Bolesław Mrówczyński

Plama Na Złotej Puszczy

Podróż

W

nieznane

G

ładka, asfaltowana szosa wyprostowała się, znikły ostatnie zagrody. Motory

samochodów zawarczały głośniej. Przybliżyły się do siebie ciemne ściany zieleni i
strzeliły w górę kępami postrzępionych wierzchołków. Wjeżdżaliśmy w odwieczny,
mazurski bór.

Druh drużynowy siedział przy mnie obserwując z zaciekawieniem chłopców z

zastępu „Czajek", nad którym miałem wówczas komendę. Na wszystkich twarzach
rysowało się podniecenie. Wyrażało się ono różnie, jednym płonęły oczy, chłonące
gorączkowo nowy, iv świat. Inni krzyczeli z radości popisując się głośno znajomością
roślin i drzew. Ktoś obliczał słupy telegraficzne pragnąc zorientować się w odległościach.
Byli jednak i tacy, którzy jakby spokornieli, przygaśli. Ci wysyłali w dal zamyślone
spojrzenia i byli najcichsi.

Samochody skręciły w bok, droga stała się wyboista. Korony drzew zetknęły się

gałęziami i zarzuciły nad nami cień. Ogarnął nas miły, nieco wilgotny chłód. Nawet
najhałaśliwsi umilkli, ich wzrok skierował się w głąb. Z poplątanej gęstwiny krzewów i
pni wyjrzała wielka przygoda.

Jechaliśmy może z godzinę. Druh drużynowy, zamyślony dotąd tak samo jak my,

naraz poruszył się niespokojnie. Popatrzył przed siebie bacznie i wciągnął silnie
powietrze przez nos.

— A to, co takiego? — zastanowił się marszcząc brwi. — Druhu Kowalski —

zwrócił się do mnie — co czujesz?

Wychyliłem głowę na, zewnątrz, aby uniknąć zapachu benzyny, i wciągnąłem

powietrze tak samo jak on.

— Coś się pali — odparłem po chwili. — Dym. Gdzieś od południa, przed nami.

Moje „Czajki" też już zwietrzyły. Potwierdziły to zgodnie. Drużynowy rozejrzał

się czujnie.

— Dziwne — zastanowił się. — Nie ma prawie wiatru, a swąd coraz silniejszy. Co

tu może się palić? Do najbliższej wsi jest przecież bardzo daleko...

O tym on tylko wiedział; nikt z nas nie miał najmniejszego pojęcia, gdzie

znajdujemy się obecnie i dokąd dążymy. Była to, bowiem przepiękna gra wakacyjna.
Jechaliśmy w nieznane, na tereny odludne, w sam środek puszczy. Zadanie polegało na
tym, aby robić odkryciu. Punktem centralnym miało być miejsce naszego przyszłego
obozu, z niego mieliśmy organizować wyprawy. Trzeba bidzie odnaleźć stopniowo drogi
i ścieżki, wykonać mapy i dotrzeć do najbliższych osiedli, a potem nawiązać kontakt z ich
mieszkańcami. Toteż słowa drużynowego uczyniły wielkie wrażenie. Przypomniały o
odcięciu od świata, a równocześnie pogłębiły ciekawość. Wszyscy zaczęli spoglądać na
siebie w napięciu.

Po dziesięciu minutach nieco się rozjaśniło. Drzewa zrzedły, słońce zaczęło

układać na drodze szerokie, złociste smugi. I wreszcie ukazała się przed nami rozległa
polana. Była śliczna, skąpana w blaskach poranka, porywająca oczy świeżością traw. Z
prawej strony lśniła tafla ogromnego jeziora, za nią znowu czernił się bór. Domyśliłem
się od razu, że tu jest kres naszej wędrówki. Objąłem wszystko przelotnym spojrzeniem i
wzrok zaraz uniosłem w górę. Serce skoczyło mi nagle do gardła. Tam hen, przed nami,
ponad koronami niebotycznych wierzchołków wzbijała się w niebo czerwona łuna, a
ciemna chmura dymu słała się pod nią ciężko i przetaczała powoli w naszym kierunku.

— Pożar! — jęknęły „Czajki" głucho.

— Pożar! — głosy jadących za nami „Kruków" i „Niedźwiedzi" wzmocniły grozę

tego widoku. Westchnąłem ciężko. Zrobiło mi się jakoś nieswojo.

— Las płonie — potwierdziłem żałośnie. Drużynowy pokiwał głową w

zakłopotaniu.

— Tak — przyświadczył. — To nie wieś. To płonie puszcza mazurska.

Był tak samo przybity jak wszyscy. Nie trwało to Jednak długo. Wyprostował się

energicznie.

— Druhu Kowalski — zakomenderował donośnie — rozładować samochód!

„Czajki" i „Kruki" jadą ze raną do gaszenia pożaru.

Raz jeszcze rzuciłem okiem na niebo. Wciąż było piękne, nigdzie najmniejszej

chmurki. Ni stąd, ni zowąd przyszło mi jednak na myśl, że ten tak ładnie zaczęty lipcowy
dzień 1956 roku utkwi nam na zawsze pamięci, ciemne smugi dymu rozsnuwały się
bowiem coraz żałobniej.

Walka z żywiołem

U

wijaliśmy się jak w ukropie. Żywność, pościel, plecaki, namioty, zabrane z

tartaku deski wyrzuciliśmy na ziemię, pozostawiając dalszą troskę o te bagaże naszym
najmłodszym, „Niedźwiadkom". Samochód ruszył. Kierowca, nie mniej przejęty niż my,
nie zwracał uwagi na wyboje i gdzie tylko się dało dodawał gazu. Minęliśmy polanę,
wjechaliśmy ponownie w puszczę. Swąd stawał się coraz przykrzejszy. Wkrótce spoza
mrocznej zieleni zaczął przedzierać się blask. Ciężarówka stanęła, kierowca wychylił
głowę z szoferki.

— Dalej nie pojedziemy — wyjaśnił. — Pożar na prawo. Trzeba się przedostać

przez las.

Zeskoczyliśmy z wozu, padły krótkie rozkazy, rzuciliśmy się w gąszcz. Nie

ubiegliśmy daleko. Usłyszeliśmy stuk siekier i zgrzytanie pił, dobiegały coraz wyraźniej
twarde słowa komendy. Okazało się, że byli już tutaj obrońcy. Ujrzeliśmy ich wkrótce.
Pracowali ciężko zwalając drzewa na ziemię.

Drużynowy zatrzymał oddział. Rzuciłem okiem na to, co się działo dokoła.

Wszystko było dla mnie zupełnie nowe. Widziałem w życiu niejeden pożar i strażaków
walczących zaciekle z ogniem, ale było to w mieście. Tam wdzierano się po drabinach,
tryskała woda z sikawek, sypano piach. Tu prowadzono akcję zupełnie inaczej. Ogień
szedł wierzchołkami, zmagali się z nim przeważnie cywile. Ścinali drzewo jedno za dru-
gim, otaczając miejsce pożaru pustym, wykarczowanym pierścieniem. Kręciło się
wprawdzie między nimi kilku strażaków, lecz i oni tylko rąbali pnie. Jeśli odrywali się
niekiedy Od tej roboty, to tylko po to, aby unieszkodliwić opadłe na ziemię płonące
konary albo oblać wodą samotne drzewo, rosnące z dala od innych.

Przerwałem obserwacje, podszedł bowiem do nas wiek w mundurze leśnika. Objął

nas życzliwym spojrzeniem.

---A, harcerze! — cieszył się głośno z naszego przybycia. — Świetnie. Co prawda

— dodał markotniejąc potrzeba tu przede wszystkim silnych rąk, siekier i drwali. No, ale
też się przydacie...

Popatrzył w zakłopotaniu w górę, gdzie rozlegał się nieustannie ostry, zgrzytliwy

trzask i nieprzyjemne syczenie. Na szczęście nie było wiatru, pożar więc rozszerzał się
wolno. Za to deszcz iskier spadał na ziemię coraz rzęsiściej.

— Czuwajcie nad gałęziami — rzekł po namyśle. — Odsuwać w gąszcz, te zaś,

które się palą, zasypywać piaskiem. Uważajcie dobrze, bo o nieszczęście nietrudno.

Jak gdyby na potwierdzenie tych słów, potężny konar opadł ciężko na ziemię,

rozbłysł oślepiającym blaskiem niedaleko od nas objął pożogą leżące naokoło igliwie.

Drużynowy wyprostował się, jakby zrodziła się w nim jakaś niespodziewana decyzja.

--- Macie tu może kilka zbytecznych pił? — zapytał szybko leśnika.
---Są jeszcze dwie.
Drużynowy zwrócił się teraz do mnie.
— Druh Kowalski — rzekł energicznie — obejmuje komendę nad traczami.

Zwalać drzewa według wskazówek nadzoru!

Przyjąłem rozkaz z całym spokojem. Mój zastęp słynął w drużynie z umiejętności

saperskich, robota więc dla nas nie była nowa. Leśniczy przyjął to i pewnym
niedowierzaniem, lecz nie przeszkadzał. Dobrałem kilku silniejszych chłopców z zastępu
„Kruków", wzięliśmy piły i te, które przywieźliśmy z sobą, i te, które otrzymaliśmy
dodatkowo, a potem skoczyliśmy do pni. Robiło się coraz goręcej. Ludzie pracowali z
największym pośpiechem. Twarze poczerwieniałe z wysiłku, czoła zalane potem, napięte
mięśnie, ręce poruszające się błyskawicznie — wszystko to wzmagało grozę szalejącego
nad nami żywiołu. Zająłem stanowisko za nimi.

Piętek i Janicki, jako najlepsi tracze, zaczęli pierwsi. Piły zazgrzytały jękliwie.

Obserwowałem przez chwilę z uwagą. Szło nieźle. Dałem znak: trzy dalsze pary włączyły
się do roboty, wykazując tak samo dużo zręczności.

— Dobrze pracują — pochwalił leśnik, który przybył tu razem z nami. — Zmęczą

się jednak prędko...

Westchnął. Chłopcy rzeczywiście pracowali gorliwie. W innej sytuacji nie

pozwoliłbym nigdy na takie tempo. Teraz nie było wyboru. W górze szalał ogień, żar
potężniał wokoło, na dole zapalało się już tu i ówdzie igliwie.

— Wytrzymają — zaprzeczyłem stanowczo. — Zaraz rzucimy rezerwy.

Przeczekałem jeszcze chwilę, a potem wymieniłem czterech traczy, stawiając na ich

miejsce tych, którzy stali do tej pory bezczynnie Piętek, rozgrzany robotą, o mało się nie
zbuntował.

— Dokończę — mruknął niechętnie. — Nie czuję wcale zmęczenia.
W to nie wątpiłem. Był krępy, dobrze zbudowany i mocny. Nie, rozumiał jednak,

ż

e czekają na nas jeszcze dziesiątki pni, więc należy oszczędzać sił. Powtórzyłem rozkaz.

Tym razem oczywiście usłuchał. Był karny, jak wszyscy w naszej drużynie. Kiedy
powrócił znów na stanowisko, rżnął już po przeciwnej stronie, powyżej miejsca, które
wyciął poprzednio.

— Fachowo — pochwalił zdziwiony leśniczy. — Kto was nauczył tej sztuki?

Uśmiechnąłem się tylko w odpowiedzi, gdyż na wyjaśnienia nie było czasu.

Uważałem teraz pilnie na wszystko. Zbliżaliśmy się do chwili krytycznej, każdy błąd
mógł drogo kosztować. Niespodziewanie odsunąłem Janickiego i Piętka.

— Dość — rzekłem. — Idźcie do następnego pnia.

Przy poderżniętym drzewie ustawiłem chłopca z siekierą i kazałem mu rąbać.

Leśniczy przyglądał się z coraz większym zainteresowaniem.

— Świetnie! — przyznał zadowolony. — Doskonale znacie się na tej robocie. Tu

jednak potrzeba siły. Piłujcie dalej, ja będę rąbał za wami.

Zrzucił marynarkę, splunął w garść, jak to drwale mają w zwyczaju, podniósł w

górę trzymaną w ręku siekierę i rąbnął, aż się echo rozległo. Nic dziwnego, chłop był

potężny jak tur. Nie można było porównać jego siły z siłami chłopców czternastoletnich.
Byłem bardzo zadowolony z takiego obrotu sprawy, bo nie szło nam przecież o popis.
Nad nami huczały płomienie, płonął stuletni las. Trzeba było ratować go za wszelką
cenę, i to ratować szybko.

Przerzuciłem więc teraz wszystkich do pił. Wymieniałem traczy co kilka minut,

praca zyskiwała na tempie Wytężony wysiłek i wypoczynek, i tak ciągle na zmianę.
Niespodziewanie za naszymi plecami odezwała się druga siekiera. Obejrzałem się mimo
woli. Przybywały posiłki. Jakiś milicjant stanął na stanowisku i zaczął rąbać następny
pień. Potem nadbiegł z pomocą nasz drużynowy, gdyż tamci nie mogli za nami nadążyć.
Przynagliłem chłopców, sam chwyciłem za piłę. Gdy przekazywałem ją następnemu, pot
zalewał mi twarz.

Za mną rozległ się trzask. Spojrzałem na leśniczego. Pchał właśnie podcięte

drzewo, żyły mu nabrzmiały na skroniach. Podniosłem oczy w górę. Korona zakołysała
się lekko, przegięła, a potem coraz szybciej zaczęła opadać w dół i legła wreszcie na
ziemi. . Serce ścisnął mi w tym momencie gwałtowny ból Wydało mi się, że widzę przed
sobą śmierć. I chyba nie byłem daleki od prawdy. To drzewo żyło przecież przed chwilą,
a teraz leżało martwe. Rosło tu pięknie, cieszyło się ciepłem słońca i mogło jeszcze żyć
długo. A teraz wszystko przepadło...

Otrząsnąłem się z trudem z tego przykrego uczucia. Popatrzyłem w lukę, którą

wypełniały do niedawna gałęzie. Niestety, tak musiało się stać. To drzewo zginęło
wprawdzie, ale swoją śmiercią ratuje przed zagładą olbrzymi las. Zupełnie jak żołnierz na
wojnie...

Tego dnia chłopcy pracowali wspaniale. Gdy wreszcie schodziliśmy z placu,

byliśmy śmiertelnie znużeni. Za to ze wszystkich oczu bił mocny, radosny blask. Klęska
została zduszona w zarodku.

Za nami, niestety, pozostało pogorzelisko. Osmalone pnie bez koron sterczały

ż

ałobnie, oskarżając swoją martwotą tych, którzy byli sprawcami pożaru.

Strażnik oskarża

K

to był złoczyńcą? Kto spowodował zniszczenie? Kto przyczynił się do

wytrącenia kilkuset drzew z naszego narodowego majątku? Zbrodnia, przypadek, czy lek-
komyślność?...
Były to męczące pytania, nie dające nam ani chwili spokoju. Nie wypowiadaliśmy ich

jednak głośno. W drodze powrotnej byliśmy za bardzo zmęczeni, aby silić się na
rozmowę. Potem, w obozie, pilne i konieczne zajęcia uniemożliwiały jakąkolwiek
dyskusję.

Robo t y zaś było dużo. Co prawda w czasie naszej nieobecności „ N i e d ź wiedzie"

nie zmarnowały czasu. Stał już namiot gospodarczy i namiot komendy, płonął
wesoło ogień w świeżo zbudowanej kuchni, obiad był dla nas przygotowany. Trzeba było
jednak urządzić własne siedziby, zbudować łóżka, napchać słomy w sienniki oraz
wykonać dziesiątki innych czynności, drobnych wprawdzie niekiedy, lecz nieodzownych.
Ponieważ

słońce pochyliło się nisko nad horyzontem, chciałem zaraz po posiłku postawić

zastęp na nogi.
--- Godzina wypoczynku — zarządził jednak drużynowy stanowczo.

— Nie zdążymy do wieczora — próbowałem się przeciwstawić. — Robi się

późno, a z łóżkami nie pójdzie łatwo.

Drużynowy też to rozumiał, ale nie zmienił rozkazu.
— Łóżka zrobimy jutro — wyjaśnił krótko. — Dziś prześpimy się na siennikach.
Przyjąłem to jak dopust boży, gdyż nie lubię spać na ziemi, gdy mam drzewo na

łóżko pod ręką. Dałem jednak spokój tej sprawie. Ostatecznie — drużynowy miał
słuszność. Chłopcy byli bardzo spracowani, a i ja prawie nie czułem kości. Ułożyłem się
więc wygodnie na kocu wśród „Czajek" i oddałem się rozmyślaniom.

