Bóle Krzyża

Karol Szapel, YoungTherapist

Warszawa, 2007

Ból krzyża jest jedną z najczęstszych dolegliwości dzisiejszych czasów. Ponad 60% pacjentów
zgłaszających się z problemami bólowymi jest kwalifikowana do grona pacjentów z zaburzeniami
kolumny kręgosłupa lub zaburzeniami spowodowanymi przez dysfunkcje kręgosłupową.

Jak zbudowany jest kręgosłup?

------------------------------------------------------------------------------------

Kolumna kręgosłupa jest strukturą kostną składającą się z 7 kręgów szyjnych, 12 kręgów piersiowych,
5 kręgów lędźwiowych i kości krzyżowej (będącej połączeniem kręgów krzyżowych). Pojedynczy kręg
posiada trzon i łuk kręgowy na którym znajduje się szereg wyrostków kostnych. Trzony połączone są
ze sobą krążkiem międzykręgowym (popularnie nazywanym dyskiem). Krążek stawowy zbudowany
jest z jądra miażdżystego znajdującego się w środku i otoczonego pierścieniem włóknistym (pierścień
skłąda się z kilkunastu warstw tkanki włóknistej i otacza jądro). Podczas ruchów kręgosłupa krążki
zapewniają spójność i amortyzują kręgosłup oraz przenoszą w postawie pionowej około 70-75%
całego obciążenia. Na łukach kręgowych znajdują się wyrostki kostne, z których najważniejsze to
wyrostki stawowe górne i dolne oraz wyrostki kolczyste. Te ostatnie formują na plecach widoczne
„górki”. Wyrostki stawowe tworzą stawy międzywyrostkowe, czyli połączenia kręgu z kręgiem
położonym wyżej i niżej. Stawy te zapewniaja odpowiednią ilość i jakość ruchu każdego kręgu. W
pozycji wyprostowanej stawy te przrenosza około 25% całego obciążenia kręgosłupa.

Funkcje kręgosłupa

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kręgosłup to nie tylko kręgi - to przede wszystkim cały system mięśniowy, znacznie bardziej
skomplikowany niż Nam się wydaje.
Wielu znakomitych badaczy i praktyków przyrównuje kręgosłup do masztu i utrzymujących go linek
(want). Sam kręgosłup to maszt, natomiast mięśnie to linki, które zapewniają mu stabilność i
ruchomość. Jeżeli chociażby jedna z linek zostanie uszkodzona to stabilność całego masztu jest
zagrożona. Kręgosłup jest o tyle bardziej skomplikowany, że składa się z 24 małych, ruchomych
elementów, które tworzą całość. Większość z Państwa z pewnością spotkała się z nazwą mięsień
prostownik grzbietu lub mięśnie przykręgosłupowe. Dla specjalistów zajmujących się dolegliwościami
kręgosłupa taki pogląd jest zdecydowanym uproszczeniem.
Układ mięśniowy kręgosłupa można podzielić na mięśnie globalne („długie”) i mięśnie lokalne
(„krótkie”). Mięśnie globalne wykonują ruch, natomiast mięśnie lokalne stabilizują poszczególne
segmenty kręgosłupa. Oczywiście takie wytłumaczenie jest znów uproszczeniem, lecz stanowi dobra
podstawę do zrozumienia dalszej części artykułu.

Kolejną, równie ważną funkcja kręgosłupa jest ochrona rdzenia kręgowego, którym biegną wszystkie
struktury unerwiające ciało. Z poszczególnych poziomów kręgosłupa (pomiędzy kręgami) wychodzą
korzenie nerwowe (przez otwory międzykręgowe), które dalej dzielą się na kolejne pojedyncze trakty
nerwowe i unerwiają cały organizm. Zachowanie odpowiedniej średnicy kanału kręgowego i otworów
międzykręgowych jest szczególnie ważne przy rozpatrywaniu bólów korzeniowych.

Na czym polega ból krzyża?

