PIGWOWIEC JAPOŃSKI łac. CHAENOMELES JAPONICA
Pigwowiec japoński (Chaenomeles japonica) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych (Rosaceae). Nieprawidłowo bywa czasami nazywany pigwą japońską. Pochodzi z Japonii. W Polsce jest uprawiany.
Pokrój: Kolczasty krzew o wysokości 1-2 m. Młode pędy nagie. Ma szeroko rozpostarte na boki gałęzie.
Liście: Odwrotnie jajowate lub łopatkowate, długości do 5 cm, ostro piłkowane z dużymi przylistkami.
Kwiaty: Liczne 5-działkowe i 5-płatkowe, łososioworóżowe lub pomarańczowoczerwonawe z licznymi pręcikami i 1 słupkiem powstałym ze zrośnięcia pięciu owocolistków.
Owoce: Owoce pozorne, pachnące i jadalne, po dojrzeniu koloru jasnożółtego, czasami czerwono nakrapiane. Dojrzewają w październiku.
Zastosowanie:
Sztuka kulinarna: jako dodatek do herbaty i na przetwory: dżemy, galaretki
Roślina ozdobna: w Europie nieco zapomniany krzew ozdobny. Wczesną wiosną obficie i efektownie zakwita, czasami powtórnie zakwita jesienią. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby i jest odporny na mróz. Należy przycinać nadmiernie rozrastające się na boki pędy.
PIGWOWIEC POŚREDNI łac. CHAENOMELES X SUPERBA
Pigwowiec pośredni (Chaenomeles x superba) – mieszaniec pigwowca japońskiego (Chaenomeles japonica) i chińskiego (Chaenomeles speciosa). Jest mniej odporny na mróz od pigwowca japońskiego. Jego odmiany są silnie zróżnicowane pod względem pokroju i wysokości krzewu, kształtu liści, koloru i wielkości kwiatów.
IRGA ROZKRZEWIONA łac. COTONEASTER DIVARICATUS
Irga rozkrzewiona- (Cotoneaster divaricatus) Gęsty krzew o szeroko rozkładających się pędach. Dorasta do 2m wysokości.
Liscie: ciemnozielone, błyszczące. Jesienne przebarwienie pomarańczowe, bardzo dekoracyjne .
Kwiaty: biało różowe, VI.
Owoce: czerwone , liczne, długo pozostające na krzewie.
Toleruje wszystkie rodzaje uprawnych gleb ogrodowych.
Nadaje się na nieformowane szpalery, do sadzenia pojedyńczo i w grupach.
GŁÓG JEDNOSZYJKOWY łac. CRATAEGUS MONGOYNA
Głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna Jacq.) – gatunek rośliny z rodziny różowatych. Pochodzi z obszarów zachodniej Azji, Kaukazu, Europy i Afryki Północnej, rozprzestrzenił się także na innych obszarach Afryki, w Australii, Nowej Zelandii i Ameryce Północnej. W Polsce jest pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Jest także uprawiany. Inne nazwy: głożyna, ciernie białe, jaworek, bodlak, bulimączka. Roślina wieloletnia.
Pokrój: Krzew lub niskie drzewo. Dorasta do 6-8 m wysokości, ma silnie zdrewniałe cierniste gałęzie.
Liście: Są 3-7 klapowe lub sieczne, wyposażone w przylistki, głęboko wcięte. Klapy liści są całobrzegie, lub z nielicznymi tylko ząbkami pod szczytami.
Kwiaty: Kwitnie w okresie od maja do czerwca. Zebrane w podbaldachy. Są koloru biało kremowego, mają 5-dzielny kielich o rurce zrośniętej z zalążnią, 5-płatkową koronę, 1 słupek z pojedynczą szyjką (wyjątkowo tylko zdarzają się z dwoma szyjkami) i liczne pręciki. Działki kielicha trójkątne lub lancetowate, odgięte i silnie przylegające do owocu. Płatki korony białe, okrągławe.
Owoce: Kuliste o średnicy 7-10 mm z jedną pestką, o barwie od jasnokoralowej do ciemnobrunatnej. Owoce dojrzewają w okresie sierpień – październik, rozsiewane są przez zwierzęta (zoochoria).
Występowanie: Obrzeża lasów, zarośla, przydroża.
Zastosowanie:
Roślina lecznicza – zarówno kwiaty jak i owoce głogu wykazują działanie lecznicze podobne, jak głogu dwuszyjkowego.
Roślina ozdobna: często sadzony, szczególnie odmiany o barwnych kwiatach. Używany też na żywopłoty – są nie tylko gęste, ale w zasadzie nie do pokonania przez ludzi i zwierzęta.