W pół godziny później dał się słyszeć od strony drogi skrzyp kół. Nie był nam

pisany wypoczynek, w obozie natychmiast zapanował donośny gwar. Gdzieś z pobliskiej
wsi nadjeżdżały furmanki ze słomą. Trzeba przyznać, że nasze kwatermistrzostwo
działało świetnie. Wszystko było na czas. Zabraliśmy się do roboty.

Wieczorem, gdy zapłonęło ognisko, obóz już prezentował się okazale. Teren był

starannie uprzątnięty, pośrodku stały duże namioty, należące do kwatermistrzostwa i do
komendy. Naprzeciw, półkolem, rozbito czteroosobowe namioty zastępów. Następnego
zaś dnia, od samego rana, „Niedźwiedzie" i „Kruki" zajęły się budową urządzeń
sanitarnych, my natomiast przystąpiliśmy do robót ciesielskich. Trzeba było działać
planowo, łóżek bowiem nie wykona się na kolanach. Sporządziliśmy więc najpierw
warsztat i kilka kobyłek, a dopiero potem przystąpiliśmy do właściwej pracy. Ustaliłem
wymiary i rozdzieliłem czynności. Początkowo szło trochę niemrawo, gdyż wczorajszy
dzień dał się każdemu we znaki. Za to po południu już nie było większych kłopotów.
Nabraliśmy wprawy i przemogliśmy w końcu zmęczenie. Pierwsze łóżka zaczęły szybko
wypełniać namioty.

Przez pewien czas przyglądałem się Janickiemu, który przyrzynał nogi do nowej

partii. Roboty były zorganizowane taśmowo. Obrobione kawałki napływały z różnych
stron do Kaźmierczaka i Piętka. Ci tylko zbijali. Gotowe meble zabierali natychmiast
chłopcy z innych zastępów. Wszystko posuwało się sprawnie, toteż podszedłem po chwili
do stosu desek leżących do tej pory na boku. Wybierałem je osobiście w tartaku i
pilnowałem odtąd jak oka w głowie. Teraz wymierzyłem je, przejechałem kilka razy
ołówkiem pod linię i wreszcie na ich końcach zarysowałem miejsca do ścięcia.

Piętek, świetny stolarz i mistrz do wszystkiego, przerwał właśnie pracę, aby nieco

odetchnąć. Zbliżył się do mnie. Obejrzał uważnie porobione przeze mnie znaki, rzucił
nieznacznie okiem na wszystko.

--- Ho, ho, ho! — odezwał się nagle. — To dopiero będzie mebelek! Druh ma

głowę nie od parady. O wszys t k i m pomyśli wcześniej.

Poruszyłem się niespokojnie. Przeznaczenie tych desek było tajemnicą dla

wszystkich, nawet dla naszej komendy. A ten Piętek, tak mi się przynajmniej wydało,
zorientował się od razu w czym sęk i chyba odkrył już prawdę. Straciłem trochę na minie.

--- Domyślasz się, co z tego wyniknie? — zapytałem niechętnie.
Ujął się pod boki, wzniósł oczy w górę i przechylił głowę. Zupełnie jak stary,

doświadczony majster, który najpierw wszystko obliczy starannie w myśli, zanim
wypowie słowo.

--- Jasne --- odparł powoli. --- Długość prawie cztery metry, szerokość pięćdziesiąt

centymetrów, grubość trzy czwarte cala.. To będzie...

Skoczyłem do niego jak żbik i dłonią zatkałem mu usta.
--- Buzia w ciup! — przerwałem gwałtownie jego wywody. — Ani mru-mru.

Pamiętaj — to ma być niespodzianka dla całej drużyny!

Było mi jednak przyjemnie. Dobry fachowiec, warto mieć takiego w zastępie.

Ocenił wymiary na oko i do tego bez błędu. Mój wybuch przyjął dość naturalnie. Nie
uśmiechnął się nawet, za to pokiwał głową ze zrozumieniem.

— Dobra jest — oświadczył z powagą, poprawiając gruby ołówek ciesielski za

uchem. — Jak tajemnica, to tajemnica.

Odszedł bez pośpiechu do swej roboty. Wiedziałem, że nie piśnie słowa, gdyż

znany był z solidności. Zakończyłem więc spokojnie pomiary, a potem wróciłem do mych
chłopców i prycz.

Była chyba piąta, gdy z głębi lasu wysunęło się kilku rowerzystów. Spojrzałem na

nich z zaciekawieniem. Znałem niektórych. Na czele jechał leśniczy, z którym
zwalaliśmy drzewa w czasie wczorajszego pożaru. Przybywał również ten milicjant, który
rąbał za nami. Za to inni byli mi obcy. Jakiś umundurowany człowiek, który, jak
dowiedziałem się później, należał do straży leśnej. I jeszcze jeden w ubraniu cywilnym.

Druh drużynowy wyszedł naprzeciw. Za nim ruszył nasz dziarski kwatermistrz, a

obok druh lekarz, który także należał do komendy obozu. Powitanie odbyło się
uroczyście, wymieniono, jak zwykle w takich wypadkach, wiele wzajemnych
grzeczności. Zastępy nie przerywały zajęć, bo nie było rozkazu. Goście obejrzeli
wszystko, pochwalili, pokiwali głowami i wtedy zarządzono dopiero zbiórkę.
Przedstawiono nas, huknęliśmy kilka razy na wiwat. Potem zasiedliśmy półkolem, a
przybysze naprzeciw. Zabrał głos człowiek w cywilnym ubraniu.

— Badaliśmy przyczynę pożaru — oznajmił na wstępie. — Zajrzeliśmy tu w

drodze powrotnej, aby was poznać i podziękować za pomoc.

Powiedział jeszcze wiele przyjemnych słów, z których często biła pochwała.

Twarze pokraśniały z zadowolenia. Zawsze to przyjemnie, gdy ktoś obcy oceni głośno
naszą energię i zachowanie. Kiedy skończył, zaczęliśmy zadawać pytania. Co przyniosło
ś

ledztwo? Co było przyczyną pożaru? Zła wola, czyjaś lekkomyślność, czy zwykły

przypadek?

Odpowiedzi milicjanta i leśniczego nie były jasne. Niewiele mogli powiedzieć.

Dotychczasowe badania nie wykazały nic ciekawego. To nam, oczywiście, nie
wystarczyło. Podniecenie wzrosło, zaczerwieniły się mocniej policzki. Zaczęliśmy znów
atakować. Tym razem zabrał głos człowiek w cywilnym ubraniu.

— Pewnie nieostrożność — wyjaśnił w zakłopotaniu. — Niestety, to zdarza się

często. Przebywa obecnie w tych okolicach wielu turystów i wczasowiczów, kajakowcy
też urządzają liczne wędrówki. Ten rzuci nie zgaszonego papierosa, inny zapałkę, tamten
nie wygasi dokładnie ogniska. I nieszczęście gotowe.

Funkcjonariusz straży leśnej dotychczas się nie odzywał. Siedział skromnie z

boku, spoglądając obojętnie przed siebie, jak gdyby był myślami gdzie indziej. Naraz
uniósł raptownie głowę. To nie może być zwykły przypadek — zaprzeczył stanowczo. --
-Trzeci pożar w naszym rejonie w ciągu jednego miesiąca. Stanowczo za wiele. Ktoś
podpala celowo, nie może być wątpliwości. I poprzednio, i teraz działała ta sama ręka!

Przyjrzałem mu się uważnie. Był młody jeszcze, mógł mieć najwyżej

dwadzieścia pięć lat. Przedtem wydawał się miły. Obecnie jego twarz stała się mniej
przyjemna. Zarysowała się na niej jakaś zaciętość.
--- Któż by był zdolny do takiej zbrodni? — zadałem pytanie, w którym kryła się
wyraźnie wątpliwość.
Zastępy poruszyły się niespokojnie. Ciężko przeżyliśmy dzień i każdy miał jeszcze przed
Oczyma martwo sterczące pnie. Toteż słowa strażnika podziałały na wszystkich
przygnębiająco. Wpatrzyliśmy się w niego czujnie. Działo się z nim coś niedobrego.
Zdawało się, że moje niewinne słowa doprowadziły go nagle do furii.

— Są tacy! — wybuchnął gniewnie. — Wiadomo: nie nasi, lecz Niemcy. Pełno ich

tutaj wszędzie!

Spojrzałem na niego nie rozumiejąc. Niemcy tu, na Mazurach?... Pierwszy raz o tym

słyszę. Wiedziałem, że obok osadników z głębi kraju mieszka tu ludność autochtoniczna.
Polska ludność, broniąca się zaciekle przed germanizacją przez wieki niewoli. Ale
Niemcy? O czym ten człowiek bredzi?...

Nie plótłbyś trzy po trzy — ofuknął go niepewnie milicjant. — To porządni ludzie.

Nie wolno ich podejrzewać.

Zaległa zupełna cisza. Nawet drużynowy osowiał.

— Dziwię się pańskim słowom — przemówił surowo. — Niemców tu przecież nie

ma. Mieszkają tylko Mazurzy.

Wzburzenie stało się teraz powszechne. To, co ja czułem, czuli i inni. Znaliśmy

dobrze historię tych ziem. Przybyliśmy tu właśnie po to, aby poznać ludzi, którzy mimo
strasznych prześladowań utrzymali się przy polskości, i złożyć im hołd. A tu podobno ich
nie ma...

Druh lekarz, zawsze bardzo opanowany, złamał w zdenerwowaniu trzymaną w

ręku gałązkę. Potem zaś przyszło najgorsze. Ledwie drużynowy skończył, strażnik zerwał
się z miejsca.

— A co za różnica? — wybuchnął. — Hitlerowcy wbili im niejedno do głowy.

Wśród nich należy szukać złoczyńcy!

Rozejrzał się wyzywająco i usiadł. Pochyliłem się, jakby coś mnie w tym

momencie przygniotło. Albo ten człowiek oszalał, albo to, czego nas dotąd uczono, jest
fałszem. Co się tu dzieje naprawdę?

Przeniosłem zgorączkowane oczy na leśniczego. Wyglądał przyzwoicie, twarz

miał otwartą i szczerą. Potem na milicjanta i człowieka w cywilu. Nic im nie można
zarzucić. Robili dobre wrażenie. Czekałem chwilę, może czemuś zaprzeczą. Nie
otworzyli jednakże ust...

Targnął mną naraz głuchy, serdeczny ból. Milczenie tych ludzi było przerażające.

Znacznie gorsze od tamtych słów.

Pierwsze badania

B

yła to bardzo przykra rozmowa. Goście odjechali dawno, zapadł zmierzch,

kończyliśmy swe codzienne zajęcia. Jednakże dobry humor nie wracał. Nawet nasze
„Niedźwiadki" odczuły tę sprawę nadzwyczaj boleśnie. W jak najgorszym nastroju
położyliśmy się spać.

Nazajutrz zajęliśmy się dalszym zagospodarowywaniem terenu. Komenda, jakby

celowo, zaczęła przyśpieszać tempo. Wysiłek był duży, robota żmudna. Mało było czasu
na rozmyślania, za to coraz częściej padały radosne meldunki. Wreszcie koło południa w
zastępie „Kruków" rozległ się śmiech. Zakończono właśnie budowę kuchni, druh
kwatermistrz wygłosił okolicznościową, skrzącą się dowcipem przemowę. Nawet
„Niedźwiedzie" zaczęły bić brawa. „Czajki" podniosły ciekawie głowy, jakby zamierzały
się przyłączyć do chóru. Pognałem je ostro. Nie w smak mi była ta cała uciecha po
wczorajszych wypadkach. Z podwójną siłą uderzyły natychmiast młotki, ostrzej
zaświergotały piły, zapiszczały płaczliwie heble.

Byłem zachwycony tą karnością swojego zastępu, lecz za to wieczorem na radzie

drużyny spotkała mnie nieprzyjemna nagana.

— Druhu Kowalski —

:

wpadł na mnie drużynowy zaraz na wstępie — zabijasz

radość wśród chłopców. Nie przyjechali oni tutaj na pogrzeb!

Mówił jeszcze długo w tym duchu, a we mnie coraz bardziej narastał żal. Gdy

skończył wreszcie, wygarnąłem mu wtedy od serca. O co ma do mnie pretensje? Ze bolą
mnie oskarżenia, które wysunął strażnik? Że „Czajki" czują to samo, co ja? Że je również
nurtuje gniew?

Było w tym sporo i innych słów, może nie zawsze n i miejscu. Drużynowy

zmarszczył brwi, lecz nie przeszkadzał. Dopiero gdy przerwałem na chwilę, aby za-
czerpnąć oddechu, otworzył usta. Uprzedził go jednak druh lekarz, który wpatrywał się

we mnie uważnie.

— W tym, co mówi druh Kowalski — rzekł w zamyśleniu — Jest dużo racji. Nie

wszystko Jest tutaj w porządku.

Odetchnąłem z ulgą. Ktoś mnie nareszcie zrozumiał!

--- Słowa strażnika nikomu z nas nie przypadły do gustu — ciągnął dalej po

chwili. — Ale co się za tym naprawdę kryje, nie wiemy. Toteż nie należy rozpaczać, lecz
sprawdzić. Musimy poszukać Mazurów.

Nadstawiłem uszu. Brzmiało to bardzo rozsądnie. Nie bez powodu był on

szanowany przez wszystkich. Zaczął teraz wykładać szczegółowo swój plan i połączył go
zręcznie z całym programem obozu. Wreszcie przybliżył się do mnie.

—

Tak więc, druhu Kowalski — kończył uśmiechając się lekko — roboty nam

przybyło. Nie przewidywaliśmy takiego zajęcia. Chcąc jednak wykonać zadanie, nie
można ulegać nastrojom. Przygnębienie to kiepski doradca.

Ujął mnie delikatnie za ramię.

— Głowa do góry! — rzekł żartobliwie. — Gdzie twoja zwykła energia? Od jutra

szukamy Mazurów, A to będzie niełatwe. Nie mamy map, nie znamy dróg, nie wiemy,
gdzie się znajdują ludzkie osiedla. Potrzeba więc dużo wysiłku i solidnej zaprawy. Nawet
„Czajki" mogą zagubić się w puszczy, jeśli zastępowy nie dopilnuje szkolenia. Kto wie
zresztą, na co się natkniemy gdy dotrzemy do wsi. Uśmiech przyda się na pewno w takiej
robocie.

Poczułem się raźniej. Przypomniał mi nieznacznie o obowiązkach, ale to dobrze.

Nie jestem przecież zwykłym harcerzem, lecz zastępowym. Sam mógłbym nawet zalewać
się łzami; w zastępie przede wszystkim muszę pamiętać o innych.

Tego wieczora długo nie mogłem zasnąć, za to rano wstałem jak odrodzony.

Gdzieś na dnie duszy pozostał jeszcze jakiś przykry osad z nieprzyjemnej rozmowy ze
strażnikiem, teraz jednak pobudzał on tylko moją ruchliwość. Nie kwękać, lecz działać,
aby wykazać bezpodstawność jego podejrzeń! Plan już miałem przygotowany. Zabrałem
się więc rączo do pracy i wcześnie postawiłem „Czajki" na nogi. Zaraz zaś po śniadaniu
rozpoczęliśmy pierwsze ćwiczenia.

Posuwaliśmy się początkowo brzegiem jeziora. W kilku punktach wymierzyliśmy

jego szerokość, nanieśliśmy na plan, a potem zagłębiliśmy się w las. Kierowaliśmy się do
drogi, którą przedwczoraj jechaliśmy samochodem do miejsca pożaru.

Było to wstępne rozeznanie terenu i nasza pierwsza wyprawa z obozu, toteż

pozostawiłem chłopcom dużo swobody. Chwilowo zwracałem mniejszą uwagę na za-
chowanie i dokładność w pracy aniżeli na spostrzegawczość. Chcieli wszystko zobaczyć
naraz, niech patrzą. Powoli jednak przyciągałem cugle. Krzykacze otrzymywali zadania
specjalne: ten musiał opisać wyboje na drodze; inny cichł natychmiast, gdy wskazałem
mu kilka mrówek i poleciłem wyszukać ich stałe miejsce pobytu; tamten pomykał
ostrożnie za głosem kującego dzięcioła, a jeszcze inny śledził kryjącą się przed nim
wiewiórkę. Półmrok i chłód puszczy także robiły swoje. W posuwającym się ostrożnie
zastępie zapadało coraz głębsze milczenie. Wyszedłem na drogę i przystanąłem.

— Odczytajcie ślady — rzekłem wskazując na koleiny.

Znowu rozległ się gwar.

— Cisza — ostrzegłem. — Jesteśmy w puszczy. Pomogło od razu. Odpowiadano

teraz półgłosem.

