„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Ewa Słowikowska

Stosowanie wiedzy z zakresu detektywistyki w działalności
zawodowej 515[01].O2.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Zdzisław Wanat
mgr Zenon Pietkiewicz



Opracowanie redakcyjne:
mgr Ewa Słowikowska



Konsultacja:
dr inż. Krzysztof Symela

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 515[01].O2.04
„Stosowanie wiedzy z zakresu detektywistyki w działalności zawodowej”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik ochrony fizycznej osób i mienia.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania

7

4.1.

Wprowadzenie w zagadnienia detektywistyki

7

4.1.1.

Materiał nauczania

8

4.1.2. Pytania sprawdzające

11

4.1.3. Ćwiczenia

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

12

4.2.

Informacje i ich źródła

13

4.2.1. Materiał nauczania

13

4.2.2. Pytania sprawdzające

17

4.2.3. Ćwiczenia

17

4.2.4. Sprawdzian postępów

19

4.3.

Zbieranie i pozyskiwanie informacji

20

4.3.1. Materiał nauczania

20

4.3.2. Pytania sprawdzające

25

4.3.3.Ćwiczenia

25

4.3.4.Sprawdzian postępów

27

4.4.

Procesy poznawcze. Obserwacja. Cel obserwacji

28

4.4.1. Materiał nauczania

28

4.4.2. Pytania sprawdzające

30

4.4.3. Ćwiczenia

30

4.4.4. Sprawdzian postępów

32

4.5.

Obserwacja, rodzaje, sposoby i środki obserwacji

33

4.5.1. Materiał nauczania

33

4.5.2. Pytania sprawdzające

37

4.5.3. Ćwiczenia

37

4.5.4. Sprawdzian postępów

38

4.6.

Błędy w obserwacji

39

4.6.1. Materiał nauczania

39

4.6.2. Pytania sprawdzające

41

4.6.3. Ćwiczenia

41

4.6.4. Sprawdzian postępów

42

4.7.Dokumentacja obserwacji

43

4.7.1. Materiał nauczania

43

4.7.2. Pytania sprawdzające

43

4.7.3. Ćwiczenia

44

4.7.4. Sprawdzian postępów

44

5. Sprawdzian osiągnięć

45

6. Literatura

50

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności związanych ze

stosowaniu zasad detektywistyki w działalności zawodowej.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

515[01].O2

Regulacje prawne i uwarunkowania ochrony

osób i mienia

515[01].O2.01

Stosowanie przepisów prawa karnego,

materialnego i procesowego oraz prawa

wykroczeń

515[01].O2.02

Stosowanie przepisów prawa cywilnego, prawa

cywilno-procesowego, prawa pracy oraz prawa

administracyjnego

515[01].O2.03

Interpretowanie przepisów prawa z zakresu

kryminologii, kryminalistyki i terroryzmu

515[01].O2.04

Stosowanie wiedzy z zakresu detektywistyki

w działalności zawodowej

515[01].O2.05

Ochrona informacji niejawnych oraz danych

osobowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

analizować informacje, pochodzące z różnych źródeł,

−

korzystać z komputera w zakresie obsługi Internetu,

−

interpretować przepisy prawne,

−

zastosować dotychczas zdobytą wiedzę z zakresu prawa karnego, materialnego
i procesowego, prawa wykroczeń, prawa cywilnego oraz psychologii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zgromadzić informacje w sprawach cywilnych,

−

ustalić wiarygodność informacji dotyczących szkód zgłaszanych do towarzystw
ubezpieczeniowych,

−

przeprowadzić wywiad gospodarczy,

−

poszukiwać osoby zaginione lub ukrywające się,

−

poszukiwać utracone mienie,

−

gromadzić informacje w sprawach karnych,

−

zdefiniować cele, rodzaje i sposoby obserwacji,

−

określić zasady, metody i błędy prowadzenia obserwacji,

−

prowadzić dokumentację czynności detektywistycznych,

−

określić źródła informacji,

−

wyjaśnić pojęcia: agentura, infiltracja środowiska,

−

zorganizować zbiory informacji oraz zapewnić ich bezpieczne przechowywanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Wprowadzenie w zagadnienia detektywistyki

4.1.1. Materiał nauczania

Wprowadzenie w historię detektywistyki

Termin „detektyw” pochodzi od łacińskiego słowa „detego”, co oznacza„odkryć,

wykryć”, „wyjawić”. Trudno dzisiaj powiedzieć, kiedy pojawił się pierwszy prywatny
detektyw, należałoby chyba cofnąć się do starożytnego Egiptu czy Sumeru. Szpiedzy-
detektywi działali już przed tysiącami lat.

Najbardziej znane i słynne agencje detektywistyczne powstały w USA i Europie

Zachodniej w XIX wieku. W 1850 roku została założona w USA, owiana legendą Agencja
Allana Pincertona, która słynęła ze skuteczności i stosowania nowoczesnych, jak na owe
czasy metod świadczenia usług detektywistycznych.

Detektywi Picertona posługiwali się już np. fotografią. Stworzyli swoisty rejestr-album

fotograficzny przestępców, co umożliwiało publikację ich podobizn przy okazji
rozpowszechniania listów gończych za ukrywającymi się i ściganymi przez prawo
przestępcami. Oni też zapobiegli pierwszemu zamachowi na prezydenta Lincolna, zasłynęli
ujęciem najgroźniejszych ówczesnych przestępców Ameryki: Johna Reno, członków bandu
Molly Maquires, byli o „mały włos” od ujęcia bandyty znanego z westernów, Jessi Jamesa.

Detektywi Pincertona byli wszędzie, działali na całym obszarze Stanów Zjednoczonych

Ameryki Północnej, we wszystkich stanach. Stanowili ogromną armię detektywów o dużej
skuteczności działania, nieustępliwości, sprycie i dyskrecji.
Dzięki takim walorom, cieszyli się ogromnym zaufaniem społeczeństwa i odnieśli ogromny
sukces zarówno prestiżowy jak i finansowy. Symbolem agencji detektywistycznej Allana
Pincertona było otwarte oko, pod którym widniał napis „nie śpimy nigdy” i stąd pojawiło się
określenie detektywa mianem „private eye”. Agencja Pincertona istnieje od 1850 r. do dnia
dzisiejszego.

W 1999 r. połączyła się z inną potężną firmą detektywistyczną w USA i powiększyła

jeszcze swój zasięg działania. Zatrudnia ponad 125 tysięcy osób i posiada swoje
przedstawicielstwa na całym świecie, świadcząc wszechstronne usługi detektywistyczne,
ochrony mienia i konsultingowe.

Idąc dalej tropem historii, nie sposób nie wspomnieć o działającej we Francji, jednej

z pierwszych agencji detektywistycznych w Europie. Założył ją w 1833 roku, człowiek
o bogatej biografii, w przeszłości galernik i awanturnik a następnie szef paryskiej policji
kryminalnej, Franciszek Vidocq.

Dzięki dokładnej znajomości świata przestępczego, jego członków , zwyczajów i metod

działania, prowadził skuteczną walkę z przestępczością, odnosząc sukcesy i zdobywając
szeroką sławę. Wyczyny F. Vidocqa były m.in. kanwą powieści H. Balzacka.

Współczesny zakres pojęcia „detektyw” w nomenklaturze polskiej, różni się znacznie od

zakresu tego pojęcia w terminologii amerykańskiej. W Polsce pojęcie to odnoszone jest
wyłącznie do detektywa prywatnego, gdy tymczasem w krajach anglosaskich mianem
detektywa określa się również funkcjonariusza policji, służb operacyjno- rozpoznawczych
i dochodzeniowo-śledczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Podstawa prawna wykonywania usług detektywistycznych

We współczesnej Polsce usługi detektywistyczne mają stosunkowo krótką historię. Agencje

detektywistyczne pojawiły się w latach 90-tych. Ustawa, obecnie już nieobowiązująca
„O działalności gospodarczej” z 23 grudnia 1988 r. dawała warunki podjęcia działalności
gospodarczej w zakresie m.in. usług detektywistycznych. Ustawa ta utraciła moc 1 stycznia
2001 r. i zastąpiona została ustawą z 19 listopada 1999 r.” Prawo działalności gospodarczej”,
a tę z kolei zastąpiła, obecnie obowiązująca ustawa z 2 lipca 2004 r. „O swobodzie działalności
gospodarczej” wraz z bardzo ważną ustawą, wydaną tego samego dnia: „Przepisy
wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej”.
Na podstawie tych ostatnich dwóch ustaw z 2004 r., w korelacji z przepisami ustawy z dnia
6 lipca 2001 r. „O usługach detektywistycznych” (Dz. U. Nr 12, poz. 110, z późn. zm.) oraz
przepisami wykonawczymi do tej ustawy, zasadza się obecnie podstawa prawna wykonywania
usług detektywistyczny w Polsce.

Definicja i zakres usług detektywistycznych

Ustawa ta określa zasady wykonywania działalności gospodarczej w zakresie usług

detektywistycznych, prawa i obowiązki detektywów, zasady i tryb nabywania uprawnień do
wykonywania usług detektywistycznych oraz wymagania kwalifikacyjne detektywów.
Zgodnie z ustawą z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych (Dz. U. Nr 12, poz.
110 z późn. zm.): usługami detektywistycznymi są czynności polegające na uzyskiwaniu,
przetwarzaniu, i przekazywaniu informacji o osobach, przedmiotach i zdarzeniach,
realizowane

na

podstawie

umowy

zawartej

ze

zleceniodawcą,

w

formach

i w zakresach niezastrzeżonych dla organów i instytucji państwowych na mocy odrębnych
przepisów, a w szczególności:
1)

w sprawach wynikających ze stosunków prawnych dotyczących osób fizycznych,

2)

w sprawach wynikających ze stosunków gospodarczych dotyczących:
a)

wykonywania zobowiązań majątkowych, zdolności płatniczych lub wiarygodności
w tych stosunkach,

b)

bezprawnego wykorzystywania nazw handlowych lub znaków towarowych,
nieuczciwej konkurencji lub ujawnienia wiadomości stanowiących tajemnicę
przedsiębiorstwa lub tajemnicę handlową,

3)

sprawdzanie wiarygodności informacji dotyczących szkód zgłaszanych zakładom
ubezpieczeniowym,

4)

poszukiwanie osób zaginionych lub ukrywających się,

5)

poszukiwanie mienia,

6)

zbieranie informacji w sprawie, w której toczy się postępowanie karne, postępowanie
w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe albo inne, jeżeli w toku
postępowanie można zastosować przepisy prawa karnego.

Ograniczenia ustawowe działalności detektywa

Zarówno pojęcie usług detektywistycznych jak i wyszczególniony zakres tych usług

wskazują, że detektyw nie może:

−

zawierać umów ze zleceniodawcą w formach i zakresach, które są zastrzeżone dla
organów i instytucji państwowych na mocy odrębnych przepisów, np. ustawy o Policji,

−

zbierać informacji w sprawach, w których toczy się postępowanie karne, postępowanie
w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe albo inne, ujęte
w przepisach kodeksu karnego, bez uprzedniego powiadomienia organu prowadzącego te
postępowania. Niezwłocznie, po zawarciu umowy ze zleceniodawcą na zbieranie
informacji w sprawie, przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą w zakresie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

usług detektywistycznych jest obowiązany powiadomić na piśmie o jej zawarciu, organ
prowadzący postępowanie w sprawie karnej, karnej-skarbowej lub innej, jeżeli z treści
zawartej umowy wynika, że może się ona wiązać ze sprawą, w której prowadzone jest
postępowanie,

−

nie może stosować środków technicznych oraz metod i czynności operacyjno-
rozpoznawczych, zastrzeżonych dla upoważnionych organów na mocy odrębnych
przepisów, np. ustaw: o Policji, ABW, Straży Granicznej itd.).
Należy przy tym zaznaczyć, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, zleceniodawcą

czynności detektywa nie mogą być organy prowadzące lub nadzorujące postępowania w tych
sprawach.

Prowadzenie działalności detektywistycznej

Wszystkie wyszczególnione w ustawie czynności może wykonywać osoba, będąca

detektywem. Tytułu zawodowego „detektyw” może używać wyłącznie osoba posiadająca
licencję. Licencję wydaje właściwy miejscowo Komendant Wojewódzki Policji, osobie która
spełnia wymogi określone w art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach
detektywistycznych

oraz

złożyła

egzamin

przed

właściwą

komisją,

(zgodnie

z rozporządzeniem MSWiA z 6 VII 2002 r. Dz. U. Nr 186, poz. 1559) albo uzyskała w trybie
odrębnych przepisów decyzję w sprawie uznania kwalifikacji w zawodzie detektywa,
(zgodnie z rozporządzeniem MSWiA z 6 IV 2004 r. Dz. U. Nr 76, poz. 726).

Działalność detektywistyczną może prowadzić osoba fizyczna, w formie przedsiębiorstwa

indywidualnego i wówczas przedsiębiorca lub jego pełnomocnik muszą posiadać licencję.
W przypadku przedsiębiorcy prowadzącego działalność w innej formie prawnej, np. spółki,
licencję powinien posiadać co najmniej jeden członek organu zarządzającego (np. w spółce
z o.o.) lub co najmniej jeden ze wspólników (np. w spółce jawnej).

Obie wymienione formy prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie usług

detektywistycznych, wymagają uzyskania wpisu w rejestrze działalności regulowanej, w tym
przypadku, w rejestrze działalności detektywistycznej, prowadzonym przez Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji, po wcześniejszym uzyskaniu przez przedsiębiorcę
indywidualnego wpisu w ewidencji działalności gospodarczej, a w przypadku spółki
w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Prawa i obowiązki detektywa

Podstawowe zasady
Detektyw ma określone w ustawie prawa i obowiązki.

Głównymi zasadami, jakimi powinien kierować się detektyw są zasady:

−

etyki i lojalności wobec zlecającego usługę,

−

szczególnej staranności,

−

poszanowania wolności i praw człowieka i obywatela.
Detektyw jest obowiązany przestrzegać przepisów prawa i odmówić wykonania

czynności niezgodnej z prawem lub nieetycznej. Powinien w swojej działalności zachować
należytą staranność i rzetelność, a zwłaszcza sprawdzić zgodność z prawdą uzyskanych
informacji, detektyw ponosi bowiem odpowiedzialność za szkody wyrządzone wskutek
podania nieprawdziwych informacji.

