Układy geomorfologiczne:

• morena czołowa

• dolina rzeczna z terasą zalewową

• wysoczyzna polodowcowa z kemami. Powstawanie kemów – w lodowcu są studnie lodowcowe (dziura sięgająca do podłoża), w okresie ablacji latem do dziury spływa woda, woda ta nie jest czysta (mnóstwo bakterii, gruzu, pyłu) i spływa ona do studni. Gdy lodowiec się wycofa powstaje wzgórze. Rosną tam niezwykłe zbiorowiska roślinne.

Regiony klimatyczne w Polsce:

• region wschodni – chłodny o wpływach regionalnych

• Warmia i część Mazowsza – region przejściowy (mniej ciepły i ubogi w opady)

• Region zachodni – umiarkowany ciepły o wpływach oceanicznych

• Region podgórski – ciepły, stosunkowo długi okres wegetacyjny

• Region górski

Historia geologiczna:

• zlodowacenie Narwi 950 – 700 tys. lat BP (najstarsze zlodowacenie)

• zlodowacenie Południowopolskie 500 – 380 tys. lat BP

• zlodowacenie środkowopolskie 300 – 120 tys. lat BP

• zlodowacenie Wisły 115 – 10 tys. lat BP (najmłodsze zlodowacenie)

Wzgórza Sokólskie charakteryzują się krajobrazem kemowym.

Rośliny modyfikujące szatę roślinną:

• rośliny inwazyjne – mogą wypierać całe zbiorowiska i tworzyć własne, mogą powodować ubogacenie rodzimej flory, np. nawłoć kanadyjska, nawłoć późna.

Różnorodność – Whittaker (1975rok) - różnorodność α i β:

• różnorodność α – różnorodność gatunkowa wewnątrz zbiorowiska

• różnorodność β – zbiorowiska różnią się kompozycją gatunkową; na ogół na niżu różnorodność β jest niska.

Od czego zależy bogactwo gatunkowe w zbiorowisku:

• bogactwa flory i fauny (bór bagienny – sosnowy: gleby skrajnie ubogie w substancje odżywcze zbiorowisko, co innego rośnie na kępach a co innego między nimi; ols: gleba zasobna w substancje odżywcze, duże bogactwo gatunkowe, co innego rośnie na kępach a co innego między nimi

• wieku układu (historia szaty roślinnej (wycofanie się lodowca) = wiek zbiorowiska)

• zasobność siedliska

• oddziaływanie zwierząt ( zgryzanie części nadziemnych roślin; rycie i zjadanie części podziemnych; zapylacze)

• oddziaływanie roślin na rośliny i na siedliska (konkurencja, symbioza, mikoryzy, epifity, pnącza, allelopatia, pasożytnictwo, mechaniczne oddziaływanie – rozpychanie się gałązek świerka)

• napływ diaspor

• oddziaływania antropogeniczne (neofity – rośliny, które pojawiły się po odkryciu Ameryki, np. łubin trwały, nawłoć kanadyjska, żarnowiec kanadyjski, krwawnica pospolita)

Strefowość roślinności – strefy roślinno – klimatyczne w Europie:

• roślinność pustyń arktycznych

• roślinność tundrowa

• roślinność borealna

• roślinność iglasto – liściastych lasów mieszanych

• roślinność lasów liściastych zrzucających liście na zimę

• roślinność stepowa

• roślinność półpustynna i pustynna

• roślinność twardoliściasta

Strefowość w skali lokalnej:

• zonacja – powstały układ roślinności zgodnie z kierunkiem zmian głównych czynników środowiskowych (gradient), np. zonacja roślinności w dolinie rzeki lub na zboczu wzgórza; jezioro Łuknajno.

• Mozaikowość – nieregularne rozmieszczenie zbiorowisk w naturogennym zbiorowisku.

Czynniki różniące roślinność w dolinie Wierzbów na Pogórzu Karpackim:

• potencjalna roślinność naturalna (taki układ roślinności nie bierze pod uwagę działalności człowieka)

• roślinność rzeczywista (która jest w tej chwili obecna, efekt dawnego zagospodarowania rolniczego: pastwiska, pola, łąki, mokre łąki, grąd odłogi)

• cechy klimatu (nasłonecznienie)

• typy gleb geologia ( utwory powierzchniowe: nachylenie terenu, aluwia, gliny deluwialne, less i utwory lessowe, zwietrzeliny)

Antropopresja jako czynnik kształtujący szatę roślinną:

• uprawa roli – zbiorowiska segetalne

• użytki zielone – łąki

• wyrąb lasów

• lasy gospodarcze.