------------------------------------------------------------------------------------------

Odpowiedzią na to pytanie są niezliczone książki, które znajdą Państwo na rynku krajowym i
zagranicznym. Chciałbym Państwu przybliżyć owe zagadnienie i przedstawić je w uproszczonej i
skrystalizowanej formie.
Ból krzyża jest stwierdzeniem bardzo ogólnym i zaznaczającym tylko istniejący problem. Ogólnie
możemy powiedzieć, że Państwa głównym problemem jest ból i / lub utrata danej funkcji (czyli np:
utykanie, niemożność wykonania wielu czynności, ograniczenie ruchu). Ból może mieć charakter
miejscowy (tylko przy kręgosłupie) lub np: promieniować do nogi. Objaw promieniowania bólu nie
zawsze oznacza, że problemem jest uciśniety korzeń nerwowy (zespół korzeniowy). Czasem zdarza
się, że promieniowanie bólu jest zjawiskiem wynikającym z zablokowania któregoś ze stawów

kręgosłupa lub nadaktywności któregoś z mięśni związanego bezpośrednio lub pośrednio z
kręgosłupem (zespoły rzekomokorzeniowe). Jest to dość istotne diagnostycznie, gdyż często
nadużywa się sformułowań „dyskopatia”, podczas gdy problem jest zupełnie inny.
Bywa także, że problemem jest niestabilność funkcjonalna kręgosłupa, a więc niewydolność układu
mięśniowego, który nie jest w stanie kontrolować ustawienia i ruchów w poszczególnych segmentach.
Osoby takie często dośc łatwo rozpoznać, gdyż kiedy siedzą w pracy lub np: w kinie – bez przerwy się
kręcą i zmieniają pozycję.
Innym powodem bólów krzyża są zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgów, krążków, więzadeł i/lub
mięśni. Zmiany zwyrodnieniowe są wynikiem sumujących się mikrourazów lub wynikiem źle leczonych
bądź nieleczonych wcześniejszych dolegliwości. Dotyczą one głównie osób dojrzałych, po 40 roku
życia, co nie oznacza, że nie mogą one dotknąć osób młodszych.

Tak więc ból może być spowodowany najczęściej takimi czynnikami jak:

• zaburzenie w obrębie krążka międzykręgowego (np: dyskopatia)

• zaburzenie w obrębie stawów międzykręgowych (np: zablokowanie, zmniejszona lub

zwiekszona ruchomość)

• zaburzenie w obrębie mięśni lokalnych (np: nadaktywność, skrócenie, osłabienie)

• zaburzenie w obrębie mięśni globalnych (np: złe wzorce ruchowe)

• ucisk struktur nerwowych (np: rdzenia, korzeni, opony)

• zaburzenia w obrębie powięzi

Lecz istnieją także inne powody, takie jak:

• zaburzenia w obrębie miednicy i jej stawów

• skrócenie kończyny dolnej

• zaburzenia i wady w obrębie stawu biodrowego, kolanowego i stopy

Należy także wymienić takie przyczyny, jak:

• zapalenia (np: w wyniku zapalenia dróg moczowych, jelit)

• zespoły reumatyczne (np: RZS, ZZSK, ReA)

• nowotwory (przerzuty do kręgosłupa, szczególnie w przypadku raka piersi, płuc, prostaty i

macicy)

Do ostatniej grupy czynników powodujących (pośrednio) bóle krzyża należy:

• zaburzona postawa lub jej wada

• mało ruchliwy tryb życia

• zła pozycja w pracy i / lub niedostosowane miejsce pracy

• źle prowadzona aktywność fizyczna (brak rozgrzewek, stretchingu, źle wykonywane

ćwiczenia, itp)

• zbyt obciążająca aktywność fizyczna, bez wcześniejszego przygotowania

• nadwaga

Na czym polega terapia bólów krzyża?

--------------------------------------------------------------------------

Przede wszystkim polega na zdiagnozowaniu problemu. Właściwe określenie istniejącego problemu
jest kluczem do sukcesu. Większość problemów terapeutycznych przy bólach krzyża wynika z
powierzchownej lub wręcz źle przeprowadzonej diagnostyki w wyniku czego także źle prowadzonej
terapii.

