bliżej przedszkola  10.121 październik 2011

18

bliżej przedszkola  10.121 październik 2011

18

Jak przygotować przedszkolaka do szkoły?

Jak przygotować przedszkolaka do szkoły?
Większy nacisk położyć na rozwój intelektualny,
poznawczy czy też emocjonalny i społeczny?
Jak pracować z pięciolatkiem, a jak z sześciolatkiem,
gdy w przyszłym roku zasiądą w jednej ławce?

Parasol

emocjonalny

przedszkolaka

Katarzyna Rojkowska

K

alendarzowy wiek dziecka nie

jest najistotniejszy w edukacji

przedszkolnej i wczesnoszkol-

nej. Dzieci sześcio- i siedmio-

letnie zbierają podobne doświadczenia

szkolne. O tym, czy odnoszą sukcesy

i jak znoszą porażki, decyduje przede

wszystkim ich wiek rozwojowy.
Wiemy już, że zdecydowana więk-

szość sześciolatków w pierwszej klasie

dobrze, a nawet bardzo dobrze pora-

dziła sobie ze sferą poznawczą. Nie-

które sześciolatki wręcz przewyższyły

swoich starszych kolegów w zakresie

poznanej wiedzy i zdobytych umie-

jętności. Wiele problemów szkolnych

pierwszoklasistów, sześcio- i siedmio-

latków, pojawia się na poziomie sfery

emocjonalnej i społecznej. Wśród dzieci,

zarówno młodszych, jak i starszych, są

takie, które mają trudności z aklimaty-

zowaniem się w nowych warunkach,

zaakceptowaniem nowych zasad funk-

cjonowania i własnymi emocjami. Roz-

wój emocjonalny dokonuje się w okre-

ślonym i indywidualnym dla dziecka

czasie. Nie można patrzeć na rozwój

emocjonalny dziecka przez pryzmat

uśrednionych wyników w tabelach. Nie

należy też wyznaczać granic dojrzałości

emocjonalnej i wymagać, by w danym

wieku każdy mały człowiek opanował

określone zadania emocjonalne. Ważne

jest bowiem dogłębne poznanie proce-

sów, jakie zachodzą podczas rozwoju,

by móc zrozumieć zachowanie dziecka

i dać mu odpowiednie wsparcie w sytu-

acjach problemowych.

o

Doświadczanie emocji to ważna chwila w rozwoju małego człowieka, należy

więc zwrócić uwagę na zachowanie bezpieczeństwa, by dziecko nie zrobiło so-

bie lub innym krzywdy.

o

Powiedz dziecku, co się z nim teraz dzieje, nazwij emocje.

o

Zapewnij wsparcie, mówiąc: „Jestem z tobą”.

o

Gdy dziecko się uspokoi, wskaż właściwe zachowanie: „Krzyś zabrał ci zabawkę,

tupnij nóżką, pogroź mu palcem – to wystarczy”

Emocjonalny początek rozpoczyna się

już w życiu płodowym dziecka i for-

mułuje się w samym centrum mózgu.

Fizjologiczne źródło emocji, czyli miej-

sce powstawania reakcji, które nazna-

czają daną emocję, mieści się w układzie

limbicznym. Stanowi strukturę komó-

rek nerwowych osadzoną pomiędzy

korą mózgową (prawą i lewą półkulą)

a pniem mózgu. To strategiczne miej-

sce, z którego impulsy nerwowe bardzo

szybko mogą dotrzeć do pnia mózgu

bliżej przedszkola  10.121 październik 2011

19

R

E

K

L

A

M

A

i wywołać charakterystyczne zachowa-

nie, np. płacz, śmiech, czerwienienie się,

drżenie rąk. Równie szybko docierają

do kory mózgowej, która uruchamia

procesy myślowe.
Ich zadaniem jest rozpoznanie zacho-

wań, przyporządkowanie do danych

emocji, nazwanie ich i próba kontroli.

Bliskim sąsiadem centrum emocjonal-

nego jest hipokamp – struktura mózgu

odpowiedzialna za zapamiętywanie do-

świadczeń. Jej bliskość dowodzi, iż do-

świadczanie emocji jest połączone z pro-

cesami zapamiętywania i uczenia się.

to od nas dzieci
czerpią wzorce
zachowań,
ale jednocześnie
musimy być świadomi,
że w tym wieku
wyolbrzymiają
naśladowane gesty,
mimikę i ton głosu,
potęgując je.