— Samochód ciężarowy — padały słowa pełne przejada. — Tu się zatrzymał.

Później przejechała kilku rowerzystów. Tam i z powrotem. Przechodziło tędy wielu ludzi
w obuwiu I jeden boso...

To było łatwa, Staliśmy w miejscu, gdzie wysiedliśmy z samochodu, aby udać się

stąd do miejsca pożaru. Ślady opon i butów były doskonale widoczne, szczególni bliżej
drzew, gdzie nie dochodziło słońce. Celowo wybrałem ten punkt. Co innego uczyć
tropienia nieście czy z książki, a co innego w terenie. Tu najprostsze ślady stawały się
pogmatwane, układając się często zupełnie inaczej aniżeli w teorii. Trzeba, więc było
zaczynać od rzeczy najprostszych.

Przerobiłem najrozmaitsze tematy, zadałem dziesiątki i pytań, miejsce wnieśliśmy

na szkic, a potem udaliśm y się tam, gdzie rąbaliśmy niedawno drzewa. Pogorzelisko
wyglądało okropnie, jeszcze dziś czuło się swąd. Wymierzyliśmy je starannie. Prawie
hektar lasu uległ zupełnemu zniszczeniu.

— Straszne — westchnął Zdanecki, miły chłopiec, który interesował się przyrodą

najżywiej z całego zastępu. — Taka strata! A ile tu musiało zginąć najrozmaitszego
drobiazgu...

Pokiwałem głową z ubolewaniem. Oczywiście niejedno życie tutaj przepadło.
Opowiedziałem przy okazji o rodzajach pożarów i olbrzymich szkodach, jakie

przynoszą one lasom polskim corocznie. Wspomniałem także o ich przyczynach,
zwracając uwagę na lekkomyślność ludzką, która jest najczęstszym powodem tych szkód.

Tak gawędząc, doszliśmy znowu do brzegu jeziora. Zarządziłem wypoczynek, sam zaś

zacząłem się rozglądać uważnie i zastanawiać. Wtedy, gdy płonął ten las, przecież nie
było wiatru... Gdzie, więc mógł być początek pożaru? Gdzie jego ognisko?...

Uniosłem głowę i spojrzałem na resztki spalonych pni. Coś mnie uderzyło w ich

nierównym układzie. Docierały ostrym klinem prawie do samej wody, natomiast im dalej
od niej, tym bardziej układ przybierał na kolistości. Na krańcach urywał się nagle w
różnych miejscach, nierówno, ale było to zrozumiałe. Tam właśnie wyrąbano ochronne
przesieki.

W zamyśleniu przeniosłem oczy na „Czajki". Zajadały smacznie zabrane z obozu

kanapki i popijały kawą. Nie znać było na nich zmęczenia. Miny zadowolone, coraz
częściej rozlegał się śmiech.

— No chłopcy, kończyć powoli — rzekłem. — Przeprowadzimy teraz badanie

pogorzeliska. Komisja śledcza nic nie znalazła. Może nam lepiej dopisze szczęście.

Przyjęto to z entuzjazmem. Zastęp spakował szybko manatki i stanął gotów do

drogi. Skierowałem się z nim do miejsca, gdzie tragiczny klin wyglądał najostrzej.

— Posuwajcie się teraz tyralierą na odległość stu kroków — zacząłem dawać

wskazówki. — Badajcie każdy drobiazg i wyciągajcie wnioski. Jeśli zauważycie coś
ciekawego — nie dotykać, lecz meldować natychmiast. Cel: szukamy przyczyny pożaru.
Stąpać ostrożnie, aby nie zatrzeć śladu.

Wydałem jeszcze kilka ostrzeżeń i dyspozycji, a gdy chłopcy poszli wykonać

zlecenie zająłem się brzegiem, znosił się on w tym miejscu na dwa metry ponad wody

jeziora, tworząc na górze niewielką, lekko pochyloną płaszczyzną. O kilkadziesiąt
kroków dalej, ku obozowi, opadał w dół. Tam grunt był zielony, pokryty soczystą trawą,
podmokły. Tu natomiast, gdzie stałem, trawa wprawdzie też rosła, ale że podłoże było
piaszczyste — wyschła, listki zżółkły, pokurczyły się i opadły bezwładnie. Dotknąłem
jednego z nich. Rozpadł się w jednej chwili. Wyprostowałem się i wyjąłem kieszeni
zapałki. Zapaliłem jedną, a potem, jakby od niechcenia, rzuciłem w dół. Trawa zajęła się
błyskawicznie. Byłem na to przygotowany, więc ugasiłem bez trudu.

No tak... Pierwszy wniosek był prosty: znajdował się tu łatwopalny materiał. Przy

lada nieostrożności nie było trudno o wypadek i, teoretycznie, gdzieś w pobliżu mogło
znajdować się ognisko pożaru. Ruszyłem powoli naprzód. Trafiłem zaraz na gąszcz
krzaków nadbrzeżnych, lecz po nich nie przeszły płomienie. Za nimi jednak, kilka
kroków dalej, widniały już pierwsze oparzelizny. Spostrzegłem opodal Zdaneckiego.
Klęczał bardzo ostrożnie rozgrzebywał palcami jedną z tych mych plam.

— Druhu zastępowy — zameldował z przejęciem, gdy mnie tylko zobaczył —

znalazłem coś ciekawego, to nie jest zwykła oparzelizna.

Podszedłem bliżej i również przykląkłem. Spod zwęgleń wyglądało coś okrągłego.

Zrobiło mi się naraz gorąco. To już nie były domysły, lecz fakt.

— Przypomina to — wyjaśnił gorączkowo Zdanecki — spaloną gulkę papieru.

Zdaje się, że jest na niej nawet druk.

Pochyliłem się mocniej. Chłopak umiał patrzeć! Rzeczywiście Jak było. To, na co

zwrócił uwagę, na pewno nie stanowiło szczątków łodyg czy traw. Nie był to także jeden
kawałek papieru, lecz kilka, stłamszonych w dłoni, jak to się robi przy wyrzucaniu, aby
nie rozniósł ich wiatr. Dotknąłem delikatnie: rozpadły się w jednym miejscu. Ze środka
wysunęły się czarne, popękane od ognia skorupki.

Wyprostowałem się, czoło oblał mi zimny pot. Zdanecki natychmiast to spostrzegł.

— Zdaje się, że to wielkie odkrycie — zauważył, wpatrując się we mnie uważnie.

— Ktoś musiał posilać się w tym miejscu. Potem spalił resztki, aby nie było śmieci.

Tak, to był prawdziwy ślad. Sądziłem nawet w pierwszej chwili, że tu był początek

pożaru, ale odrzuciłem zaraz taką możliwość. Pierwsze nieszczęsne drzewo znajdowało
się dopiero w odległości dziesięciu metrów, jednakże oparzelizny nie miały z nim
ż

adnych połączeń. Chociaż, kto wie? Może wiatr tam poniósł jakiś kawałek papieru?...

— Druhu zastępowy — rozległ się niespodziewanie nade mną poważny głos

Piętka — znalazłem coś niezwykłego!

Podniosłem głowę. Wyglądał na wzruszonego, chociaż było widać, że stara się siłą

stłumić wrażenie.

— Zrób dokładny plan tego miejsca — poleciłem Zdaneckiemu. — Wpisz

wszystkie krzewy, oparzelizny i najbliższe drzewa. Nie przeocz niczego. To rzeczywiście
wielkie odkrycie.

Udałem się z kolei do miejsca wskazanego przez Piętka. Trzeba przyznać, że i tu

było, na co popatrzeć. Na ziemi, między kilkoma osmalonymi pniami, leżało coś, co
przypominało kształtem pudełko zapałek. Dotknąłem ostrożnie. Górna ścianka, uniesiona
lekko w górę, nie poddała się naciskowi. A więc tak: to już nie papier, to drewno...
Przyłożyłem prawie do niego twarz. Pod odwiniętym wierzchem spostrzegłem

równiuteńko ułożone patyczki. Czarne to było, zwęglone, rozsypałoby się, gdybym
dotknął silniej, ale nie mogło być wątpliwości: rzeczywiście były to niegdyś zapałki!

Spojrzałem w niebo. Słońce paliło niemiłosiernie. Nawet wówczas, gdy otaczające

nas drzewa posiadały Jeszcze korony, nie mogło być w tym miejscu żadnego cienia.
Podniecony silnie, przywołałem do siebie wszystkich chłopców z zastępu.

— Szukajcie w promieniu dziesięciu metrów — wydałem rozkaz. — Gdzieś tu w

pobliżu musi się znajdować nie dopalona zapałka.

Ten pomysł przyszedł mi do głowy zupełnie niespodziewanie. Starałem się

wyobrazić sobie człowieka, do którego należało pudełko. Nie mógł go wyrzucić, gdyż
znajdowały się w nim jeszcze zapałki. A więc zgubił. Zadałem sobie naturalne pytanie:
jak to mogło się stać? Rzadko się zdarza, aby samo wypadło z kieszeni. Wobec tego
musiał je wyjmować. Tak, to jest najbardziej prawdopodobne. Obsunęło się przy
wkładaniu. Ale jeśli wyjmował, to po co? Aby podpalić las?

Gdy snułem te rozważania, moi chłopcy obmacywali siemię centymetr po

centymetrze. Wodzili prawie po niej nosami dotykając każdego szczątka. Była to bardzo
mozolna robota, w końcu jednak znaleźli.

— Jest! — zawołał z triumfem nasz najmłodszy, Kaźmierczak. — Tu, druhu!

Oparł się rękami i nie drgnął, dopóki się do niego nie przybliżyłem. Zapałka leżała

pod kępką trawy znajdującej się na uboczu i wcale nie dotkniętej ogniem. Tylko jeden
koniec miała zwęglony. Zupełnie, jakby ktoś zapalił od niej papierosa i rzucił.

— Chyba nie ta — zauważył z powątpiewaniem Zdanecki. — Musiałby stąd

ciągnąć się ślad, gdyby ona była przyczyną pożaru.

Nic nie odpowiedziałem. Mówił rozsądnie, to niewątpliwe. Ona nie mogła

spowodować pożaru i to właśnie pokrywało się ściśle z wysuniętymi przeze mnie po-
przednio wnioskami. Obejrzałem ją jeszcze raz. Była jasna i świeża, jakby ją niedawno
wyciągnięto z pudełka. Jedynie na wierzchu przyciemniła ją nieco rosa, co świadczyło, że
tu nie leży od dziś.

Wróciłem do miejsca, gdzie znaleziono pudełko. Znajdowało się wśród spalonych

wokoło traw. Oparzelizna ciągnęła się stąd nieprzerwanie do dwóch cienkich drzewek,
rosnących przy dużej sośnie. Korony ich nie istniały, pnie były zwęglone, sterczały tylko
kikuty.

Na wszelki wypadek raz jeszcze przeprowadziliśmy dokładne badania całego

terenu, lecz drugiej zapałki nie znaleziono. Zrobiliśmy, więc szczegółowe plany, a potem
sporządziłem z witek coś w rodzaju koszyczka. Z największymi ostrożnościami ułożyłem
w nim przepalone pudełko, skorupki od jajek i trzymające się lepiej szczątki papieru.

Słońce stało już wysoko, trzeba było wracać do domu. Tym razem skierowaliśmy

się wzdłuż brzegu jeziora. „Czajki" szły znowu tyralierą, spoglądając czujnie na
wszystko. Zatrzymaliśmy się przy zapadłości, o której poprzednio wspomniałem. I tu
było na co popatrzeć.

— Przeprowadzono tędy rowery — zameldował Janicki, który wysunął się

naprzód. — Tak, przechodziła tędy komisja, która nas odwiedziła w obozie.

To przypomnienie zepsuło mi trochę humor, skinąłem więc tylko głową, aby nie

zdradzać swych uczuć słowami. Sprawdziłem wszystko dokładnie. Tak, Janicki się nie

omylił. Szli tędy pieszo, bo grunt był miękki. Szczególnie rzucał się w oczy but
leśniczego. Szeroka stopa, obcas ładnie zaokrąglony, jak to zwykle przy „oficerkach".
Zresztą i głębokość śladu mówiła wyraźnie o właścicielu. Leśniczy był przecież tęgim
człowiekiem.

— A tu wyciągnięto kajak na brzeg! — obwieścił nagle Kaźmierczak. — O,

patrzcie!

To również był fakt. Chłopak znał się na tym dobrze. Chociaż najmłodszy, był

wśród nas najlepszym wodniakiem.

— Kajak czy czółno? — spytałem na wszelki wypadek.

--- Kajak — padła stanowcza odpowiedź. — Bok zaokrąglony, wąski i ostry kil. O,

tu są odciski stóp tego, kto go spychał do wody. Był boso i sam. W tym wnioskowaniu
również nie było błędu. Gdyby znajdowała się druga osoba, pomogłaby z pewnością przy
spychaniu, a w każdym razie pozostałby jakiś ślad jej obecności. Grunt był miękki, nie
mógł kryć w sobie żadnych tajemnic.

Ruszyłem dalej. Zapadłość zaczynała wznosić się u górę. Przystanąłem raptownie. Tu też

był ślad, ale jakiś niezwykły, zupełnie odmienny od tamtych. Na otwartej w tym miejscu

przestrzeni widniał odcisk buta — dokładny i wyrazisty, zasuszony dobrze przez słońce.

Z prawej strony widać było na podeszwie dość szerokie wgłębienie.

Wyjąłem notatnik i odrysowałem to wszystko wprowadzając szczegółowe

wymiary. Potem zakreskowałem miejsce różniące się wyglądem od reszty i zacząłem
Cieniować. Drgnąłem nagle. Spod ołówka wyjrzała długa i wąska łata...

Pokręciłem niepewnie głową. Taki ślad spotykało się rzadko. Ten, kto nosił takie

obuwie, musiał być bardzo biednym człowiekiem.

Krzyk w nocy

T

ej nocy długo nie mogłem zasnąć. Kłębiły się w mózgu tysiące myśli

poszukujących gorączkowo rozwiązań. Spalony papier, pudełko, zapałka leżąca samotnie,
kajak i dziwny ślad... Tropy członków komisji, człowieka, który zapalał papierosa,
kajakowca bez towarzystwa i wreszcie tego, który nosił łatane obuwie. Czy to wszystko
łączyło się z sobą w jakiś sposób, czy też pomieszało tylko na skutek przypadku? I ilu
aktorów brało naprawdę udział w tej grze?...

Gdy wieczorem przedstawiłem trofea na radzie drużyny, zdania były dość

podzielone. Druh lekarz machnął w końcu ręką ze zniecierpliwieniem i przeciął krótko
dyskusję:

— Dochodzenie nie należy do nas. Tym się zajmuje milicja. Nie rozwikłamy tej

sprawy, a tylko możemy zagmatwać śledztwo. Dowody rzeczowe jednak — zamyślił się
naraz — warto przechować. Kto wie, może się kiedyś przydadzą...

Byłem tego samego zdania, wziąłem je więc pod swoją opiekę. Początkowo

miałem zamiar schować je w drewnianej kasetce pod łóżkiem, ale się rozmyśliłem.
Zawiesiłem koszyczek ze zwęglonymi szczątkami u stropu namiotu. Przechowywanie go
gdzie indziej było dość niebezpieczne. Tu nic mu się nie stanie, gdyby nawet ktoś w
niego przypadkiem uderzył. Zachwieje się co najwyżej, lecz tam w środku nic nie drgnie.
A przy tym, co najważniejsze, zawsze miałem go przed oczyma.

Teraz, leżąc w łóżku, przebiegałem raz po raz w myśli te przedmioty, które

znajdują się w środku. Noc była jasna, do namiotu wkradł się blask księżyca i gwiazd.
Koszyczek był doskonale widoczny. Obserwowałem go przez dłuższy czas i wreszcie
przymknąłem oczy. Myśli zagmatwały się, zbladły obrazy, niespodziewanie zniknęło
wszystko. Zmorzył mnie sen.

Nie musiałem spać długo, gdy coś zaświdrowało mi w uszach. Wdarł się tam

niespodziewanie jakiś rozpaczliwy, przeciągły wrzask. Nie zdając sobie dokładnie sprawy
z togo, co czynię, zerwałem się z łóżka, błyskawicznie wciągnąłem spodenki, chwyciłem
laskę i wypadłem z namiotu. Ocuciło mnie chłodne powietrze. Namioty, rysujące się
ostro w księżycowej poświacie, były uśpione i ciche. Na skraju obozu stało dwóch
wartowników z twarzami skierowanymi ku lasowi. Coś mnie uderzyło w ich
nieruchomych postaciach. Wyglądali jak przyczajeni. Laski trzymali w obu dłoniach, w
postawie obronnej.

