22

9/2003

PRO−AC

D15

HI−FI

HI−FI

HI−FI

HI−FI

HI−FI

− Zespoły głośnikowe do 10 000 zł

D15 to model, który w zeszłym roku zastąpił Response 1.5. W przypadku

firm głośnikowych, a już szczególnie o takim stylu działania jak Pro−Ac,

nawet roczną konstrukcję można określać jako młodą stażem. W głośnikach

pojawia się coś nowego u Pro−Aca − membrana z włókna szklanego w

przetworniku nisko−średniotonowym − ale pozostałe elementy są już

znane. Najbardziej znajomy jest głośnik wysokotonowy.

C

C

C

C

C

hyba właśnie Pro−Ac najbardziej
przysłużył się sławie 19−mm tek−
stylnej kopułki Scan−Speaka,
chociaż w żadnych materiałach

Pro−Aca nie dowiecie się, że ów głośnik
stamtąd pochodzi. Na świecie mamy
producentów kolumn, którzy jednocześ−
nie sami produkują głośniki, jak i tych,

którzy sprowadzają je od głośnikowych
specjalistów. Ale tym różnią się tego ty−
pu producenci na Zachodzie i na Wscho−
dzie, że tym pierwszym wydaje się −
słusznie lub nie − iż przyznanie się do
zakupu głośników w innej firmie ujęłoby
im prestiżu, a ci drudzy wręcz przeciwnie
− dowartościowują się w materiałach in−

formacyjnych wymienianiem nazw firm
dostarczających im głośniki. Zresztą, w
ślad za tym, co chce, a czego nie chce
ujawnić np. Pro−Ac, brytyjskie pisma idą
często producentom na rękę, nie docie−
kając faktów, które z kolei my bez skru−
pułów przedstawiamy. Tak więc wyso−
kotonówka w

D15 to − być może specjal−

na, bardzo specjalna, bardzo, bardzo
specjalna − ale wersja kopułki D2010.
Natomiast głośnik nisko−średniotonowy
to Seas, podobny do modelu katalogo−
wego W17EX, który znaleźć możemy w
ekskluzywnej serii Excel. Jak wszystkie
Excele, wyposażony jest w miedziany
“korektor fazy”, niewątpliwie stanowiący
ozdobę głośnika, niezależnie od efektów
czysto elektroakustycznych. Że to Seas,
dam się pokroić, ale aby zamydlić oczy
mniej zorientowanym, od jakiegoś czasu
Pro−Ac otrzymuje z różnych źródeł swo−
jego zaopatrzenia głośniki nisko−śred−
niotonowe z koszami z wytłoczonym fir−
mowym logo (Pro−Ac). Rzeczywiście,
tak daleko posunięte zabiegi modyfika−
cyjne wymagają dużych skali produkcji,
Pro−Ac jest odbiorcą poważnym i może
mieć nawet takie widzimisię. Nie zmie−
nia to faktu, że na razie sam sobie głoś−
ników nie robi, i tyle.

Niestety, nie możemy pokazać na

zdjęciu głośników wykręconych i wyję−
tych − sami ich nie widzieliśmy w tym
stanie. Są wciśnięte w wyfrezowania
przedniej ścianki tak ciasno, i być może
przyklejone uszczelką, że do ich wypru−
cia najwyraźniej byłyby potrzebne spe−
cjalne narzędzia albo podjęcie ryzyka
uszkodzenia obudowy. Nie chcieliśmy
się narażać na konieczność nagrodze−
nia

D15 oceną bardzo dobrą tylko dlate−

go, że wyrządziliśmy im szkodę... Dla
dobra Czytelników i naszej reputacji −
wybraliśmy mniejsze zło i pozostawiliś−
my głośniki w spokoju. I tak wiemy swo−
je. Seas i Scan−Speak.

Nie obejrzeliśmy więc też zwrotnicy,

można się jednak spodziewać, że zamo−
cowana jest bezpośrednio do trzpieni
gniazda przyłączeniowego i zawiera
dość skomplikowane obwody − Pro−Ac
nie jest, wbrew audiofilskiej prowenien−
cji, zwolennikiem minimalizmu w tym za−
kresie, raczej stara się prostować cha−
rakterystykę przetwarzania, nawet jeśli
wymaga to dodatkowych elementów.
Tak w każdym razie było do wczoraj.
Natomiast po obudowie można się spo−
dziewać, że jest wytłumiona gąbką, ale
jej ścianki oklejone są kilkumilimetrowy−
mi okładzinami bitumicznymi.