Kulinaria. Owoce są jadalne na surowo, bardziej jednak nadają się na przetwory.
JABŁOŃ DZIKA łac. MALUS SYLVESTRIS
Jabłoń dzika (Malus sylvestris), płonka, jabłoń rajska – gatunek jabłoni rosnący dziko w niemal całej Europie. W Polsce występuje rzadko na niżu i w niższych położeniach górskich.
Pokrój: Krzew lub małe drzewo o wysokości do 10 m z nielicznymi cierniami. Na bok od pędów głównych odstają równomiernie prawie pod prostym kątem krótkie i sztywne gałązki nadające roślinie kolczasty wygląd. Gałązki czerwonobrunatne, pączki pojedyncze, ze śladami owłosienia. Starsze drzewa mają obfite i grube pędu skrócone, a kora złuszcza się nierównomiernie.
Liście: Ulistnienie skrętoległe, liście szerokoeliptyczne do jajowatych, spiczaste, karbowano-piłkowane; zwykle z 4-5 parami łukowatych nerwów bocznych, od spodu wypukłych; z wierzchu nagie, nieco pomarszczone, ciemnozielone, od spodu jasnozielone, nagie do filcowato owłosionych; ogonki zwykle krótsze niż liście. Przylistki wcześnie odpadające.
Kwiaty: Dość duże, zebrane w baldach okształtne kwiatostany. Mają 5-działkowy kielich i 5 białych z różowym zabarwieniem płatków korony, słupek złożony z 5 owocolistków i liczne pręciki z żółtymi pylnikami.
Owoce: Na krótkich szypułkach, jabłkowate, kuliste, zielone do żółtych, często zaczerwienione, na szczycie zagłębione. Są kwaśne i twarde. Nasiona jasnobrązowe.
Kwitnie w maju równocześnie z rozwojem liści. Kwiaty są przedsłupne i owadopylne. Rośnie w zaroślach, lasach liściastych i mieszanych oraz na ich obrzeżach. Zwykle nieliczna na stanowiskach. Rośnie bardzo wolno.
CZEREMCHA ZWYCZAJNA łac. PADUS AVIUM
Czeremcha zwyczajna (Padus avium) – inne nazwy: czeremcha pospolita, śliwa kocierpka, trzemcha, czeremucha, smrodynia, gatunek drzewa lub dużego krzewu z rodziny różowatych. Występuje w całej Europie, Azji Mniejszej i zachodniej Syberii. W Polsce jest rośliną pospolitą.
Pokrój: Drzewo dorasta do 15 m, krzew od 0,5 do 4 m wysokości. Ma szeroką, jajowatą koronę i zwisające gałęzie. Roślina łatwo wytwarza pędy odroślowe, tworząc formę krzewiastą.
Pień: Często rozrasta się na wiele pni. Kora ciemnobrązowa do czarniawej, po roztarciu wydziela nieprzyjemny zapach, zbliżony do migdałów. Pędy grube. Na rocznych pędach nieliczne białawe przetchlinki. Pączki bardzo smukłe, spiczaste, przylegające do gałązek.
Liście: Jasnozielone, eliptyczne, wydłużone, bardzo gładkie, nieco skórzaste i połyskujące, ustawione skrętolegle. Blaszka liściowa o ostro i dość płytko piłkowanych brzegach, ma długość do 12 cm i posiada do 12 nerwów bocznych. Na spodniej stronie sinozielone, w kątach nerwów wyrastają kępki rudawych włosków. U podstawy blaszki występują 1–2, łatwo odpadające, zielonkawe gruczołki miodnikowe. Roztarte liście wydzielają silny zapach.
Kwiaty: Białe, oszałamiająco pachnące. Na brzegach korony delikatnie ząbkowane. Zebrane są w zwisający kwiatostan – grono o długości do 15 cm.
Owoce: Kuliste, błyszczące, czarne, słodkogorzkie pestkowce wielkości grochu. Średnica ok. 8 mm. Po rozgnieceniu lepkie.
Kwitnienie: Kwitnie w kwietniu i w maju. Kwiaty przedsłupne, owadopylne. Roślina miododajna. Owoce dojrzewają we wrześniu – październiku. Nasiona rozsiewane są przez ptaki.
Siedlisko: Olsy, lasy mieszane, zarośla, łęgi, wzdłuż rzek, strumieni i brzegów jezior. Lubi gleby bogatsze, dość wilgotne, preferuje stanowiska częściowo zacienione. Megafanerofit. Jest gatunkiem charakterystycznym dla All. Alno-Ulmion.
Drewno: Dosyć twarde i sprężyste, o drobnych słojach.