Spoglądałem na nich przez chwilę. Nie ruszali się, nie wyczuwało się nigdzie

zdenerwowania. Doszedłem więc do wniosku, że to tylko senne majaki wyrwały mnie ze
snu. Zawstydziłem się trochę i postanowiłem wejść do namiotu. W tym jednak momencie
dech mi nagle zaparło. To nie były złudzenia! Z lasu dobiegł znowu złowieszczy krzyk.
Właściwie źle się wyraziłem. Nie był to krzyk, lecz jakieś nieludzkie wycie. Było w nim
coś dzikiego i okrutnego, jak w głosie człowieka, którego ogarnia szał. Przetoczył się
ciężko ponad polaną, wdarł się do namiotów, zatargał silnie nerwami i skonał.

W obozie poruszyło się wszystka Wypadały zewsząd na pół nagie postaci, wybite

nagle ze snu i przestraszone, niektóre tylko w koszulach i boso.

— Co to było? Kto krzyczy? Co się stało? — dały się słyszeć naokoło gorączkowe

pytania.

Druh drużynowy podszedł do wartowników. Złożyli mu krótki meldunek. Na

polanie nie zauważono nic podejrzanego. Krzyk dochodził z puszczy, zza pierwszych
drzew.

— Głupi kawał — mruknął lekarz niechętnie. — Pewnie chciał nas nastraszyć

jakiś wczasowicz. Kręci się ich coraz więcej po jeziorze i w okolicy...

Urwał raptownie, bo krzyk powtórzył się znowu. Tym razem nie miał wprawdzie

poprzedniej siły, ale był nie mniej przerażający. Ktoś westchnął ciężko, ktoś jęknął.
Niektórzy cofnęli się przestraszeni.

— Fenomenalne! — druh Jankowski, zastępowy „Kruków", lubił używać

niezwykłych słów i teraz postanowił się nimi popisać. — Co za ton! — zaczął zachwycać
się głośno, aby go wszyscy słyszeli. — Jaka wspaniała krtań u tego nocnego śpiewaka!...

Potrafił niejednokrotnie takimi wyrażeniami rozśmieszyć wszystkich do łez, toteż i

teraz osiągnął efekt. Zły nastrój osłabł, tu i ówdzie padły nieśmiałe żarciki.
Nasłuchiwaliśmy jeszcze przez pewien czas. Cisza. Dziki śpiewak przepadł bez wieści.

— No, chodźmy spać — głos drużynowego zabrzmiał pogodnie. — Nie warto się

tym przejmować. Takiego głosu nie wydaje ani zwierz, ani człowiek normalny. A
szaleńców tu nie ma.

Te słowa, pełne spokoju, wywarły jak najlepsze wrażenie. Zaczęto rozchodzić się

do namiotów, w niektórych rozległo się wkrótce chrapanie. Warty zajęły znów
wyznaczone im stanowiska.

Zaraz po śniadaniu wyruszyłem ze swym zastępem na całodzienną wędrówkę. W

cichości ducha marzyłem, że dotrzemy dzisiaj do jakiejś wsi. Najchętniej udałbym się
prosto przed siebie, lecz powstrzymywał mnie obowiązek. Nie można było pominąć
obojętnie wypadków, które zdarzyły się w nocy. Toteż najpierw zbadałem miejsce, skąd
dochodził ten dziwny głos. Drzewa rosły tu rzadziej. Podłoże było pokryte borowinami
tworzącymi twardy, sprężysty kobierzec. Po półgodzinnych poszukiwaniach zarządziłem
zbiórkę.

— Co o tym wszystkim sądzicie?, — spytałem chłopców.

Zapadło kłopotliwe milczenie.

— Brak śladów — westchnął wreszcie Kaźmierczak. To lekkie wygniecenie

borowin i brak rosy na niektórych liściach mówią bardzo niewiele.

— Ale mówią. Co możesz z nich wywnioskować?

— Że istota, która tu przebywała, musi być lekka.

Wspaniale to wypowiedział. Nie tylko potrafił patrzeć ale wyraził się ściśle. Istota!

Nie człowiek, nie zwierz, lecz właśnie istota, bo jeszcze nie orientował się, co In było
naprawdę.

--- Czy ta istota — próbowałem ponownie sił mego zastępu — miała coś twardego

na nogach?

--- Nie, to chyba niemożliwe — zastanowił się głośno Malczak, też zdradzający duże

wyszkolenie i spryt. Ani racice, ani kopyta, ani buty nie mogą wchodzić w rachubę.
Istniałyby jakieś załamania, a obejrzeliśmy najdrobniejsze rośliny. Wszystkie są całe.

Postanowiłem na tym chwilowo poprzestać. I tak wywnioskowaliśmy sporo. Nie

był to ptak, gdyż ślady pozostawił na ziemi. Ani zwierz, bo nie wydawałby takiego głosu.
A jeśli człowiek, to przybył tu boso... W nocy, w lesie i boso... Czyżby jakiś dowcipniś,
który podpłynął w pobliże kajakiem? To było możliwe. Jezioro znajdowało się niedaleko.
Jedno było wszakże pewne: przybyła nam nowa zagadka.

Roześmialiśmy się wszyscy, jeden bowiem z chłopców zaczął snuć nową teorię.

Jego zdaniem mógł to być człowiek, który podpalił las. Zorientował się widocznie, że go
szukamy po śladach. Postanowił więc nas nastraszyć, abyśmy przestali zajmować się jego
sprawami.

Dałem znak do wymarszu. Im więcej zagadek, tym lepiej, ale ta jest najmniej

poważna. Może poczekać na rozwiązanie. Dziś musimy dotrzeć do wsi!

Wyprawa do Cichego Jeziora.

P

osuwaliśmy się szybko, według kompasu. Puszcza stawała się coraz bardziej

zwarta, gęstniał szarozielony mrok. Niekiedy wpadaliśmy w młode zagajniki o
zeschniętych na dole gałęziach i wtedy trzeba było pochylać się prawie do ziemi.

Co pewien czas robiliśmy odkrycia. Nanieśliśmy na plan samotny, olbrzymi

„Omszony Głaz". Potem „Zielony Szlak" — wielką przesiekę, pokrytą bujnie rosnącą
trawą, na której tu i ówdzie można było spostrzec strzeleckie ambony. Obok niej
znaleźliśmy „Sine Bajoro" o brzegach mocno zdeptanych przez dziki, a dalej śliczny
„Błękitny Staw". Stąd skierowaliśmy się prosto na wschód.

Wkroczyliśmy teraz w przedziwny, młodziutki, sosnowy las. Seledynowe światło

sączyło się łagodnie z góry poprzez zwarte konary, stwarzając nastrój pełen
tajemniczości. Mech nadawał temu zakątkowi szczególnego uroku. W lasach, które
znaliśmy dotychczas, słał się on nisko, przy ziemi. Tutaj- tworzył miękki, puszysty
kobierzec o zdumiewającej grubości. Tonęliśmy w nim po kolana. I ciągle co innego
jeszcze przyciągało nasz wzrok: to przepiękny czerwony muchomor, to koźlarz na
smukłej łodyżce, to przysadzisty borowik. Te grzyby stanowiły jednak tylko okrasę na tle
złocistych lisiczek. Rosły one tu tysiącami dochodząc do niezwykłej wielkości.

Radość sięgnęła do wszystkich serc, ten i ów schylił się, aby rozpocząć zbieranie.

Nie pozwoliłem na to. Nie mogliśmy przecież nieść tych grzybów ani zużytkować na
miejscu. Niech więc rosną swobodnie.

Zaraz zresztą co innego zajęło naszą uwagę. Gdzieś z zakamarków wyskoczył

zając, a po chwili drugi i trzeci. Nie okazywały szczególnej trwogi, chociaż nas od razu
spostrzegły. Popatrzyły ciekawie, jeden nawet przystanął i czmychnął dopiero wtedy, gdy
przybliżyliśmy się niebezpiecznie. Wkrótce ukazała się i większa zwierzyna: prześliczna,
smukła sarenka. Przemknęła chyłkiem i znikła. Zastęp aż przystanął z zachwytu.

— Cisza — ostrzegłem. — Kto szanuje puszczę, pokaże mu ona cuda...
Chłopcy zaczynali to coraz lepiej rozumieć. Przekonywali się o tej prawdzie

naocznie. Oto znów inne stworzenie zamrugało nam przed oczyma jaskrawością swych
barw i zniknęło za pniem, aby po chwili ukazać się nieco wyżej i znowu się skryć. To
dzięcioł bawił się z nami w ciuciubabkę. Nieco dalej spostrzegliśmy jeszcze jednego
szaraka i naraz — ostry zgrzyt gwałtownie łamanych gałęzi. Tym razem przesuwało się
coś ciężkiego. Dzik, nie mogło być wątpliwości. Pohałasował, przetoczył się twardo i
zniknął w głębi panującej wokół szarzyzny;

Przed nami wyrósł olbrzymi „Ponury Bór". Nie była to nazwa z przypadku. Ponad

naszymi głowami widniały rozłożyste, liściaste korony, szczelnie przesłaniające niebo.

Niżej, wśród grubych dębowych pni, pięła się gęsto młódź leśna, poprzetykana
kolczastymi kępami. Powietrze było silnie przesycone wilgocią. Przed nami narastał
coraz to większy mrok.

Zmieniłem szyk, widoczność, bowiem była słaba. Wysłałem czujki tylko na

niewielką odległość, często padały hasła. Teren był zupełnie nieznany, a puszcza rozległa.
Gdyby ktoś się zawieruszył, z odszukaniem go byłoby sporo kłopotów.

Uszliśmy może z kilometr. Zaczęło się powoli rozjaśniać i wreszcie ukazało się

słońce. Stanęliśmy na skraju lasu. Przed nami rozbłysła w dali tafla zapadniętego w
kotlinie jeziora. Oddzielały nas od niego rozległe łęgi, porośnięte z rzadka drzewami.
Pasło się na nich kilkadziesiąt krów, na uboczu zabawiała się grupa pastuchów. Na prawo
znajdowała się wieś.

— Nadajemy nazwy — przerwałem panujące dotąd milczenie. — Jakie są

propozycje?

— „Ciche Jezioro" — bąknął nieśmiało Kaźmierczak.. --- Panuje tu wielki

spokój...

Nikt się nie przeciwstawił. Nazwa doskonale pasowała do miejsca: spokojny,

zamknięty w sobie, odrębny
ś

wiat, otoczony zewsząd zielenią, porzucony gdzieś w głębi puszczy. Jedynie hałasująca

dzieciarnia dodawała mu trochę życia.

— A wieś? — zapytałem z kolei.

--- To musi być bardzo stara wieś — Piętek objął fachowym okiem budynki. —

Płoty dziurawe, wapno na ścianach pożółkłe, dachy też wymagają naprawy...

--- Słusznie, to stara wieś — poparł go natychmiast Janicki. — A może —

zastanowił się nagle — nadamy jej właśnie tę nazwę?... „Stara Wieś"! Brzmi to zupełnie
nieźle.

To też był dobry pomysł. Przyjęliśmy go bez zastrzeżeń. Zrobiliśmy więc plan

szkicowy terenu i udaliśmy się do pasterzy. Obserwowali nas od początku, lecz nie mieli
odwagi się zbliżyć. Teraz obstąpili nas wkoło, przyglądając się z zaciekawieniem
rynsztunkowi i laskom. Na ich twarzach widniało onieśmielenie. Odpowiadali tylko
półgębkiem.

Przedstawiłem im zastęp, opowiedziałem to i owo o naszym obozie i jakoś

nawiązaliśmy stosunki. Zapytałem ich w końcu, czy nie wezmą nam za złe, jeśli
odpoczniemy wśród nich i przyrządzimy sobie tutaj posiłek. Nareszcie poruszyli się
raźniej.

— Prosimy, prosimy! — rozległy się naokoło życzliwe głosy.

Nadstawiłem uszu. Przedtem odzywał się tylko jeden lub dwóch, teraz przemówiło

od razu kilku. Zabrzmiało to jakoś dziwnie. Nie treść zwróciła moją uwagę, lecz ton.
Czuło się w tych głosach najrozmaitsze akcenty. Były śpiewne i melodyjne, to znów
gardłowe i twarde, a nawet i takie, w których przebijała wyraźnie gwara mazurska.
Ludność, która tutaj mieszkała, musiała pochodzić z różnych okolic.

Zbadanie tej sprawy pozostawiłem na później, bo była ważniejsza robota.

Rozejrzałem się za miejscem na biwak. Dopiero teraz spostrzegłem chłopca, siedzącego
samotnie pod rosnącą w pobliżu wierzbą. Plótł kosz z wikliny i pozornie nie zwracał na

nas uwagi. Obok niego leżał mały kundel, przypominający nieco wyglądem jamnika.

— A to kto? — zapytałem zdziwiony.

— Ech, to Niemiec — odparł jeden z chłopców machając ręką lekceważąco. —

Stroni od innych jak dziki.

Zastęp popatrzył na mnie przeciągle. Odczuł te słowa tak samo przykro jak ja. Zaczęły

nurtować mnie wątpliwości. Czyżby strażnik miał słuszność? Czyżby rzeczywiście byli tu
Niemcy?... Zaprzeczyłem temu w duchu stanowczo i nagle ogarnął mnie gniew, jak wów-
czas, gdy słuchałem oskarżenia strażnika. Na szczęście zdążyłem się zmitygować na czas.
Bura, udzielona mi przez druha lekarza, zrobiła swoje, czułem się tu zresztą
samodzielnym dowódcą. Po to tu przyszedłem, by wykryć prawdę, a nie rozpływać się w
ż

alach.

— A ty skąd jesteś? — pytam znowu swego rozmówcę tak obojętnie, jakby nic się

nie stało.

Chłopak wyprostował się dumnie.

— Ja pochodzę z Kadzidła — odpowiada z wielką powagą. — Mój ojciec przybył

tutaj po wojnie.

Zaczęła mi się podobać jego pewność siebie i mina. „Uważa się za coś lepszego —

pomyślałem w duchu. — To świetnie. Trzeba o tym pamiętać. Kto wie, czy w tym nie
kryje się klucz do tajemnicy tych Mazurów i Niemców..." Udaję, że przyjmuję tę
odpowiedź za dobrą monetę.

--- A ten? — wskazuję głową innego chłopca.

--- On zza Buga. Repatriant.

„Aha, więc są i tacy"... Zwracam z kolei oczy na miłego pastuszka o bystrym

spojrzeniu. Bawi się kijem, lecz równocześnie wpatruje się we mnie w napięciu, Jak
gdyby oczekiwał, że i o niego zapytam.

— A ten? — wskazuję właśnie na niego.

— Także Niemiec — pada natychmiast odpowiedź. — I tamten również. I ten, i

ten. A Jasiek — mój rozmówca wskazał ręką jednego z wyrostków — pochodzi (pod
Ostrołęki...

Przedstawiał jednego za drugim. „Czajki" obstąpiły m n i e szczelnie. Intrygowało

ich to wszystko. W czasie zimy gawędziliśmy często o Ziemiach Odzyskanych, o i
Mazurach i Warmii, znali więc doskonale historię tej puszczańskiej krainy. O Niemcach
jednak nie było tam mowy.

--- A Mazurów nie ma wśród was? — pytam trochę mniej pewnie, bo onieśmieliło

mnie, że ci, których nazywano Niemcami, zachowują zupełne milczenie, i chłopak jakby
zmarkotniał. Zaskoczyły go wyraźnie te słowa. Namyślał się chwilę i poskrobał w głowę.
--- Są... --- odpowiada wreszcie z wahaniem. — To oni, ci Niemcy...

No cóż, nie można było spodziewać się niczego innego... Mimo że byłem

przygotowany na taką odpowiedź, poczułem się tak, jak gdybym dostał obuchem.
Musiałem mieć głupią minę, bo chłopak aż się cofnął z wrażenia. Na ten widok
chwyciłem się w garść. „Kowalski, trzymaj nerwy na wodzy! — ostrzegłem sam siebie.
— Odpowiadasz za zastęp i pracę". I to wreszcie pomogło. Gdy otworzyłem usta, byłem
tak samo spokojny, jak na początku.

— A więc to tak! — udałem głośno zdziwienie. — A mówią oni po polsku?

Chodzą do polskiej szkoły?

Chłopak -się rozpogodził. Ten temat był widocznie bardziej dla niego przyjemny.
— A jakże! — odparł usłużnie. — Mówią tak samo jak my. A Karolek — wskazał

ręką siedzącego pod wierzbą — jest nawet w szkole najpierwszy. Bardzo dobrze się uczy.