Roślinność naturalna dzieli się na:

• Roślinność klimaksowa (zonalna) – zbiorowiska związane z określoną strefą klimatyczną

• Roślinność lasów liściastych zrzucających liście na zimę

• Roślinność azonalna – zbiorowiska nie związane z określoną strefą klimatyczną, związane z określonymi siedliskami:

- roślinność wodna

- roślinność bagienna

- roślinność solniskowa

Podział geobotaniczny Polski:

• znaczna część Polski w Dziale Bałtyckim

• Dział Północny:

◦ Prowincja Niżowo – Wyżynna Środkowoeuropejska (Środkowoeuropejska Niżowo – Wyżynna):

A: Dział Bałtycki

A₁: Poddział Pas Równin Przymorskich I Wysoczyzn Pomorskich

A₂: Poddział Pas Wielkich Równin

A₃: Poddział Pas Kotlin Podgórskich

A₄: Poddział Pas Wyżyn Środkowych

B: Dział Północny

◦ Prowincja Pontyjsko – Panońska

◦ Prowincja Środkowoeuropejska Górska

◦ Prowincja Karpacka

◦ Prowincja Hercyńsko – Sudecka

Dział Północny:

• bez buczyn, dąbrów

• dominuje udział świerka

• obecność gatunków borealnych

Krainy:

• Mazursko – Kurpiowska (w strefie zlodowacenia Wisły)

• Suwalsko – Augustowska (w strefie zlodowacenia Wisły)

• Biebrzańska

• Białowiesko – Knyszyńska

Okręgi:

• Puszcza Białowieska

• Puszcza Knyszyńska

Gatunki borealne:

• brzoza niska ( Betula humilis)

• Chamedaphre calcyculata (północna)

• Wielosił błękitny

• Wierzba borówkolistna

• Gwiazdnica długolistna

• Kukuczka kapturkowata

• Grążel drobny

• Malina moroszka

• Bagno zwyczajne

• Goździk piaskowy

Oceaniczny typ zasięgu występuje tam, gdzie jest większy lub mniejszy wpływ klimatu oceanicznego (buczyny, lasy…)

Co wpływa na łączenie się roślin w zbiorowiska:

• amplituda fizjologiczna (tj. wymagania życiowe roślin)

• konkurencja

Co decyduje o sile konkurencyjnej roślin:

• właściwości życiowe i stopień spełnienia wymagań życiowych

• rozmiary roślin

• tempo wzrostu

• sposób rozprzestrzeniania

• sposób zajmowania przestrzeni

Wynik konkurencji:

• wyparcie drugiego gatunku

• ograniczenie wzrostu, tempa rozwoju

Dominancje – populacje tych gatunków, które są najliczniejsze, a ich osobniki Zajmują najwięcej miejsca.

Subdominancje – populacje mniej liczne, a rośliny zajmują mniej miejsca.

Gatunki akcesoryczne – gatunki, których populacje są bardzo nieliczne.

Fitosocjologia jest nauką badającą i klasyfikującą roślinność i zbiorowiska roślinne.

Podstawowa jednostka roślinności → fitocenoza = zbiorowisko roślinne.

Zbiorowisko roślinne = fitocenoza jest składową konkretnego ekosystemu. Komponentami zbiorowiska są rośliny, które tolerują określone warunki fizyczne i biologiczne, np. konkurencja sąsiadów, zgryzanie, pasożytnictwo.

W podobnych warunkach powstają podobne zbiorowiska roślinne = fitocenozy; te typy fitocenoz określa się fitocenonami = typami zbiorowisk, czyli zespołami.

Kryteria wyróżniania typów zbiorowisk według szkoły francusko – szwajcarskiej = szkoły Brauna – Blanqueta:

• kryterium główne – florystyczne, tj. skład gatunkowy i obfitość = ilościowość

• kryteria dodatkowe: fizjonomia, struktura przestrzenna pionowa i pozioma, specyficzna rytmika sezonowa, liczba gatunków (rozrodczość), przepływ materii i produktywność, wielkość zajmowanej powierzchni.

• Niekiedy także: typ działalności człowieka, oddziaływania zwierząt.

System podziału typu zbiorowisk według szkoły Brauna – Blanqueta:

• Jednostki systemu – syntantaksony – rangi syntantaksonów:

- zespół (Ass. – association)

- związek (All. – alliance)

- rząd (O. – order)

- klasa (Cl. – class)

Zespół jest to teoretycznie ujęty, najwyższy w hierarchii typ zbiorowiska, który na danym terytorium odznacza się charakterystycznym i wyróżniającym się oraz towarzyszących.

Charakterystyczna kombinacja gatunków (ChSC) jakiegoś syntataksonu jest to zestaw jego wszystkich gatunków charakterystycznych i wyróżniających oraz towarzyszących o najwyższym stopniu trwałości.

Stałość – procent płatów = relacje w terenie istniejących zbiorowisk, w których gatunek występuje.

Do ChSC wchodzą gatunki występujące częściej niż w 60% zbiorowisk danego syntaksonu.

Gatunek charakterystyczny (Ch) jakiegoś syntaksonu występuje wyłącznie lub prawie wyłącznie w zbiorowiskach tego syntaksonu lub ma istotnie większy stopień stałości w tym syntaksonie.

Gatunki towarzyszące – wszystkie gatunki nie zaliczone do charakterystycznej kombinacji gatunków; gatunki o szerokiej amplitudzie ekologicznej i gatunki z innych klas, np. olsza czarna w olsie porzeczkowym.

Gatunki przypadkowe – gatunki towarzyszące o małym stopniu stałości.

Gatunki wyróżniające – na ogół gatunki szerokiej amplitudzie ekologicznej pozwalające na odróżnienie porównywanych syntaksonów; występuje nie tylko w jednym określonym syntaksonie, ale również mogą pojawiać się w innych zespołach, np. sosna zwyczajna występuje w borach sosnowych.