Zachowanie tajemnicy

Detektyw jest obowiązany zachować w tajemnicy źródła informacji oraz okoliczności

sprawy, o których powziął wiadomość w trakcie wykonywania swoich czynności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Obowiązek zachowania tajemnicy ciąży na detektywie także po zaprzestaniu wykonywaniu
działalności detektywistycznej. Może być on zwolniony z tego obowiązku na zasadach
określonych w kodeksie postępowania karnego przez organ procesowy, jeżeli wymaga tego
dobro prowadzonego przez ten organ postępowania karnego.
Obowiązek zachowania w tajemnicy źródła informacji oraz okoliczności sprawy, o których
powziął wiadomość w związku z wykonywaniem umowy zawartej ze zleceniodawcą
spoczywa na wszystkich osobach, które działają na rzecz przedsiębiorcy prowadzącego usługi
detektywistyczne.

Przetwarzanie danych osobowych

Detektyw posiada prawo do przetwarzania danych osobowych, zebranych w toku

wykonywanych czynności, bez zgody osób, których dane dotyczą. Nie może powierzyć
przetwarzania tych danych innemu podmiotowi. Przetwarzane dane osobowe zebrane w toku
wykonywania czynności detektyw ma obowiązek, bezpośrednio po zaprzestaniu prowadzenia
sprawy, przekazać zatrudniającemu go przedsiębiorcy lub na jego polecenie przekazać je
osobie, której one dotyczą lub je zniszczyć.
W trakcie wykonywania swojej działalności, detektyw może uzyskiwać informacje od osób
fizycznych, przedsiębiorców, instytucji, a także organów administracji rządowej lub
samorządowej.

W praktyce duża grupa przedsiębiorców łączy działalność w zakresie usług ochrony osób

i mienia z działalnością detektywistyczną. Pod kierunkiem licencjonowanych detektywów
pracownicy ochrony wykonują szereg czynności na rzecz detektywa, których zakres nie
koliduje z obowiązującymi przepisami w tym zakresie .Z informacji uzyskanych od
właścicieli firm wynika, że najczęściej świadczonymi usługami detektywistycznymi są:

−

poszukiwanie skradzionych samochodów,

−

poszukiwanie osób zaginionych oraz osób ukrywających się,

−

zdobywanie informacji na potrzeby postępowań sądowych, w tym zwłaszcza w sprawach

−

rodzinnych i gospodarczych,

−

z zakresu nieuczciwej konkurencji, ochrony znaków i nazw towarowych.
Istnieje też duże zapotrzebowanie na usługi detektywistyczne w zakresie:

−

zdobywania dokładnych informacji o partnerach gospodarczych, a także

−

przeciwdziałania szpiegostwu gospodarczemu.
Często zlecenia dotyczą usług konsultingowych, kontroli pomieszczeń pod kątem

obecności aparatury podsłuchowej i przeprowadzania badań na poligrafie oraz zakrojone na
dużą skalę sprawdzanie wiarygodności informacji dotyczących szkód zgłaszanych zakładom
ubezpieczeniowym.
Towarzystwa ubezpieczeniowe korzystają z usług detektywów w celu zweryfikowania
oświadczeń osób roszczących sobie prawo do odszkodowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co stanowi podstawę prawną wykonywania działalności w zakresie usług
detektywistycznych?

2.

Na czym polegają usługi detektywistyczne?

3.

Jaki jest zakres usług detektywistycznych?

4.

Jakie podstawowe zasady obowiązują w pracy detektywa?

5.

Jakie są obowiązki detektywa?

6.

Jakie są uprawnienia i obowiązki detektywa w zakresie przetwarzania danych
osobowych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z wydania książkowego lub z publikacji internetowej, zapoznaj się z Ustawą

o usługach detektywistycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść ustawy o usługach detektywistycznych,
2) wyszukać w ustawie odpowiedzi na pytania:

−

Kiedy została uchwalona Ustawa o usługach detektywistycznych?

−

W którym numerze Dziennika Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej opublikowano
ustawę o usługach detektywistycznych?

−

Kto, w rozumieniu ustawy o usługach detektywistycznych, jest detektywem?

−

Czy detektyw ma prawo przetwarzać dane osobowe, bez zgody osoby, której dane te
dotyczą?

−

Od kogo detektyw może uzyskiwać informacje ?

3) sporządzić notatki,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

Ustawa o usługach detektywistycznych,

–

komputer z dostępem do Internetu.

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

–

literatura zgodna z 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Uzupełnij zdania:

1. Usługami detektywistycznymi są czynności polegające na………………………………

………………………………….………………………………………………………. ,

realizowane na podstawie…………………………………………………………………

2. Wykonując usługi detektywistyczne, detektyw nie może stosować środków technicznych
oraz ………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

3. Detektyw przy wykonywaniu czynności obowiązany jest przestrzegać przepisów prawa
oraz odmówić ……………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………

4. Detektyw może zostać zwolniony z zachowania tajemnicy …………………………………
………………………………………………………………………………………………..

5. Detektyw nie może powierzać przetwarzania danych..……………………………………...
………………………………………………………………………………………………..

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować treść ćwiczenia,

2)

wyszukać w Ustawie o usługach detektywistycznych potrzebne informacje,

3)

uzupełnić zdania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

Ustawa o usługach detektywistycznych,

–

komputer z dostępem do Internetu.

–

papier formatu A4, przybory do pisania.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić podstawę prawną wykonywania usług detektywistycznych?

2)

określić co to są usługi detektywistyczne?

3)

określić jakie podstawowe zasady obowiązują detektywa podczas
wykonywania usług detektywistycznych?

4)

określić zakres usług detektywistycznych?

5)

zdefiniować pojęcie „detektyw”?

6)

scharakteryzować uprawnienia detektywa?

7)

scharakteryzować obowiązki detektywa?

8)

określić, odpowiedzialność detektywa za zachowanie tajemnicy?

9)

określić kiedy detektyw może zostać zwolniony z tajemnicy?

10)

wskazać znaczenie usług detektywistycznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

4.2.

Informacje i ich źródła

4.2.1. Materiał nauczania

Informacja i jej znaczenie

Decydujące znaczenie dla rozwoju usług detektywistycznych ma rosnąca, zwłaszcza

wśród przedsiębiorców, świadomość znaczenia posiadania informacji. Informacja stała się
obecnie towarem, uzyskana w porę pozwala na osiągnięcie zysku, jej brak oznacza często
stratę a nawet bankructwo.

Nazwa informacja pochodzi o łacińskiego słowa „informatio” i oznacza wyobrażenie,

pojęcie. Informacje są to wiadomości o świecie zewnętrznym, które człowiek otrzymuje drogą
bezpośredniego oddziaływania na jego zmysły oraz drogą pośrednią poprzez inną osobę.
Informacje spełniają zawsze co najmniej dwie funkcje:

−

poznawczą , dającą wiedzę o kimś lub o czymś,

−

stymulacyjną , gdyż uruchamiać mogą procesy decyzyjne.

W dziennikarstwie informacja stanowi podstawowy gatunek, służący do obiektywnego

przekazywania odbiorcom wiedzy na temat zaistniałych lub przewidywanych wydarzeń
naukowych, politycznych, społecznych, kulturalnych lub innych, szczególnie interesujących
odbiorców.
Informacja może przybierać różne formy, np. wiadomości, komunikatu, depeszy prasowej lub
notatki.
Informacjami w znaczeniu kryminalistycznym są wszelkie dane o świecie zewnętrznym, które
uzyskujemy, albo przez bezpośrednie poznanie zmysłowe albo przez odbiór podawanego
przez inną osobę opisu jakiegoś stanu rzeczy lub zjawisk. Powyższa definicja jest adekwatna
do tego, co uważamy za informację w znaczeniu detektywistycznym.

Źródła informacji

Ź

ródłami informacji są:

−

osoby,

−

rzeczy,

−

miejsca,

−

zjawiska i zdarzenia,

−

następstwa zdarzeń,

−

dokumenty (szeroko rozumiane, w tym zapisy magnetofonowe, magnetowidowe,
komputerowe, płyty, film, itp.),

−

publikatory.

Ź

ródła informacji można podzielić na:

−

ź

ródła zewnętrzne,

−

ź

ródła wewnętrzne czyli własne.

Ź

ródła zewnętrzne to:

−

osoby udzielające informacji (w tym opłacani informatorzy),

−

publikatory,

−

rzeczy,

−

zjawiska,

−

zdarzenia,

−

następstwa zjawisk i zdarzeń,

−

miejsca,

−

dokumenty, które mogą częściowo również stanowić wewnętrzne źródło informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Analiza materiałów archiwalnych

Ź

ródła wewnętrzne informacji czyli własne, to przede wszystkim posiadane zbiory

informacji gromadzone, a następnie wykorzystywane do analiz. Często są to informacje
o charakterze uzupełniającym.
Zbiory informacji powinny być ujęte komputerowo i komputerowo przetwarzane oraz
wykorzystywane z zachowaniem zasad wynikających z ustawy o ochronie danych osobowych
i ustawy o informacjach niejawnych.

Własne informacje to najczęściej, uzyskane wcześniej odpowiedzi na zapytanie do

specjalistów z różnych dziedzin, w sprawach wymagających wiadomości specjalnych
z określonej dziedzin nauki czy techniki. Są to również wyniki zleconych konsultacji, które
są przechowywane jako materiały, które w przyszłości mogą stać się ponownie przydatne.
Zapisane w bazach komputerowych informacje mogą służyć do analizy w sprawach
podobnych, dzięki wykorzystaniu zasad analogii, mogą dostarczać cennych wskazówek
w prowadzeniu podobnych spraw.

Prowadzenie swoistego archiwum może mieć nieocenione znaczenie. Ponowny, często

następujący po latach, powrót do materiałów i informacji tam zawartych może pozwolić na
uzyskanie zupełnie nowego, odmiennego spojrzenia na daną sprawę i zdobycie przez to,
nowych informacji, które były zawarte w badanych materiałach, lecz uprzednio nie zostały
dostrzeżone.

Należy bezwzględnie zapewnić pełne bezpieczeństwo korzystania ze zgromadzonych

zbiorów informacji. Najczęściej dostęp do takich informacji ma tylko detektyw zaangażowany
w sprawie, w niektórych przypadkach jest to jeszcze jego bezpośredni przełożony. Danych
tych nie ma obowiązku przedstawienia do kontroli, nawet dokonywanej przez organ
prowadzący rejestr działalności detektywistycznej.

Informacje pochodzące z odbioru wypowiedzi innych osób

Każda informacja skądś pochodzi, czyli ma swoje źródło.
Najważniejszymi źródłami informacji są osoby, pojmowane jako żyjące istoty ludzkie,

a ściślej, treści ich wypowiedzi przekazywane bezpośrednio i odbierane wprost.
Informacje pochodzące z odbioru wypowiedzi innych osób należą często do pierwszych
informacji w danej sprawie. Wywierają one na odbiorcy duże wrażenie i często są traktowane
bezkrytycznie, co jest błędem.

Wskazana jest znaczna ostrożność w ich ocenie, chociaż pobawiona nadmiernej

podejrzliwości, zarówno w odbiorze jak i ocenie takich informacji.
Przy ich odbiorze ważne jest, aby być zorientowanym co do motywacji przekazu, czyli w tym
co powoduje człowiekiem, który przekazuje określoną informację.

Motywacje mogą być bardzo różne, a ich rodzaj często rzutuje na prawdziwość

przekazywanych informacji. Informacje przekazywane przez osoby pokrzywdzone lub
zagrożone czynem bezprawnym są to zazwyczaj informacje prawdziwe ,lecz zdarza się, że
informujący kieruje się uczuciem zemsty lub chęcią zaszkodzenia komuś. Zdarzyć się też
może, że udzielający informacji jest tak dalece zaślepiony nienawiścią do osoby, o której
udziela informacji, że utracił zdolność prawidłowej oceny zdarzeń i faktów i informacje
przekazuje w subiektywnym przekonaniu o ich prawdziwości. Bywają też przypadki
przekazywania informacji przez osoby chore psychicznie, z objawami urojeń
prześladowczych, których wypowiedzi jednak wydają się stosunkowo logiczne. Można
również spotkać się z informacjami przekazywanymi przez osobników psychopatycznych,
zwłaszcza o nastawieniu „pieniaczym”, którzy chętnie udzielają informacji na tematy urojone
przez siebie, dopatrując się wszędzie spisków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Odbiór i sprawdzenie informacji

Z powyższych względów, przy odbiorze informacji należy zachować ostrożność i daleko

idący dystans. Odbierając informacje przekazywane przez inne osoby należy wystrzegać się
przedwczesnego wnioskowania na podstawie tylko tych informacji. Dogłębne analizy
i wnioskowanie przeprowadza się dopiero, gdy dysponuje się możliwie pełnym
i sprawdzonym materiałem informacyjnym. Materiał ten powinien być rozszerzony
o informacje uzyskane od jeszcze innych osób i powinien być sprawdzony.

Sprawdzenia dokonuje się poprzez:

−

myślową analizę uzyskanych informacji, w aspekcie ich spójności, wzajemnej harmonii,
i zgodności z zasadami logiki,

−

konfrontowanie uzyskanych informacji z całością posiadanego już w danej sprawie
materiału informacyjnego,

−

uzyskiwanie dalszych informacji tematycznie zbieżnych z informacjami sprawdzanymi,
a następnie porównywanie wzajemnie wszystkich informacji, przeprowadzanie
konsultacji z fachowcami w dziedzinach, których informacje dotyczą oraz uzupełnianie
własnej wiedzy w danej dziedzinie, poprzez odpowiednią lekturę,

−

przeprowadzanie wywiadów w kierunku weryfikacji uzyskanych informacji przy
jednoczesnym sprawdzaniu wiarygodności źródła informacyjnego,

−

przeprowadzanie obserwacji zdarzeń i zjawisk, których dotyczą uzyskane informacje.

Przy odbiorze informacji od innych osób, konieczne jest zachowanie daleko idącej

powściągliwości i nieprzekazywalnie tym osobom swoich komentarzy i poglądów,
dotyczących przekazywanych informacji oraz nieprzekazywalnie innych informacji,
posiadanych już w danej sprawie.

