Inteligencja emocjonalna dzieci przedszkolnych .
Emocje odgrywają zasadniczą rolę w życiu każdego człowieka - zarówno dzieci jak i dorosłych . Towarzyszą nam w różnych sytuacjach, odpowiadają za relacje ze światem zewnętrznym.
Wiek przedszkolny to okres intensywnego rozwoju emocjonalnego dzieci. W tym czasie dzieci poznają, identyfikują i wyrażają emocje, a więc bogaci się i różnicuje życie emocjonalne.
Jest to także okres, w którym dzieci mogą wykształcić inteligencję emocjonalną, zdobyć tzw. dobre nawyki emocjonalne -umiejętności związane z odbiorem, a także okazywaniem stanów emocjonalnych, poznają sposoby rozładowania napięć, panowania nad emocjami. Następuje proces powstawania uczuć wyższych. Zdobyte wówczas umiejętności decydują o późniejszym życiu.
Inteligencja emocjonalna umożliwia adekwatne zachowanie się w różnych sytuacjach, wobec ludzi, zadań, napotkanych trudności i niepowodzeń .
Ważna rolę ogrywa środowisko wychowawcze dziecka, a więc i nauczyciel, który będzie wspierał dziecko w nowych sytuacjach, ucząc nazywać, rozpoznawać a także radzić sobie z emocjami. W optymalnym klimacie wychowawczym dziecko zbuduje pozytywny obraz samego siebie, zdobędzie umiejętności empatyczne, jak również umiejętności społeczne cechujące inteligencję emocjonalną.
Podczas organizowania procesu wychowawczego należy :
- umożliwić dzieciom odkrywanie, przeżywanie i wyrażanie emocji,
- dbać aby dzieci poznały potrzeby własne i innych,
- wprowadzić dzieci w kulturę bycia.
Jest niemal marzeniem każdego nauczyciela i rodzica wychować dziecko inteligentne emocjonalnie.
Nauczyciel kreując proces edukacyjny powinien pamiętać o kilku zasadach, przede wszystkim : holistycznym ujęciu dziecka w procesie rozwoju i podmiotowym jego traktowaniu . Pedagodzy reprezentujący takie podejście pomogą dzieciom wykształcić kompetencje emocjonalne cechujące inteligencję emocjonalną, takie jak:
- samoświadomość emocjonalną - wiedzę o własnych stanach uczuciowych , możliwościach i umiejętnościach wyrażania emocji, swoich mocnych stronach;
- samoregulacja (samokontrola)- panowanie nad swoimi emocjami, impulsami, elastyczność w dostosowywaniu się do sytuacji, zmian;
- motywacja - umiejętności emocjonalne, które prowadzą do osiągnięcia celów, pozytywne nastawienie, zaangażowanie, inicjatywa;
- empatia (rozumienie innych) - uświadamianie sobie uczuć, potrzeb innych osób, rozpoznawanie ich stanów emocjonalnych ;
- umiejętności społeczne - umiejętne wpływanie na innych, wzbudzania pożądanych reakcji, konstruktywna współpraca i współdziałanie, łagodzenie konfliktów, porozumienie.
Należy mieć świadomość, że posiadanie wszystkich tych kompetencji jest bardzo trudne , niemal niemożliwe. Jednocześnie trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że istnieje wiele dowodów na to, że inteligencję emocjonalną można wykształcić, a pierwsze lata w życiu człowieka są optymalnym do tego okresem .
Od nas - dorosłych zależy czy dziecko wyrośnie na człowieka wrażliwego, troskliwego, tolerancyjnego czy też egoistę, wpatrzonego we własny system wartości.
Wspieranie rozwoju emocjonalnego dzieci.
Pierwsze lata w życiu dziecka są bardzo znaczące dla jego późniejszego funkcjonowania. W tym czasie kształtują się nawyki, zachowania, postawy, determinujące dalsze życie .
Pierwszym środowiskiem, w którym funkcjonuje dziecko, a co za tym idzie zdobywa pierwsze umiejętności jest rodzina. Zdaniem psychologów kontakt emocjonalny między dzieckiem a rodzicami zwłaszcza matką ma ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju dziecka , sprzyja kształtowaniu się określonych postaw, zachowań.
Współczesna rodzina, jednak traci na swej uniwersalnej wartości; szybkie tempo codziennego życia, troska o warunki ekonomiczne nadały sens czynnikom warunkującym życie wielu rodzin a tym samym poszerzyły krąg problemów opiekuńczo-wychowawczych. We współczesnych czasach nie tylko niedobór materialny ale także niedobór opiekuńczy wpływa niekorzystnie na rozwój dzieci, zwłaszcza rozwój emocjonalny. Dlatego tak ważną rolę pełni przedszkole.
Dziecko w przedszkolu wchodzi w swój pierwszy świat , zdobywa doświadczenia w wyrażaniu i odbiorze emocji i uczuć . Nauczyciel przedszkola jest pierwszą osobą po rodzicach , która ma wpływ na kształtowanie postaw, umiejętności społecznych oraz rozwój emocjonalny dziecka.