Kora, liście i kwiaty roztarte w palcach wydzielają silny, nieprzyjemny zapach. Nasiona zawierają amigdalinę (ok. 1,5%), która łatwo ulega hydrolitycznemu rozkładowi, dając w efekcie silnie trujący cyjanowodór (kwas pruski)
CZEREMCHA AMERYKAŃSKA łac. PADUS SEROTINA
Czeremcha amerykańska (Paduss serotina) – gatunek drzewa lub dużego krzewu z rodziny różowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej. Obecnie występuje już na całym obszarze kraju. Czeremcha amerykańska zaliczana jest do roślin inwazyjnych – niebezpiecznych dla rodzimej flory i jako taka powinna być usuwana z obszarów chronionych, a także z lasów podczas przebudowy drzewostanu
Pokrój:Drzewo lub krzew. Dorasta do 25 m. W Polsce zazwyczaj ma postać krzewu i dorasta do 20 m.
Drewno: Dosyć twarde, o kolorze brązowoczerwonym, z żółtym bielem. Jest lekkie, mocne i dość trwałe. Kora po roztarciu pachnie.
Liście: Ulistnienie skrętoległe. Liście elipsowate, wydłużone, o zaostrzonych końcach, karbowano- piłkowane i nieco skórzaste. Mają co najmniej 15 par nerwów bocznych i długość do 12 cm. Z wierzchu ciemnozielone i błyszczące, od spodniej strony seledynowe. Na głównym nerwie po spodniej stronie blaszki mają rude włoski (do połowy blaszki). Jesienią przebarwiają się na intensywnie żółty kolor.
Kwiaty: Kwitnie w maju i czerwcu w postaci małych wzniesionych długich gron (co najmniej 12 kwiatów w każdym gronie), o kolorze kremowobiałym. Jej kwiaty o średnicy do 1 cm są bezwonne i dużo mniejsze od kwiatów czeremchy pospolitej, płatki ich korony mają długość 2,5-4 mm.
Owoce: Kuliste, błyszczące, czarnoczerwone, pestkowce o wielkości grochu. Są na nich pozostałości kielicha
Występowanie: Występuje w parkach, na nieużytkach, w mieszanych borach kontynentalnych, bagiennych borach sosnowych. W Polsce występuje na glebach bardziej suchych, w przeciwieństwie do czeremchy zwyczajnej, która ma większe wymagania glebowe. Przedsłupne kwiaty zapylane przez owady, lub samopylne. Owoce są zjadane przez ptaki, które przy okazji roznoszą i rozsiewają jej nasiona (zoochoria).
Zastosowanie:
Została sprowadzona do Europy w 1629 r., do Polski w 1813 r. Sprowadzili ją i introdukowali leśnicy jako domieszkę, by wzbogacić gatunkowo warstwę podszytu w lasach. Introdukcja nie przyniosła pożytecznych skutków. Roślina samorzutnie rozprzestrzeniła się.
Uprawiana jest czasami w parkach i ogrodach jako roślina ozdobna.
Drewno jest w USA używane do wyrobu mebli, oklein, oraz drobnych przedmiotów drewnianych.
Owoce są jadalne, nadają się m.in. do sporządzania nalewki alkoholowej.
PIĘCIORNIK KRZEWIASTY łac. POTENTILLA FRUTICOSA
Pięciornik krzewiasty (Potentilla fruticosa L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny różowatych. Rodzime obszary jego występowania to Europa i Azja, rozprzestrzenił się również na innych obszarach. W Polsce występuje wyłącznie w uprawie.
Pokrój: Gęsty krzew o wysokości 0,2-1,5 m i regularnym, kulistym pokroju.
Pędy: Łukowato wzniesione, rozgałęziające się. Kora na starszych pędach jest postrzępiona, czerwonobrunatna.
Liście: Pierzasto złożone, składające się z 5-7 bezogonkowych listków. Są one całobrzegie, wąskoeliptyczne, obustronne jedwabiście owłosione i przeważnie mają podwinięte brzegi.
Kwiaty: Wyrastają pojedynczo lub po kilka na końcach pędów. Mają promienistą koronę o średnicy do 3 cm. Płatki u odmian ozdobnych w kolorze białym, różowym lub żółtym. Wewnątrz korony liczne słupki i pręciki.
Uprawa: Wymaga słonecznego stanowiska. Nie jest wymagający co do gleby, ale najlepiej rośnie na glebach lekkich -piaszczystych lub piaszczysto-gliniastych. Odczyn gleby nie ma znaczenia, równie dobrze rośnie na glebach kwaśnych, jak i zasadowych. Rozmnaża się go z sadzonek lub nasion wysiewanych jesienią.