Informacje pochodzące z bezpośredniego poznania rzeczy, zjawisk, zdarzeń i miejsc

Przy poznawaniu zmysłowym, przede wszystkim za pomocą wzroku, należy wystrzegać

się natychmiastowego, bezpośredniego wnioskowania, gdyż każde sensowne wnioskowanie
wymaga pewnego dystansu czasowego i pełnego materiału informacyjnego. W szczególności,
nie powinno się wyprowadzać żadnych pochopnych wniosków z wyglądu spostrzeganej
osoby i na tej podstawie klasyfikować tę osobę.

Zdarzenie jest to fakt, zaistniały w jakimś czasie i w przestrzeni w przeszłości lub

teraźniejszość, z którym wiążą się jakieś następstwa.

Miejsce zdarzenia to miejsce, gdzie ten fakt zaistniał .Niejednokrotnie miejsce zdarzenia

stanowi nieocenione źródło informacji o zdarzeniu. Pozostawione na miejscu zdarzenia ślady,
samo położenie, usytuowanie, okolica i inne cechy miejsca zdarzenia dostarczają szeregu
informacji i mają poważne znaczenie w rekonstrukcji przebiegu zdarzenia. W poznaniu
zjawisk i zdarzeń należy zawsze zwracać uwagę na sekwencje czasową poszczególnych
faktów. Wiele form bezpośredniego poznania może być wielokrotnie powtarzanych, co
pozwala na uzupełnienie posiadanego materiału informacyjnego oraz jego weryfikację.

Każda forma bezpośredniego poznania powinna być udokumentowana, chociażby

w postaci notatek, zapisków lub nagrań na dyktafonie.
Poznanie rzeczy powinno zmierzać przede wszystkim do ustalenia wartości informacyjnej
przedmiotów poznania. Wartość ta może nie być dostrzegana gołym okiem, a jednak
przedmiot może zawierać w sobie często, bardzo znaczną nośność informacyjną, odbieraną
dopiero w czasie badań laboratoryjnych. Przy poznawaniu tej grupy nośników informacji nie
wolno na podstawie pierwotnego, często bardzo płytkiego poznania, wyciągać wniosków,
bowiem dopiero dalsze czynności mogą dostarczyć podstaw do wnioskowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Informacje pochodzące z dokumentów

Szczególnie trudne jest bezpośrednie poznanie dokumentów. Badając dokumenty jako

ź

ródła informacji, przede wszystkim zwraca się uwagę na elementy formy, a dopiero później

na elementy treściowe. Poznając dokument najpierw ustala się nadawcę i adresata dokumentu,
następnie datę jego sporządzenia, a także datę dotarcia do odbiorcy. Zwraca się także uwagę
np. na kopertę, starając się ustalić, czy na znaczku pocztowym jest pieczątka oraz z jaką datą
i z jakiej poczty dokument został nadany. Następnie bada się elementy treściowe, czyli
informacje zawarte w dokumencie oraz ich styl ,naleciałości gwarowe itp. Badanie pisma
należy już do zadań specjalisty grafologa, któremu można taką ekspertyzę zlecić.

Publikatory jako źródła informacji

Korzystanie z publikatorów jako źródeł informacji jest powszechnie dostępne. Do

publikatorów w różny sposób i różnymi drogami docierają informacje od różnych ludzi,
którzy np. czują się pokrzywdzeni jakimś zachowaniem a słabo orientując się w drodze
prawnej, zwracają się np. do gazety lub TV, z którymi codziennie mają do czynienia i do
których mają zaufanie.

Publikatory powszechnie uchodzą za skuteczne i wiarygodne, stąd wiele sensacyjnych

informacji zaczyna swój byt od relacji w gazecie lub innym środku przekazu. Poprzez
wywiady, programy radiowe i telewizyjne, zamieszczenie notatki prasowej lub artykułu
redakcyjnego dostarczają informacji, zaś wymagania przepisów dot. mediów sprawiają, że
informacje zawarte w publikatorach są zazwyczaj sprawdzone, udokumentowane i stąd
przyjmuje się, że są prawdziwe. Jak wiemy, nie zawsze tak się dzieje i nie zawsze z winy
autora informacji. To również należy brać pod uwagę przy korzystaniu i ocenie informacji
zamieszczonych w publikatorach.

Ochrona źródeł informacji

Jak już wiadomo, podczas czynności zawodowych detektyw korzysta z różnego rodzaju

ź

ródeł informacji. Są nimi m.in. wszelkiego rodzaju rejestry, mass media, wypowiedzi

pracowników określonych organów, Internet oraz źródła osobowe. Nie wszystkie źródła
informacji, z których korzysta detektyw, wymagają ochrony.
Ź

ródła powszechnie dostępne nie muszą być w ogóle chronione. Szczególnej ochronie

podlegają osobowe źródła informacji, tzw. informatorzy, zwani poufnymi źródłami
informacji. Odgrywają oni bardzo istotną rolę podczas procesu zbierania informacji przez
detektywa.

Najważniejszym czynnikiem skuteczności współpracy detektywa z informatorem jest

całkowita dyskrecja, zarówno w trakcie współpracy jak i po jej zakończeniu.
Informator, określany jako agent, osoba zaufana lub tajny współpracownik musi być do takiej
współpracy pozyskany, co nie jest procesem łatwym.
Najczęstszym motywem podjęcia współpracy przez informatora jest zainteresowanie
materialne, czyli wynagrodzenie za usługi dostarczania informacji. Motywacja do współpracy
wynika jednak niejednokrotnie z niskich pobudek takich jak: chęć zemsty, nienawiść lub chęć
odegrania się na kimś.

Współpraca motywowana niskimi pobudkami nie przynosi zamierzonych przez

detektywa efektów, gdyż informacje nie są wiarygodne, są nieobiektywne a często
nieprawdziwe.
Zaślepienie nienawiścią powoduje często celowe przekazywanie informacji nieprawdziwych.
Należy zrezygnować ze współpracy z takim agentem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Agentura

Osobowe źródła informacji, czyli tajni informatorzy jak wyżej już powiedziano,

podejmują współpracę z detektywem najczęściej z pobudek materialnych, niekiedy z pobudek
osobistych takich jak poczucie sprawiedliwości lub z tzw. pobudek niskich, co nie jest dobrą
prognozą na owocną współpracę. Tajnych współpracowników tzw. agenturę dzieli się na
kilka kategorii, według różnych kryteriów.

Wyróżnia się informatorów stałych lub doraźnych, pozyskanych do jednej konkretnej

sprawy i informatorów stale współpracujących, którzy z racji wykonywanego zawodu mają
nieprzerwany kontakt z jakimś środowiskiem, gdzie dużo się dzieje, wielu ludzi przewija się
i pozostawia wiele różnych informacji (np. kelner, szatniarz, taksówkarz itp.).

Zwerbowany informator jest wynagradzany za dostarczone informacje, w sposób

proporcjonalny do rodzaju i wartości informacji. Do konkretnej sprawy może współpracować
jeden lub więcej informatorów tworząc sieć, którą nadzoruje detektyw, korzystający
z przekazywanych przez nich informacji, w prowadzonej sprawie.

Poszczególni członkowie agentury nic nie wiedzą nawzajem o swojej działalności, ani też

o treści informacji, które przekazują. Zasadą jest pełne zakonspirowanie informatorów.
Detektyw w swoich notatkach nie używa ich prawdziwych danych lecz nadane im
pseudonimy. Jeżeli informator dostarcza detektywowi informację pisemną (meldunek),
podpisuje ją również tym pseudonimem.

Spotkania detektywa z agenturą odbywają się z zachowaniem zasad tajności. Zasadą

powszechnie obowiązującą przy współpracy z agenturą jest pełne i absolutne zapewnienie
dyskrecji, tak w okresie współpracy, jak i po jej zakończeniu.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co to jest informacja?

2.

Jakie funkcje spełnia informacja?

3.

Co to jest informacja w znaczeniu kryminalistycznym i detektywistycznym?

4.

Co stanowi źródło informacji?

5.

Jak dzielą się źródła informacji?

6.

Na czym polega i do czego służy analiza materiałów archiwalnych?

7.

Jakie zasady obowiązują przy zbieraniu informacji pochodzących z wypowiedzi innych
osób?

8.

Jak należy odbierać i sprawdzać informacje?

9.

Co to jest zdarzenie i miejsce zdarzenia?

10.

Na czym polega ochrona źródeł informacji?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie poznanego materiału nauczania, odpowiedz jak detektyw powinien

postąpić w niżej opisanych sytuacjach.
1)

Detektyw po uzyskaniu informacji od innej osoby uznał, że może ją przekazać klientowi,
jako istotną informację w prowadzonej sprawie. Okazało się jednak, że osoba udzielająca
informacji była dawnym wierzycielem zleceniodawcy usługi detektywistycznej. Jak
winien postąpić detektyw:
a) przed rozmową z osobą udzielającą informacji,
b) po przeprowadzeniu tej rozmowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

a) ……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………

b) …………………………………………………………………………………………....

……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….........

2)

Detektyw chce pozyskać informatora w prowadzonej sprawie i zgłasza się do niego osoba
chętna do współpracy. Osoba ta przekazuje dużą ilość różnych informacji o obiekcie
zainteresowania detektywa. Za swoje usługi nie chce wynagrodzenia, motywując to
powinnością obywatelską. W krótkim czasie okazuje się, że informator jest osobą, która
pała nienawiścią w stosunku do obiektu zainteresowania detektywa. Jak powinien
postąpić detektyw:
a) przed podjęciem współpracy z informatorem,
b) po uzyskaniu od niego informacji.

a) ……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………

b) ……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale nauczania właściwe informacje,
2) przeanalizować treść ćwiczenia,
3) odpowiedzieć na zadane w ćwiczeniu pytania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu.

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

–

literatura zgodna z 6 poradnika.

Ćwiczenie 2
Uzupełnij zdania:

1. Wiadomości o świecie zewnętrznym, które człowiek otrzymuje drogą bezpośredniego

oddziaływania na jego zmysły oraz drogą pośrednią, poprzez inną osobę to
………………………………………………………………………………………………

2. Osoby, rzeczy, miejsca, zjawiska, zdarzenia, następstwa zdarzeń, dokumenty i publikatory

stanowią……………………………………………………………………………………..

3. Fakt zaistniały w jakimś czasie i w przestrzeni, w przeszłości lub teraźniejszości, z którym

wiążą się jakieś następstwa to ……………………………………………………………….

4. Źródła informacji, które podlegają szczególnej ochronie to……………………………….

………………………………………………………………………………………………..

5. Agenturę stanowią ......………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………..

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przeanalizować treść ćwiczenia,
3) uzupełnić zdania,
4) przedstawić rozwiązanie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu.

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

–

literatura zgodna z 6 poradnika.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić, co to jest informacja?

2)

określić jakie funkcje spełnia informacja?

3)

określić co stanowi źródło informacji?

4)

scharakteryzować, jakie zasady obowiązują przy informacjach
pochodzących z odbioru wypowiedzi innych osób?

5)

określić jak należy odbierać i sprawdzać informacje?

6)

określić, co to jest zdarzenie i miejsce zdarzenia?

7)

scharakteryzować, jak należy oceniać informacje pochodzące

8)

z bezpośredniego poznania rzeczy, zjawisk, zdarzeń i miejsc?

9)

scharakteryzować, jak należy wykorzystywać informacje pochodzące
z dokumentów?

10)

określić na czym polega i do czego służy analiza materiałów
archiwalnych?

11)

określić na czym polega rola publikatorów jako źródeł informacji?

12)

określić na czym polega ochrona źródeł informacji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.3. Zbieranie i pozyskiwanie informacji

4.3.1. Materiał nauczania

Wywiad

Wywiad jest to uzyskiwanie informacji poprzez przeprowadzenie swobodnej rozmowy

z inną osobą. Wywiad charakteryzuje się niesformalizowanym, luźnym charakterem.
Uzyskiwanie informacji w ramach wywiadów może mieć dwie podstawowe formy:

−

jawną, w której obie strony rozmowy są zorientowane, że wywiad przeprowadza
detektyw,

−

ukrytą, w której detektyw udaje przypadkową osobę.
Przy przeprowadzaniu wywiadu, z pozoru swobodnej rozmowy, detektyw powinien

stosować określone metody jej przeprowadzenia.
Właściwie przeprowadzona rozmowa, może dostarczyć wielu ważnych informacji, które i tak
muszą być później sprawdzone, zanim dojdzie do formułowania wniosków w prowadzonej
sprawie.

Odpowiednie przeprowadzenie rozmowy wymaga od detektywa pewnych umiejętności,

profesjonalnego podejścia i stawiania właściwych pytań. Jeszcze zanim dojdzie do rozmowy,
detektyw powinien być dobrze zaznajomiony z tłem prowadzonej sprawy i przebiegiem
zdarzeń, musi wiedzieć dokładnie kim są zaangażowane w sprawę osoby, co i kiedy się
wydarzyło oraz w jaki sposób dotyczyło to rozmówcy.
Powinien unikać „zasłyszanych„dowodów i traktować poważnie tylko te informacje, które
rozmówca miał okazję zdobyć za pomocą własnych zmysłów. Nie mają znaczenia opowieści
oparte na tym, że ktoś, komuś o czymś powiedział.

Detektyw musi tak pokierować rozmową, aby wydobyć z rozmówcy prawdę. To, w jaki

sposób zadaje się pytania i jaka jest atmosfera całej rozmowy, może zachęcić i ośmielić
rozmówcę.
Należy unikać pytań zamkniętych, na które odpowiedź może brzmieć tylko „tak” lub „nie
„.Pytania otwarte pozostawiają rozmówcy wybór, co do formy udzielonej odpowiedzi. Tego
rodzaju pytania często rozpoczynają się od „jak” lub „dlaczego”.
Należy za wszelką cenę unikać pytań naprowadzających, gdyż sugerują one, jaka powinna być
odpowiedź i zamykają drogę do usłyszenia z pierwszego źródła, jaki był naprawdę przebieg
wydarzeń. Zadawanie zbyt wielu pytań tzw. bombardowanie pytaniami, ucina w zasadzie
konwersację. Po postawieniu pytania należy pozostawić czas na odpowiedź. Nie należy
przerywać wypowiedzi.
Pytania powinny być krótkie i rzeczowe. Przekaz informacji opiera się na ludzkiej pamięci,
jeśli coś nie jest ważne, nie należy o to pytać, gdyż zadawanie pytań niezwiązanych
z tematem, który naprawdę interesuje detektywa, rozprasza rozmówcę i przeszkadza mu
w zebraniu myśli.

