Problemy związane z prokreacją

n

Spory o status zygoty, embrionu, płodu

n

Leczenie bezpłodności

n

Zapłodnienie in vitro

n

Aborcja

n

Macierzyństwo zastępcze

n

Diagnostyka pre-implantacyjna i prenatalna

n

Selekcja embrionów, eugenika

n

Leczenie wcześniaków

n

Problemy z adopcją

n

Procesy o „złe życie” i złe urodzenie”

n

Badania na embrionach, komórki macierzyste, klonowanie terapeutyczne

Problemy z prokreacją

n

Dyskurs biologiczny

n

Dyskurs prawniczy

n

Dyskurs filozoficzny

n

Dyskurs medyczny

Problemy z terminologią

n

Definicja płodu (W. Lang): żywy organizm ludzki

powstały w wyniku zapłodnienia wewnątrz- lub

pozaustrojowego, rozwijający się w macicy kobiety do

czasu porodu lub poronienia

n

Zygota, pre-embrion, płód, dziecko poczęte, dziecko

nienarodzone, nasciturus (mający się urodzić)

n

W konwencjach miedzynarodowych termin „dziecko

poczęte lub nienarodzone” nie występuje

fazy rozwoju

n

Od zapłodnienia do implantacji w macicy

n

Okres wielopotencjalności (pierwszy tydzień)

n

Od zaniku wielopotencjalności do oznak
elektrycznej aktywności CSN (10 tydzień )

n

Od początku aktywności mózgu do osiągnięcia
zdolności przeżycia poza organizmem kobiety

n

Od zdolności do przeżycia do porodu

7 koncepcji moralnego definiowania

statusu płodu ludzkiego

n

Płód ma identyczny status z człowiekiem urodzonym

n

Jest częścią ciała ludzkiego, status jak tkanki

n

Status podobny do zwierząt wyższych, ani nie jest

osobą, ani częścią ciała, ale jest godny szacunku

n

Unikalny status moralny, wyższy od zwierząt, lecz

niższy od człowieka urodzonego

n

Jest potencjalną osobą ludzką

n

Jest domniemaną osobą ludzką

n

Przysługuje mu atrybut świętości życia ludzkiego, jest

bytem samoistnie wartościowym

n

Status ontologiczny (czyli stadium rozwoju)
embrionu nie determinuje jednoznacznie jego
statusu normatywnego (czyli moralnego lub
prawnego)

Relewancja statusu moralnego dla

statusu prawnego

n

1. doktryny „prawa naturalnego”: status prawny
płodu jest zdeterminowany przez status moralny

n

2. status moralny jest zdeterminowany przez status
prawny

n

3.Status moralny i prawny są całkowicie niezależne:

n

Status moralny może być pomocny w uzasadnieniach
statusu prawnego

3 stanowiska w doktrynach

etycznych:

n

1. definiowanie statusu moralnego płodu nie jest

potrzebne dla oceny działań

n

2. definicja taka nie jest możliwa

n

3. definicja statusu moralnego jest możliwa i potrzebna

w praktyce legislacyjnej i medycznej

n

A. prawo jest stanowione w zależności od kultury,

systemu prawnego etc. Nie istnieje uniwersalny wzorzec

n

B. moralny status płodu określa kobieta ciężarna

Jeśli uznajemy potrzebę definiowania

moralnego statusu płodu:

n

Siedem podstawowych koncepcji

n

7 x 5 = 35

Przykład rozwiązań prawnych w

USA

n

Zasada prawa rzymskiego „in dubio pro libertate” – w

razie wątpliwości za wolnością

n

1973 casus Roe vs Wade

n

Organy państwa nie roztrzygają sporów filozoficznych,

w rozumieniu Konstytucji USA płód nie jest

obywatelem

n

Argument zwolenników „pro-life” : 1857 Sąd

Najwyższy USA uznał, że czarni amerykanie nie są

osobami

Konstytucja RP chroni życie

obywateli

n

Jednak Trybunał Konstytucyjny uchylił się od
zdefiniowania momentu, od jakiego można
definiować obywatela

Ważność debaty etycznej dla

stanowienia prawa

n

Legalność in vitro, adopcja embrionów, zamrażanie i

niszczenie embrionów, prawo własności

n

Legalność aborcji

n

Problem wyboru w szczególnych przypadkach

medycznych

n

Dawstwo gamet

n

Prawo spadkowe RP: „Dziecko poczęte w chwili

otwarcia spadku może być spadkobiercą, jeśli urodzi się

żywe”

n

Nacz. Sąd Adm. RP 1985: darowizna na rzecz dziecka

poczętego jest dopuszczalna

Doktryna Kościoła Katolickiego

n

Pisma

n

Tradycja = dorobek teologów w ciagu 2000 lat

Seks, prokreacja, aborcja

n

Etyka katolicka: abp

Ignacio Carrasco de

Paula, Opus Dei,

wiceprezes Papieskiej

Akademii „Pro Vitae”

n

Cytaty za : „Etyka życia”,

Ryszard Otowicz SJ,

Kraków 1998

Prokreacja:

n

„W każdym ludzkim poczęciu zaangażowany jest Bóg”

n

Przekazywanie życia nie jest wyłącznie procesem

biologicznym, ale jest wydarzeniem antropologicznym,

naznaczonym sensem ludzkim, duchowym, religijnym i

osobowym, wyrażonym w personalistycznej triadzie :

ojciec-matka-dziecko. „Stworzona triada jest „znakiem”

niestworzonej Trójcy Przenajświętszej ( Ojciec, Syn,

Duch Święty) w Boskim akcie stworzenia” – bp E.