Przemawiał swobodnie, bez cienia jakiejkolwiek niechęci, jakby to wszystko było

samo przez się zrozumiałe i zupełnie normalne. Zaczynałem to i owo pojmować. Jeśli
strażnik nie dostrzegał różnicy między Mazurami a Niemcami, z pewnością nie
dostrzegało jej wielu innych. Znowu owładnął mną wewnętrzny niepokój. Gdzie prawda?
Co się za tym kryje, że nawet dzieci tutejsze uważają Mazurów za Niemców, chociaż
chodzą razem z nimi do szkoły?...

Czułem, że mogę lada chwila wybuchnąć, toteż zleciłem Piętkowi rozbicie biwaku

i przygotowanie obiadu, sam zaś wolnym krokiem podszedłem do wierzby. „Niemiec"
plotący kosz nawet na mnie nie spojrzał. Udawał, że jest bardzo zajęty robotą.

— Dzień dobry! — powitałem go grzecznie.
— Uniósł wreszcie głowę. Patrzył nieufnie, spode łba.

Był chyba w tej gromadzie najstarszy, przekroczył z pewnością czternaście lat. Czarne
gęste włosy spadały mu kosmykiem na czoło. Twarz miał przyjemną, chociaż w kącikach
ust kryła się jakaś chmura. Może to był upór, może przedwczesna zgorzkniałość, a może
nawet zaciętość.

— Dzień dobry — odparł chropawo nie ruszając się z miejsca.

Przysiadłem obok. Nie przerywał swej pracy. Ostrożnie próbowałem nawiązać

rozmowę. Nie zdradzał szczególnej ochoty. Odpowiadał dopiero wtedy, gdy go przy-
cisnąłem do muru. A i wówczas czuło się tyle oporów, że postanowiłem zmienić wreszcie
taktykę. Sam teraz tylko mówiłem. Opowiadałem obszernie o harcerzach i o naszym
obozie, o pionierce i tropieniu po śladach. To podziałało. Zauważyłem, że oczy zaczynają
mu błyszczeć, w pewnej chwili przerwał nawet na chwilę robotę. Przystąpiłem do
silniejszego ataku. Wspomniałem o sprawie z pewnością mu znanej, o przedwczorajszym
pożarze. Skierował na mnie czujne spojrzenie, z oczu wyjrzała głęboka ciekawość. Bo oto
opowiadałem już o naszym udziale w gaszeniu, o ścinaniu drzew i o niszczeniu płonących
gałęzi. Potem przeszedłem do naszych zajęć codziennych, ale wtedy zabrał się znowu do
swego koszyka. Ożywił się trochę, gdy napomknąłem o nocnym alarmie.

--- Jakiś dowcipniś chciał nas nastraszyć — kończyłem. — Jeśli jednak powtórzy

to jeszcze raz, schwytamy go na pewno. Wcześniej czy później trafimy do niego po
ś

ladach.

--- Można w ten sposób odszukać człowieka? — zapytał zdziwiony.

--- Nie tylko człowieka, ale i zwierzynę. Wie o tym każdy myśliwy.

Tym mu nie zaimponowałem. Machnął niedbale ręką.

— To i ja wiem — odparł uśmiechając się po raz pierwszy. — Trafię tak samo

dobrze za zającem, jak za sarną. Ale że można iść po tropie człowieka... — zamyślił się
nagle. — To mi nie przyszło do głowy.

Tropienie było moją słabostką, więc rozmowa potoczyła się teraz wartko. Karol

Osiński, bo tak się ten chłopak nazywał, okazał się nadspodziewanie wyrobiony i bystry.

Uwagi, które rzucał niekiedy, świadczyły, że zna się doskonale i na lesie, i na
zwierzętach.

— Druhu zastępowy — Zdanecki przerwał nam niespodziewanie tę coraz

przyjemniejszą gawędę — obiad!

Powstałem niechętnie, a mój nowy znajomy zrobił zaraz to samo. Jego kosz był

prawie skończony, brakowało mu tylko uch. Wziął go z sobą i cmoknął na psa. Było to
strasznie pokraczne stworzenie. Pysk miał wydłużony jak u wilka, za to pokręcone nogi
ś

wiadczyły, że i jamnik był w jego rodzinie.

--- Śmieszne zwierzątko — mruknąłem rozbawiony widokiem tego niezwykłego

potworka.

--- Ale mądre — wydawało mi się, że chłopak się nieco obruszył. — Wszędzie

trafi i wszystko odnajdzie.

Przerwał, bo znaleźliśmy się właśnie w kręgu pastuchów i „Czajek". Podsunąłem

menażkę, Piętek nalał z rozmachem doskonałego krupniku na wędzonce, przyprawionego
różnymi wonnymi ziołami. Poczęstowałem jednego z chłopców.Wzdragał się
początkowo, wymawiał, ale gdy raz spróbował, zjadł z takim pośpiechem, że aż mu się
uszy zatrzęsły. Zachęciło to innych. Obdzieliliśmy wszystkich, starczyło. Piętek jako
dobry gospodarz przewidział gości i ugotował więcej, niż było potrzeba.

Towarzystwo rozbawiło się, początkowe onieśmielenie zniknęło bez śladu. Ciągle

musieliśmy odpowiadać na najrozmaitsze pytania. Skończyło się to jednak wkrótce.
Słońce stało wysoko, trzeba było zaganiać bydło do obór. W godzinę później również i
my udaliśmy się do osiedla.

Wieś była niewielka, rozrzucona malowniczo wzdłuż brzegu jeziora. Braki

rzeczywiście były tu duże, chociaż nie wszędzie. Niektóre chaty wyglądały nawet zamoż-
nie. Za to na ich tle tym bardziej raziły te inne, utrzymane wprawdzie nadzwyczaj
schludnie, ale do których najwyraźniej zakradała się bieda.

Obejrzeliśmy wszystko, przedstawiliśmy się gospodarzom, pogwarzyliśmy z

chłopcami, których poznaliśmy na łęgach, i udaliśmy się w drogę powrotną. Starczy na
dziś. Osiągnęliśmy swój cel: dotarliśmy do pierwszej wsi i rozejrzeliśmy się wśród
mieszkańców. Pierwszy zwiad dał doskonałe wyniki.

Wychodziliśmy właśnie z opłotków, gdy niespodziewanie pojawił się mój

rozmówca spod wierzby. Byłem mile tym zaskoczony, bo zniknął mi gdzieś ze swą kro-
wą i nie dowiedziałem się nawet, gdzie mieszka. Przystanął przy nas. Trzymał w ręku ten
sam kosz, nad którym poprzednio pracował.

— Weźcie go z sobą — przemówił nieśmiało. — Może się przyda w obozie...

Oniemiałem z wrażenia. Wszystkiego mogłem się spodziewać, ale nie takiej

prośby.

--- Ech, nie możemy — próbowałem się przeciwstawić niepewnie. — Nie zrobiłeś

go przecież dla przyjemności. Jest ci na pewno potrzebny...

--- Zrobię sobie inny — jego głos stał się bardziej gardłowy i szorstki. — Witek

jest dość. Zilk, chodź! — Zwrócił się energicznie do psa, który go nie odstępował ani na
chwilę.

Uśmiechnąłem się w duchu. Domyśliłem się od razu, że ta nazwa oznacza wilka, a

kundlowi bardzo dużo brakowało do tej groźnej istoty. Zwierzę zachowywało się jednak
inteligentnie. Popatrzyło uważnie na swego pana, jakby chciało wyczytać z jego twarzy
kierunek, pomerdało dobrotliwie ogonem, a potem pobiegło przodem pędząc prosto na
łęgi.

Chłopak nie patrzył na nas. Odwrócił się szybko i odszedł bez słowa. Kosz

pozostał na ziemi. Przyglądałem mu się przez pewien czas. Był duży, ładnie wypleciony,
z dwoma uchwytami po bokach. Widocznie wykończył go po południu.

— Weźcie go — zwróciłem się w zamyśleniu do Janickiego i Piętka. — Miły to

dar i z pewnością się przyda.

Ruszyliśmy w milczeniu. Dziwna wieś i jeszcze dziwniejsi ludzie... Obserwacje

nasze były dość powierzchowne, nie wstępowaliśmy bowiem nigdzie do wnętrza chat.
Ale i tego było dość, aby wyciągnąć wnioski. Kontrasty były zastraszające...

Przyśpieszyłem kroku. Zaczęła migać mi przed oczyma młodzieńcza twarz, na

której zakorzeniona głęboko nieufność kłóciła się nieustannie z dobrocią serca. Prze-
niosłem mimo woli oczy na kosz. Tak, to był rzeczywiście niezwykły dar. I to czyj?
Karola Osińskiego — Mazura, który urodził się tu, gdzie jego przodkowie przez wieki
trwali nieugięcie na straży polskości! A ludzie napływowi uparcie nazywają go
Niemcem...

Mocniej przybiłem krok. Na chwilę targnął mną gniew, lecz natychmiast

chwyciłem się w karby. Jedna z tajemnic zaczęła się nieznacznie Wyjaśniać. Chwyci-
liśmy już ślad. Teraz trzeba wytężyć wszystkie siły, aby dotrzeć do sedna. I naprawić, co
złe.

Zagmatwany ślad

U

niosłem pokrywę. Rozszedł się smakowity zapach grzybów, które zebraliśmy

wczoraj wracając ze Starej Wsi. Miało to być danie królewskie w czasie dzisiejszego
obiadu, lecz nikt, poza moim zastępem, nie miał o tym pojęcia. Urządziliśmy wszystko
zręcznie, nikt się w niczym nie spostrzegł. W obozie nie było nikogo. Drużynowy poszedł
z „Niedźwiedziami", druh lekarz z „Krukami". Nasz przyboczny, ten zapobiegliwy kwa-
termistrz, zaginął pewnie na długo, jak to bywało codziennie. Pozostaliśmy sami na
gospodarstwie.

— Świetne — pochwaliłem spróbowawszy drobinę. Niezadługo dojdą. Ależ

sprawimy im niespodziankę!

Piętek, stojący obok, pokraśniał z zadowolenia. W śnieżnobiałym fartuchu, jak

przystało na naczelnego kucharza, prezentował się okazale. Że się wszystko udało, była w
tym niemała jego zasługa.

Zajrzałem jeszcze do kotła z zupą, potem obserwowałem przez chwilę skrobaczy

obierających ziemniaki i wreszcie skierowałem się do naszego stolarskiego warsztatu.
Ułożyłem na nim jedną z tych tajemniczych desek czterometrowych, sprawdziłem
ponownie wymiary i zacząłem przyrzynać. Pokazał się wkrótce Kaźmierczak, pracujący
do tej pory sumiennie przy porządkowaniu, obozu.

--- A, jesteś! — ucieszyłem się głośno, że tamte prace ukończył tak szybko. —

Przygotuj w takim razie dulki i dziób.

Gdy przyciąłem z kolei drugą deskę i obheblowałem, zgłosił się do roboty Janicki.

— Wyrób wiosła — poleciłem mu krótko, gdyż ten doskonale orientował się w

takiej robocie.

Nieco później zjawił się jeszcze jeden pomocnik, więc praca poszła jak z płatka.

Było zresztą wszystko dobrze przygotowane. Codziennie coś tam majstrowaliśmy
ukradkiem, toteż po godzinie mogliśmy przystąpić już do składania.

— Gotowe — zameldował pierwszy Kaźmierczak.

Wziąłem od niego dziób, ułożyłem na ziemi i przystawiłem deski. Pasowało jak

ulał. Zaczęła rozpierać mnie radość.

— Gwoździe, śruby i młotek! — zakomenderowałem wesoło.

Dałem między deski rozporki, końce przyśrubowałem do kloca mającego stanowić

dziób, a potem przymocowałem rufę. Wyprostowałem się bardzo zadowolony. Nasze
niezwykłe dzieło zaczęło nabierać kształtów. Po godzinie zaś dalszej pracy leżała przed
nami prawdziwa łódź, zbudowana według najlepszych wzorów sztuki pionierskiej.

Był to mój dawny pomysł. Zrodził się on jeszcze w czasie zimowych wieczorów,

gdy układałem plany zajęć w obozie. Cieszyłem się nim z góry przez wiele miesięcy i
przewidziałem najdrobniejsze szczegóły. Wszystko więc miałem przygotowane. Nawet
litery na nazwę.

Uszczelniliśmy spojenia pakułami i smołą, a potem zaczęliśmy malować. Gdy

zakończyliśmy i tę pracę, a śliczny, zielony napis: „Czajka" odbił się wyraźnie od tła,
chłopców ogarnęło szaleństwo. Wszyscy zapomnieli na chwilę o swych zajęciach. Zbliżył
się nawet uroczyście Piętek z warząchwią w ręku, pomedytował, pokiwał głową, a potem
razem z innymi zaczął wyczyniać harce.

Przerwał tę zabawę wartownik. Rzucił ostre ostrzeżenie, na skraju puszczy ukazały

się zaraz „Niedźwiadki". Podbiegłem z pośpiechem do kuchni, zdjąłem szybko pokrywę i
dotknąłem ziemniaków. Na szczęście już były miękkie. Gdy zaś pojawiły się „Kruki",
grzybki poszły natychmiast na stół. Przy wtórze radosnych pohukiwań i niezliczonej
ilości wiwatów rozpoczęła się nasza pierwsza, prawdziwie harcerska biesiada.

Dzień upłynął bardzo przyjemnie. Natomiast w nocy obudził nas znowu ten

przeraźliwy, szaleńczy krzyk. Tym razem zabrzmiał jeszcze groźniej i tak potężnie,, że,
zdawało się, cała puszcza zerwie się za chwilę na nogi. Drużynowy wezwał do siebie
zastępowych, lecz innym nie pozwolił wychodzić z namiotów. Zresztą wkrótce wszystko
wróciło do zwykłego porządku. Krzyk powtórzył się trzykrotnie i zginął. Nad polaną i

lasem zaległa normalna cisza.

Rano, gdy zasiedliśmy do śniadania, słowa padały rzadko, czuło się wyraźnie

zdenerwowanie. Tylko druh lekarz zachowywał się zupełnie beztrosko.

— Uszy do góry! — pognał nas ostro. — Podjeść porządnie, nic nie zostawiać.

Czeka nas ciężka robota.

Ostrzeżenie przyszło w porę, bo rzeczywiście ten i ów stracił apetyt i udawał tylko,

ż

e je. Teraz twarze nieco się ożywiły i na lekarza skierowały się zaciekawione spojrzenia.

— Będziemy szukali dziś ducha — ten znów zażartował, przykładając

tajemniczym ruchem palec do ust. No, ale to już nie moja sprawa — zastrzegł
natychmiast. — Druh drużynowy powie wam resztę.

Okazało się, że mamy wystąpić całą drużyną przeciwko nocnemu gościowi.

Pokręciłem głową z powątpiewaniem. Wiedziałem już o nim coś niecoś i nie uważałem
tego za łatwe zadanie. Nie traciłem jednak nadziei. Co innego, gdy atakuje się wielkim
oddziałem, a co innego, gdy występuje jedynie zastęp, traktujący zresztą sprawę jako
zagadnienie uboczne.

„Kruki" wyruszyły pierwsze, miały bowiem tego dnia pełnić dyżur w obozie.

Zastąpiłem ich przy sprzątaniu. W godzinę później, gdy wrócili, my wyruszyliśmy z
kolei. Tamci oczywiście nic nie znaleźli. Nie zraziłem się tym niepowodzeniem i raźnie
skierowałem się w las. Tuż na skraju wpadliśmy na nasze „Niedźwiadki". Trzeba
przyznać, że chociaż to szkraby, prowadzili badania prawidłowo i spisywali się dzielnie.
Zaglądali pod każdy pień, sprawdzali skrupulatnie najdrobniejszą roślinkę, kontrolowali
korę i liście. Co zaś najważniejsze —i bardzo zręcznie unikali wszelkiego deptania.
Pracowali, słowem, po harcersku, fachowo.

Pokręciłem się przez chwilę między nimi ze swoimi „Czajkami" i poszedłem dalej.

Tu nie miałem nic do roboty. Zorientowałem się od razu, że sprawa przedstawia się
gorzej aniżeli poprzednio. Wtedy odkryliśmy przynajmniej ślady stąpania. Dzisiaj nie
było nic. Borowiny pięły się w górę, listki traw wyglądały normalnie, mech nie zdradzał
najmniejszego dotknięcia; Należało zastosować bardziej skomplikowane metody, jeśli
chciało się uzyskać wyniki. Wysunąłem więc zastęp o sto kroków do przodu, rozrzuciłem
go w tyralierę i skręciłem w lewo, posuwając się łukiem w stronę obozowej polany.