Zastosowanie:
Uprawiany jest jako roślina ozdobna.
Swoją popularność zawdzięcza faktowi długotrwałego kwitnienia, ładnemu, zwartemu pokrojowi oraz łatwości uprawy.
Jest wytrzymały na mrozy, suszę i zanieczyszczenia powietrza. Rośnie powoli i jest długowieczny.
Nadaje się do ogrodów skalnych, na rabaty, do parków, zadrzewień osiedlowych, na żywopłoty i formowane szpalery (dobrze znosi cięcie).
Nadaje się również do tworzenia bonsai.
Odmiany:
'Abbotswood' – rozłożysty krzew o białych kwiatach
'Beesii' – ma jaskrawożółte kwiaty i srebrne liście
'Goldfinger' – liście wąskie, kwiaty jaskrawożółte
'Goldstar' – ma wzniesiony pokrój i ciemnozółte kwiaty
'Maanleys' – kwiaty bladożólte, liście niebieskozielone, wysokość do 1,2m
'Promose Beauty' – kwiaty żólte, podobne do kwiatów róż botanicznych
'Tangerine' – ma złotopomarańczowe kwiaty
‘Red Ace' – odmiana niska o drobnych liściach i kwiatach pomarańczowoczerwonych
ŚLIWA DOMOWA łac. PRUNUS DOMESTICA
Śliwka domowa (Prunus domestica ) - Małe drzewo liściaste o krótkim, nisko rozgałęzionym pniu i luźno ugałęzionej koronie. Jest znane przede wszystkim z wytwarzania jadalnych owoców nazywanych śliwkami. Na gatunek śliwa domowa składa się ogromna ilość uprawianych odmian. Powstały one wskutek odpowiedniego krzyżowania dziko rosnących gatunków śliwy (głównie tarniny oraz śliwy wiśniowej), od których różnią się wytwarzaniem dużych, atrakcyjnie zabarwionych, a przede wszystkim bardzo soczystych i smacznych owoców (owoce gatunków naturalnych są mniejsze, niezbyt efektownie ubarwione i posiadają zdecydowanie gorszy smak - najczęściej kwaśny i cierpki). Poza różnicami w wyglądzie i smaku, owoce śliwy domowej, podobnie zresztą jak i innych uprawianych drzew sadowniczych, charakteryzują się wydłużonym okresem przydatności do spożycia. Śliwy są jednymi z najważniejszych drzew owocowych strefy umiarkowanej.
Zasięg: Uprawiana w różnych częściach świata, przede wszystkim w Europie i na Kaukazie.
Biotop: Stanowisk naturalnych brak (drzewo sztucznie wyhodowane, występujące czasami w formie zdziczałej na skrajach lasów, nieużytkach, przy drogach itp.).
Preferencje: Gleby ciężkie, gliniaste, jednak niezbyt mokre. Gatunek światłolubny, najlepsze owoce tworzy na stanowiskach nasłonecznionych, choć może też rosnąć w półcieniu. Preferuje klimat o łagodnych zimach, przy tym jednak cechuje się dużą mrozoodpornością.
Drzewo wyjątkowo krótkowieczne, średnio szybko rosnące. Osiąga wiek zaledwie 20-25(35) lat. Tempo wzrostu początkowo dość duże, potem znacznie spada.
Pokrój: Małe drzewo liściaste o krótkim pniu i okrągławej koronie.
Rozmiary: Wysokość 5-12(15)m. Średnica pnia 0.2-0.3(0.4)m.
Pień prosty, nisko rozgałęziony. Korona eliptyczna do okrągławej. Konary średniej grubości, dość rzadko ustawione. Gałęzie bez cierni, ale gałązki bardzo gęste i nieregularnie powyginane, sprawiające wrażenie ciernistego gąszczu.
Drzewo: Twardzielowe, posiada piękny, czerwonobrunatny kolor przypominający kasztany, jest bardzo twarde i gęste, wysoko cenione w przemyśle, uważane też za jedno najlepszych spośród europejskich drzew do wykonywania instrumentów muzycznych. Ze względu na efektowny kolor i bardzo dobre parametry techniczne znajduje zastosowanie w przemyśle meblowym.
Kora: początkowo szara i gładka, posiadająca bardzo wyraźne poziome przetchlinki, z biegiem czasu staje się ciemniejsza - brunatnoszara i płytko spękana.
Młode pędy: czerwonawobrunatne, początkowo słabo owłosione, potem nagie. W odróżnieniu od gatunków rodzicielskich, krótkopędy śliwy domowej nie są wyposażone w ciernie.