Sgreccia

n

Sententia pia

n

Godność przekazywania życia ludzkiego wymaga

zawsze zachowania 3 warunków:

n

A. zachowania integralności aktu małżeńskiego, czyli

zachowania wewnętrznego powiązania w akcie

prokreacyjnym wymiaru jednocząco-osobowego,

wymiaru duchowego ojcostwa/macierzyństwa z

wymiarem cielesnym

n

B. zachowania naturalnego związku rodziców z

poczętym dzieckiem

n

C. poszanowania osobowej godności życia poczętego

Zapłodnienie in vitro

n

Bp E. Sgreccia:

n

„Nie można mówić o terapeutycznym

charakterze technik prokreatywnych, gdyż nie

przywracają one na stałe normalnego

funkcjonowania władzy rozrodczej człowieka,

ale pozwalają tylko na ominięcie patologicznej

przeszkody uniemożliwiającej poczęcie”

n

„Rodzice nie mogą powoływać się na
podmiotowe prawo do posiadania dziecka i
dążyć do jego zrealizowania za wszelką cenę”

Antykoncepcja

n

Seks jako grzech

n

Antykoncepcja jako grzech

n

Aborcja jako grzech

Niekonsekwencje stanowiska

katolickiego:

n

Zezwolenie na seks w dni niepłodne

n

Po menopauzie

n

Z żoną bezpłodną

Moralne dylematy współczesnego

świata

n

AIDS

n

Przeludnienie

n

Porzucanie dzieci

Historia stosunku Kościoła do

prokreacji i aborcji

n

Pierwsze wieki Koscioła :

n

Aborcja jako zło ale nie zabójstwo:

n

Ascetyzm jako cnota : seks bez prokreacji jest
złem

Dwa problemy pierwszych wieków

Kościoła ;

n

Czy aborcja ma ukryć zdradę małżeńską?

n

W którym momencie płód uzyskuje duszę?

Arystoteles:

n

Nasienie męskie pada na „płodny grunt” macicy

n

Dusza wegetatywna

n

Dusza zwierzęca 40 dni lub 90 dni

n

Dusza rozumna

Porfiriusz (filozof, przeciwnik

chrześcijaństwa) III w.

n

Niższa dusza nie może wytworzyć wyższej, tylko
odwrotna kolejność jest możliwa

n

Dlatego płód przez większość czasu pozostaje
bez duszy i jest rośliną

„ nikt nie wprowadza się do domu, póki nie jest

gotowy”

Św. Augustyn (354-430)

n

Aborcja wczesnego płodu nie
jest zabójstwem,

Jest jednak

złem, bo oddziela seks od
prokreacji

n

„Prawo nie powiada, że
aborcja równa się zabójstwu,
jako że nie można jeszcze
mówić o żywej duszy w ciele,
które nie odczuwa, nie jest
jeszcze uformowane i nie
posiada zmysłów; któż raczej
nie skłania się ku myśleniu,
że nieukształtowane płody
więdną jak ziarna, które nie
wykiełkowały”

Augustyn :

n

„zło związane z aborcją nie wiąże się z
zadawaniem śmierci, tylko z lubieżnym
okrucieństwem lub okrutną lubieżnością”

n

Kobieta usuwająca płód karana będzie za to, że
ex-post czyni swój akt seksualny hedonistyczną
przyjemnością, a nie zamiarem prokreacji

Tertulian III w.

n

Antyfeminista i asceta,
animacja natychmiastowa

n

Kobieta „ jest bramą do
piekła, każda z was jest Ewą,
zasłużyłaś na śmierć.. „ itp.

n

Dusza jest materialna, choć
niepodzielna, płodu nie
wolno niszczyć

VIII wiek

n

Zwrócenie uwagi na warunki bytowe kobiety w
„Księdze pokutnej” Bede’a :

n

„Matka, która uśmierciła swe dziecko przed
czterdziestym dniem będzie pokutować przez rok. Jeśli
stanie się to po tym, jak dziecko zacznie żyć ( !!!) – jak
morderczyni. Jednakże wielkie znaczenie ma to, czy
czyni to biedna kobieta, nie mogąca utrzymać (
dziecka), czy nierządnica, która chce ukryć swą
niemoralność”

Papież Grzegorz IX (XII w.)

n

Dekret Si aliquis:

n

Aborcja, sterylizacja lub
antykoncepcja jest
zabójstwem,

Św. Tomasz z Akwinu 1226-74

n

Animacja sukcesywna: najpierw

rozwójem płodu kieruje dusza ojca,

potem następstwo duszy

wegetatywnej, zmysłowej i

rozumnej; nie przekształcenie, ale

substytucja niższej formy przez

wyższą, poprzednia dusza rozpada

się (Sth I, q.118, art. 2, ad2)

n

Animacja duszą rozumną (mocą

Boga) następuje po 40 /80 dniach

(Arystoteles)

n

Negacja tego stanowiska Tomasza

przez niektórych współczesnych

teologów katolickich ( o. J. Salij )

Okres nowożytny: 1500-1750

n

1588 zaniepokojony prostytucja w Rzymie, papież
Sykstus V wydał bullę, nakazując karać tak samo za
zabójstwo, antykoncepcję i aborcję

n

1591 papież Grzegorz XIV uznał stanowisko swego
poprzednika za zbyt surowe i niezgodne z
teologicznymi poglądami na uduchowienie płodu :
nakazał nie karać surowo, tam gdzie nie mamy
zabójstwa albo ożywionego płodu

Martin Luter (1483-1546)

n

Godność człowieka nie
opiera się na posiadaniu
duszy rozumnej, ale na
ofiarowanej mu przez
Boga łasce
usprawiedliwiającej (czyli
możliwości zbawienia)