Infiltracja środowiskowa

Zgodnie z koncepcjami prakseologicznymi przez infiltrację środowiskową należy

rozumieć zyskanie sobie sprzymierzeńców w zespole przeciwnika bądź ich wprowadzenie
do tego zespołu (infiltracja pośrednia) albo przeniknięcie do takiego zespołu (infiltracja
bezpośrednia).

Infiltracja środowiskowa ma na celu zapewnienie stałego dopływu informacji

dotyczących jakiegoś środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Infiltracji dokonuje się poprzez zwerbowanie informatorów pochodzących z tego środowiska
lub umieszczenie w nim swoich agentów czy informatorów zwerbowanych wcześniej, albo
też poprzez osobiste wejście w to środowisko w zakamuflowanej roli, udając kogoś innego
niż w rzeczywistości.
Infiltracja może trwać krócej lub dłużej w zależności od prowadzonej sprawy i jej wymogów.

Detektyw chcąc zbadać dokładnie istotne sprawy jakiejś instytucji zatrudnia się w niej

jako pracownik na pewien okres czasu, zbiera istotne dla prowadzonej przez siebie sprawy
informacje. Informacje te zdobywa np. inwigilując osobę będącą w jego zainteresowaniu,
z wypowiedzi innych osób, bada panujące stosunki w tej instytucji, zwyczaje, obieg
dokumentacji i inne, prawem nie zastrzeżone informacje, które „oglądane od środka” mogą
wnieść bardzo dużo istotnych informacji do prowadzonej przez niego sprawy.

Zarówno infiltracja pośrednia jak i bezpośrednia są działaniami, które muszą być objęte

najściślejszą i bezwzględna tajemnicą. Naruszenie tajności i anonimowości osób
uczestniczących w infiltracji, oprócz całkowitego fiaska zamierzonych celów, mogłoby
również stanowić realne niebezpieczeństwo dla tych osób.

Inwigilacja

Inwigilacja pochodzi od łac. „invigilio” – czuwam, jest to systematyczna tajna obserwacja

kogoś, tajny nadzór nad kimś, śledzenie. Inwigilować oznacza: śledzić, szpiegować.
Inwigilacja jest to zespół czynności skoncentrowanych na systematycznym śledzeniu
i utajnionym kontrolowaniu osoby lub grupy osób, będących w zainteresowaniu.
Osobę lub grupę osób poddaną inwigilacji określa się w języku fachowym jako cel lub obiekt.
Inwigilacja polega ona na planowym i skoncentrowanym działaniu w celu konsekwentnego
sprawdzania zachowania się osoby inwigilowanej i uzyskania od tej osoby i z jej zachowania
jak największej ilości informacji. Oznacza to tajne, długotrwałe, systematyczne śledzenie
osoby, z łącznym wykorzystaniem innych form jak, np. wywiad itp.
W praktyce oznacza to, że prowadzący inwigilację przez jakiś czas uważnie obserwują
i nadzorują osobę lub grupę osób, notując i utrwalając na taśmie video lub kliszy
fotograficznej działania, które inwigilowani prowadzą w czasie jej trwania.
Inwigilacja, w odróżnieniu od obserwacji, która należy do tzw. czynności prostych ,jest
zaliczana to tzw. czynności złożonych.
Ustawodawca stosując w ustawie o usługach detektywistycznych szereg ograniczeń w pracy
detektywa, zakazał stosowania jedynie niektórych czynności o charakterze operacyjno-
-rozpoznawczym (podsłuch, zakup kontrolowany, podgląd). Pozostałe czynności takie jak
wywiad, obserwacja, praca z osobowymi źródłami informacyjnymi, nie są zabronione.
Detektyw powinien jednak zawsze mieć na uwadze przepisy prawa cywilnego i karnego
odnoszące się do ochrony życia prywatnego i rodzinnego oraz ochrony komunikowania się.

Zbieranie materiałów w zleconych sprawach

Detektyw w pozyskiwaniu informacji do prowadzonych spraw musi wykazywać się dużą

aktywnością. Działalność detektywistyczna wymaga częstej zmiany miejsca pobytu
i przemieszczania się, w celu zdobycia potrzebnych informacji. Sytuacje ekstremalne zdarzają
się w tej działalności nader często. Rodzaj pracy wykonywanej przez detektywów jest
niejednorodny.

Detektyw może być zaangażowany do zbierania dowodów dla zleceniodawcy, które

zostaną następnie przedłożone w sądzie np. w sprawach sąsiedzkich sporów.
Może również pracować dla obrońcy osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa. Jego rola
polega wówczas na skrupulatnym przesiewaniu dowodów, w poszukiwaniu wszelkich
nieścisłości albo też na wynajdywaniu przydatnych obronie świadków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Detektyw może również zostać zatrudniany w celu udowodnienia, że dana firma lub osoba
wytwarza lub rozprowadza towar bez zgody właściciela praw autorskich czy patentu.

Spółki handlowe i produkcyjne mogą korzystać z pomocy detektywów, których

zatrudniają w danej firmie po to, by działając „incognito”, zbierać informacje o tym, jak
sprawują się pozbawieni nadzoru pracownicy albo też wykryć osoby okradające firmę czy
wykorzystujące bez zezwolenia jej sprzęt.

Towarzystwa ubezpieczeniowe mogą korzystać z usług detektywów, zatrudniając ich, aby

weryfikowali oświadczenia osób roszczących sobie prawo do odszkodowania, czy też
podejmowali inwigilację za pomocą kamery video po to, by udowodnić, że skarżący nie jest,
jak twierdzi, niezdolny do pracy, ale przeciwnie zdrowy i sprawny. Praca dla towarzystw
ubezpieczeniowych może obejmować również badanie okoliczności wypadków. Na ogół
wymaga to sporządzenia dokładnych rysunków oraz wykonywania wysokiej jakości zdjęć.

Częścią codziennej pracy detektywa jest odszukiwanie zaginionych osób, krewnych lub

przyjaciół zleceniodawcy, a także zbieranie informacji w innych sprawach cywilnych
i rodzinnych. Najczęściej chodzi do dostarczenie zleceniodawcy dowodów zdrady
małżeńskiej do sprawy rozwodowej.

Detektyw może być zatrudniony do zbadania kondycji oraz zdolności kredytowej osób

albo firm. Przygotowując raport dla zleceniodawcy musi przejrzeć mnóstwo danych, aby
ustalić aktywa i pasywa. Czasem sprawdzanie danych okazuje się niewystarczające i detektyw
musi zapoznać się wówczas z dokumentami, w ich fizycznej, materialnej postaci, bez
względu na to, w jakiej części świata akurat się znajdują .

Część pracy detektywa stanowią działania związane z odzyskiwaniem różnego rodzaju

własności (mienia).Może chodzić o budynki, sprzęt czy pojazdy utracone przez firmy
zajmujące się wynajmem lub udzielaniem kredytów i pożyczek. Ten rodzaj zadania wymaga
zebrania informacji na temat miejsca, w którym znajduje się obecnie sprzęt, pojazd albo sam
dłużnik.

Sprawy, gdzie w grę wchodzi śledzenie kogoś, wymagają dużych umiejętności oraz

wyczucia.
Podejmując się zadania odszukania zaginionej lub ukrywającej osoby trzeba mieć
ś

wiadomość, że zaginiony członek rodziny być może wcale nie ma ochoty zostać odnaleziony

i zleceniodawca jej odnalezienia, stał się już dla niej kimś obcym. Z tych względów, po
otrzymaniu takiego zlecenia, należy sprawdzić czy nie istnieje jakiś problem natury etycznej
lub prawnej, dla którego zleceniodawca nie powinien znać miejsca pobytu poszukiwanej
przez niego osoby.
Przed podjęciem działania, należy nalegać na spotkanie z potencjalnym klientem w cztery
oczy i zapytać go, dlaczego chce zdobyć informacje lub odkryć miejsce pobytu danej osoby
oraz co zamierza zrobić z otrzymanymi materiałami.
Należy upewnić się, że zleceniodawca udzielił wystarczających i prawidłowych informacji
oraz że klient nie oczekuje od detektywa złamania prawa.

Metody zbierania informacji przez detektywa mogą być: pośrednie oraz bezpośrednie.

W niektórych przypadkach można udać się bezpośrednio do „obiektu” posiadającego
informacje. Postępowanie takie musi być jednak zaakceptowane przez klienta, gdyż może mu
zależeć na całkowitej dyskrecji.
Metoda pośrednia polega na wypytywaniu sąsiadów, znajomych lub współpracowników
poszukiwanej osoby. Na tę formę zbierania informacji również musi wyrazić swoja aprobatę
klient–zleceniodawca.
Detektywi bywają często zatrudniani, w celu zebrania dowodów, które wspomogą
postępowanie karne, skierowane przeciwko osobom dopuszczającym się różnego rodzaju
wyłudzeń lub unikającym zapłaty należności za wzięte na raty towary.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

O pracy detektywa można z pewnością powiedzieć, że jest różnorodna i wymaga

poświęceń. oraz najwyższej sprawności intelektualnej i fizycznej.
Bardzo ważnym składnikiem pracy detektywa jest sprzęt. Są to m.in. specjalnie
przystosowane pojazdy, wyposażone w peryskopy, kamery video, sprzęt do rejestrowania
dźwięku, miniaturowe mikrofony i połączony z nimi sprzęt nagrywający, a także urządzenia,
które umieszczone w samochodzie emitują sygnał. Umożliwia to śledzenie osoby udającej się
na tajne spotkanie.

Poszukiwanie osób zaginionych i ukrywających się

Na całym świecie co roku znikają z niewiadomych przyczyn dziesiątki tysięcy ludzi.

Niektórzy padają ofiarą przemocy, stając się np. ofiarami morderstw, większość jednak znika,
ponieważ chce uciec od kłopotów małżeńskich czy finansowych, którym nie potrafią sprostać.
W celu odnalezienia tych osób najczęściej zatrudnia się detektywów. Często detektyw jest
zatrudniany w celu ustalenia miejsca pobytu dziecka, zabranego z domu przez jedno
z rodziców pozostających w separacji, gdy nie wróciło do domu po ustalonym spotkaniu.
Ludzie, którzy zniknęli, pozostawiają za sobą na ogół ślady „z papieru”, pozwalające ich
wyśledzić.

Potrzebne do tego informacje można znaleźć w bazach danych oraz w sieci.

Na przykład w Internecie można znaleźć książki telefoniczne większości krajów świata,
można też kupić płytę CD albo subskrypcję firmy uaktualniającej dane abonentów
telefonicznych określonego obszaru. Zdarza się, że poszukiwaną osobę odnajduje się,
zaglądając po prostu do książki telefonicznej. Do innych baz danych, a także informacji
w sieci nietrudno się dostać.

W Polsce wiele danych jest objętych ochroną ustawową, lecz w innych państwach może

być inaczej. W akcie urodzenia można znaleźć informacje o dacie i miejscu urodzenia, płci
oraz imiona danej osoby a także imiona jej rodziców. Akt małżeństwa zawiera datę zawarcia
związku oraz nazwiska partnerów, akt zgonu również dostarcza danych. Nietrudno też
dotrzeć do danych miejskich i parafialnych .Czasem osoba zmieniająca miejsce pobytu
zmienia też nazwisko. Rejestry osób, które zmieniły nazwisko także gromadzone są w bazie
danych, podobnie jak informacje dotyczące osób, które naturalizowały się w danym kraju.
Wówczas informacja obejmuje także kraj pochodzenia i datę uzyskania nowego
obywatelstwa. Rejestry osób otrzymujących rozwód, ze szczegółami dotyczącymi np.,
podstawy uzyskania rozwodu, kwestii mieszkaniowych i innych, znajdują się w bazie danych.
Spisy wyborców stanowią również dobre źródło informacji.

Fakt, że 90% potrzebnych detektywowi informacji znaleźć można w bazach danych jest

dziś szeroko znany. Problem polega na tym, by znaleźć te, które są akurat potrzebne.
Większość informacji potrzebnych detektywowi do odnalezienia osoby może i powinna
zostać zgromadzona, zanim detektyw wyruszy „ na ulicę” w celu poszukiwania osoby.

Szpiegostwo gospodarcze

Szpiegostwo gospodarcze można ogólnie zdefiniować, jako nielegalne zdobywanie

informacji i danych, stanowiących własność spółki lub osoby, na użytek innej spółki lub
osoby.
Definicja ta obejmuje wiele działań, począwszy od zatrudnienia detektywa, który przebrany za
włóczęgę przeszukuje pojemniki na śmieci, w nadziei na znalezienie ważnych informacji, po
zaangażowanie wysoko wykwalifikowanego inżyniera elektronika, zdobywającego poufne
informacje przez włamanie się do sieci komputerowej inwigilowanej firmy oraz
monitorowanie jej środków łączności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Szpiegostwo przemysłowe to problem na skalę światową, obejmujący swym zasięgiem
wszystkie poziomy społeczeństwa i gospodarki.
By zyskać przewagę, agenci zajmujący się tego rodzaju szpiegostwem posługują się
wszelkiego rodzaju technikami, działając często w utajnieniu, pod przybranym nazwiskiem
albo podając się za reprezentanta nieistniejącej firmy, konsultanta biznesowego, doradcę do
spraw zarządzania czy analityka wyższego szczebla.

Działają oni w sposób wysoce profesjonalny, toteż z reguły trudno jest ich zdemaskować.

Metody jakimi się posługują bywają bardzo zróżnicowane. Może to być zwyczajne
przeszukiwanie

dokumentów

firmy

przez

podstawionych

przez

konkurencyjne

przedsiębiorstwo, strategicznie umieszczonych w firmie agentów, włamanie do lokum firmy,
upozorowane jako zwykły czyn kryminalny i sfotografowanie poufnych dokumentów, dostęp
do sieci komputerowej, skopiowanie listy klientów, zapoznanie się ze szczegółami
kosztorysów, zmodernizowanym sprzętem itd.
Szpiegostwo gospodarcze to problem, z którym borykają się nie tylko wielkie
międzynarodowe spółki. Każda firma, nawet bardzo mała, może stać się celem tego typu
działań.

