Formy działalności naśladujące czynniki naturalne:

• wyrąb lasów

• zbieractwo

• łowiectwo

• wędkarstwo

• koszenie

Formy działalności ludzkiej wykraczające poza czynniki naturalne:

• karczowanie lasów

• rolnictwo (orka, nawożenie, zbiór biomasy, chemiczna ochrona roślin)

• eksploatacja surowców naturalnych

• urbanizacja

• hodowla lasu

• turystyka i rekreacja

• komunikacja

40% obszaru Zielonych Płuc Polski jest objęte jakąś formą ochrony przyrody.

19,4% powierzchni kraju

9,6% ludności

4 Parków Narodowych

13 Parków Krajobrazowych

263 rezerwaty

Synantropizacja na różnych poziomach organizacji szaty roślinnej:

1. poziom krajobrazu – dominuje w krajobrazie półnaturalnym i antropogenicznym:

• zmiana właściwości siedlisk

• zwiększenie liczby płatów zbiorowisk na jednostkę powierzchni

1. poziom zbiorowisk:

• zmniejsza się powierzchnia zbiorowisk naturalnych

• zanikanie zbiorowisk półnaturalnych związanych z tradycyjną gospodarką

• zanikanie zbiorowisk antropogenicznych związanych z tradycyjną gospodarką

Kręgi roślinności grądu

Zbiorowiska ruderalne pola użytki zielone

(zabudowania) (zbiorowiska roślin uprawnych)

Degeneracja jest krótkotrwałym procesem odkształceń w strukturze i zaburzeń w funkcji zbiorowiska, występującym mozaikowo (lub pasowo), a więc nie obejmującym naraz całego zbiorowiska w granicach jego biocenozy. Degeneracja jest wyrazem reakcji fitocenoz na antropopresję.

Czynniki powodujące degenerację:

1. czynniki wewnętrzne:

• nadmierna presja zwierzyny

• nitrofilizacja siedlisk wokół gniazd

1. czynniki zewnętrzne:

• wkraczanie inwazyjnych gatunków

• wypas, wydeptywanie

• lokalne odwodnienie

• zrąb lub pożar obejmujący zbiorowiska w części biocenozy

• chemiczne skażenia środowiska

Forma degeneracji – jest to czasowa postać zespołu o swoistych cechach struktury, składu florystycznego i żywotności roślin, wyrażająca sposób reakcji naturalnego zespołu na określone czynniki degeneracji.

Formy degeneracji:

• monotypizacja – polega na ujednoliceniu gatunkowym, wiekowym drzewostanu, uproszczeniu struktury warstwowej oraz nieznacznym zubożeniu gatunkowym.

• Pinetyzacja – polega na wprowadzeniu do drzewostanu liściastego drzew iglastych zwykle z rodziny Pinaceae lub wyeliminowaniu drzew liściastych z drzewostanu mieszanego, np. dębu z boru mieszanego; związana z gospodarką zrębami oraz sztucznym odmładzaniem drzewostanu.

• Lespityzacja – przejawia się silnym rozwojem runa trawiastego w lesie z jednoczesnym ograniczeniem liczby gatunków, a zwłaszcza pokrycia roślin dwuliściennych. Nadmierny rozwój traw na dnie zbiornika.

• Fruticetyzacja – przejawia się silnym rozwojem warstwy poszycia wskutek prześwietlenia drzewostanu przez gospodarkę przerębową lub wniknięcie do drzewostanu drzew światłolubnych (np. brzozy, osiki)

• Juwenalizacja – utrzymanie zespołu w młodym stadium rozwojowym przez rytmiczne zręby zupełne dokonywane w dość młodym drzewostanie i odnowienie naturalne z siewu

• Neofityzacja – do zbiorowiska wprowadzamy obce gatunki, np. daglezję zieloną, sosnę Banksa, czeremchę amerykańską, robinię akacjowa

Degeneracja zbiorowisk → wypadanie gatunków charakterystycznych → zbiorowiska kadłubowe.

Regeneracja – proces odbudowy struktury i funkcji tych części zbiorowiska, które wcześniej uległy degeneracji, siłami wewnętrznymi zbiorowiska (biocenozy), a więc za pomocą propaguj (nasiona, organy wegetatywne, jaja zwierząt).

Regresja -

Regeneracja zbiorowisk:

• powstawanie zbiorowisk o heterogenicznej kombinacji gatunków, np. w uprawach topolowych

• powstawanie zbiorowisk w sposób dynamiczny; zbiorowisko odtwarza się w warstwie krzewów, występują drzewa liściaste – grąd się odtwarza, np. głównie sosna

Poziom flory:

• ucieczka gatunków ze zbiorowisk naturalnych do antropogenicznych (apofityzm)

• ginięcie lub kurczenie się zasięgów i redukcja liczby stanowisk gatunków rodzimych.

Czerwona Księga Podlasia:

• skalnica torfowiskowa

• Chamedafne północna

Gatunki o południowej granicy zasięgu:

• Kosaciec bezlistny

• Cis pospolity

Gatunki o północnej granicy zasięgu:

• Żywiec gruczołowaty

• Chamedafne północna

Gatunki reliktowe z dawnych epok:

• Czarcikęsik Kluka

Gatunki o ograniczonym zasięgu:

• Kanianka lnowa

• Czarnuszka polna

Chwasty dawnych upraw:

• Lnicznik właściwy

• Poziomka wysoka

Relikty dawnych upraw:

• sasanka otwarta

• turówka wonna

Inwazja obcych gatunków na tereny zaburzone.

Zaburzenia:

• składowanie hałd

• kwaśne deszcze – powodują degenerację zbiorowisk

• zniszczenie zbiorowisk na skutek eksploatacji lasów.

Teoria sukcesji Clementa – Oduma – w ujęciu Clementa wyróżnia się 3 główne fazy:

• migracja

• konkurencja

• zakończenie sukcesji (orka, pożar)

Faza inicjalna – rozpoczęcie się procesu nutacyjnego (nudation) czyli pojawienie się nowej przestrzeni gruntu z substratem glebowym.

Sukcesja pierwotna - w przypadku, gdy przestrzeń nigdy wcześniej nie była okupowana przez rośliny.

Sukcesja wtórna – jeżeli roślinność istniała już wcześniej na danym terenie i została zniszczona.

Migracja – obejmująca m. in. obsiew powierzchni poprzez nasiona i zarodniki gatunków, których osobniki znajdują się w bliższej i dalszej odległości od danej powierzchni.

E cesis – końcowe stadium inicjalne fazy sukcesji, występuje wtedy, gdy osobniki różnych gatunków przybywające na otwartą powierzchnię…..

W fazie środkowej sukcesji dominują dwa równolegle przebiegające procesy: konkurencja i reakcja.

Konkurencja – nieliczne początkowe osobniki wymierają z czasem. W miarę wzrok=stu liczby gatunków i liczby populacji…