Karl Ernst von Baer 1792-1876

n

Rosyjski embriolog poch.
niemieckiego, pracował
w Petersburgu,
Królewcu, Berlinie

n

Odkrycie oocytu u
ssaków w 1827

1869

Pius IX nakazuje

ekskomunikować każdego,

kto dokonuje aborcji płodu

w dowolnym stadium

rozwoju

n

Animacja płodu następuje w

chwili zapłodnienia

n

2007 Benedykt XVI

podtrzymuje stanowisko

Piusa IX

1965 encyklika Gaudium et spes

(radość i nadzieja)

n

„należy chronić życie od chwili poczęcia, aborcja
i dzieciobójstwo są przerażającymi zbrodniami)

Papież Paweł VI

n

Encyklika „Humanae vitae” 1968:

n

„każdy akt małżeński musi być

otwarty na przekazywanie życia”

n

Zabrania antykoncepcji, środów

wczesnoporonnych, zapłodnienia

in vitro, seksu przedmałżeńskiego,

masturbacji, aborcji, rozwodów,

homoseksualizmu, eutanazji

n

Zezwala na „naturalną regulację

poczęć” i seks po menopauzie

n

Powierdzona przez następców:

Jana Pawła II i Benedykta XVI

1995 encyklika „Evangelium vitae”

n

Papież potępił aborcję, jednak kwestię momentu
animacji płodu pozostawił otwartą

Współczesne poglądy teologów

katolickich

n

1. twierdzenie, że zygota jest człowiekiem nie
ma charakteru teologicznego, ale da się
uzasadnić na gruncie etyki świeckiej (o.Salij)

n

2. argument z ostrożności ( s. prof. Chyrowicz)

Różnorodność poglądów

współczesnych teologów katolickich

1. O. Salij i problem bliźniąt

n

2. prof. Ślipko i problem implantacji jedynie
30% embrionów

n

3. szkoła jezuitów z Georgetown : O. Joseph
Danseel i animacja opóźniona

Inne religie lub wyznania

n

Buddyzm:

brak wspólnego stanowiska; Dalai Lama: „aborcja może być

aprobowana lub nie w zależności od okoliczności”

n

K. Prawosławny

, większość protestantów jest przeciwna

n

Metodyści, United Church of Christ, Evangelical Lutheran Church of

America oraz Unitarianie

dopuszczają aborcję;

n

Istnieją grupy wewnątrz dużych kościołów, które są „Pro-Choice” : np.

Catholics for a free Choice

n

Hinduizm

klasyczny jest przeciw aborcji, jednak kulturowo aborcja w Indiach

jest powszechna (preferencja męskiego potomka), także u Sikhów

n

Islam

: różnorodne opinie, związane z kontrowersjami na temat momentu

animacji płodu (40, 80 czy 120 dni wg różnych źródeł)

n

Judaizm

: różne opinie Ortodoksów, Reformowanych, Rekonstrukcjonistów i

Konserwatystów. Talmud: płód nie jest osobą aż do urodzenia; istnieją

poglądy, że aborcja jest dopuszczalna w pewnych przypadkach

Współczesna biologia molekularna i

embriologia a problem poczęcia

n

Problem bliźniąt jednojajowych

n

Problem izolacji blastomeru

n

Problem odróżnicowania komórek somatycznych

n

Klonowanie przez transfer jadra somatycznego do
enukleowanego oocytu

Embrionalne komórki macierzyste

Myszy z embrionalnych komórek

macierzystych:

n

Nagy et al., „

Derivation of completely cell

culture-derived mice from early passage
embryonic stem cells”

PNAS 1993

2006: IPS czyli induced pluripotent

cells

n

Do odróżnicowania „dorosłych”
komórek w macierzyste starcza
ekspresja tylko 4 genów : Oct3/4;
Sox2; c-Myc; Klf4

n

Shinya Yamanaka

(Japonia)

n

Myszy z IPS

n

2010: konwersja komórek
zróżnicowanych w inne bez
stadium kom. macierzystych

III 2009: komórki macierzyste z

biopsji jąder

n

Martin Dym, USA : komórki pobrane od
pacjentów

n

Hodowla w obecności czynników wzrostu

n

Przemiana unipotentnych w pluripotentne

Możliwy eksperyment

n

Sklonowanie ssaka z

komórki somatycznej

bez udziału oocytów czy

plemników ? Inaczej niż

owca Dolly

n

Implikacje filozoficzne:

poczęcie jest procesem

rozciągłym w czasie

Eubulides z Miletu, IV w p.n.e.

Paradoksy Eubulidesa

n

Nieostrość pojęć

n

„Łańcusznik”

n

Paradoks stosu kamieni

n

Paradoks łysiny

Status embrionu c.d.

n

Argument z ostrożności

n

Z równi pochyłej (jeśli aborcja to Holocaust)

n

Z potencjalności

Krytyka argumentu z potencjalności

n

Zarzut zakresu (scope): wszystko jest
potencjalnie wszystkim:

n

Jeśli X jest potencjalnym Y, to oznacza że X nie
jest Y.

n

Prawa przysługujące np. prezydentowi

n

Potencjalność jako prawdopodobieństwo

Czynnik x

Don Marquis (ur.1935, USA):

etyka zabijania

n

Śmierć pozbawia wartościowej przyszłości
(future of values, future like ours FLO) bo:

n

Każda istota z FLO ma prawo do życia

n

Embrion ma FLO

n

Stąd embrion ma prawo do życia

n

Kryteria wartościowej przyszłości

Dyskusja:

n

Powstrzymanie się od akcji jest moralnie równe
akcji

n

Każda owulacja jest okazją do zapłodnienia i
powstania embrionu o FLO

n

Stąd wynika, że kobieta powinna być zawsze
zapładniana, jeśli tylko jest w odpowiedniej fazie
cyklu

n

Ks. Pirożyński

Regulacja płodności w różnych

systemach politycznych

n

Starożytność i błogosławieństwa

n

Hitler i teoria rasy panów „Herrenvolk”

n

Stalin : order dla matki-Rosjanki

n

Współczesne kraje cywilizacji zachodniej

Kontrowersje c.d.

