bardzo szybko . Wszystkich , którzy przebywają z dzieckiem cieszy zauważona zmiana . Każdy rodzic pragnie , by jego dziecko rozwijało się prawidłowo , w określonym wieku wykonywało te czynności , które są określone w pewnych normach dla danego wieku rozwojowego .
Myśl , że rysunki dzieci mogą rzucać wiele światła na rozwój psychiczny nie jest nowa . Rysunki mogą być wykorzystane do badania potrzeb , zainteresowań , poglądów , przekonań i postaw wchodzących w strukturę osobowości .
Sztuka nie jest dla dziecka tym samym , czym dla człowieka dorosłego . Dla dziecka jest przede wszystkim środkiem wyrazu . Dziecko jest istotą dynamiczna , sztuka staje się dla niego wyrazem myśli i przeżyć . Wypowiadanie się artystyczne podlega rozwojowi i jest odzwierciedleniem psychiki dziecięcej . W dziełach twórczych dziecko wyraża swe myśli , uczucia , zainteresowania oraz wiedzę o otoczeniu . W rysunku dziecko wypowiada to , co czuje i to co wie , a nie zawsze potrafi wyrazić słowami . W sposób nieudolny odtwarza otaczającą rzeczywistość . Rysunek dziecka jest przejawem jego dojrzałości intelektualnej . Podczas rysowania dziecko żywo myśli nad wykonaniem swego rysunku . Stopniowo wzbogaca jego treść , formę o nowe elementy . Powiązanie procesów myślenia z pracą ręki sprawia , że tego rodzaju działalność staje się ważnym , niewerbalnym środkiem poznania otaczającej dziecko rzeczywistości . Działaniu temu towarzyszą silne przeżucia emocjonalne . W pewnym okresie życia dziecko chętnie posługuje się schematem w rysunku , ale po pewnym czasie przestaje już nim zadowalać się i zaczyna dodawać nowe elementy do swojego nowego realistycznego ujmowania rysunku . Tego rodzaju działalność zmusza dziecko do zastanowienia się nad efektami swojej pracy . Wyobraźnia i pojęcia wzbogacają się i stają się coraz bardziej zróżnicowane w treści . Wybór treści rysunku przez dziecko jest odbiciem jego myśli , przeżyć i zainteresowań , stosunku do ludzi i świata . Działalność rysunkowa przyczynia się również nie tylko do rozwoju procesów poznawczych i emocjonalnych , ale także do kształtowania cech osobowości . Obrazek , który rysuje dziecko stanowi wyraz całej osobowości dziecka . Sztuka pochłania dzieci tak bardzo że ich wytwory wyrażają głębię przeżycia . W rysunku dziecka odzwierciedla się jego dojrzewanie i rozwój.
BIBLIOGRAFIA :
BORZYM J. - Wpływ rodziców na zaburzenia emocjonalne uczniów .
HORNOWSKI B . - badania nad rozwojem psychicznym dzieci i młodzieży na podstawie rysunku postaci ludzkiej .
LOVENFELD V . - Twórczość a rozwój umysłowy dziecka .
SZUMAN S . - Sztuka dziecka . Psychologia twórczości rysunkowej dziecka .
.