Obserwując rozwój moich wychowanków na przestrzeni 2 lat ( od najmłodszej grupy przedszkolnej - 3 - latków ), dostrzegłam ogromny potencjał intelektualny u dzieci , przy jednoczesnych problemach emocjonalno - społecznych.
Dzieci miały trudności w wyrażaniu emocji i uczuć, rozładowaniu napięć emocjonalnych , które niejednokrotnie prowadziły do sytuacji konfliktowych, czasem zachowań agresywnych, dobrze, że były to zjawiska krótkotrwałe . Skłoniło mnie to do głębszych rozważań, do skonstruowania programu stymulującego rozwój empatii dzieci 5- letnich pt. Myślę i czuję .
Program Myślę i czuję jest opracowany zgodnie założeniami Podstawy Programowej Wychowania Przedszkolnego, w myśl, której „celem wychowania jest wspomagania i ukierunkowanie rozwoju dziecka...” , oraz jest integralny z założeniami Rocznego Programu Rozwoju Przedszkola.
Z doświadczenia wiem, że pięciolatki są szczególnie podatne na wpływy otoczenia i oddziaływania wychowawcze. Posiadają już pewne doświadczenia, kompetencje społeczne, które z jednej strony są bardzo wartościowe, gdyż pomagają wchodzić w interakcje z rówieśnikami, a z drugiej strony są przyczyną powstawania konfliktów.
Program Myślę i czuję zawiera propozycje, które przygotowują dzieci do życia w grupie , społeczności . Są w nim zawarte teoretyczne podstawy wychowania dziecka ku dobremu, tak aby w przyszłości umiało wyrażać uczucia : kochać, szanować i powstrzymywać się od krzywdzenia tych, którzy znajdują się w ich otoczeniu.
Program kładzie nacisk na :
- ukierunkowanie rozwoju emocjonalnego dzieci,
- rozwijanie inteligencji emocjonalnej,
- kształtowanie osobowości dziecka.
Podstawową wartością proponowanej koncepcji jest wprowadzenie obok treści programowych dotyczących emocji, treści związanych z prawami dziecka oraz umiejętnościami interpersonalnymi dzieci.
Dużą rolę stymulacyjną w realizacji programu odgrywa środowisko wychowawcze dzieci - funkcjonalnie urządzona sala zajęć, stwarza optymalne warunki do budowania pozytywnego obrazu własnego „Ja”, zaspakajania poczucia bezpieczeństwa, a także inspiruje dzieci do wyrażania stanów emocjonalnych w różnych formach ekspresji, poprzez atrakcyjne , zachęcające do działań kąciki zainteresowań stałe i okresowe min. kącik „Nastroje dzieci”.
Klimat wychowawczy to kolejny ważny element w realizacji programu, dzieci w grupie otoczone są życzliwością, wyrozumiałością, chęcią niesienia pomocy, cierpliwością przez co same starają się być życzliwe, wyrozumiałe, pomocne, empatyczne.
W trakcie cyklicznie prowadzonych zabaw interakcyjnych , twórczych, tematycznych czy dramowych dzieci nabywają doświadczenia empatyczne, umiejętności interpersonalne w zakresie konstruktywnej współpracy i współdziałania w grupie jak również poznają sposoby rozładowania napięć emocjonalnych, relaksacji, zdobywają umiejętności świadomego odzwierciedlania przeżyć emocjonalnych, różnicowania uczuć pozytywnych, negatywnych, wyrażania stanów emocjonalnych w sposób akceptowany przez innych. Dzieci uczą się panowania nad emocjami, zachowania równowagi, ale nie tłumienie ich, ponieważ każda emocja ma swoją wartość i znaczenie. Emocje zbytnio tłumione mogłyby wywoływać apatię, zaś pozwolenie na swobodne uzewnętrznianie doprowadzić może do zachowań patologicznych.
Na początku roku szkolnego zawarto z dziećmi kontrakt warunkujący funkcjonowanie w grupie, który dzieci starają się przestrzegać, w czasie zabaw często odwołują się do zasad współżycia w grupie, zwłaszcza w sytuacjach problemowych, konfliktowych.
Systematyczna realizacja treści programowych przynosi szybkie efekty w postaci korzystnych zmian w zachowaniu się dzieci, nabywaniu umiejętności empatycznych, umiejętności identyfikowania, nazywania i wyrażania emocji i uczuć. Dzieci stały się bardziej otwarte, chętne do podejmowania różnorodnych form aktywności - zarówno proponowanej przez nauczyciela, jak również same podejmują twórcze działania. Myślę, że to pierwszy krok do tego, żeby życie dzieci, a później dorosłych ludzi stało się szczęśliwsze, gdyż ludzie inteligentni emocjonalnie łatwiej pokonują trudności , chętnie podejmują wyzwania, osiągają znaczące sukcesy w życiu.
nauczycielka Przedszkola nr 4 w Lublinie
|