n

Antykoncepcja : dylemat „sztuczne” i
„naturalne”

n

Kalendarz

n

Seks tylko dla prokreacji

n

Stosunki przerywane i inne formy seksu nie
prowadzącego do zapłodnienia

n

Prezerwatywy

n

Pigułki wczesnoporonne

Krytyka „Humanae vitae” przez

niektórych teologów katolickich

n

AIDS w Afryce i problem prezerwatyw

: wystąpienie

Benedykta XVI w 2009: prezerwatywy nie chronią
przed AIDS, bowiem sprzyjają rozwiązłości

n

Charles Curran USA

, 1968 list 600 teologów

przeciwnych „H.V.” : koncepcja „niezgodności
odpowiedzialnej” z nauczaniem Koscioła katolickiego

n

C.Curran pozbawiony przez władze kościelne katedry w
Amerykańskim Uniwersytecie katolickim w 1986

Liberalne stanowisko bp. A.F.

Dziuby (sufragan lubelski, KUL,

UKSW)

n

„nie należy zamykać drzwi odnośnie do
możliwości nieosobowego ludzkiego istnienia na
pewnym etapie embrionalnego istnienia” KUL
2005

n

Ks. Prof. Ślipko: argument” z Opatrzności
Bożej” nieimplantowane embriony maja inny
status

Aborcja a prawo

n

Kodeks Hammurabiego: zakaz aborcji

n

Cesarstwo rzymskie: dozwolona

n

Wiek XX: rozwój liberalnej legislacji dot. aborcji

n

Polska: lata 1932-1956 zakaz

n

Polska 1956-1993 aborcja legalna do 12 tyg. ciąży ze

wskazań medycznych lub społecznych

n

1980 do 1988 ok. 120 tys. do 140 tys. rocznie zabiegów

rejestrowanych

n

Od 1994 kilkaset lub mniej rocznie (zabiegi za granicą

lub nielegalne nie są rejestrowane)

Polska ustawa 1993 ze zm. do 2001

n

1993: „O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i

warunkach dopuszczalności przerywania ciąży”

n

Wyjątki: ciąża stanowi zagrożenie życia lub zdrowia matki

n

Śmierć płodu nastąpiła w wyniku działań ratujących życie lub

zdrowie matki

n

Płód jest ciężko i nieodwracalnie uszkodzony

n

Ciąża jest wynikiem czynu zabronionego (uwaga: to może być

gwałt, ale także kazirodztwo, seks z niepoczytalną, zmuszanie do

prostytucji, seks z nieletnią)

Trybunał Konstytucyjny RP 1997

n

„Wartość konstytucyjnie chronionego dobra

prawnego, jakim jest życie ludzkie, w tym

rozwijającego się w fazie prenatalnej, nie może

być różnicowana. Brak jest bowiem dostatecznie

precyzyjnych i uzasadnionych kryteriów

pozwalających na dokonanie takiego

zróżnicowania. Od momentu powstania życie

ludzkie staje się więc wartością chronioną

konstytucyjnie. Dotyczy to także fazy

prenatalnej.”

Klauzula sumienia

n

Trudności kobiet w Polsce z dostępem do
informacji, badań oraz środków
antykoncepcyjnych

n

Praktyka szpitali państwowych

n

2012: akcja stowarzyszenia aptekarzy

Statystyka w Polsce 2005

n

366 095

żywych urodzeń

n

225

legalnych aborcji. W tym:

n

54 ze wzgl. na zdrowie kobiety

n

168 zw. z ciężkim uszkodzeniem płodu

n

3 ciąża była wynikiem przestępstwa

n

(w 2005 zarejestrowano 1773 gwałty, więc

n

wiele ciąż albo donoszona albo przerwano

n

nielegalnie)

n

40 754

poronienia samoistne

n

?????

Liczba aborcji nielegalnych

Szwecja 2009

n

Aborcja dozwolona na żądanie od 1975; koszt pokrywa
państwo

n

2009 matka dwóch córek trzykrotnie dokonuje aborcji

n

Powód : czeka na syna (prawdopodobnie nakaz
kulturowy i obawa przed przuceniem przez męża)

n

Orzeczenie sądu: kobieta nie musi podawać powodu
aborcji, więc nawet gdy argument jest etycznie
wątpliwy, szpital nie może odmówić

2005

n

Kobieta w ciąży chora na perforację jelita.
Lekarz odmawia diagnostyki endoskopowej jelit,
ze strachu przed posądzeniem go o zamiar
wywołania aborcji. Kobieta i płód umierają w
wyniku zakażenia ( sepsis )

n

Wyrok sądu 2005 : odszkodowanie dla kobiety,
której odmówiono testów

2009

n

Zgwałcona 14 letnia dziewczynka, odmowa
aborcji, naciski agresywnych środowisk „pro-
life”

n

Wojna na Bałkanach: problem kobiet katolickich
zgwałconych przez muzułmanów

Polska

n

Prokurator odmawia wydania zaświadczenia o
gwałcie na nieletniej, bo uważa, że taki
dokument będzie stanowił podstawę do legalnej
aborcji w świetle prawa Polskiego

Problem ratowania embrionu

kosztem życia i zdrowia matki

n

Etyczny

n

Legislacyjny

n

Św. Gianna Molla:
odmówiła operacji,
umarła lecz płód przeżył,
kanonizowana przez JPII

Spór o przerywanie ciąży

n

Debata etyczna

n

Debata prawna

n

Spór polityczny: w jakim stopniu poglądy jednej
z religii powinny przekładać się na legislację?