Przeciwdziałanie szpiegostwu gospodarczemu

Szpiegostwo gospodarcze stanowi przestępstwo w większości krajów i jest ścigane przez

prawo. Wykrywanie agentów zajmujących się szpiegostwem gospodarczym oraz
udaremnienie ich działalności, to jedna z dziedzin, jaką zajmują się detektywi.
Detektyw zajmujący się udaremnieniem inwigilacji, musi rozwinąć w sobie umiejętności
właściwe tym, których ściga. Najbardziej oczywistą metodą działania jest posłużenie się
elektronicznym sprzętem wykrywającym.
Przeciwdziałanie szpiegostwu powinno zacząć się od kompleksowego sprawdzenia
kluczowych środków komunikacji firmy, działów zajmujących się rozwojem oraz sal
konferencyjnych, pod kątem wykrycia ewentualnego podsłuchu. Aby nie wzbudzać podejrzeń,
akcja powinna być przeprowadzona za wiedzą możliwie niewielkiej grupy osób i poza
godzinami pracy.

Wywiad gospodarczy
Uzyskiwanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji o osobach, przedmiotach
i zdarzeniach, realizowane na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą, w sprawach
wynikających ze stosunków gospodarczych, dotyczących wykonywania zobowiązań
majątkowych, zdolności płatniczych lub wiarygodności w tych stosunkach, czyli dokonywanie
wszelkiego rodzaju sprawdzeń i zbieranie w sposób legalny i etyczny informacji, przy
zastosowaniu metod dozwolonych w pracy detektywa zwane jest potocznie wywiadem
gospodarczym. Jest to dziedzina działalności detektywistycznej ,która jest dozwolona przez
przepisy ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych.
Zgodnie z tą ustawą detektyw jest uprawniony w zakresie stosunków gospodarczych również
do zbierania informacji dotyczących bezprawnego wykorzystywania w działalności
gospodarczej nazw handlowych, nieuczciwej konkurencji oraz ujawnienia wiadomości
stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa lub tajemnicę handlową.
Często zdarza się, że zleceniodawca usługi detektywistycznej oczekuje od detektywa zebrania
informacji na temat majątku osoby, z którą planuje zawarcie spółki, umowy handlowej lub
przeprowadzenie negocjacji handlowych.
Wykonując takie zlecenie detektyw oprócz możliwości zebrania danych oficjalnych, poprzez
wykorzystanie informacji dostępnych w różnych instytucjach i organach, korzysta najczęściej
z informacji uzyskanych z wywiadu, przeprowadzonej obserwacji lub inwigilacji, informacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

od osobowych źródeł informacji a niejednokrotnie również poprzez dokonanie infiltracji
ś

rodowiska osoby inwigilowanej.

Z przeprowadzonych działań w ramach zlecenia, detektyw sporządza dokumentację,
obejmującą sprawozdanie z wykonanych czynności i ich efektów. Dokumentacja może
zawierać również fotografie, zależnie od potrzeb zlecenia.

Dokumentowanie czynności detektywa
Po zakończeniu sprawy, detektyw ma obowiązek sporządzić i przekazać zatrudniającemu go
przedsiębiorcy końcowe, pisemne sprawozdanie z wykonanych w danej sprawie czynności,
obejmujące:

−

datę rozpoczęcia czynności,

−

opis przedmiotu umowy,

−

opis stanu faktycznego,

−

określenie zakresu i przebiegu przeprowadzonych czynności,

−

datę zakończenia czynności w sprawie.

Sprawozdanie to, wraz z materiałami dokumentującymi opis stanu faktycznego przekazuje się
zleceniodawcy.

W przypadku, gdy sprawozdanie zawiera informacje, dotyczące przeprowadzonych

czynności w sprawach, w których toczy się postępowanie karne, postępowanie w sprawach
o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe albo inne, do których można zastosować
przepisy prawa karnego, przedsiębiorca wykonujący działalność w zakresie usług
detektywistycznych, sporządza jego kopię i przechowuje ją przez okres 2 lat od dnia
sporządzenia, jednak nie dłużej niż do dnia zaprzestania swojej działalności.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1.

Co to jest wywiad?

2.

Jakie formy może mieć wywiad?

3.

Czego powinno się unikać podczas przeprowadzania wywiadu?

4.

W jakich sprawach detektyw może zbierać informacje?

5.

Gdzie można uzyskiwać informacje o osobach zaginionych lub ukrywających się?

6.

Na czym polega szpiegostwo gospodarcze?

7. Na czym polega wywiad gospodarczy?
8. Na czym polega dokumentowanie czynności detektywa?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z treścią materiału nauczania i odpowiedz na następujące pytania:

1. Jakie pytania należy zadawać rozmówcy podczas przeprowadzania z nim wywiadu?
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
2. Jakich pytań nie należy zadawać rozmówcy i czego nie należy robić podczas
przeprowadzania wywiadu?
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

3. Jakie środki ostrożności powinien zachować detektyw, wykonując zlecenie odnalezienia
osoby zaginionej lub ukrywającej się?
………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
4. Jakie są obowiązki detektywa w zakresie dokumentowania czynności, po zakończeniu
zleconej sprawy?
......................................................................................................................................................
……………………………………………….………………………………………………….

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania

2)

przeanalizować treść ćwiczenia,

3)

odpowiedzieć na zadane w ćwiczeniu pytania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu.

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

–

literatura zgodna z 6 poradnika..

Ćwiczenie 2

Odpowiedz, w formie opisowej na zadane niżej pytania:

1. Jaka formę może przybierać szpiegostwo gospodarcze?
.......................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
2. Jakie są sposoby przeciwdziałania szpiegostwu gospodarczemu?
……………………………………………………...…………………………………………
…………………………………………………..…………………………………………….
3. Z jakich źródeł może korzystać detektyw, przeprowadzając wywiad gospodarczy?
…………………...……………………………………………………………………………
………………………...………………………………………………………………………

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania,

2)

przeanalizować treść ćwiczenia,

3)

odpowiedzieć na zadane pytanie w formie krótkich opisów,

4)

przedstawić rozwiązanie ćwiczenia na forum grupy

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu.

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

–

literatura zgodna z 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić na czym polega wywiad?

2)

określić, jak należy przeprowadzić wywiad?

3)

określić, jakich pytań nie należy zadawać i czego nie należy robić
podczas przeprowadzania wywiadu?

4)

określić, w jakich sprawach detektyw może zbierać informacje?

5)

wskazać, gdzie można uzyskać informacje o osobach?

6)

określić na czym polega szpiegostwo gospodarcze?

7)

określić jak się przeciwdziała szpiegostwu gospodarczemu?

8)

scharakteryzować w jaki sposób można przeprowadzić wywiad
gospodarczy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

4.4. Procesy poznawcze. Obserwacja. Cel obserwacji

4.4.1. Materiał nauczania

Obserwacja jest jednym z podstawowych sposobów spostrzegania otaczającej nas

rzeczywistości. Prowadzi do wyciągania określonych wniosków z logicznego ciągu
określonych, jednostkowych zdarzeń. W procesie obserwacji wyróżnia się trzy elementy:

−

spostrzeganie,

−

zapamiętywanie,

−

odtwarzanie.

Spostrzeganie
Mechanizmy, które umożliwiają człowiekowi poznanie otaczającej go rzeczywistości noszą
nazwę procesów poznawczych. Zalicza się do nich:

−

wrażenia,

−

spostrzeżenia,

−

myślenie,

−

pamięć,

−

wyobraźnię.
Wrażenia i spostrzeżenia różnią się tym od pozostałych procesów poznawczych, że służą

do odbierania informacji poprzez bodźce oddziałujące bezpośrednio na narządy zmysłowe.
Myślenie, pamięć i wyobraźnia mają charakter pośredni, tzn. pozwalają na wyobrażenie sobie
przedmiotów i zjawisk oraz myślenie o nich wówczas, gdy ich już przed nami nie ma i nie
rejestrują ich już bezpośrednio nasze zmysły.
Istota wrażenia polega na tym, że jest ono podstawą wszelkich aktów poznawczych i polega
na subiektywnym odzwierciedleniu w psychice oddzielnych właściwości przedmiotów
i zjawisk. Wrażenia są odbierane, gdy na nasze narządy zmysłowe oddziałują bezpośrednio
bodźce ze świata zewnętrznego lub z wewnętrznego środowiska organizmu.
Spostrzeganie jest to proces poznawczy, polegający na odzwierciedleniu w świadomości
całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska oddziałującego na narządy zmysłowe człowieka.
Przy klasyfikacji spostrzeżeń, podobnie jak przy podziale wrażeń, bierze się pod uwagę
rodzaje zmysłów dominujących przy odzwierciedlaniu danego przedmiotu lub zjawiska.
Na tej podstawie wyodrębnia się:

−

spostrzeżenia monosensoryczne np. wzrokowe, słuchowe,

−

spostrzeżenia polisensoryczne (wielozmysłowe).

Spostrzeżenie jest syntezą wrażeń i procesów intelektualnych.
Proces spostrzegania może być:

−

mimowolny, nie zamierzony,

−

dowolny, zamierzony.

Przy spostrzeganiu dowolnym, zamierzonym, kierujemy się określonym celem czy zadaniem,
jakie chcemy wykonać.

Pojęcie obserwacji

Spostrzeganie dowolne, zamierzone, będące samoistną czynnością poznawczą to

obserwacja. Obserwacja polega na trwającym krócej lub dłużej, świadomym spostrzeganiu
jakiegoś przedmiotu lub zjawiska po to, aby je możliwie dokładnie poznać. Zawodem,
w którym umiejętność obserwacji gwarantuje efektywność działania jest zawód detektywa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Obserwacja należy do prostych czynności detektywistycznych i polega na tajnym śledzeniu
osoby, w konkretnych sytuacjach, w celu rozpoznania i udokumentowania jej zachowań.
Obserwację można określić też, jako względnie stałe koncentrowanie uwagi na poznaniu
wzrokowym określonej osoby, przedmiotu, miejsca w celu zapewnienia ochrony albo w celu
poznania zmian w usytuowaniu w czasie i w przestrzeni.

Cel obserwacji
Zasadniczym celem obserwacji jest:

−

ujawnienie,

−

rozpoznanie,

−

ustalenie,

−

udokumentowanie,
Celem obserwacji może być rozpoznanie, gdzie dana osoba bywa, z kim, kiedy i gdzie się

spotyka, czy w toku tych spotkań dzieje się coś szczególnego, gromadzenie informacji
o osobie, jej stylu życia, zwyczajach , upodobaniach itp.
Dokonywanie obserwacji kształtuje ważną właściwość psychiczną, spostrzegawczość. Polega
ona na zdolności do wyróżniania w spostrzeganym „obiekcie” cech, na pozór drobnych, które
niełatwo jest zauważyć, a które mogą mieć duże znaczenie dla rozwiązania jakiegoś
problemu lub osiągnięcia celu, do którego dążymy.
Ujawnienie jest znalezieniem odpowiedzi na pytanie, czy jest prowadzona jakakolwiek
działalność i w jakim zakresie.
Rozpoznanie jest znalezieniem odpowiedzi na pytanie, czy w ramach prowadzonej
działalności realizowane są czynności będące w naszym zainteresowaniu lub inne mające
z nimi związek bezpośredni lub pośredni. Ustalenie jest to zebranie wszystkich informacji
oraz danych odnośnie prowadzonej działalności będącej w naszym zainteresowaniu.
Udokumentowanie jest to uzyskanie materiałów potwierdzających daną działalność, które są
lub mogą być wykorzystane zgodnie z prawem przez zleceniodawcę: oryginały, fotokopie
dokumentów, zdjęcia, nagrania audio i video oraz inne, mogące być w zainteresowaniu
zleceniodawcy.

Zapamiętywanie

Pamięć to właściwość psychiczna, umożliwiająca kształtowanie i funkcjonowanie

doświadczenia człowieka. Dzięki tej właściwości nabywamy różnorodne informacje,
przyswajamy wiedzę o świecie oraz umiejętności i sprawności.
Pamięć ludzka wykazuje różnice w zakresie szybkości zapamiętywania, trwałości, liczby
zapamiętywanych

informacji

w

stosunku

do

doznanych

bodźców,

dokładności

zapamiętywania oraz gotowości pamięci, polegającej na umiejętności szybkiego
przypominania.
Cechy pozwalające zakwalifikować pamięć jako trwalszą, bogatszą czy precyzyjniejszą zależą
nie tylko od tego, kto zapamiętuje ale również od tego, co zapamiętuje i jaki jest jego aktualny
stosunek do przedmiotu (osoby), a także jaki w czasie zapamiętywania był stan
psychofizyczny człowieka.

Odtwarzanie
W procesach pamięci wyróżnia się trzy kolejno występujące po sobie fazy:

−

zapamiętywanie,

−

przechowywanie,

−

przypominanie (odtwarzanie).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Przypominanie, inaczej odtwarzanie polega na aktualizacji elementów doświadczenia.
Przybiera ono rozmaite formy:

−

rozpoznania,

−

przypomnienia lub wspomnienia,

−

reprodukcji.

Przy rozpoznawaniu jednostka wyróżnia z zespołu podniet oddziałujących w danej chwili
bezpośrednio na jej narządy zmysłowe, bodźce już znane.
Przypominanie polega na odtwarzaniu podniet, które działały na człowieka w przeszłości, lecz
aktualnie on ich nie odbiera.
Reprodukcja to aktualizacja uprzednio nabytego doświadczenia, powstająca w sytuacji
zadaniowej, ukierunkowującej na wykonanie uprzednio wyuczonych działań.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś już przygotowany do wykonywania

ć

wiczeń

1.

Co to jest obserwacja?

2.

Jakie elementy wyróżnia się w procesie obserwacji?

3.

Na czym polega spostrzeganie?

4.

Jak dzieli się spostrzeżenia?

5.

Jakie są cele obserwacji?

6.

Od jakich czynników zależne jest zapamiętywanie?

7.

Na czym polega odtwarzanie?