— Kto coś spostrzegł? — spytałem, gdy dowlekliśmy się wreszcie do niej.
Nikt się nie odezwał. Siadów nie było.
Znowu sto kroków naprzód i drugi łuk, tym razem w przeciwnym kierunku. Potem

jeszcze sto kroków i tak dalej, bez chwili wytchnienia. Wyrachowanie było zupełnie
proste. Ten, kto krzyczał w nocy, powinien stawać się mniej ostrożny w miarę, jak
oddalał się od obozu. Niestety i ta metoda zawiodła. Nie była to chyba czworonożna
istota, lecz ptak. Natrafialiśmy wprawdzie niejednokrotnie na najrozmaitsze tropy, lecz
nie miały one nic wspólnego ze sprawą: pochodziły od zwierząt, przebiegały dość
przypadkowo. Inne, które znajdowaliśmy na drodze mijanej przez nas dwukrotnie za
każdym łukiem, były pozostawione przez ludzi dobrze nam znanych i nie zbaczały z raz
obranego kierunku.

Oddaliliśmy się już chyba z półtora kilometra, gdy niespodziewanie gdzieś z boku

rozległ się piskliwy głos czajki. Pobiegłem w tę stronę, spostrzegłem Rubla. Był to

niepokaźny chłopaczek, słynący z wielkiej bystrości.

— Druhu zastępowy — zameldował nie ruszając się z miejsca — ślad!

Stał karnie na stanowisku, jak należało robić w takich wypadkach, i spoglądał z

przejęciem w ziemię. Poszedłem za jego wzrokiem. Znajdowaliśmy się właśnie w dość
rzadkim, niewysokim lesie o piaszczystym, silnie wysuszonym podglebiu. Naokoło
rozpościerały się kępy mchu, tworząc raz zielonkawe, to znów sino-niebieskie plamy,
poprzetykane tu i ówdzie płaszczyznami piasku. Jedna z nich wyglądała tak, jakby prze-
jechał ktoś po niej szeroką szczotką. Przyjrzałem się jej uważnie.

— Tak — potwierdziłem ;— to ślad. Przeciągano tędy gałęzie.

— Ale nie miały one szpilek. A my jesteśmy przecież w lesie iglastym.

Podniósł z ziemi dwa listki brzozy. Zaczepiły o mech i pozostały na miejscu. Były

tylko zwiędnięte, co świadczyło, że pochodziły z niedawno zerwanej gałęzi. Chłopak
rzeczywiście był spostrzegawczy. Popatrzyłem na niego z uznaniem i przytaknąłem w
milczeniu.

— Z tego wynika — wyjaśniał coraz goręcej — ze tę gałąź przyciągnięto tutaj z

daleka. A po co? Aby zatrzeć swój trop!

Możliwe. Świadczyłoby to jednak, że działał tu człowiek znający się na

podchodzeniu, tropieniu i śladach. A takich ludzi przecież tutaj nie było. Tak przynaj-
mniej zapewniał kwatermistrz. Zresztą istniała i inna wątpliwość. Jeśli przyjmiemy, że
gałąź wlókł ten, który wydawał krzyk, to dlaczego skierował się w las? Dlaczego nie udał
się do jeziora? Chyba, że był człowiekiem miejscowym...

Nie można wykluczać żadnych możliwości, gdyż wtedy łatwo o błąd. Należało być

jednak ostrożnym.

— Ślad istotnie zaginął pod liśćmi — potwierdziłem. Wygląda na to, że

rzeczywiście starano się go ukryć, gdyż nigdzie nie widać żadnych odcisków stóp. Może
to być jednak tylko przypadek. Ten, kto ciągnął gałąź, mógł mieć i inny cel. Na przykład
chciał coś nią przykryć, właśnie tu, w „Suchym Lesie".

Rubel stropił się nieco. Pomyślał chwilę i rozpogodził się szybko.

— Jeśli tak było — odezwał się z werwą — to musi znajdować się ona w pobliżu.

Poszukamy. Ten las nie jest bardzo rozległy.

Spojrzałem na niego bacznie.

--- A wiesz — zapytałem powoli — gdzie obecnie jesteśmy?

--- Oczywiście. Na prawo, o trzysta kroków, znajduje się dobrze nam znany

Omszony Głaz.

Zrobiło mi się bardzo przyjemnie. Miałem powód do dumy, bo to był przecież

harcerz z mojego zastępu. Orientował się świetnie.

Suchy Las był rzeczywiście niezbyt rozległy. Przeszliśmy go we wszystkich

kierunkach. Nieco dalej trafiliśmy znowu na smugę widniejącą wyraźnie na piasku, ale to
było już wszystko. Ten, kto ciągnął gałąź, nie porzucił jej nigdzie i tylko dokładnie
zamazał ślady. Wyglądało na to, że Rubel istotnie ma słuszność. Musiałem jednak
przerwać dalsze poszukiwania, bo nadchodziło południe.

— Pii-wiit! Pii-wiit!... — zacząłem przywoływać naśladując głos czajki.

Chłopcy nadbiegli szybko ze wszystkich stron. Przeliczyłem ich odruchowo.

Brakowało Piętka.

— Pii-wiit! Pii-wiit!... — wezwałem teraz donośniej.
— Nikt nie odpowiedział. Poruszyłem się niespokojnie.

To nie zdarzyło się jeszcze w naszym zastępie. Musiało zajść coś niezwykłego, chłopak
bowiem był solidny i karny. Rozrzuciłem wszystkich po lesie, rozbrzmiały znowu
nawoływania. Po dziesięciu minutach zarządziłem powtórnie zbiórkę. Znowu nie było
Piętka...

Opanowałem siłą wzburzenie. Sytuacja stała się nieprzyjemna. Nabrałem w płuca

powietrza.

— Kierunek: Omszony Głaz! — zakomenderowałem donośnie.

Chłopcy, choć trochę przygnębieni, poruszyli się jednak raźnie. Wyczuli, że mam

gotowy jakiś plan, a to zawsze dodaje ducha. Istotnie nie szedłem tam bez powodu.
Znałem dobrze Piętka i wiedziałem, że ma dużo zdrowego rozsądku, a przy tym jest
wypróbowanym harcerzem. Jeśli wróci do Suchego Lasu i nas nie znajdzie, skieruje się z
pewnością do punktu najlepiej nam znanego w tej okolicy.

Gdy znaleźliśmy się przy głazie, zarządziłem wypoczynek, sam zaś co pewien czas

powtarzałem wezwanie. Padł wreszcie odzew. Zabrzmiał słabo z zupełnie innego
kierunku, niż spodziewaliśmy się, ale nie mogło być wątpliwości: to „Czajka".

Odezwałem się raz i drugi, aby wskazać drogę, tamten mi odpowiedział. Naraz

przestał mi się podobać ten głos. Uświadomiłem sobie nagle, że wcale się nie przybliża.
Kie licho? Czyżby to była prawdziwa czajka ze skrzydłami, która postanowiła
przeprowadzić z nami złośliwą gawędę?...

Powtórzyliśmy hasło całym zastępem, lecz nic nie pomogło. Odzew przyszedł,

wcale jednak nie świadczył o zmianie położenia. Postawiłem zastęp na nogi.

— Za mną! — zdecydowałem się szybko.

Nie wątpiłem już, że to musi być Piętek. Ptak nie odpowiadałby tak regularnie na

każde nasze wezwanie. Coś tam musiało się stać. Chłopak widocznie nie może ruszyć się
z miejsca...

Rzeczywiście tak było. Spadł mi kamień z serca, gdy go wreszcie spostrzegłem.

Nie przytrafiło mu się żadne nieszczęście. Stał nieruchomo, czujny i poważny jak zwykle.
Zameldował pogodnie:

— Druhu zastępowy, ślad. Dobrze nam znany ślad!

W ostatnich słowach wyczuło się nutę triumfu. Dopadłem go w jednej chwili.

Grunt był w tym miejscu zapadły, wilgotny, doskonale znać było na nim odciski stóp.
Ktoś tu niedawno przechodził, zgnieciony mech jeszcze nie zdążył się wyprostować.
Przykląkłem, starając się jak najwięcej odczytać. Człowiek w obuwiu. Starszy człowiek,
tak można było sądzić z wymiarów. Jedna podeszwa normalna, nie przedstawiała nic cie-
kawego... Druga... Aha, zagłębienie! Przeszedł mnie nagle dreszcz. Przecież to łata! Łata
na prawej podeszwie, od zewnątrz!...

— Poznałeś? — zapytałem spoglądając ciepło na Piętka.

Skinął głową. Widać było, że rad jest z pochwały, którą wyczytał w tonie mych

słów. Zaczął mi opowiadać. Spostrzegł drobne oznaki, gdy znajdowaliśmy się w Suchym
Lesie, więc za nimi podążył. Zatoczył po tropie szeroki łuk i dlatego początkowo nas nie
usłyszał.

— Ha, koło zaczyna się powoli zamykać! — ucieszył się głośno Janicki z tego

wielkiego odkrycia. — Ten człowiek znajdował się w miejscu pożaru, ten sam straszy nas
po nocach i zaciera za sobą ślady. Ciągnął gałąź za sobą, pragnąc wyprowadzić nas w
pole. Gdy doszedł do wniosku, że nie potrzebuje się ukrywać, wyzbył się ostrożności.
Teraz go na pewno złapiemy.

Wielu mu przyklasnęło, inni natomiast, widząc, że nie zabieram głosu w tej

sprawie, zachowali również milczenie. Ruszyliśmy dalej. Obecnie nie natrafialiśmy na
większe trudności. Trop pojawiał się często, ten, kto go zostawiał, nie ukrywał wcale swej
obecności. Kierunek był zresztą wyraźny — prowadził wprost do jeziora.

Sądziłem, że uda się nam dogonić tajemniczego człowieka, wszystko bowiem

ś

wiadczyło, że przeszedł tędy niedawno. Dotarliśmy wreszcie do wody. Nie wsiadł do

czółna. Szedł dalej brzegiem, oddalając się coraz bardziej na południe od naszego obozu.

Przystanęliśmy, aby trochę odetchnąć. Rzuciłem okiem przed siebie. Wydało mi

się naraz, że hen, w dali, przemknęło coś w rodzaju ludzkiej sylwetki. Mignęła na chwilę
i znikła zaraz poza krzakami. Wkrótce jednak pojawiła się znowu. Wytężyłem wzrok. To
rzeczywiście był człowiek. Zeszedł teraz niżej, do brzegu. Przechylił się silnie,
przytrzymał gałęzi i skoczył nagle do wody...

Oczywiście było to tylko złudzenie. Skrył się jedynie poza nierównościami terenu,

lecz zaraz ujrzałem go znowu. Siedział w łodzi poruszając szybko wiosłami. Niestety,
oddalał się w przeciwnym kierunku.

Spojrzałem na zegarek. Było wpół do dwunastej.

— No cóż... — westchnąłem. — Musimy wracać. I tak się spóźnimy na obiad.

Chłopcy wcale nie byli z tego zadowoleni.

--- Jak to? — wykrzyknął Malczak. — Nie zakończyliśmy przecież roboty!

--- Tamten odpłynął — wyjaśniłem bez przekonania. — Nie dogonimy.

Odległość istotnie była zbyt wielka. Tajemniczy osobnik, jakby wyczuwając, że

jest pod obserwacją, silniej uderzył wiosłami w wodę. Łódź oddalała się szybko.

Malczak nie miał jednak zamiaru ustąpić.

— Może to ktoś inny — wysunął najpoważniejszy argument. — Przecież stąd go

prawie wcale nie widać. Należy sprawdzić, czy to rzeczywiście „Łatana Podeszwa".

Dał mu więc przy okazji nazwisko. Hm. „Łatana Podeszwa"... Dobrze dobrane,

niech więc zostanie. Popatrzyłem badawczo na chłopców: przytakiwali Malczakowi
gorliwie. Przestałem się przeciwstawiać. Sprawa była istotnie bardzo poważna, obiad
może w takich przypadkach poczekać. Ruszyliśmy z pośpiechem naprzód.

Nieznany wioślarz zniknął poza zakrętem i nie zobaczyliśmy go więcej. Natomiast

przekonaliśmy się wkrótce, że to ten sam człowiek, którego ścigaliśmy po tropie i który
kręcił się kiedyś w pobliżu ogniska pożaru. Tam, gdzie zsunął się do wody, pozostał
również wyraźnie odbity ślad. Odpłynął na płaskiej łodzi rybackiej.

Gdy wracaliśmy, byłem bardziej zamyślony niż zwykle. Natrafiliśmy więc

wreszcie na jakąś określoną osobę. Nie zachowywała się ona normalnie. Wszystko wska-
zywało na to, że zaczyna ona ciążyć nad naszym życiem, chociaż bynajmniej nie
zgadzałem się z opinią, Janickiego, że należy przypisać jej wszystko. Szkoda, że nie
ujrzeliśmy jej z bliska...

Westchnąłem lekko i raz jeszcze skupiłem uwagę na dostrzeżonej poprzednio

sylwetce. Wyglądała na przygarbioną. Ruchy jej były ostrożne, powolne, krok niezbyt
ś

miały. Świadczyłoby to, że mieliśmy do czynienia z człowiekiem w podeszłym wieku.

Pokręciłem niepewnie głową. Dziwnie to nie pasowało do moich innych wyliczeń.

Pracowite dni

W

ciągu następnych dni musieliśmy odsunąć się od tej sprawy, gdyż spadły na

nas różne nieoczekiwane zajęcia. Druh kwatermistrz, jak już wspomniałem, był
człowiekiem bardzo obrotnym. Niespodziewanie ubił jakiś interes z przedsiębiorstwem
państwowym „Las". Nazajutrz po nieudanym pościgu za Łataną Podeszwą zjawiły się w
obozie ciężarówki, z których wyładowano kilkadziesiąt pustych beczułek. Zaczęliśmy
napełniać je lisiczkami. Było ich mnóstwo w niektórych zakątkach puszczy, a że znaliśmy
ją nie najgorzej, więc żniwa były bardzo obfite. Dowiedzieliśmy się przy tej sposobności,
ż

e zbieramy na eksport. Te grzyby, uważane w kraju za gatunek podrzędny, za granicą są

bardzo cenione. Soliliśmy je, wieczorem zaś samochody zabierały napełnione po brzegi
beczułki i odwoziły do miejsca skupu.

Cieszyliśmy się z tej roboty. Zbieranie grzybów stanowi wielką przyjemność, a i

pożytek był z tego niemały: powiększaliśmy tą drogą fundusz naszej drużyny. Ta praca
pociągnęła jednak za sobą inne. Dojazd do obozu był trudny, dróżki pełne wybojów.
Obecnie, gdy komunikowaliśmy się często ze światem, trzeba było je wyrównać.
Zasypywaliśmy, więc dziury, w miejscach podmokłych układaliśmy faszynę, tam zaś,
gdzie sączyły się strugi, zbudowaliśmy nawet dwa mostki

Oczywiście na tym się nie skończyło. Gdzieś w okolicy wybuchł znów pożar, a

chociaż na szczęście ugaszono go szybko, to czujność wzrosła. Do ochrony lasu
mobilizowano ludność we wszystkich osiedlach, ogłaszano apele do turystów i
wczasowiczów. Zrozumiałe, że nas też nie zabrakło w tej akcji. Wartownik nad brzegiem
jeziora ostrzegał każdy przepływający kajak czy łódź przed niebezpieczeństwem pożaru.
Nasze patrole przebiegały od samego rana wielkie przestrzenie, badając uważnie teren i
zakopując w ziemi szczątki, które pozostawiają po sobie różni niechluje. Wszelkie ślady
ognisk sprawdzaliśmy z największą uwagą.

Lisiczki skończyły się po trzech dniach. Te, które były, wyzbieraliśmy. Inne nie

rosły. Wiadomo — sezon. Był i przeminął. Samochody przestały przyjeżdżać,
zbieraliśmy teraz tylko na własne potrzeby. Grzyby pojawiały się na stole często, ale nie
brakowało też i innych leśnych produktów. Któregoś dnia „Kruki" uraczyły nas pierogami
z jagód, za to „Czajki" zrewanżowały się natychmiast knedlami z malin. Uf, co za
smakołyk! Rekord pobiły jednak „Niedźwiedzie", przygotowując kompot z poziomek.
Gdzie te szkraby je wynalazły, nikt nie miał najmniejszego pojęcia. Krzaków było
wprawdzie wszędzie dużo, ale już bez owoców. Dawno opadły. Nic, więc dziwnego, że
wszystkie nasze zasługi zmalały wobec takiego cudu. Mali spryciarze zaś uśmiechali się
tylko, a nazajutrz, chociaż kuchnia już do nich nie należała, postawili przed każdym
uroczyście talerzyk poziomek w śmietanie!