Przykłady polskie

n

Casus Wojnarowskich: Odmowa badań prenatalnych w Siedlcach

i w Warszawie: kobieta rodzi drugie ciężko chore dziecko

wyrok sądu uznaje odpowiedzialność lekarza

Problem testowalności achodroplazji

Casus Alicja Tysiąc: odmowa aborcji kobiety chorej, dla której ciąża

stanowiła zagrożenie zdrowia

2012: pozew o naruszenie dóbr osobistych A. Tysiąc przez

prawicowego dziennikarza Tomasza Terlikowskiego. Porównał

A. Tysiąc do hitlerowskiego zbrodniarza Adolfa Eichmanna i

nazwał jej postępowanie „moralną obrzydliwością” w swojej

książce

Prawo aborcyjne w innych krajach

n

Wlk. Brytania i Holandia : liberalne, do 24 tyg
(zdrowie) 22 tyg. (społ)

n

Najbardziej restrykcyjne:

n

Portugalia (jak w Polsce)

n

Irlandia : jedynie, gdy ciążą zagarażą życiu
kobiety

n

Malta: całkowity zakaz

Kontrowersje: kiedy zaczyna się

życie człowieka?

n

1. gradualizm: nie ma takiego momentu, plemnik, oocyt, zygota,

organizm dorosły – wszystkie te formy są żywe

n

2. wtedy, gdy geny ojca i matki wytwarzają nową, unikalną

kombinację

n

3. od momentu implantacji w macicy

n

4. bliźnięta jednojajowe mogą powstać do 12 dnia po

zapłodnieniu, więc indywidualność osoby dopiero wtedy jest

osiągana

n

5. skoro płaski encefalogram świadczy o śmierci pacjenta, to

płód osiąga ten stan ok. 27 tygodnia życia (aktywność elektryczna

UN : 7 tydzień, „pattern EEG” ok. 22-27 tydzień)

n

6. od chwili kiedy płód uzyskuje zdolność do samodzielnego

życia poza organizmem matki

Antykoncepcja

n

abstynencja

n

kalendarzyk czyli metoda Ogino-Knausa i jej warianty

n

Stosunek przerywany

n

Prezerwatywa

n

Sterylizacja: podwiązanie nasieniowodów lub jajowodów

n

spirala

n

Pigułki antykoncepcyjne

n

Pigułki „day after” czyli duże dawki pochodnych estrogenów

hamujące owulację

n

Pigułki wczesnoporonne RU-486 :mifepristone, powodujące

aborcję bardzo wczesnego embrionu

Skandal w USA 2012

n

Pracodawcy katoliccy i in. (uniwersytety, szpitale)
oferują pracownicom jedynie takie pakiety ubezpieczeń,
które wyłączają środki antykoncepcyjne lub sterylizację

n

Prez. Obama nakazał zmianę, uznając że są to praktyki

dyskryminacyjne

n

Spory o interpretację I poprawki Konstytucji USA

n

Studentka Sandra Fluke publicznie obrażana przez
prawicowego komentatora radiowego

Stowarzyszenie Katolickich

Farmaceutów

n

2012 : 500-800 osób na 25 tys. farmaceutów w
Polsce

n

Niektórzy nie sprzedają spiral, prezerwatyw i
pigułek „po stosunku”, a także pigułek
antykoncepcyjnych

n

Powołują się na konstytucyjne prawo do
wolności sumienia i przykład w UK

Diagnostyka preimplantacyjna i

prenatalna

n

Problem wyboru i selekcji

n

Czy selekcja embrionów jest eugeniką?

Biopsja embrionu w celu pobrania

pojedynczego blastomeru do PID

Kontrowersje etyczne

n

Diagnostyka rodziców in spe: casus

choroby Tay-Sachsa

n

Diagnostyka preimplantacyjna PID

: problem selekcji embrionów

n

A. uniknięcie choroby wrodzonej

n

B. uzyskanie pożądanego fenotypu

(casus w UK/USA i Hiszpanii

n

Diagnostyka prenatalna

n

Poradnictwo genetyczne

Problemy z rzadkimi przypadkami

medycznymi

chimeryzm

czterogametowy : fuzja
dwóch embrionów na
poziomie blastocyst;
komplikacje:
hermafrodytyzm

Uwaga! Fotografie

n

Problemy ze statusem płodu patologicznego

n

Problemy z granicą i definicją „ ciężkiego i
nieodwracalnego uszkodzenia płodu”; co w
Polsce umożliwia legalną aborcję

Zaśniad groniasty (hydatid mole)

Parasitic twin

Anencefalia

IN VITRO

Leczenie niepłodności metodą in

vitro

n

Definicja niepłodności WHO

n

Miesięczny wskaźnik ciąż : 23 ciąże na 100 par

n

80% zarodków obumiera we wczesnej fazie

n

Przyczyny niepłodności

Technika in vitro: Edwards i Steptoe

1978, nagroda Nobla 2010

In vitro c.d.

n

Pierwsze udane in vitro 1978
lekarze Edwards i Steptoe;
Luise Brown, UK, w 2007
urodziła zdrowe dziecko

n

Na świecie ok. 1,5 miliona
dzieci

n

W Polsce in vitro od 1987,
obecnie ok. 2000 dzieci
rocznie

Definicje

n

Sztuczna inseminacja homologiczna AIH

artificial

isemination by husband

n

Sztuczna inseminacja heterologiczna AID

artificial

insemination by donor

n

In vitro: zapłodnienie pozaustrojowe FIVET

fecondation in vitro – embryo transfer

n

SM matka zastępcza czyli FIVET do kobiety
niebędącej dawczynią oocytu

n

Bezpośredni transfer jądra plemnika do oocytu

Kontrowersje c.d.

n

Handel gametami : np. komórki jajowe do
eksperymentów (Korea, USA)

n

Banki nasienia: legalne w krajach UE, ale banki
komórek jajowych bardzo rzadko

Poglądy Kościoła Katolickiego:

n

In vitro jest metodą niezgodną z naturą,
poczęcie winno odbywać się podczas aktu
mężczyzny i kobiety, a w trakcie in vitro
początek życia jest sztuczny