Nowością w konstrukcjach Pro−Aca

jest umieszczenie otworu bass−reflexu
na dolnej ściance (jak dotąd najczęściej
znajdował się z tyłu). Jest to pierwsze
ryzykowne posunięcie firmy − nie ze
względu na rzeczywiste skutki akustycz−
ne − ale ze względu na skojarzenia. Na−
wet jakotako rozgarnięci audiofile na ta−
ki widok zaczynają kręcić nosem i bąkać
coś o subwooferowym basie. A subwoo−
ferowy bas i Pro−Ac − to się gryzie.

Rzeczywiście, duża część subwoofe−

rów jest w podobny sposób skonstruo−
wana − z otworem, a czasami nawet
i głośnikiem na dolnej ściance. Tak,
subwoofery mają swoje problemy, ale
akurat takie rozwiązanie nie ma z nimi
nic wspólnego. Skoro przestrzegają nas
przed przysuwaniem otworów bass−re−
flex do ścian, to jak mogą sami umiesz−
czać go w ten sposób? Skoro takie zbli−
żenie pobudza bas, to przecież w takim
rozwiązaniu jest on pobudzony nie−
uchronnie i w sposób ciągły, ponieważ
otwór znajduje się tak blisko podłogi!
Wszystko zależy od tego, jak bass−re−

flex został dostrojony.

23

9/2003

W gronie “paraskandynaws−

kich klasyków”, jak można na−

zwać konstrukcję brytyjską,

czeską i polską, ze względu na wygląd
i pochodzenie zastosowanych prze−
tworników, Pro−Ac ma oczywiście po−
zycję najbardziej renomowanej firmy, w
dodatku sam kraj pochodzenia daje mu
wiele punktów. Nic nie ujmując RLS−
owi i Xavianowi − jeżeli Pro−Ac wyciśnie
z zastosowanych głośników absolutnie
wszystko, jak to najczęściej bywa, a
konkurenci popełnią choćby drobne
błędy, sprawa będzie przesądzona.
Ale tak to wygląda z faworytami i wyni−
kami w wyścigach F1, a nie przy po−
równywaniu kolumn. Niestety dla fawo−
rytów, na szczęście dla pozostałych.
Wyścigówki jadą w jedną stronę, do
mety, głośniki też powinny − do świetla−
nego celu Wiernego Przetwarzania, ale
w praktyce każdy może odjechać w
nieco inną. Porównywana trójka, w któ−
rej płynie skandynawska krew, wyraź−
nie różni się nie tyle aspiracjami, co
metodami i priorytetami. Miłośników
Pro−Aca można chyba uspokoić, że
D15 jest z krwi i kości właśnie Proa−
kiem. Dbałość o liniowe przetwarzanie
daje gwarancję wysokiej neutralności
i zintegrowania pasma, wysokiej klasy
przetworniki spełniają wymagania co
do rozdzielczości i dynamiki. Ulubiona
przez Pro−Aca 19−mm kopułka, urucho−
miona bez nadmiernej asekuracji, daje
dużo swobodnie rozproszonych detali,
podkreślając zdolności analityczne. Jej
brzmienie można nazwać aksamitnym,
gdy sama muzyka zawiera informacje
delikatne i subtelne, natomiast uderze−
nia w blachę budzą wysokie tony, do
bardzo żywych, nawet nieco wyostrzo−
nych reakcji. Drobniutkie szpileczki
mikroinformacji pojawiają się na sa−
mym skraju pasma, więc nie atakują
brutalnie, nawet nie zbliżając się do
przełomu średnich i wysokich tonów.
Wsłuchując się w poszczególne wy−
brzmienia blach, wydaje się, że więk−
sze nasycenie “niższej góry” nawet by
się przydało, ale myśląc o tym, szy−
bko też przychodzi refleksja, że całe