4.4.3. Ćwiczenia

Ć

wiczenie 1

Przeanalizuj odpowiedni materiał nauczania i uzupełnij zdania:

1. Do procesów poznawczych zalicza się:
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
2. Wrażenia i spostrzeżenia wyróżnia od pozostałych procesów poznawczych …………….
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
3. Myślenie, pamięć i wyobraźnia mają charakter……………………………………………..
co oznacza, że ……………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
4. Spostrzeganie jest to proces poznawczy, polegający na ……………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
5. Proces spostrzegania może być ……………………………………………………………..
albo …………………………………………………………………………………………

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) uważnie przeczytać ćwiczenie,
3) wpisać brakujące części zdań do ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu.

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj odpowiedni materiał nauczania i uzupełnij zdania:

1. Obserwacja to spostrzeganie………………………………………………………………
………………………………………………………………………………….…………….....
2. Elementy obserwacji to……………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………...
3. Celem obserwacji jest …………………………………………………………..…………
……………………………………………………………………………………….………......
……………………………………………………………………………………….………....
4. W procesach pamięci wyróżnia się trzy kolejne fazy: …………………..……….………......
……………………………………………………………………………………….………......
………………………………………………………………………………………….……....

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) uważnie przeczytać ćwiczenie,
3) wpisać brakujące fragmenty zdań do ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu.

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

–

literatura zgodna z 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić, co to jest obserwacja?

2)

scharakteryzować elementy obserwacji?

3)

określić, na czym polega proces spostrzegania?

4)

scharakteryzować cele obserwacji?

5)

określić, na czym polega ujawnienie i rozpoznanie w procesie obserwacji?

6)

określić, na czym polega ustalenie i udokumentowanie w procesie
obserwacji?

7)

scharakteryzować proces zapamiętywania informacji?

8)

scharakteryzować proces odtwarzania informacji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

4.5. Obserwacja, rodzaje, sposoby i środki obserwacji

Rodzaje obserwacji

Wśród wielu podziałów obserwacji można wyróżnić podział na obserwację:

−

statyczną, inaczej stacjonarną która może być prowadzona w różnych miejscach, bez
konieczności przemieszczania się,

−

dynamiczną (ruchomą), zwaną też towarzyszącą ,prowadzoną na piechotę albo
w pojazdach, czyli obserwację pieszą lub z wykorzystaniem środków transportu,

−

mieszaną, stanowiącą połączenie obu powyższych kategorii,

−

ukrytą (tajną), gdy przedmiot obserwacji nie orientuje się, że jest obserwowany,

−

jawną, gdy obserwacja nie jest skrywana wobec przedmiotu obserwacji,

−

„pod przykrywką”, obserwujący są widoczni, lecz występują w innych rolach, często
w przebraniu, przyjmując fałszywą tożsamość aby zbliżyć się do celu obserwacji.

Obserwacja może być prowadzona bezpośrednio tzn. bezpośrednim poznaniem
zmysłowym lub pośrednio, za pomocą różnej aparatury jak np. kamer, promieniowania
podczerwonego i innych urządzeń zwłaszcza elektronicznych.

Ze względu na metody, jakimi przeprowadza się obserwacje, można je podzielić na:

−

okresowe, prowadzone przez określony okres czasu,

−

stałe, prowadzone nieprzerwanie, zwykle przez długi czas,

−

mieszane, kiedy na przemian prowadzi się obserwacje okresową lub stałą

Obserwacja stacjonarna

Obserwacja stacjonarna realizowana jest poprzez specjalnie zorganizowany punkt

obserwacyjny, umożliwiający w sposób ciągły obserwację danego obiektu, dotyczy to
zarówno osób jak i miejsc. Tworzy się w tym celu:

−

punkty stałe (zakryte) np. w mieszkaniu, na klatce schodowej itp.,

−

punkty ruchome: w zależności od potrzeb można podążać za obiektem obserwacji,
można też ustawić taki punkt w najdogodniejszym dla obserwatora miejscu np.
w przyczepie kempingowej, w samochodzie itp.,

−

punkty improwizowane: w zależności od warunków przebywania obiektu obserwacji
np. namiot na polu namiotowym itp.
Jeśli nie ma możliwości prowadzenia obserwacji bez zwracania na siebie uwagi,

obserwujący muszą wyjść na zewnątrz, mając wiarygodne uzasadnienie swojego pobytu
w danym miejscu. W tym celu stosują różne legendy, jak np. naprawa samochodu, sprzedaż
towaru, prace remontowe, para zakochanych w parku, spacer z psem itp.
Obserwacja stacjonarna daje przede wszystkim możliwość rejestracji za pomocą sprzętu
elektronicznego. Nie wymaga ciągłej uwagi obserwującego i daje możliwość wielokrotnego
przeglądania zarejestrowanego materiału. Wszystko, co mogłoby być przeoczone przez
obserwującego, jest udokumentowane.

Obserwacja towarzysząca

Obserwację towarzyszącą można podzielić na obserwację:

−

pieszą,

−

zmotoryzowaną,

−

mieszaną,
Ten typ obserwacji stosowany jest w sytuacji, gdy obiekt obserwacji przemieszcza się.

Podążanie w ślad za obserwowanym obiektem stwarza możliwość ustalenia jego kontaktów,
upodobań, odwiedzanych miejsc i wykonywanych czynności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Detektyw prowadzący obserwacje towarzyszącą pieszo, powinien starać się unikać

ś

ledzenia w pojedynkę. Ilekroć jest to możliwe, powinien działać w dwu lub trzyosobowym

zespole, aby się zmieniać w trakcie obserwacji.
Jednoosobowa obserwacja piesza jest raczej skomplikowana i dość łatwa do wykrycia.
Obserwator musi trzymać się stosunkowo blisko obiektu obserwacji, szczególnie w rejonie
zatłoczonym, by nie stracić z pola widzenia osoby śledzonej. Na obszarze mniej zatłoczonym,
obserwujący może iść w większej odległości, ale brak innych pieszych znacznie zwiększa
możliwość zauważenia obserwatora.

Dwuosobowa inwigilacja piesza jest bardziej efektywna, gdyż daje drugiemu

obserwatorowi większą elastyczność. Na ogół pierwsza osoba śledząca pozostaje blisko osoby
ś

ledzonej, a druga idzie w większej odległości. Drugi obserwator może iść za pierwszym po

tej samej stronie ulicy lub przeciwnej. Okresowo dwóch obserwatorów może wymieniać
pozycje tak, by cel obserwacji, jeśli wykryje jednego z obserwujących, sądził, że jego obawy
były fałszywe. Wykrycie tej formy inwigilacji jest trudniejsze, ale ludzie baczący na osoby
znajdujące się w ich sąsiedztwie w końcu potrafią rozpoznać tego samego obserwatora po
pewnym czasie.

Inwigilacja piesza z udziałem trzech lub więcej osób jest trudniejsza do wykrycia. Na

ogół pierwszy obserwator postępuje za obiektem na tyle blisko, by móc zareagować na każdy
nagły ruch. Drugi obserwator może iść za pierwszym po tej samej stronie ulicy, skupiając
wzrok na obserwującym. Trzeci obserwator kroczy po przeciwnej stronie ulicy, na wysokości
równoległej z obiektem lub zaraz za nim. Na terenie, gdzie obiekt ma niewiele dróg do
wyboru , jeden obserwujący może iść przed obiektem, w sposób nie wzbudzający podejrzeń.
Pozycje obserwatorów powinny stale się zmieniać, najczęściej na skrzyżowaniach. Osoba
poruszająca się bezpośrednio za obiektem, może przejść na drugą stronę ulicy, a jeden
z pozostałych obserwatorów zająć pozycję bezpośrednio za obiektem. W obserwacji
kilkuosobowej każdy obserwujący, który czuje, że jest zauważony, może
wycofać się z obserwacji.

Obserwacja z wykorzystaniem środków transportu

Obserwacja taka może być prowadzona jednym, dwoma lub kilkoma pojazdami.

Obserwacja jednym samochodem posiada te same ujemne strony, co jednoosobowa
obserwacja piesza. Obserwujący mogą starać się kamuflować swoje działania, poprzez
zamianę miejsc w samochodzie, wkładanie nakryć głowy, płaszczy i okularów, zamianę tablic
rejestracyjnych czy skręcanie w boczne uliczki a następnie wznawianie obserwacji.
Stosowanie dwóch lub więcej pojazdów w obserwacji umożliwia zmienianie pojazdów lub
ich opuszczenie. Jeden samochód może jechać za obiektem, pozostałe natomiast mogą jechać
za głównym pojazdem, mogą wyprzedzać pojazd obserwowany lub jechać równoległym
pasem. Na skrzyżowaniach pojazd jadący bezpośrednio za obiektem obserwacji, na ogół
jedzie prosto dalej, a kolejny pojazd zajmuje pozycję za obiektem obserwacji i staje się
głównym pojazdem obserwacji. Pojazd, który był dotychczas wiodący w obserwacji, zawraca
aby przyjąć nową pozycję. Pojazdy stosowane w obserwacji nie powinny wyróżniać się
spośród innych, marką czy kolorem, aby zbytnio nie rzucać się w oczy.

Środki obserwacji
W zależności od stosowanych środków obserwacje dzielą się na obserwacje dokonywane
przy użyciu środków technicznych takich jak:

−

sprzęt optyczny,

−

sprzęt optyczno-elektroniczny,

−

sprzęt do inwigilacji elektronicznej (podsłuch, podgląd itp.).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Sprzęt optyczny

Stosowany w obserwacji sprzęt optyczny to przede wszystkim aparat fotograficzny.

W branży detektywistycznej bardzo popularne są mocne 35 mm aparaty w metalowej
obudowie, wyposażone w teleobiektyw oraz komplet wymiennych obiektywów. W aparacie
przez cały czas powinien znajdować się film, należy też mieć pod ręką kilka zapasowych
rolek czarno-białych i kolorowych, o różnej czułości.
Współcześnie stosowane są nowoczesne aparaty cyfrowe, możliwie jak najmniejsze, aby
łatwo je ukryć. Dodatkowo mają one tę zaletę, że można posługiwać się nimi niemal
w każdych warunkach, bez potrzeby wymiany obiektywu czy filmu, w celu dostosowania go
do zmieniającej się odległości i natężenia światła.

Aparaty te wyposażone są też na ogół w cyfrowy zoom oraz niewielki ekranik, na którym

można obejrzeć wykonane zdjęcie. Upewniwszy się co do jakości wykonanych zdjęć,
detektyw może załadować materiał swojej obserwacji do komputera i w ciągu kilku minut
wysłać efekty swojej pracy do klienta, za pomocą poczty elektronicznej. Sprzętem, który
zazwyczaj detektyw nosi przy sobie podczas pracy w terenie jest lornetka.
Nowoczesne modele lornetek, przydatne w pracy detektywa są znacznie mniejsze
i wyposażone w bardzo efektywny, łatwy w obsłudze zoom. Zazwyczaj pozwalają widzieć
także w nocy, pełniąc funkcję noktowizora.

Sprzęt do prowadzenia obserwacji w nocy, czyli noktowizory dzieli się na dwie kategorie:

urządzenia aktywne oraz pasywne. Urządzenia aktywne są wyposażone we własne źródło
promieniowania podczerwonego, niewidocznego dla ludzkiego oka. Dlatego też doskonale
nadają się do wykorzystania w absolutnych ciemnościach. Urządzenia pasywne wzmacniać
mogą wszelkie osiągalne światło, jak np. blask księżyca czy gwiazd, albo odblask ulicznych
latarni, co utrudnia obserwację.

Sprzęt optyczno-elektroniczny
Sprzęt optyczno- elektroniczny połączony ze sprzętem rejestrującym to różnego rodzaju
magnetowidy, kamery z torem wizyjnym podczerwieni, kamery termowizyjne i inne. Sprzęt
do inwigilacji wizualnej został w ostatnich latach znacznie udoskonalony.
Mikrokamery pracujące nawet w bardzo złym oświetleniu, połączone z niezawodnymi
nadajnikami dużej mocy, umożliwiają przesyłanie sygnałów wizualnych niemal w dowolne
miejsce na świecie. Jednak aby uniknąć odkrycia faktu filmowania kamerą, detektyw może
w swojej pracy posłużyć się specjalnymi okularami z ukrytą w oprawkach mikrokamerą.
Obraz z kamery jest transmitowany bezpośrednio lub za pośrednictwem zdalnie sterowanego
urządzenia nagrywającego. W przypadkach gdy trzeba sfilmować wydarzenia rozgrywające
się w przyległym pomieszczeniu można posłużyć się specjalną sondą, cienką tubą
z zamontowanym na końcu krótkoogniskowym obiektywem, zwanym „rybie oko”. Jest ono
praktycznie niewykrywalne, stosunkowo niedrogie i pozwala detektywowi szybko uzyskać
potrzebne informacje.

Inwigilacja elektroniczna

Prawo w znaczącym stopniu ogranicza możliwość posługiwania się urządzeniami do

elektronicznej inwigilacji. Popularne słowo „pluskwa”, używane w światku szpiegów
i detektywów na określenie różnych elektronicznych urządzeń podsłuchowych oraz ukrytych
kamer, nie ma zastosowania w obrocie prawnym większości państw.
Stosowanie elektronicznych urządzeń podsłuchowych oraz ukrytych kamer, począwszy od
zwykłych miniaturowych magnetofonów, po wyrafinowane mikroprzekaźniki, zdolne
przesyłać dźwięk i obraz niemal na drugi kraniec świata, jest ograniczone przez przepisy
prawa w większości krajów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Zanim więc detektyw podejmie się inwigilacji elektronicznej powinien rozważyć, czy nie
narazi się tym samym na kłopoty w prawem. Przepisy dopuszczające możliwość ich użycia
różnią się nie tylko w poszczególnych krajach, lecz nawet w USA, w obrębie poszczególnych
stanów.
W Wielkiej Brytanii prawo w znacznym stopniu ogranicza możliwość posługiwania się
urządzeniami do elektronicznej inwigilacji .Ustawodawca podaje nawet listę przestępstw
jakich dopuszcza się osoba, zakładając podsłuch telefoniczny lub manipulując przy środkach
komunikacji.