Argumenty przeciwników in vitro

n

Nie istnieje prawo do posiadania dzieci

n

In vitro nie leczy bezpłodności

n

Dziecko staje się towarem

n

Prokreacja staje się technicyzowaną produkcją

n

In vitro praktykują weterynarze

n

Dzieci z in vitro są narażone na ciężkie choroby

n

Efekty in vitro ujawnią się w przyszłych pokoleniach

n

In vitro jest eksperymentowaniem na ludziach

n

In vitro to zabójstwo rodzeństwa

n

„Selekcja in vitro przypomina hitlerowską selekcję do gazu”

n

In vitro prowadzi do zaburzeń psychicznych rodziców i dzieci

n

Krytyka KK dotyczy także wspomaganej inseminacji, homologicznej
(nasieniem męża) i heterologicznej (nasieniem dawcy)

n

A. bo jest to procedura niezgodna z naturą

n

B. Bo masturbacja jest czynnością „nieuporządkowaną” moralnie i grzeszną

n

Biskup rzeszowski Kazimierz Górny w 2009: „In vitro to diabelska inżynieria,
której celem jest niszczenie życia”

n

Biskup praski ( Warszawa) Hoser: Posłowie, którzy popierają in vitro zostać
ekskomunikowani.

Krytyka in vitro w 2013

n

Ks. De Berrier i „identyfikacja dzieci po in vitro
przez bruzdę”

n

„ilość wad kilkadziesiąt razy

większa u dzieci z in vitro”

Dokument „O wyzwaniach bioetycznych, przed

którymi stoi współczesny człowiek” 2013

Tezy dokumentu Episkopatu:

n

Prawo do życia jest fundamentalnym prawem człowieka

n

„Najnowsza genetyka potwierdza…że zaczyna się cudowny bieg

każdego życia człowieka”

n

Komentarz: Nauka nie powinna być wykorzystywana jako

proteza dla teologii

n

„ w rozwoju człowieka nie mają miejsca żadne skokowe i

jakościowe zmiany”

n

Komentarz: istnieją, ale nawet gdyby je zaniedbać, status

embrionu nie musi być równocenny ze statusem urodzonego

dziecka

Tezy episkopatu c.d.

n

„Bóg jest dawcą życia”

n

„Prawa reprodukcyjne oznaczają prawo dostępu do
środków antykoncepcyjnych, wczesnoporonnych i
aborcji w celu decydowania swobodnie o liczbie,
odstępach czasowych i momencie sprowadzenia dzieci
na świat” „mentalność antykoncepcyjna sprawia, że
katolicy tracą chęć bycia rodzicami kolejnych dzieci”

n

Komentarz: sprzeczność z dopuszczeniem
„naturalnych” metod antykoncepcji

Tezy c.d.

n

Krytyka „roszczenia: Chcę mieć dziecko, nawet
za cenę powołania go do życia przez obcych
ludzi w warunkach laboratoryjnych, zabicia lub
zamrożenia rodzeństwa w najwcześniejszej fazie
istnienia.”

n

Komentarz: sprzeczność z tezą o Bogu, jako
dawcy życia;

Tezy episkopatu c. d.

n

„in vitro, procedura znana w hodowli roślin i zwierząt, została

wprowadzona do medycyny i nie jest w istocie procedurą

leczniczą”

n

„jej celem jest wytworzenie człowieka w laboratorium”

n

„pozostałe (embriony) zostają przeznaczone do selektywnej

aborcji, w celu ograniczenia ryzyka związanego z ciążą mnogą”

n

„Hormony.. wpływają na cechy genetyczne tych komórek”

n

Jest to eksperymentowanie na człowieku i produkcja człowieka,

stanowiąca formę zawładnięcia życiem ludzkim

Naprotechnologia

n

Naprotechnologia - fałszywa alternatywa
promowana przez Kościół Katolicki:

n

Prawdziwe zastosowanie tylko dla ok. 40%
niepłodnych par

n

tylko 6 000 dzieci na świecie

n

Większość par poddających się in vitro
stosowały bez skutku zasady naprotechnologii

Problemy in vitro

n

Casus USA 2008 : kobieta z 6 dzieci,

6 embrionów implantowanych, dodatkowy podział

dwóch (embryo splitting) = ośmioraczki

kobieta niezrównoważona, posiadająca już kilkoro dzieci, lekarz nie powinien

implantować 6 embrionów

Niemcy: tzw. „redukcja ciąż mnogich” czyli częściowa

aborcja gdy wszystkie zarodki się przyjmują i ciążą
mnoga jest zagrożeniem dla zdrowia matki

Problemy bezpieczeństwa

n

Problemy genetyczne np. ICSI (iniekcja intracytoplazmatyczna)

n

Chłopcy po ICSI: wyższe wskaźniki interwencji chirurgicznych (uszy,

urogenitalne)

n

Problemy zdrowotne: In vitro: ciąże mnogie 20-30% przy poziomie

„naturalnym” 1 – 2 %

n

Zagrożenie utraty ciąży IVF wyższe ( wiek?, problemy?)

n

Wady wrodzone : różne dane, np. do 2x wyższa częstość, ale 0 jeśli uwzględni

się wiek matki

n

Dwa raporty: dzieci po IVF poniżej 3 lat lżejsze; powyżej 5 lat wyższe

Bezpieczeństwo procedur

medycznych

n

Poziom akceptacji społecznej

n

Poziom akceptacji rodziców

n

np. nosiciele Tay-Sachs

n

Problem metodologiczny: co stanowi populację
kontrolną?