Pień mózgu i układ limbiczny są ze

sobą ściśle powiązane już w życiu

płodowym, gdyż dobra komunikacja

między nimi warunkuje utrzymanie

nas przy życiu. Nie istnieją połącze-

nia pomiędzy centrum emocjonalnym

a korą mózgową. Tu natura pozostawi-

ła miejsce na tworzenie indywidualnej

konstrukcji połączeń, które powsta-

ją na skutek powtarzania zachowań

i utrwalania wiedzy. Połączenia neuro-

nalne tworzą się w określonym czasie,

indywidualnym dla każdego dziecka.

Są odpowiedzialne za rozpoznawanie

i nazywanie emocji, świadome ich do-

świadczanie i kontrolowanie.
Otoczenie dostarcza dzieciom wzory za-

chowań emocjonalnych. Obserwują one

bacznie mimikę twarzy, gesty i komuni-

kację werbalną. Dzięki

temu uczą się, jak wyra-

żać emocje w danej sy-

tuacji. Niejednokrotnie

widzimy, jak dwulatki

w swojej złości rzuca-

ją się na podłogę, biją

pięściami, krzyczą. Za-

gubieni rodzice zasta-

nawiają się: „Skąd takie zachowanie

u mojego dziecka?”. Wiadomo już, że to

od nas dzieci czerpią wzorce zachowań,

ale jednocześnie musimy być świadomi,

że w tym wieku wyolbrzymiają naśla-

dowane gesty, mimikę i ton głosu, potę-

gując je.
Ponieważ dzieci wciąż uczą się emocji,

takie silne ich przeżywanie pomaga im

uzyskać pełne czuciowo-ruchowe zro-

zumienie stanu, w jakim się znajdują.

Muszą się w tym okresie porządnie ze-

złościć, by w przyszłości móc adekwat-

nie do sytuacji dawkować tę emocję. Te

silne przeżycia szczególnie mocno sty-

mulują mózg dziecka do tworzenia połą-

czeń neuronalnych ze strukturami, któ-

re kontrolują emocje. Powstrzymywanie

przed wyrażaniem emocji, szczególnie

złości i smutku, może przyczynić się do

nienauczenia się przez dziecko ich roz-

poznawania i kontrolowania, co w kon-

sekwencji doprowadzi do wybuchania

złością i płaczem w najmniej odpowied-

nich momentach. Poskramiając uczucia

dzieci, zachowujemy się tak, jakbyśmy

zasypywali aktywny wulkan piaskiem.

Taką samą ilość energii powinno się

skierować zarówno na działania do-

tyczące rozwoju intelektualnego, jak

i emocjonalnego dziecka. Budując pod-

stawy prawidłowego rozwoju emocjo-

nalnego, wyposażamy je w ochronny

parasol na całe życie. Będzie je chronił

przed niebezpieczeństwami życia i sta-

nie się podporą właściwych decyzji, sa-

modzielności, relacji z innymi, źródłem

energii do życia oraz wiary we własne

możliwości.
Dziecko, stymulowane do rozwoju in-

telektualnego przed ukończeniem sześ-

ciu lat, wykształca podstawową bazę,

ułatwiającą dalszą naukę. Gdy pójdzie

do szkoły, zdecydowanie szybciej bę-

dzie wchłaniało nowe informacje. Z ko-

lei dziecko stymulowane do rozwoju

emocjonalnego będzie potrafiło infor-

macje te wyrazić, podzielić się z innymi,

będzie twórcze, kreatywne i wytrwałe.

Trudne zadania nie będą wywoływać

lęku czy zniechęcenia.



Katarzyna Rojkowska – psycholog, autorka poradnika „Naucz

swoje dziecko myśleć i czuć”, współautorka podręczników dla dzieci

do programu efektywnej nauki Leo Maniak, współautorka podręcz-

ników do nauki języka angielskiego metodą Leo English, autorka

serii książeczek dla małych dzieci „O emocjach”. Metodyk i trener

programów edukacyjnych Leonardo School.