Polskie prawo definiuje podsłuch jako nielegalne uzyskiwanie informacji. Kodeks karny

w art. 267, przewiduje karę pozbawienia wolności do lat 2 dla tego „kto w celu uzyskania
informacji, do której nie jest uprawniony, zakłada lub posługuje się urządzeniem
podsłuchowym, wizualnym albo innym urządzeniem specjalnym”.
Mimo zakazów, sprzęt tego rodzaju jest dostępny w obrocie detalicznym i istnieje niewiele
przepisów ograniczających sprzedaż elektronicznych urządzeń podsłuchowych.
Detektyw powinien znać przepisy w tym zakresie, zanim podejmie się pracy z użyciem
takiego sprzętu. Jednak bez względu na ograniczenia prawne, profesjonalny detektyw,
powinien być obeznany z tego rodzaju sprzętem, znać jego możliwości oraz miejsca, gdzie
można go zainstalować, gdyż może otrzymać zlecenie wykrycia urządzeń podsłuchowych.
Potrzebny do tego sprzęt elektroniczny jest kosztowny, jednak warto go posiadać, gdyż popyt
na usługi z jego wykorzystaniem ciągle wzrasta.
Najprostszym z urządzeń podsłuchowych jest magnetofon. Małe cyfrowe modele,
uruchamiające się na dźwięk głosu, są proste w obsłudze i łatwe do ukrycia. Hałasy
z otoczenia można wyeliminować przez zastosowanie mikrofonu kierunkowego. Mikrofony
są obecnie bardzo małe, nadzwyczaj czułe i łatwe do ukrycia.

W skład najczęściej używanych, profesjonalnych zestawów podsłuchowych wchodzi

walizeczka, wyposażona w miniaturowy magnetofon najnowszej generacji. Najlepsze, są
wyłożone materiałami wyciszającymi, co pozwala wytłumić dźwięk pracującego wewnątrz
urządzenia. Wyposażona jest w bardzo czułe mikrofony, które pozwalają nagrać wyraźnie
nawet szept. Walizeczki najwyższej klasy mogą być sterowane na odległość i pracować
nieustannie przez trzy godziny.
Bardziej wyrafinowane oprzyrządowanie zawiera systemy dalekiego zasięgu, wykorzystujące
jako nośnik istniejące okablowanie, a nawet farbę o właściwościach przewodzących, tworzącą
na powierzchni ściany elektroniczną ścieżkę przesyłową. Poszczególne elementy urządzenia,
urządzenie podsłuchowe i nagrywające są w pełni zintegrowane. Zaleta tego rodzaju
systemów polega na tym, że trudno je wykryć. Nie promieniują, dlatego nie można ich
namierzyć, posługując się konwencjonalnym sprzętem elektronicznym.
Wśród profesjonalistów bardzo popularne jest pióro, zawierające ukryty mikrofon i nadajnik.
Wygląda ono jak zwykłe pióro kulkowe, ma pojemnik na atrament i można nim pisać.
Pozostawione w pomieszczeniu, monitoruje rozmowy i przekazuje je na odległość 500 m.
Przykłady utajnienia i wykorzystania urządzeń do inwigilacji elektronicznej można by
mnożyć w nieskończoność. Wystarczy nieco pomysłowości, by wbudować tego rodzaju
urządzenie w jakiś przedmiot codziennego użytku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie są rodzaje obserwacji?

2.

Co to jest obserwacja statyczna i dynamiczna?

3.

Na czym polega obserwacja tajna i jawna?

4.

Na czym polega obserwacja kresowa i stała?

5.

Czym charakteryzuje się obserwacja stacjonarna ?

6.

Czym charakteryzuje się obserwacja towarzysząca?

7.

Jakie są rodzaje obserwacji towarzyszącej?

8.

Jak należy przeprowadzić obserwację z wykorzystaniem środka transportu?

9.

Jakie są środki obserwacji?

10. Jakie środki obserwacji są ograniczone zakazami prawnymi?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie materiału nauczania, krótko opisz przeprowadzenie obserwacji pieszej przy

udziale dwóch obserwatorów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

dokładnie przestudiować materiał nauczania

2)

przeczytać polecenie zawarte w ćwiczeniu,

3)

krótko opisać przebieg obserwacji pieszej z udziałem 2 obserwatorów,

4)

przedstawić wykonane ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

–

literatura zgodna z 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Po zapoznaniu się z opisanymi poniżej sytuacjami, napisz, z jakim rodzajem obserwacji

lub inną czynnością detektywistyczną mamy do czynienia.

1. Detektyw wynajął mieszkanie po drugiej stronie ulicy, naprzeciwko mieszkania osoby
obserwowanej. Z okna wynajętego mieszkania, przy pomocy lornetki obserwuje dyskretnie
dom naprzeciwko ………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………..
2. Detektyw zaparkował samochód na parkingu pod klubem i siedząc w nim, robi z ukrycia
zdjęcia wchodzącym do klubu osobom ………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………
3. Detektyw przebrał się uniform listonosza i wszedł do strzeżonego budynku, aby
porozmawiać z sąsiadami osoby obserwowanej …………………………………………
………………………………………………………………………………………………

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

4. Detektyw podąża swoim samochodem w ślad za jadącym przed nim w samochodzie

obiektem obserwacji ……………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………
5. Detektyw chodzi za osobą obserwowaną, w pewnej odległości ………………………..
……………………………………………………………………………………………

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania,

2)

przeanalizować podane w ćwiczeniu sytuacje,

3)

wpisać z jakim rodzajem obserwacji lub inną czynnością detektywistyczną

mamy do czynienia,
4)

przedyskutować wypracowane rozwiązania na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska:

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

–

literatura zgodna z 6 poradnika.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać jakie są rodzaje obserwacji?

2)

określić, na czym polega obserwacja?

3)

określić, na czym polega statyczna i dynamiczna oraz jawna i tajna
obserwacja?

4)

wskazać, na czym polega obserwacja okresowa i stała?

5)

scharakteryzować obserwację stacjonarną?

6)

scharakteryzować obserwację towarzyszącą?

7)

określić, jakie są rodzaje obserwacji towarzyszącej?

8)

scharakteryzować zasady, na jakich opiera się obserwacja z użyciem
ś

rodków transportu?

9)

określić jakie są środki obserwacji?

10)

scharakteryzować środki elektronicznej inwigilacji oraz ograniczenia
prawne w ich stosowaniu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

4.6. Błędy w obserwacji

4.6.1. Materiał nauczania

Zasady wykonywania obserwacji
Każda forma obserwacji może zostać wykryta ,jeśli nie zostaną zachowane pewne zasady jej
wykonywania. Te zasady to:

−

kilkuosobowe prowadzenie obserwacji. Często bowiem zdarza się tak, że obiekt
obserwacji szybko orientuje się, że jest obserwowany i zachowuje się tak, że dochodzi do
zerwania obserwacji. Przy kilkuosobowej grupie obserwacyjnej oraz przy właściwym
podziale zadań pomiędzy członków tej grupy, zawsze istnieje możliwość, że nawet przy
ujawnieniu jednego obserwatora, inni, niedostrzeżeni będą mogli kontynuować
obserwację,

−

wymóg przemyślanego i zaplanowanego usytuowania grupy obserwacyjnej. Usytuowanie
to musi zapewniać przynajmniej jednemu z obserwatorów stały, lecz jednostronny kontakt
wzrokowy z obiektem obserwacji,

−

wymóg dyskrecji w prowadzeniu obserwacji, nawet jawnej. Chodzi o to, aby obserwacja
nie była dostrzegana przez osoby postronne,

−

wymóg nastawienia zaplanowanej obserwacji na znaczną zmienność warunków. Należy
przewidywać np. to, że obserwowany wsiądzie do taksówki, wejdzie do kamienicy itp.,

−

konieczność doskonałej znajomości terenu, na którym ma być prowadzona obserwacja
dynamiczna. Niezbędna jest tu wiedza np. o bramach przechodnich, zasadach organizacji
ruchu kołowego itp.

Podobnie jak w każdym innym aspekcie pracy detektywa, także w prowadzeniu obserwacji
doświadczenie stanowi wartość niezastąpioną. Ogólne doświadczenie życiowe i umiejętność
wynajdywania nietuzinkowych, oryginalnych rozwiązań mogą stanowić nieocenioną pomoc
w czasie zdobywania wiedzy praktycznej przez detektywa. Obserwacja czy śledzenie obiektu
nie jest pracą łatwą i w niczym nie przypomina tego, co widujemy w kinie czy telewizji.

Błędy przy wykonywaniu obserwacji towarzyszącej pieszej,

Przy obserwacji towarzyszącej, pieszej nie należy być za blisko obiektu obserwacji

a jednak tak blisko, jak to tylko możliwe bez wzbudzania podejrzeń.
Można wykorzystać odbicia w szybach jako lustro. Jeśli obiekt jest czujny i podejrzliwy,
może oglądać się przez ramię. Nie należy znajdować się na linii jego wzroku.
Najlepiej, aby pomiędzy obserwatorem a obiektem ktoś się znajdował i zasłaniał go. Czasami
sytuacja wymaga podjęcia ryzyka i podejście naprawdę blisko obiektu.
W czasie wykonywania telefonu przez osobę obserwowaną może zajść pokusa aby się
zbliżyć i usłyszeć treść rozmowy. Jest to zachowanie zbyt ryzykowne i może spowodować
fiasko całej obserwacji.
Może też się zdarzyć, że obiekt wyrzuci coś do ulicznego kosza, nie jest wskazane aby
obserwator, bezpośrednio idący z obiektem wyciągał z kosza tę rzecz. Powinien to zrobić inny
obserwator, gdyż taka reakcja grozi zerwaniem obserwacji.
Często popełniany błąd polega na nieprzygotowaniu obserwatora na pewne sztuczki
obserwowanego.
Jeśli obiekt obserwacji podejrzewa, że jest śledzony, z pewnością zechce się o tym upewnić.
Może przejść na drugą, mniej zatłoczona stronę ulicy lub wejść na parking, a potem odwrócić
się i natychmiast ruszyć tą sama drogą, co z pewnością ujawni obecność mniej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

doświadczonego obserwatora. W tego rodzaju sytuacji należy przede wszystkim zachować
spokój i iść przed siebie, jak gdyby nigdy nic.
Nigdy nie należy spoglądać bezpośrednio na obiekt. Należy zachować „nieobecne spojrzenie”.
Błędem demaskującym obserwatora jest panika w spojrzeniu i zachowaniu.
Detektyw powinien być świadomy, że inni, poza obiektem, także zwracają na niego uwagę
i mogą łatwo go zdradzić, jeśli jego zachowanie wyda się im nienaturalne.
Dla wykonania zadania zarówno obserwator jak i jego zespół muszą wtopić się w otoczenie.
Wszystkie wykonywane przez nich ruchy muszą być łagodne i naturalne, nie zaś gwałtowne
i zwracające uwagę.

Jest wiele błędów w prowadzeniu obserwacji, które mogą spowodować jej zerwanie.

Ogromną rolę w ich unikaniu odgrywa doświadczenie. Dobry obserwator nie da się zaskoczyć
ż

adnym, nieoczekiwanym zmianom sytuacji, gdyż jest na nie przygotowany.

Osoby obserwowane wykonują różne „sztuczki”, zachowania, które doświadczony obserwator
zna i umie stosowanie na nie zareagować, tak aby obserwacja nie została zerwana. Typowe
takie zachowania, podczas obserwacji pieszej to np.

−

nagłe zatrzymanie się i odwrócenie do tyłu,

−

nagłe zmiany kierunku i prędkości poruszania się,

−

nagłe zatrzymanie się za zakrętem,

−

wejście do budynku i opuszczenie go innym wyjściem,

−

upuszczenie kawałka papieru, by zorientować się czy ktoś go zauważy,

−

wejście do środka komunikacji miejskiej, bezpośrednio przed ruszeniem pojazdu.

Okazanie zaskoczenia lub jakaś inna niestosowna reakcja, nagła zmiana kierunku lub dawanie
znaków komuś innemu to błędy powodujące zdemaskowanie obserwatora i zerwanie
obserwacji.

Błędy przy wykonywaniu obserwacji z wykorzystaniem środków transportu

W przypadku obserwacji prowadzonej z wykorzystaniem środków transportu również

należy liczyć się z sytuacjami zaskakującymi, w których od reakcji obserwatora zależy
powodzenie obserwacji. Obiekt obserwacji prowadząc samochód może zastosować szereg
posunięć zmierzających do wykrycia obserwacji i jej zerwania. Te posunięcia to np.:

−

wykonanie zakrętu w miejscu, gdzie jest to niebezpieczne,

−

skręcenie w prawo lub w lewo,

−

przejechanie przez skrzyżowanie w momencie zmiany sygnalizacji na czerwone światło,

−

zatrzymanie się zaraz za zakrętem lub wzgórzem,

−

przejechanie wokół budynku.

Prawidłowa reakcja obserwatora, na takie podejrzane zachowanie się pojazdu, rzutuje na
powodzenie całej akcji. Jeśli zachowa się nieodpowiednio, zostanie zdemaskowany a jego
obserwacja poniesie fiasko.
Obserwator powinien trzymać się jak najbliżej pojazdu obserwowanego, lecz nie powinien
znajdować się bezpośrednio za nim, najlepiej żeby oddzielał ich inny pojazd.
Najkorzystniej jest wykonywać obserwację dwoma lub trzema samochodami, wtedy żadna
z opisanych sytuacji nie jest w stanie zaskoczyć obserwatorów i doprowadzić do zerwania
obserwacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zasady regulują właściwe wykonanie obserwacji ?
2. Jakie najczęstsze błędy są popełniane podczas obserwacji towarzyszącej pieszej?
3. W ilu osobowym składzie najkorzystniej jest wykonywać obserwację?
4. Jakie najczęstsze błędy są popełniane podczas obserwacji przy użyciu pojazdu?
5. Do czego prowadzą błędy popełnione w obserwacji ?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzasadnij, które z wymienionych zachowań detektywa, stanowią błąd w wykonywaniu

obserwacji?

1)

Detektyw obserwuje osobę na ulicy, idąc za nią. W pewnym momencie osoba ta
zatrzymuje się i zawraca. Detektyw mija ją, nie zwracając na nieuwagi i idzie dalej
prosto ulicą.