Problemy z płodnością

n

Częstość ciąż dla kobiet 20+ wynosi ok. 25% tj
średnio co czwarty stosunek daje ciążę

n

Po 35 roku życia spada do 10%, po 40 roku 5%

n

Wzrost ilości ciąż patologicznych, poronień
odpowiednio 25% i 33% oraz aberracji
genetycznych płodu: np. syndrom Downa 0,3%
i 2,6%

ICMART: International Committee Monitoring Assisted

Reproductive Technogies

n

Dane z ok. 75% procedur z całego świata

n

Obecnie (2010) ok. 4 miliony dzieci z in vitro

n

Transfer pojedynczego embrionu jest

bezpieczniejszy niż transfer kilku naraz

n

Częstość poronień jest taka sama, jak w

ciążach „naturalnych”

n

Częstość przedwczesnych urodzeń i

komplikacji okołoporodowych większa, z

powodu ciąż mnogich

n

Ryzyko minimalnie zwiększone dla niektóry

bardzo rzadkich chorób : syndrom

Angelmana: 0.02% w por. do 0.01%

n

Nieznacznie zwiększone ryzyko

nowotworów ( 1:16 000 IVF)

n

Brak różnic, jeśli prawidłowo okresli się

populację kontrolną

Macierzyństwo zastępcze

n

Ukraina : matka genetyczna jest matką prawną

n

Polska: matką jest kobieta, która urodziła

n

Zakaz: Szwajcaria, Włochy, Niemcy, Austria

n

Brak regulacji : Polska, Belgia Finlandia

n

Przykłady z USA: odmowa wydania dziecka

n

Problemy etyczne

n

Problemy prawne

n

Problemy finansowe

Kto jest właścicielem embrionu?

n

Casus rozwodu w USA i wykorzystania
zamrożonych zarodków

Pięć projektów ustaw in vitro w

Polsce 2010

n

1. projekt Komitetu „Contra in vitro”:

n

Całkowity zakaz metody in vitro

n

„Kto doprowadza do zapłodnienia komórki

jajowej poza organizmem matki podlega karze

pozbawienia wolności do lat trzech”

n

5 – 25 lat więzienia za eksperymenty na ludzkich

zarodkach, do 3 lat za handel

n

Kościół Katolicki popiera ten projekt

n

Projekt Bolesława Piechy (PiS):

n

In vitro zakazane, ale w okresie przejściowym możliwa

jest adopcja zamrożonych zarodków

n

Zakaz handlu zarodkami i ich wywozu za granicę,

praktyk eugenicznych (PID), zakaz niszczenia

zarodków

n

3 m-ce do 5 lat więzienia

n

KK: zgodne z nauką Kościoła, ale adopcja zarodków

jest moralnie niegodziwa gdyż dla szlachetnego celu

korzysta z moralnie złej metody in vitro

n

Projekt Jarosława Gowina (PO)

n

Zezwala na in vitro, ale zakazuje niszczenia, mrożenia i

eksperymentów na embrionach

n

Zakaz tworzenia zarodków nadliczbowych; przymus implantacji

wszystkich zarodków (trzech?)

n

Ochrona embrionu we wszystkich stadiach rozwoju

n

Znosi obowiązek wskazania przez lekarza placówki, gdzie można

dokonać aborcji zgodnie z ustawą

n

Sankcje do 5 lat więzienia

n

Paradoks tego projektu: zakaz in vitro dla par obciążonych

wadami genetycznymi : dyskryminacja

n

Opinia KK: niezgodny z nauczaniem Kościoła o in vitro, zgodny

w częściach mówiących o statusie embrionów

n

Projekt Małgorzaty Kidawy-Błońskiej (PO)

n

Zezwala na in vitro, tworzenie nadmiarowych

zarodków i ich mrożenie

n

Zezwala na dawstwo gamet od osób trzecich

n

Tylko pary heteroseksualne

n

Zakaz eksperymentów, ale zezwolenie na

badania gdy embrion nie ma potencjału

rozwojowego

n

KK: projekt niezgodny z nauczaniem Kościoła

n

Projekt posła Marka Balickiego (Federacja na rzecz

Kobiet i Planowania Rodziny, Stow. Bocian)-

obecnie

projekt Ruchu Palikota i SLD

n

In vitro bez ograniczeń, także dla par

homoseksualnych, samotnych kobiet i par

nieformalnych

n

Dozwolona selekcja zarodków, brak przyznania

zarodkom statusu prawnego

n

Stanowisko KK: projekt niezgodny z nauczaniem

Kościoła

Kwiecień 2012

n

Zebranie Sejmowej Komisji Ustawodawczej

n

2 jednakowe projekty na raz : SLD i Palikota

n

Taktyka przeciwników in vitro, problemy wysunięte
przez Biuro Analiz Sejmowych: definicja gamet,
zgodność z prawem UE: kto może szkolić

n

Odesłanie do biura badającego zgodność projektów
ustaw z Konstytucją RP

Eugenika

n

Negatywna

: selekcja embrionów: odrzucenie

uszkodzonych lub obciążonych wadami

genetycznymi

n

Sterylizacja

n

Pozytywna

: koncepcje Galtona, współcześnie

Tay-Sachs, teoretyczne modyfikacje genetyczne

n

Problem zakresu „ulepszania” czy selekcji

n

Manipulacje dziennikarzy

Rodzeństwo na ratunek : saviour

siblings

n

UK, USA, Francja, Hiszpania

n

Ok. 12 przypadków PGD
plus in vitro w celu
wyselekcjonowania dziecka,
którego krew pępowinowa
uratuje starszego
brata/siostrę

n

Anemia Fanconiego, anemaia
Diamond-Blackfana, beta-
talassemia

Etyka badań prenatalnych

n

Poradnictwo genetyczne: badania nosicielstwa

n

Badania preimplantacyjne

n

embrionu in vitro

n

nowe kierunki: badania ciałka kierunkowego

oocytu

n

Badania płodu w łonie matki czyli właściwa

diagnostyka prenatalna: ultrasonografia, biopsja

trofoblastu, amniocenteza, badanie komórek

płodu z krwi matki

cele

n

Ew. terapia

n

Możliwość podjęcia decyzji o aborcji

Problemy etyczne

n

Każdy wybór może być uznany za zło:

n

Aborcja lub urodzenie ciężko upośledzonego i
chorego dziecka

n

Czy można oceniać wartość życia? Czy
niepełnosprawni mają mniejsze prawo do życia?
Gdzie postawić granicę?