Był to miły gest i przyjęliśmy go huraganową owacją. Niestety, „Czajki" radowały

się krótko, potem twarze ich spochmurniały. Domyśliłem się od razu, co im psuje apetyt.
Ambitne to były sztuki. Nie w smak im poszło, że ich ktoś inny pozbawił nagle
pierwszeństwa. Szczególnie Piętek był osowiały i nieswój. Gdy zakończyliśmy posiłek,
pokręcił się przez chwilę przy stołach, a potem nieznacznie przysunął się do mnie.

--- Druhu zastępowy — szepnął z przejęciem — coś-trzeba wymyślić.

--- Trzeba — zgodziłem się z nim natychmiast, bo przecież także byłem „Czajką",

więc i we mnie zawrzała krew. — Co radzisz?

Bez słowa wskazał głową na szemrzące cicho jezioro. Zrozumiałem bez słów. Sam

o tym myślałem od dawna. Próba jednak mogła okazać się ciężka. Bałem się trochę o
„Czajki".

— To nie jest proste — rzekłem z wahaniem. — Trzeba wstawać wcześnie,

marznąć i okazać niezwykłą cierpliwość...

Niechcący dolałem oliwy do ognia. Piętek aż poczerwieniał.

— Więc druh sądzi, że nie potrafimy się na nią zdobyć? — wpadł na mnie

czupurnie. — Czy to my bedłki? Mamine synki?

Nie wziąłem do serca tego wzburzenia. Chłopak był szczery jak złoto, a honor

zastępu cenił bardzo wysoko. Takich należy szanować. Zdecydowałem się szybko.

— Pogadaj z chłopcami — przemówiłem jednak ostrożnie. — Wyjaśnij im

wszystkie trudności. Jeśli zgodzą się, nie będzie żadnych kłopotów. Postaram się o
potrzebne przyrządy. Pamiętaj tylko, że nie wolno dopuścić do kompromitacji.

Odszedł z podniesioną głową, jakby się na mnie obraził. Ponieważ wiedziałem z

góry, jaka będzie odpowiedź, udałem się zaraz do kwatermistrza. Złożyłem mu na piśmie
zapotrzebowanie na nieodzowne przedmioty. Trzeba je było zakupić.

— Druhu przyboczny — kończyłem w postawie służbowej, jak wypadło przy tak

poważnej rozmowie proszę w tym przypadku o tajemnicę. To musi być niespodzianka.

Kwatermistrz łypnął na mnie figlarnie okiem. Zawsze był wesołym człowiekiem.

— W porządku — odparł pogodnie. — Wydatek spory, ale pewnie się nam opłaci.

Hm — zafrasował się nagie — do tego jednak potrzebne jest zezwolenie.

Machnąłem niedbale ręką.
Druh da sobie z tym radę — mruknąłem dość poufale. — Nie takie sprawy

załatwiało się w życiu.

Był to zwrot, którego często używał. Uśmiechnął się zadowolony. Pogawędziliśmy

jeszcze chwilę, a potem udałem się do swego zastępu. „Czajki" popatrzyły na mnie z
wielkim przejęciem. Widocznie Piętek już zrobił swoje.

— No, jak tam? — spytałem cicho. — Zabierzemy się do tej roboty? Wytrwacie?

Skinęli tylko głowami. Tak, „Czajki" nie lubiły używać słów, gdy nie było

koniecznej potrzeby. Przyjrzałem im się uważnie. Zaczerwienione twarze i błyszczące
oczy mówiły wiele. Doszedłem do wniosku, że nie potrzeba się niczego obawiać. Zastęp
był jednolity i zwarty. Taki nie załamuje się łatwo.

W porannej mgle

B

yło jeszcze ciemno, gdy wysunęliśmy ślę nieznacznie z namiotów. Świeże,

ożywcze, przesycone silnie wilgocią powietrze przyjemnie chłodziło czoła. Nad jeziorem
snuła się mgła. Byliśmy boso. Druh lekarz twierdził stale, że to bardzo zdrowo, a poza
tym buty były nam niepotrzebne. Mieliśmy pracować przecież na wodzie.

Padły hasła, wartownicy popatrzyli na nas z pewnym zdziwieniem. Zepchnęliśmy

czółno, usadowiliśmy się w nim ostrożnie, plusnęły wiosła. Skierowaliśmy się na
południe. Minęliśmy pogorzelisko i tu skręciliśmy do brzegu. Nikt jednak nie wysiadł.
Rozpoczęliśmy natomiast tajemnicze obrządki. Delikatnie rozsunięto pochylone nad
wodą krzaki: ukazał się głęboki otwór, ginący w mroku. Wywierciliśmy go wczoraj.

— Wyciągaj! — zwróciłem się do Janickiego, który siedział na rufie w

najwygodniejszej do tego celu pozycji.

Unieruchomiliśmy łódź trzymając się silnie gałęzi. Ze skrytki, jedno za drugim,

zaczęły wysuwać się długie wędziska. Było ich razem dwadzieścia. Gdy wydobyliśmy
ostatnie, schwyciliśmy znowu za wiosła. Dopiero kilometr dalej wysiedliśmy na ląd.

Komendę objął teraz Malczak. Znał się dobrze na rybołówstwie. Często chodził

ojcem na podobne w, prawy i zdołał się niejednego nauczyć. Wyszukał stanowiska,
rozmieścił ludzi, dopilnował założenia przynęty i zaczęliśmy zarzucać. Chłopcy
przysiedli w kucki obserwując czujnie pływaki.

— Jest! — wykrzyknął nagle Rubel i szarpnął wędki; do góry.
U końca rzeczywiście trzepotała się spora płoć. Malczak pomógł zdjąć i wrzucił do

kosza. Potem splunął za siebie i popatrzył surowo na Rubla.

— Nie będziesz dobrym rybakiem — mruknął niechętnie. — Za dużo gadasz.

Ryba ucieka, gdy słyszy krzyk.

To splunięcie i ostra przemowa uczyniła na wszystkich głębokie wrażenie.

Naokoło zaległa cisza. Ryby brały często, ale odtąd co najwyżej padło tu i ówdzie ciche
westchnienie szczęścia. W milczeniu zdejmowano z haczyków i w milczeniu
przyjmowano klęskę, gdy się zdobycz urwała.

Pracowaliśmy tak może z pół godziny, gdy Malczak doszedł do wniosku, że należy

poszukać lepszych stanowisk. Wybrał niewielką zatoczkę ze sterczącymi nad wodą
wykrotami. Trafił wspaniale. Ryby wyskakiwały jedna za drugą, zwiększały się szybko
nasze zapasy. Miejsce było doskonałe, a i chłopcy nabrali wprawy. Praca posuwała się
raźnie.

Za nami, w borze, rozległ się świergot ptasi. Puszcza budziła się powoli do życia.

Pojaśniało. Zanikały opary, rzedła powoli mgła.

— Druhu zastępowy — podbiegł do mnie niespodziewanie Kaźmierczak —

człowiek w lesie!

Stał do tej pory na najdalszym stanowisku, na małym cyplu wysuniętym w wodę.

Miał więc najlepszą widoczność. Osadziłem swą wędkę w ziemi, jak to Malczak zrobił z
wieloma innymi, i poszedłem sprawdzić meldunek. Rzeczywiście ujrzałem w dali
człowieka. Pochylił się właśnie i zaczął zakopywać coś w ziemi. Gdy się wyprostował,
uderzyło mnie coś znajomego w ruchach i w całej jego postawie. Jakaś ociężałość, coś
starczego biło z tej słabo widocznej postaci. Podszedłem do Piętka.

— Obejmiesz komendę nad zastępem na czas mojej nieobecności — powiedziałem

do niego. — Czuwajcie nad naszymi wędkami.

Zabrałem Kaźmierczaka i pobiegliśmy. Unikałem otwartej przestrzeni kryjąc się

starannie wśród krzaków i drzew. Nieznany człowiek stał ciągle w tym samym miejscu i
kopał; szara, zamazana we mgle sylwetka zarysowywała- się coraz wyraźniej. Niestety,
nie dobiegliśmy jeszcze do połowy drogi, gdy znikła. Przystanąłem zdyszany, sądząc, że
się za chwilę ukaże.

— Odszedł — mruknął mój towarzysz, gdy po kilku minutach nie zmieniło się nic.

— Nie warto czekać.

W jego głosie zabrzmiało zniecierpliwienie. Jednakże miał słuszność. Ruszyliśmy

znowu, zwiększyłem teraz ostrożność. Tamten mógł iść przecież w naszym kierunku. Nic
się jednak nie stało. Nie dostrzegliśmy nikogo, żaden podejrzany szmer nie zamącił ciszy
porannej. Przysunąłem się bliżej do brzegu i wychyliłem ostrożnie zza krzaka.
Wymierzyłem dobrze. O kilka kroków przede mną ziemia była wzruszona i udeptana.
Tajemniczy człowiek stał właśnie w tym miejscu, gdy zobaczyliśmy go po raz pierwszy.

Poczekaj — szepnąłem do Kaźmierczaka, który chciał ruszyć dalej. — Najpierw

sprawdzimy wszystko.

Rozejrzałem się czujnie po okolicy. Wszędzie panował spokój zupełny, nigdzie

ż

adnego ruchu. Jezioro chlupotało łagodnie. Gdzieś z boku doszło skrzeczenie wrony.

Wkrótce zacząłem również rozróżniać dobiegające coraz donośniej z puszczy głosy, nad
którymi górowało zapobiegliwe stukanie dzięcioła. Było już jasno. Słońce kryło się
wprawdzie jeszcze za borem, ale coraz silniej bił w niebo jego złocisty blask. Dzień
zapowiadał się pięknie.

Trzeba było zaryzykować. Nieprzyjaciel, jeśli istotnie był to nasz nieprzyjaciel,

mógł się wprawdzie gdzieś kryć, ale nie było innego wyjścia. Jeśli nas obserwuje, trzeba
mu się pokazać. Ułamaną gałęzią zacząłem rozgrzebywać skopaną ziemię. Coś tam
zaszeleściło w głębi, ukazał się rąbek gazety. Pracowałem z coraz większym pośpiechem.
Dwa papierki od cukierków, znowu papier, ale tym razem zwykły, do pakowania. Kilka
drobnych kosteczek i rozbita butelka. To wszystko!

Patrzyliśmy zdumieni. Ten człowiek, którego obserwowaliśmy, nie miał wyglądu

turysty. Musiał mieszkać gdzieś tutaj w pobliżu, niewątpliwie był człowiekiem
miejscowym. Cóż, więc tu robił tak wcześnie? Rybak?... Nie, to niemożliwe. Nie miał
przy sobie sieci ani wędziska. Strażnik? Też wykluczone, nie był przecież w mundurze.
Znaliśmy zresztą okolicznych leśników i straż, wszyscy byli młodzi i energiczni. Spojrza-
łem pytająco na Kaźmierczaka.

— Musiał tu jeść śniadanie — zauważył sprawdziwszy raz jeszcze wszystko. —

Ale to porządny człowiek. Niczego nie pozostawił na wierzchu.

Tak to wyglądało na pozór. Chłopak nie zadał sobie jednak pytania, co ten

człowiek robił tu w nocy, tak daleko od ludzkich osiedli? Nie wybrał się chyba na spacer
dla przyjemności.

— Chodźmy jego tropem — mruknąłem. — Zobaczymy, co stało się dalej.

Teren był niski, bujnie porośnięty trawą; było tu dość wody i światła. Gęsta rosa

pokrywała wszystko, toteż stopy wybijały jakby pieczęcie. Zbadaliśmy otoczenie.
Człowiek przybył tu z lasu. Teraz posuwał się brzegiem. Niekiedy przystawał i kręcił się
naokoło, jakby szukał czegoś wśród krzewów i drzew. Nie zmieniał jednak zasadniczego
kierunku.

— Łatana Podeszwa! — ucieszył się nagle Kaźmierczak, który wysunął się

naprzód.

Nie zaskoczyła mnie ta wiadomość. Czułem od początku, że ten pościg zakończy

się właśnie takim odkryciem. Siad, który mieliśmy przed sobą, świadczył o tym
wymownie. Nie zatrzymałem się nawet przy nim.

Po dziesięciu minutach natrafiliśmy na coś ciekawego. Teren był zdeptany,

rozrzucony popiół dowodził, że ktoś tu rozpalał niedawno ognisko. Pośrodku widniała
gruba warstwa świeżo skopanej ziemi.

— Sprawdź, co jest w środku — poleciłem Kaźmierczakowi.

Poruszył ziemię patykiem, podważył bryłę, a potem szybko zaczął wgrzebywać się

w głąb. Coś załaskotało mnie w nozdrzach, wciągnąłem silniej powietrze. Oczywiście, to
swąd. Taki ciężki, duszący swąd, jaki rozchodzi się zawsze, gdy nie dopalone węgle
poleżą przez pewien czas pod wilgotnym pokryciem.

— O, jeszcze butelka! — zawołał po chwili Kaźmierczak. — I puszka od konserw,

i...

Tak, znajdowało się tam wszystko, co pozostaje po opuszczonym obozowisku. To

już nie było ciekawe. Kazałem zagrzebać i udeptać na nowo, sam zaś udałem się w las.
Musiało przebywać tu kilka osób w płóciennych, gimnastycznych pantoflach. Między ich
ś

ladami znalazłem też sporo odcisków Łatanej Podeszwy. Były znacznie świeższe od

tamtych, nie pokryte zupełnie rosą. Sięgały dalej aniżeli ślady turystów. Nie mogło być
wątpliwości: ten człowiek i tutaj czegoś szukał z jakimś niezwykłym uporem.

Podszedłem do brzegu. Dochodzenie należało przeprowadzić do końca.
— Dwa kajaki — objaśnił Kaźmierczak, który zdołał się już uporać z poprzednim

zadaniem i teraz oglądał z uwagą głębokie rysy od kilów. — porządny naród —
pochwalił. — Ognisko zagrzebane, śmieci również, teren zupełnie czysty.

Mnie to nie wydawało się takie proste. Wodniacy nie wożą z sobą szpadli, a co

najwyżej małe saperskie łopatki. Ten zaś, co kopał, używał dużego narzędzia. Takiego
samego, z jakiego korzystał Łatana Podeszwa w miejscu, w którym spostrzegliśmy go po
raz pierwszy. I tam, i tutaj wymierzyłem szerokość.

W zamyśleniu popatrzyłem na wskazówki zegarka.

— Dochodzi szósta — stwierdziłem niechętnie. — Zrobimy szkic terenu i trzeba

będzie na tym poprzestać. Musimy zdążyć na apel.

Połów okazał się nadspodziewanie obfity. Kosz Karolka Osińskiego był

wypełniony po brzegi. Wyładowaliśmy go na skraju obozowej polany i ukryliśmy
starannie w krzakach. Potem już bez pośpiechu, z naręczami chrustu dla niepoznaki,
skierowaliśmy się do naszych namiotów. Jak niespodzianka, to niespodzianka! Czułem,
ż

e przez szpary obserwują nas bacznie podejrzliwe spojrzenia, lecz pozornie nie

zwracałem na to uwagi. Niech tam sobie snują najrozmaitsze domysły. Lepiej będzie
smakował im obiad.

Zaraz po śniadaniu, gdy inne zastępy zniknęły w puszczy, zabraliśmy się do

roboty. Dziś nie byliśmy sami, pozostała w obozie cała komenda. Z konieczności musiała
być dopuszczona do tajemnicy, zresztą ostrzyła sobie pewnie apetyt na rybki. Nikt nie
spodziewał się tak olbrzymiej zdobyczy. Druh lekarz żegnał mnie wczoraj z humorem i
obiecywał niewiele. Teraz był wniebowzięty. Ale najbardziej był zachwycony kwa-
termistrz.

--- Człowieku --- wykrzyknął jowialnie, gdy wreszcie zobaczył kosz — należy ci

się medal za spryt!

--- Nie mnie — poprawiłem go delikatnie — lecz zastępowi „Czajek". Przede

wszystkim zaś druhowi Malczakowi. On nas nauczył łowienia i jego w tym największa
zasługa.

Moi chłopcy pokraśnieli z zadowolenia, bo to zawsze przyjemnie, gdy dowódca

zdaje sobie sprawę, że byłby niczym bez szeregowych. Druh kwatermistrz też to od razu
zrozumiał.

— No tak — przyświadczył natychmiast. — Słuszna uwaga. Więc niech żyją

„Czajki", najwspanialszy zastęp w naszej drużynie!

Wyrzucił czapkę w górę i schwycił ją w locie, a potem sięgnął po kosz. Przeliczył

się jednak z siłami. Za ciężki! Pomógł mu drużynowy.