brzmienie stałoby się wówczas agre−

sywne − a już takie, jakie

jest, okazuje się żywe i bezpośrednie.
Bas natomiast zachowuje na ogół
umiar, może jednak czasami zasko−
czyć. Zwykle pozostaje skoordynowa−
ny i zdyscyplinowany, zarazem mając
zdolność do dobrego tempa i sprężys−
tości w górnym podzakresie, ale napo−
tkać można momenty, gdy coś zabur−
czy znacznie głębiej. Twardy charakter
jest utrzymany, choć pełna spójność
rytmiczna tych efektów z podstawowy−
mi wątkami muzyki nie jest już tak
oczywista. Problem niewielki, sytuacje
takie zdarzają się z rzadka i nawet wte−
dy nie są uciążliwe, bowiem basu nigdy
nie jest wyraźnie za dużo. Maszyna
pracuje sprawnie, wyraziście, ale bez
nadmiaru emocji. W każdym razie bez
dodawania ich od siebie. Nie odma−
wiam im zdolności do “muzykalności”,
ale chyba konstruktor Pro−Aca nie musi
i pewnie nie lubi zasłaniać się takimi
eufemizmami. Nie po to rzetelnie wy−
konuje swoją pracę, aby stanąć w tym
samym rzędzie co różnie dziwnie skon−
struowane i dziwnie brzmiące “muzy−
kalne” wynalazki. W odróżnieniu od
nich,

D15 to kolejny przykład dobrze

wyposażonej, poprawnie zestrojonej
i przewidywalnej w swoich możliwoś−
ciach kolumny.

WYKONANIE i KOMPONENTY:

W tradycyjnym

Proakowym stylu, tandem przetworników
z najlepszych skandynawskich źródeł,
szlachetność umiaru i zarazem dbałości
o detale.

OCENA:

bardzo dobra

LABORATORIUM:

Dobra liniowość i nisko

sięgający bas, umiarkowana efektywność przy
8−omowej impedancji.

OCENA:

dobra

+

BRZMIENIE:

Równe, precyzyjne, dynamiczne,

lekko schłodzone i z podkreśleniem
detaliczności.

OCENA:

dobra

+

DOBRA

+

OCENA KOŃCOWA:

D15

Cena

(za parę) [zł]

10 000,−

Dystrybutor:

AUDIOKLAN

Do swoich

konserwatywnych

układowo konstrukcji

Pro−Ac wprowadza

małe urozmaicenie

− w D15 po raz

pierwszy zastosował

system z otworem

bass−reflex wypro−

wadzonym na

dolnej ściance.

9/2003

24

9/2003

55

60

65

70

75

80

85

90

95

10

100

1000

10000

C z ęs totliw oś ć w Hz

Ci

śnienie w dB

Pro−Ac w większości swoich

konstrukcji stosuje Seasy i Scan−

Speaki, i najnowsze D15 nie zrywają

z tą tradycją. Nisko−średniotonowy

to jeden z nowszych norweskich

produktów − “18” z membraną

z włókna szklanego, natomiast

tweeter to klasyka − duńska

tekstylna kopułka 19−mm.

HI−FIHI−FIHI−FIHI−FIHI−FI

−

Zespoły głośnikowe do 10 000 zł

Laboratorium

rys. 1. Charakterystyka modułu impedancji.

rys. 3c. Charakterystyki w zakresie średnio−wysokotonowym,

wpływ maskownicy (pomiar mls, z odległości 1,5m).

rys. 2. Charakterystyka źródeł w zakresie niskich

częstotliwości (pomiar w polu bliskim).

rys. 3a Charakterystyki w zakresie średnio−wysokotonowym,

pomiary w płaszczyźnie poziomej na osi głównej i pod kątem

15

O

i 30

O

(pomiar mls, z odległości 1,5m).

rys. 4. Charakterystyka przetwarzania w całym pasmie akustycznym, złożona z pomiarów w polu bliskim i mls.

rys. 3b. Charakterystyki w zakresie średnio−wysokotonowym,

pomiary w płaszczyźnie pionowej, na wysokościach 80, 90

i 100cm (pomiar mls, z odległości 1,5m).

Budowanie konstrukcji 8−omowych to tra−

dycja Pro−Aca − chyba nie ma innych w jego
dorobku. Charakterystyka impedancji (rys. 1)
D15 z 7−omowym minimum przy ok. 200Hz
nie rodzi żadnych wątpliwości. Poza tym
warto zwrócić uwagę na szybkie zmiany w
zakresie średnio−wysokotonowym − sygnał
zastosowania filtrów wyższego rzędu.