Odpowiedzialność prawna

n

Wrongful birth (nieprawidłowe urodzenie)

:

n

Czyli „odpowiedzialność odszkodowawcza

wobec rodziców”

n

Odpowiedzialność za szkody prenatalne lub

prekoncepcyjne wyrządzone przez osobę trzecią

np. lekarza

n

Roszczenie matki lub obojga rodziców, których

pozbawiono autonomii reprodukcyjnej czyli

uniemożliwiono decyzję

Historia procesów „wrongful birth”

n

Gleitman vs Cosgrove USA New Jersey 1966

n

Matka zachorowała na różyczkę w czasie ciąży w 1959;

lekarz uspokajał

n

Dziecko z poważnymi defektami wzroku, słuchu i

mowy

n

Sąd Najwyższy NJ oddalił powództwo; „sąd nie może

ustalić jakie defekty są wystarczające aby odmówić

embrionowi prawa do życia… Zasad eugeniki nie

można stosować do ludzi, nie mówimy tutaj o hodowli

bydła…”

1978

n

Casus Becker vs Schwartz, „geriatric mother”
po 35 r. życia nie była ostrzeżona o wysokim
ryzyku Downa.

n

Wyrok: odszkodowanie za dodatkowe koszty
wychowania dziecka, ale nie za „szkody moralne
i emocjonalne”

Opinie konserwatywne:

n

„chęć nieposiadania dziecka upośledzonego to
uprzedzenie „(prejudice)

n

„Konsumencka postawa wobec dzieci, która
upośledza moralny status rodziny”

n

„Aborcja upośledzonych płodów wciąga w
otchłań niemoralności”

n

„Wychowywanie dziecka upośledzonego
wzmacnia nasze człowieczeństwo”

Hipochondroplazja

n

1: milion

n

Autosomalna, recesywna

n

P. Wojnarowscy z Łomży
2008 wyrok: odszkodowanie
za odmowę testów
genetycznych

n

Problemy: możliwość
testów, zakres wady
uznawanej za „poważną”

n

Wrongful life

„odpowiedzialność

odszkodowawcza wobec urodzonej osoby”

n

(niechciane życie; złe życie) czyli wskutek
zaniedbania obowiązku przez lekarza/szpital

n

Roszczenie w imieniu dziecka, które ma życie o
mniejszej wartości

n

Problemy z dyskusją

n

Program niemieckiej TV i zaproszone osoby
niepełnosprawne

Kontrowersje c.d.

n

Pigułki wczesnoporonne

n

Aborcja

n

Matki zastępcze

n

Handel oocytami i plemnikami

n

Własność embrionów, wycofanie zgody

n

Dziedziczenie przez embriony

n

Pobieranie pośmiertne komórek rozrodczych

Koszty

n

13 – 17 tys zł klinika A

n

10-14 tys. zł klinika B

n

Ograniczenia w Klinice A : dla par lesbijskich
NIE, dla konkubiny księdza katolickiego TAK,
nasieniem zmarłego męża NIE

n

Rozwiązania na świecie (wg tabeli Nasz Bocian)

Zwolennicy in vitro

n

Obrona godności rodziców i dzieci „in vitro”

n

Stowarzyszenie na rzecz leczenia bezpłodności i
wspierania adopcji „ Nasz Bocian”

Dawstwo gamet

n

Problemy etyczne

n

Problemy finansowe i prawne

n

Problem anonimowości dawcy: prawo do anonimowości vs prawo do poznania
rodzica biologicznego i jego genotypu/fenotypu

n

Od 2006 w UK dawcy nasienia przestają być anonimowi po 18 roku życia potomstwa,
jednak nie mają żadnych praw do dziecka lub zobowiązań natury prawnej (np.
dziedziczenie majątku)

Problemy z ratowaniem noworodków

n

Hospital for Sick Children, Toronto, Canada

n

Lider w ratowaniu wcześniaków

n

Polska: problem definicji noworodka

Klonowanie terapeutyczne i

reprodukcyjne

n

Definicje

n

Perspektywy medyczne

Embrionalne komórki macierzyste

n

Etyka pozyskiwania z embrionów

n

Etyka badań na komórkach : USA i
rozporządzenie prez. G. Busha

n

Instytuty prywatne i federalne

n

Oszustwa badaczy z Korei Płd.

2012: Atak „Children of God” na

PepsiCo

n

2012 : ujawnienie, że laboratoria PepsiCo.

stosowały komórki Hek293 w badaniach nad

receptorami substancji słodzących

n

Hek293 są stabilną linią komórek ludzkich, łatwą

w hodowli, uzyskaną z płodów po legalnych

aborcjach w latacj 70’

n

firma Senomyx uzyskała ekspresję receptorów

smaku w Hek293 i testuje „sweetness

enhancers”,

Nowy wariant techniczny klonowania

terapeutycznego : ANT (altered nuclear transfer)

n

Rudolf Jaenisch, Whitehead Inst, USA

n

Somatic cell nuclear transfer = SCNT

n

ANT : non implantable blastocyst

n

Somatic cell + siRNA construct for Cdx2

n

Transfer, grow, isolate stem cells

n

Delete siRNA block