Program postępowania YoungTherapist zawiera szczegółową diagnostykę (włączając w to także sferę
psychologiczną i socjalną), planowaną terapię, naukę autoterapii (co pacjent ma robić na codzień
samemu) oraz narzędzia kontroli postępów leczenia skierowaną na pacjenta i skuteczność terapeuty.
Oczywiście wskazane jest by pacjenci przynosili ze soba badania obrazowe (RTG, Rezonans
magnetyczny, Tomografię komputerową, USG, itp) i badania dodatkowe (morfologia krwi, badanie
moczu, znaczniki reumatyczne, itp), gdyż są one badaniami ułatwiającymi diagnostykę i często szybko
wykluczającymi poważne dysfunkcje, które natychmiast kierowane są np: do neurochirurgów.

Sama terapia polega na ukierunkowanym pod względem dysfunkcji programie ćwiczeń, zabiegach
manualnych na stawach i tkankach miękkich (mobilizacje, manipulacje) masażu oraz wskazaniach dla
czynności codziennych i autoterapii.

Program ćwiczeń jest najczęściej skonstruowany stopniowo od ćwiczeń w pozycjach leżenia poprzez
klęk, podpory, siad, aż do pozycji stojących oraz zadań funkcjonalnych. Plan układany jest także tak,
aby pacjent opanowywał kolejne fazy programu, np: stabilizacji kręgosłupa w odpowiedniej kolejności.
Terapeuta kontroluje uzyskiwane efekty poprzez specjalnie przygotowane testy i kwestionariusze,
dzięki czemu kontrola terapii nabiera wymiernej i bardziej obiektywnej postaci.

Zabiegi terapii manualnej ukierunkowane są głównie na przywrócenie właściwych cech układu
mięśniowego, powięziowego i stawowego. A więc przywracają właściwą ruchomość w stawie,
przywracają właściwą długość i elastyczność mięśni i powięzi, dzięki czemu mają wpływ
przeciwbólowy (znoszący ból). Praca na tkankach miękkich pozwala na wprowadzanie kolejnych
ćwiczeń, gdyż mięśnie i powięzi powracaja do norm fizjologicznych, dzieki czemu można stosować dla
nich kolejne ćwiczenia siłowe, wytrzymałościowe, gibkościowe oraz przywracające właściwe
stereotypy ruchowe.
Gdyby ograniczyć się do samych zabiegów stawowych to praca poprzez ćwiczenia na mięśniach
będących w skróceniu lub osłabieniu nie miałaby wiekszego sensu. Pierw należy przywrócić właściwą
długość i napięcie mięśniowe, a następnie mozna przystapić do programu ćwiczeń.

Autoterapia to inaczej terapia wykonywana samodzielnie przez pacjenta. Dotyczy to ćwiczeń,
stretchingu lub poizometrycznej relaksacji mięśni, technik rozluźniania pozycyjnego i mięśniowo-
powięziowego oraz stosowania zaleceń terapeuty odnośnie czynności codziennych (sposób
siedzenia, noszenia ciężarów, dostosowania miejsca pracy, itp.). Wszystkie te zadania i ćwiczenia są
szczegółowo tłumaczone przez terapeutę. Pacjent dostaje także kartę ćwiczeń i poradnik czynności
codziennych, dzięki którym w każdej chwili może sobie coś przypomnieć lub sprawdzić.

Kwestionariusze służą głównie do kontroli skuteczności terapii, lecz także stanowią część
diagnostyczną. Pacjent wypełnia wybrane przez terapeute kwestionariusze, a następnie na ich
podstawie wylicza punktację. Nastepnie np: po 2 tygodniach terapii, pacjent ponownie wypełnia te
same kwestionariusze i wyniki obu są porównywane, dzieki czemu wyciąga się odpowiednie wnioski
co do skuteczności i postepów terapii.

KAROL SZAPEL
www.youngtherapist.pl
[e-mail]
[phone]

Gabinet
Przychodnia Medycyny Rodzinnej
ul.Wrocławska 7a, pokój nr.5