2)

Detektyw obserwuje osobę na ulicy, idąc za nią. W pewnym momencie osoba ta
zatrzymuje się i zawraca. Detektyw staje przy witrynie sklepowej i z zainteresowaniem
ogląda wystawę.

3)

Detektyw jedzie samochodem za obiektem obserwacji. W pewnym momencie
obserwowany skręca i wjeżdża w podwórko pobliskiej kamienicy. Detektyw nie
zatrzymuje się, jedzie dalej prosto.

4)

Detektyw jedzie samochodem za obiektem obserwacji, dojeżdżając do świateł,
w ostatniej chwili, przed zmianą świateł na czerwone, obiekt przejeżdża skrzyżowanie
i detektyw również.

5)

Detektyw podąża za obiektem pieszo. W pewnej chwili, obserwowany wyrzuca do kosza

kartkę papieru. Detektyw nadal za nim idzie, ale daje znaki ręką do drugiego obserwatora,
aby sprawdził co zostało wyrzucone do kosza przez obserwowanego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania,

2)

przeanalizować treść ćwiczenia,

3)

wpisać odpowiednio w ćwiczeniu, czy popełniono błąd czy nie,

4)

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Na podstawie dostępnych źródeł informacji określ cechy, jakimi powinna

charakteryzować się właściwie wykonana obserwacja.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania,

2)

przeanalizować treść tematu z poradnika dla ucznia

3)

wypisać w ćwiczeniu zasady prawidłowo przeprowadzonej obserwacji,

4)

przedstawić ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

–

literatura zgodna z 6 poradnika.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wymienić zasady wykonywania obserwacji?

2)

scharakteryzować poszczególne zasady wykonywania obserwacji?

3)

omówić zaskakujące sytuacje występujące podczas obserwacji pieszej?

4)

określić, jakie błędy najczęściej występują podczas obserwacji pieszej?

5)

wskazać cechy charakterystyczne zachowań osoby obserwowanej?

6)

omówić zaskakujące sytuacje podczas obserwacji pojazdem?

7)

omówić najczęstsze błędy podczas obserwacji pojazdem?

8)

określić jak powinien zachowywać się obserwator?

9)

określić co oznacza zerwanie obserwacji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

4.7. Dokumentacja obserwacji

4.7.1. Materiał nauczania

Dokumentacja video

Obserwacja jest czynnością, która w sposób pełny i dokładny powinna być

udokumentowana.
Dokumentacja może być w postaci pisemnej notatki, nagrania video lub pisemnego
sprawozdania z dołączonymi zdjęciami fotograficznymi.
Dokumentacja fotograficzna może stanowić również uzupełnienie notatki z przeprowadzonej
obserwacji.
Najbardziej obiektywną dokumentacją jest nagranie video, gdyż przekazuje ono stan
dynamiczny, widoczne są wszelkie zachowania osoby obserwowanej oraz jej stany
emocjonalne. Tego typu nagranie powinno być zrobione w sposób niejawny, odpowiednio do
tego przygotowanym sprzętem, w sposób nie zwracający uwagi, zarówno osoby
obserwowanej jak i otoczenia w miejscu rejestracji nagrania.

Sprawozdanie pisemne

Sprawozdanie pisemne z wykonania obserwacji powinno zawierać wszystkie

podstawowe dane:

−

datę obserwacji,

−

dane osobowe osoby obserwowanej,

−

dokładny opis wyglądu tej osoby,

−

dokładny opis trasy, po której poruszała się osoba obserwowana, z uwzględnieniem
szczegółowego godzinowego i minutowego rozkładu trwania obserwacji,

−

istotne uwagi z prowadzonej obserwacji,

−

opis wszelkich nietypowych zachowań lub sytuacji podczas obserwacji.
Przy sporządzaniu dokumentacji pisemnej, bardzo istotnym jest, aby grupa obserwacyjna

posługiwała się ujednoliconą i jednoznaczną nomenklaturą słowno-opisową wyglądu osób
obserwowanych.
Sprawozdanie może być uzupełnione o szkice sytuacyjne, taśmy magnetofonowe, fotografie,
nagrania video.

Ważną sprawą jest, aby sprawozdanie zostało sporządzone jak najszybciej, zaraz po

wykonaniu obserwacji. Im więcej czasu mija od obserwacji, tym mniej dokładna jest relacja,
zostaje przetworzona przez pryzmat późniejszych doświadczeń i traci na ostrości
i dokładności. Forma dokumentowania obserwacji jest w zasadzie dowolna, lecz powinna być
sporządzona rzetelnie, zgodnie ze stanem faktycznym i prawdą obiektywną.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie mogą być formy dokumentowania obserwacji?

2.

Według jakich zasad należy sporządzać nagranie video, dokumentujące obserwację?

3.

Jakie wymogi dotyczą sporządzania sprawozdania z obserwacji?

4.

Jakie elementy powinno zawierać sprawozdanie z obserwacji ?

5.

Jakie zasady dotyczą stosowanego nazewnictwa w sprawozdaniu z obserwacji?

6.

Zgodnie z jakimi zasadami powinna być dokumentowana obserwacja?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z materiału nauczania i własnej wyobraźni, sporządź przykładowe

sprawozdanie z obserwacji obiektu, przez jednego obserwatora.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania,

2)

sporządzić projekt sprawozdania z obserwacji,

3)

przedstawić go do oceny nauczyciela.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

–

literatura zgodna z 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Na podstawie materiału nauczania i zdobytego doświadczenia w sporządzaniu

sprawozdania z obserwacji, napisz projekt sprawozdania z obserwacji towarzyszącej, pieszej
wykonanej przez dwie osoby.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania,

2)

ułożyć projekt obserwacji towarzyszącej pieszej, dwuosobowej

3)

napisać sprawozdanie z tej obserwacji

4)

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

papier formatu A4, przybory do pisania,

–

literatura zgodna z 6 poradnika.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić, jakie mogą być formy dokumentowania obserwacji?

2)

wskazać według jakich zasad należy sporządzać dokumentację

na video?

3)

wskazać jakie wymogi dotyczą sporządzania pisemnego

sprawozdania z obserwacji?

4)

wskazać, zasady na podstawie których powinna być
dokumentowana obserwacja ?

5)

zdefiniować jakie elementy powinno zawierać sprawozdanie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

5.

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 pytań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Podstawą prawna wykonywania usług detektywistycznych jest

a)

Kodeks karny.

b)

Ustawa z dn.6 VII 2001 r. o usługach detektywistycznych.

c)

Kodeks cywilny.

d)

Ustawa z dn. 22 VIII 1997 r. o ochronie osób i mienia.

2.

Usługami detektywistycznymi są czynności polegające na

a)

prowadzeniu śledztw i dochodzeń.

b)

uzyskiwaniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji o osobach, przedmiotach.
i zdarzeniach, realizowane na podstawie umowy ze zleceniodawcą.

c) ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego.
d) gromadzeniu i przetwarzaniu informacji kryminalnych.

3.

Działalność gospodarcza w zakresie usług detektywistycznych może odbywać się

w formie

a)

tylko przedsiębiorstwa indywidualnego.

b)

tylko spółki.

c)

przedsiębiorstwa indywidualnego i spółki.

d)

nie wymaga żadnej formy.

4.

Ź

ródłami informacji są

a)

tylko publikatory.

b)

następstwa zdarzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

c)

tylko dokumenty.

d)

osoby, rzeczy, miejsca, zjawiska, zdarzenia, następstwa zdarzeń, dokumenty
i publikatory.

5.

Szczególnej ochronie podlegają następujące źródła informacji

a) osoby udzielające wywiadu.
b) osoby piszące anonimy.
c) tajni współpracownicy (agenci).

d) publikatory.

6.

Wywiad to

a)

tajne spotkanie z informatorem.

b)

informacja uzyskana w wyniku obserwacji.

c)

swobodna rozmowa z inną osobą.

d)

pytania zadawane urzędnikowi państwowemu.

7.

Infiltracja środowiskowa wymaga

a)

zgody pisemnej organu samorządowego.

b)

zezwolenia środowiska infiltrowanego.

c)

zachowania tajności i anonimowości działań.

d)

uzyskania zezwolenia władz.

8. Infiltracja środowiskowa ma na celu

a)

zbadanie stanu zdrowia danego środowiska.

b)

przeprowadzenie spisu mieszkańców.

c)

ujawnienie potrzeb mieszkaniowych.

d)

zapewnienie stałego dopływu informacji dotyczących danego środowiska.

9. Inwigilacja to inaczej

a)

przesłuchanie.

b)

ś

ledzenie.

c)

pościg.

d)

konfrontacja.

10. Szpiegostwo gospodarcze to

a)

zdobywanie informacji z Internetu, o kondycji finansowej spółki.

b)

nielegalne zdobywanie informacji stanowiących własność osoby lub spółki.
na użytek innej osoby lub spółki.

c) wywiad z osobą zatrudnioną w spółce.

d) rozmowy z pracownikami spółki w świetlicy zakładowej.

11. Wywiad gospodarczy to

a)

uzyskiwanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji w sprawach gospodarczych,
uzyskanych w wyniku złamania kodu informatycznego innej jednostki gospodarczej.

b)

uzyskiwanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji uzyskanych w wyniku
włamania do biura konkurencyjnej firmy.

c)

uzyskiwanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji w sprawach wynikających ze
stosunków gospodarczych, a w szczególności dotyczących majątku, zdolności
płatniczych oraz wiarygodności w stosunkach gospodarczych osób i jednostek
organizacyjnych, realizowane na podstawie umowy ze zleceniodawcą.

d)

przeprowadzenie konferencji prasowej z ministrem gospodarki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

12. Końcowe, pisemne sprawozdanie z wykonania czynności w prowadzonej sprawie,
detektyw

a)

przekazuje przełożonemu.

b)

przekazuje zleceniodawcy.

c)

niszczy.

d)

składa do archiwum.

13. Procesy poznawcze to

a)

studiowanie.

b)

uczęszczanie do szkoły.

c)

korzystanie z publikatorów.

d)

wrażenia, spostrzeżenia, myślenie, pamięć, wyobraźnia.

14. Spostrzeżenia mogą być

a)

monosensoryczne i polisensoryczne.

b)

nieuświadamiane i świadome.

c)

jawne i tajne.

d)

własne i nabyte.

15. Proces spostrzegania może być

a)

korzystny i niekorzystny.

b)

zorganizowany i dowolny.

c)

mimowolny i dowolny.

d)

jawny i utajniony.

16. Obserwacja polega na

a)

ocenie wyglądu osoby.

b)

trwającym krócej lub dłużej, świadomym spostrzeganiu przedmiotów i zjawisk
w celu możliwie dokładnego poznania.

c)

pisemnej ocenie stanu zdrowia.

d)

analizie materiałów źródłowych.

17. Celem obserwacji jest

a)

sprawdzenie sprawności kamery video.

b)

ujawnienie, rozpoznanie, ustalenie i udokumentowanie jakiegoś zjawiska.

c)

wywołanie obawy o bezpieczeństwo osoby obserwowanej.

d)

wywołanie wrażenia osaczenia u osoby obserwowanej.

18. Ze względu na metodę obserwacje dzielą się na

a)

okresowe, stałe i mieszane.

b)

miesięczne i roczne.

c)

wyrywkowe i stałe.

d)

doraźne i długoterminowe.

19. Obserwację towarzyszącą można podzielić na

a)

zmotoryzowaną, jednośladową i dwuśladową.

b)

pieszą, zmotoryzowaną i mieszaną.

c)

ś

cisłą i liberalną.

d)

zakamuflowaną i oficjalną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

20. Dokumentacja obserwacji może być w formie
a) zapisu video lub sprawozdania pisemnego.
b) nie jest wskazane sporządzanie dokumentacji.
c) tylko w formie video.
d) tylko w formie sprawozdania pisemnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Stosowanie wiedzy z zakresu detektywistyki w działalności zawodowej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

6.

LITERATURA

1.

Bach A.: Podstawy detektywistyki. Wyd. O’chikara, Lublin 1999

2.

Gavin K.: Podręcznik prywatnego detektywa. KDC, Warszawa 2003

3.

Gozdór G.: Licencja detektywa. Vademecum. Wyd. O’chicara, Lublin 2003

4.

Hanausek T.: Kryminalistyka-poradnik detektywa. BWP, Katowice 1993

5.

Hanausek T.: Prywatny detektyw-przewodnik zawodu. PDW Ławica, Poznań 1992

6.

Hanausek T.: Zarys kryminalistycznej teorii wykrywania. Warszawa 1989

7.

Szczygielski Z.: ABC Menedżera ochrony. Wyd. Telbit, Warszawa 2002

8.

Thorwald J.: Godzina detektywów. Kraków 1993

9.

Witkowski J.: Obserwacja. Vademecum ochrony osób i mienia. Crimen 1999

10.

Ustawa z dn. 6.07.2001 o usługach detektywistycznych (Dz. U. Nr 12, poz. 110)

11.

Rozporządzenie MSWiA z dnia 8 sierpnia 2002 r. w sprawie dokumentacji wymaganej
przy prowadzeniu działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych
(Dz. U. Nr 1387, poz. 1160)

12.

Rozporządzenie MSWiA z dnia 31 października 2002 r. w sprawie wzoru i trybu
wydawania licencji detektywa (Dz. U. Nr 189, poz. 158)

13.

Rozporządzenie MSWiA z dnia 31 października 2002 r. w sprawie składania wniosku
o wydanie licencji detektywa (Dz. U. Nr 186, poz. 1556)

14.

Rozporządzenie MSWiA z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie egzaminów dla osób
ubiegających się o wydanie licencji detektywa (Dz. U. Nr 186, poz. 1559)

15.

Rozporządzenie z dnia 6 kwietnia 2004 r. w sprawie stażu adaptacyjnego i testu
umiejętności w toku postępowania w sprawie uznania nabytych w państwach
członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodu detektywa
(Dz. U. Nr 76, poz. 726)

16.

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19 grudnia 2003 r. w sprawie
obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorcy za szkody
wyrządzone podczas wykonywania czynności detektywa (Dz. U. Nr 229, poz. 2283)

17.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie badań lekarskich
i psychologicznych osób ubiegających się lub posiadających licencję detektywa (Dz. U.
Nr 160, poz. 1563)