Obudowę bass−reflex dostrojono do 40Hz

− tam bowiem widać gwałtowne odciążenie
na charakterystyce głośnika niskotonowego
(rys. 2), ciśnienie z otworu jest w tym zakre−
sie bardzo wysokie, dzięki czemu charakte−
rystyka wypadkowa nic nie traci aż do 45Hz,
dopiero tutaj rozpoczynając opadanie, już
gwałtowne, a spadek −6dB notujemy przy ok.
35Hz. Taki sposób strojenia, prowokujący

*

*

*

*

*

wg danych producenta

Impedancja znamionowa [

Ω

]

8

Efektywność (2,83V/1m) [dB]

85

Rek. moc wzm.

*

*

*

*

*

[W]

20−200

Wymiary (WxSxG)[cm]

107x22x25,5

pozycję w fotelu odsłuchowym, bowiem po−
miary w płaszczyźnie pionowej wykazują,
że najlepsza charakterystyka jest na wyso−
kości 80 cm − jeżeli znajdziemy się 10 cm
wyżej, pojawi się osłabienie przy 5kHz, po−
czątkowo niewielkie, ale na wysokości 100
cm już dość poważne (rys. 3b). Maskownica
odzywa się wyraźnie w zakresie wysokich
tonów (rys. 3c).

Rys. 4 pozwala przyznać

D15 wynik

+/−2,5dB. Efektywność umiarkowana − 85dB.

bass−reflex do silnego promieniowania, jest
znany z innych konstrukcji Pro−Aca, ale nie
tylko − np. Elac stosuje podobną metodę.

Trochę może martwić wyraźny pasożytni−

czy rezonans przy 150Hz, prawdopodobnie
fala stojąca obudowy wykorzystująca okazję
do ujawnienia się poprzez lokalizację bass−
reflexu na dolnej ściance.

D15, jak każdy Pro−Ac, ma głośnik wyso−

kotonowy przesunięty na bok. Powoduje to
inny rozkład charakterystyk w obydwie stro−
ny, gdy schodzimy z osi głównej. Na pewno
warto wiedzieć, kiedy jest lepiej. W niektó−
rych przypadkach takich konstrukcji (np.
Schonberg) różnice bywają dramatyczne.
Tym razem, trzymając się zakresu +/− 15

O

O

O

O

O

w

płaszczyźnie poziomej, niewiele tracimy z
dobrej liniowości uzyskanej na osi głównej
(rys. 3a). Dobrze jednak zająć dość niską

Faktycznie, jeżeli jest zoptymalizowa−

ny do swobodnego promieniowania, to
bliskość ścian może zaburzyć jego cha−
rakterystykę. Gdy jednak jest dostrojony
z uwzględnieniem sąsiedztwa dużej po−
wierzchni odbijającej, to właśnie wtedy
będzie pracował poprawnie. Gdy otwór
znajduje się na dolnej ściance, i dla
swobodnego jego promieniowania pozo−
stawiona zostaje duża szczelina między
kolumną a podłogą (w

D15 jest to prześ−

wit między właściwą obudową a coko−
łem, zapewniony przez 3,5−cm wysokoś−
ci nóżki), system rezonansowy zostaje
dostrojony do poprawnego działania w
takim właśnie układzie (faktycznie prze−
strzeń między cokołem a skrzynką staje
się przedłużeniem otworu). Dobrze zre−
alizowany projekt otworu na dolnej ścian−
ce z pewnością nie sprawi dodatkowych
kłopotów. Czasami zainstalowanie otwo−
ru na dolnej ściance wynika z koniecz−
ności umocowania długiego tunelu, który
nie zmieściłby się na dystansie między
przednią a tylną ścianką. Tym razem nie
miało to chyba znaczenia, bowiem tunel
ma 15 cm długości. Jego średnica to 7
cm, a więc bardzo dużo jak na towarzys−
two dla głośnika 18−cm.

Gniazdo przyłączeniowe jest podwój−

ne, zaciski schowane we wgłębieniu tyl−
nej ścianki, dość wysoko nad podłogą.
Kolumny jednej pary wykonywane są ja−
ko lustrzne odbicia − głośnik wysokoto−
nowy jest bowiem przesunięty z osi sy−
metrii. Jak należy kolumny ustawić − twe−
eterami na zewnątrz czy do wewnątrz,
czy może jest to nawet obojętne − poka−
żą pomiary.

D15 dostarczane są w dużym wybo−

rze wersji kolorystycznych (ale zawsze z
naturalnym fornirem) − czarne, czereś−
niowe, klonowe, mahoniowe, hebanowe,
cisowe.

24