Zabraliśmy się do czyszczenia. Była to żmudna robota. Łuski na niektórych rybach

były bardzo twarde, nie mieliśmy na ogół wprawy. Na szczęście i w tym przypadku
przyszła nam z pomocą cała komenda. Pracowaliśmy tak może z godzinę, gdy
niespodziewanie wyłoniły się z lasu „Kruki".

— A to co takiego? — drużynowy nie ukrywał swego wzburzenia. — Co tam się

stało? Dlaczego wracają tak wcześnie?...

Przeliczyłem szybko zastęp. Nikogo nie brakowało, nie było rannych. A więc pół

biedy. Nic poważnego.

— Ryby do kosza! — zakomenderowałem. — Oczyścić stół!

Chłopcy uwinęli się błyskawicznie. Rozumieli doskonale, że to żadna

niespodzianka, jeśli ktoś ją odkryje za wcześnie. Kosz zniknął w moim namiocie. Janicki
już zmywał stół, brudne noże zapadły się w wiadrze z wodą, oczyściliśmy w pośpiechu
ręce. Gdy tamci nadeszli, wszystko wyglądało jak na początku. Nikt nie mógł się
domyślić, że ryby były w obozie.

— Druhu drużynowy — zameldował służbiście Jankowski — zniknęło drzewo na

most.

To była zupełnie niezwykła wiadomość. Przestałem się dziwić, że powrócił z

całym zastępem. Miał dziś stawiać mostek w pobliżu pogorzeliska. Wczoraj „Kruki"
przygotowały materiał, wymierzyły go i ociosały, dziś należało tylko zestawić. Jeśli
drzewo zniknęło, rzeczywiście nie miały co robić.

— Co mówią ślady? — drużynowy zadał pytanie, które cisnęło się nam wszystkim

na usta.

Jankowski zmarszczył brwi i wysunął lekko dolną szczękę, jak robił zawsze, gdy

był czymś mocno zirytowany.

— Niczego nie mówią — odparł jednakże z flegmą. W ogóle ich nie ma. Most

ulotnił się jak kamfora.

Drużynowy i inni poruszyli się niespokojnie. Mówił to harcerz, więc należało mu

wierzyć, lecz taka odpowiedź była rzeczywiście niepodobna do prawdy. Przecież most
budowano na terenie podmokłym. Jeśli zniknął, to albo go wyniesiono, albo wywieziono
furmanką. I w jednym, i w drugim wypadku musiał pozostać jakiś znak działania, tym
bardziej, że nie dokonano chyba tej kradzieży za dnia.

Jankowski powtórzył jednak swoje twierdzenie. Drużynowy zamyślił się. Spojrzał

pytająco na druha lekarza, a potem na kwatermistrza.

--- Czyżby znajdowała się w pobliżu jakaś obca drużyna? — zapytał. — To

wygląda na kawał harcerski.

--- Wykluczone! — zaprzeczył stanowczo kwatermistrz. — Jesteśmy sami. Nie ma

w okolicy żadnego obcego obozu, a gdyby nawet przesuwała się jakaś drużyna
wędrowna, też byłbym o tym powiadomiony.

Drużynowy machnął naraz ręką, jakby przestała go interesować ta sprawa.

Przypomniał sobie widocznie, że czeka znacznie ważniejsza robota.

— Nie zastanawiajmy się nad tym chwilowo — oświadczył zwięźle. — Zabierz

„Kruki" — zwrócił się do Jankowskiego — i przeprowadź ćwiczenia w Zapadlinie
Nadbrzeżnej.

Leżała ona dość daleko, więc uspokojony podszedłem do kuchni. Ogień już płonął,

do jednego z kotłów wlewano wodę. Odwróciłem się, szukając oczyma Piętka. W tym
momencie mój wzrok zatrzymał się na Jankowskim. Wyglądał podejrzanie; kręcił się
niby przypadkiem między stołami, lecz widać było, że czegoś szuka. Wzbudziło to we
mnie zrozumiały niepokój.

— Jeszcze nie odszedłeś? — zapytałem udając zdziwienie.

Popatrzył na mnie przeciągle, przyjmując swą zwykłą, nieco teatralną postawę.

— Fenomenalne!... — wycedził powoli, wciągając nosem powietrze. — Jak babcię

kocham, ryby! Kowalu, jak tyś to wszystko urządził?

Zrobiło mi się na przemian gorąco i zimno. Gdybym nie był harcerzem,

zapomniałbym na pewno w tej chwili o wszelkiej godności i przegnał gościa na cztery
wiatry. Czy mogło zdarzyć się coś gorszego? Chociaż wszelkie ślady zostały zatarte, ten
spryciarz wywąchał wszystko!

— Pilnowałbyś lepiej swojego mostu — wybuchnąłem w złości. — Co cię

obchodzą ryby?

To go zabolało. Zakręcił się na pięcie i odszedł jak zmyty. Zrobiło mi się

nieprzyjemnie. W jego słowach nie tylko nie czuło się złośliwości, lecz przebijało wyraź-
ne uznanie. Niepotrzebnie byłem zgryźliwy. I dlaczego? Że umie patrzeć i wyciągać
wnioski?...

Zawstydziłem się sam przed sobą, bo taki brak opanowania nie wyglądał

poważnie. Dopiero, gdy ryby znowu się znalazły na stole, ochłonąłem nieco i zacząłem
krzątać się energicznie, gdyż zrobiło się późno. Zapomnieliśmy wkrótce o wszelkich
innych kłopotach, coraz częściej rozlegał się śmiech. Praca posuwała się błyskawicznie.
Kiedy wreszcie wychyliły się z lasu zawsze punktualne „Niedźwiedzie", na patelniach
skwierczało aż miło. Smakowite zapachy unosiły się wkoło, nie potrzebowaliśmy już
niczego ukrywać.

Dzień ten był dniem naszego wielkiego triumfu. Żeby wypadło uroczyściej,

przygotowaliśmy też dekoracje. Stoły były umajone, dwadzieścia wędzisk wbitych w zie-
mię, z piórami czajek na szczytach, świadczyło wymownie o naszych umiejętnościach
rybackich. Trzeba przyznać, że zarówno „Kruki", jak i „Niedźwiedzie" oceniły to
należycie. Wiwatom nie było końca. Najmilsze jednak wydały się nam pochwalne
pomruki, wydawane w czasie jedzenia. Dowodziły ono, że danie nie tylko było
niezwykłe, ale i smaczne.

Jedynie druh Jankowski zachowywał się nad podziw niemrawo. Początkowo

sądziłem, że nie może nam darować tak wspaniałego sukcesu. Przyniosłem mu osobiście
„repetę", aby go nieco pocieszyć. Uśmiechnął się do mnie z przymusem.

— Widzę — rzekł, starając się nadać głosowi ton żartobliwy — że znaleźliście

jakąś kopalnię ryb. Starczy jeszcze po jednej dla wszystkich?

— Nawet po dwie — uspokoiłem go szybko. Pokiwał głową melancholijnie i

pochylił się nad talerzem. Znowu popadł w zadumę.

— Czym się tak martwisz? — próbowałem go wyciągnąć na słówka, bo żal mi się

zrobiło chłopaka. — Dziś górą „Czajki", a jutro „Kruki". I wam nie brak doskonałych
pomysłów.

Popatrzył na mnie spod oka.

— Sądzisz, że o to mi idzie? — mruknął niechętnie. Nie. Boli mnie ten mostek, w

który włożyliśmy tyle wysiłku. Kto go mógł ukraść? Co to za złodziej, który potrafi tak
umiejętnie zacierać za sobą ślady?

Zmarkotniał bardziej i zajął się rybką. Przestałem go nagabywać. W nastroju

pełnym entuzjazmu zapomniałem o sprawie, która rzeczywiście wyglądała bardzo

poważnie. On nie miał powodu do śmiechu i rozumiałem go dobrze. Jakże w obecnej
sytuacji Jankowski, zastępowy „Kruków", mógł się martwić naszą przewagą, gdy
spotkało go takie nieszczęście?...

Po południu, gdy „Kruki" i „Niedźwiedzie" ruszyły w teren, uprzątnęliśmy szybko

obóz i pozmywaliśmy naczynia. Mieliśmy trochę wolnego czasu, należało go
wykorzystać. Zebrałem zastęp koło swego namiotu.

— Druhowie — zagaiłem — nazbierało się sporo faktów. Pożar, krzyk nocny,

dziwne tropy Łatanej Podeszwy, a teraz ten mostek, który zniknął jak sen. Co o tym
wszystkim sądzicie?

Ten temat omawialiśmy niejednokrotnie. Każdy miał swoje poglądy, Istniały

najrozmaitsze teorie. Należało to wszystko powiązać.

— Sprawa jest jasna — pierwszy zabrał głos Janicki. Włóczy się po okolicy jakiś

osobnik i robi ludziom psikusy. Szczególnie upodobał sobie naszą drużynę.

Tak rozumować było najłatwiej. Szedł po linii najmniejszego oporu.

— Sądzisz więc — wtrąciłem z namysłem — że wszystko, co się stało, zostało

dokonane przez tę samą osobę?

— Na pewno. Gdyby było ich więcej, nie potrafiłyby ukryć śladów. Do tego są

zdolni tylko harcerze, a przecież druh kwatermistrz twierdzi, że nie ma ich w okolicy.

Poparł go Malczak, zwalając winę za wszystko na Łataną Podeszwę. Przeciwstawił

się temu ostro Kaźmierczak, Rubel wtrącił swoje trzy grosze i spór stał się naraz dość
ostry. Zacząłem ich uspokajać. Mój towarzysz z dzisiejszego porannego pościgu znowu
przemówił:

— Widzieliśmy Łataną Podeszwę z daleka. Wyglądał z ruchów na starego

człowieka. Mógłbym uwierzyć, że to on podpalił las. Ale żeby włóczył się po nocy i wy-
dawał szaleńczy krzyk, to mało prawdopodobne. A już z pewnością nie byłby zdolny do
wyniesienia ciężkich bali, przeznaczonych na mostek. Do tego potrzeba siły.

Rozsądne słowa zrobiły swoje. Uciszyło się trochę.

— Jedno jest w tym wszystkim niezrozumiałe — zrobiłem ze swej strony uwagę.

— Jeśli rzeczywiście kryje się za tym Łatana Podeszwa, jaki miałby w tym cel? Tylko
złośliwością tego wytłumaczyć nie można.

Sądziłem, że pytanie będzie zaskakujące, a tymczasem Janicki miał na nie

przygotowaną z góry odpowiedź.

— Wariat — odparł bez chwili namysłu. — Człowiek o zdrowych zmysłach tego

by przecież nie robił.

Nie trafiło mi to do przekonania. Przeniosłem oczy na Piętka. Siedział na boku i do

tej pory nie wtrącał się do rozmowy.

— A ty co o tym sądzisz? — spytałem.

Nie odpowiedział od razu. Należał do tych, którzy wolą trzy razy pomyśleć, zanim

raz otworzą usta, aby zabrać głos w sprawie poważnej.

— Czy ktoś podpalił las umyślnie, czy był to tylko przypadek — odezwał się

wreszcie — tego jeszcze nie wiemy na pewno. A więc nie można twierdzić, że to zrobił
Łatana Podeszwa. Że później jego trop znalazł się w pobliżu miejsca, gdzie ktoś zacierał

ś

lady ciągniętą za sobą gałęzią, również nie daje podstaw do oskarżenia. Istota zaś, która

straszy nas w nocy, musi być lekka. Stwierdziliśmy to przy pierwszym badaniu. Więc i w
tym wypadku nie wchodzi w rachubę Łatana Podeszwa. On jest przecież człowiekiem
dorosłym.

Tak, były to słowa pełne zdrowego rozsądku. Nie można było zaprzeczyć, że w

tym wszystkim Łatana Podeszwa odgrywał jakąś rolę, i chyba bardzo poważną, lecz w
ż

adnym razie nie można go było obciążyć odpowiedzialnością za wszystko. Ktoś tu

jeszcze się krył. Lecz kto?...

Na to pytanie nie mogło być odpowiedzi. Mieliśmy za mało materiału

dowodowego, aby wyciągnąć wnioski. Trzeba więc było czekać cierpliwie, co przyniesie
nam czas.

Tropu jednak Łatanej Podeszwy postanowiłem nie spuszczać z oka. Za często on

się powtarzał.

Człowiek, który utyka

N

azajutrz „Czajki" odmaszerowały do Starej Wsi; Tym razem nie była to już

zwykła wycieczka badawcza, ale dobrze przygotowana wyprawa. W plecakach
dźwigaliśmy gwoździe i młotki, obcęgi, dłuta 1 heble. Siekier ani pił nic zabraliśmy. Te
narzędzia znajdą się z pewnością na miejscu. Żaden gospodarz bez nich się nie obejdzie.

Maszerowaliśmy raźnie, ranek bowiem był chłodny, a poza tym wczorajszy obiad i

uznanie, z jakim spotkaliśmy się z jego powodu, wpłynęły świetnie na humor. Po
dziewiątej wysunęliśmy się z Ponurego Boru.; Ujrzeliśmy przed sobą pastwisko.

— Jakoś dziwnie pusto — zauważył Zdanecki. — Co się tu stało?

Rzeczywiście nie było prawie nikogo. Krowy pasły się stadem jak dawniej, ale

zamiast rozbawionej gromady pastuchów było tylko dwóch chłopców na straży. Stali z
dala od siebie, z rękami wspartymi na kijach, jakby na warcie. Gdy nas spostrzegli, rzucili
na siebie porozumiewawcze spojrzenia i wtedy nareszcie coś zaczęło się dziać. Jeden z
nich pobiegł pędem do wsi. Drugi jednak nie ruszył się z miejsca.

— A gdzie reszta? — spytałem, gdyśmy do niego podeszli.

Pastuch wydawał się wystraszony. Zdziwiłem się trochę, widział nas bowiem

poprzednio i wtedy zachowywał się rezolutnie.

— Zajęci są przy robotach — odpowiedział nieśmiało i dopiero wówczas, gdy

powtórzyłem natarczywiej pytanie.

Popatrzyłem na niego badawczo. No cóż, speszył się pewnie. Co innego

występować w gromadzie, a co innego stać samotnie wobec umundurowanego zastępu.
Zawsze to chłopak wiejski...

Poprzestałem więc na tym i udaliśmy się do osiedla. Zatrzymaliśmy się przy

pierwszej chałupie.

--- Dzień dobry! — powitaliśmy grzecznie gospodynię, stojącą w obejściu. —

Dlaczego tak pusto we wsi?

--- Chłopaki gdzieś się rozbiegły — zaczęła wyjaśniać życzliwie — a ludzie w

polu. Żniwa. Wy tutaj na długo?

W y t a r ł a ręce o fartuch i podeszła bliżej. Była młoda jeszcze, twarz miała

u j m u j ą c ą i szczerą. Wyjaśniłem Jej nasze zadania. Przyjęła to z wyraźnym niedowie-
rzaniem.

— Jak to? — spytała. — Chcecie pracować tak dla przyjemności, bez żadnej

zapłaty?... A znacie się na tym? — dodała ostrzej. — To przecież nie takie proste.

Słowa były dość obcesowe, nie można się było jednak obrazić. Nie widziała

pewnie dotąd prawdziwych harcerzy. Skorzystałem więc z okazji i wyjaśniłem niejedno.
Zdziwienie jej rosło.

— No tak — westchnęła, gdy nawróciłem znowu do bliższych spraw. — Nie

wszystko jest u nas w porządku. Zrobiłoby się nawet to i owo samemu, ale zawsze czegoś
brakuje. To gwoździ, to desek, to papy, a najczęściej majstra.

Zaczęła opowiadać o miejscowych bolączkach. Kiwałem głową ze zrozumieniem.

Zaopatrzenie wsi w materiały budowlane ciągle jest kiepskie, wiadomo. A rzemieślników
też brak. Rozwija się wielki przemysł, więc wszyscy uciekają do fabryk.

— U nas nie jest jeszcze najgorzej — ciągnęła dalej swoją opowieść. — Człowiek

nauczył się czegoś w życiu, więc sobie radzi. Ale u tamtych — wskazała głową na
sąsiednie budynki — nędza. Gospodarze z nich dobrzy, lecz za mało obrotni.

Domyśliłem się, kogo ma na myśli, gdyż tam mieszkali Mazurzy. Pochodziła

pewnie spod Ostrołęki albo Myszyńca. A więc i ona dzieliła miejscową ludność na
„naszych" i „tamtych"...

— Nie dają im przydziałów? — wtrąciłem niewinnie. Popatrzyła na mnie jakoś

dziwnie, jakby zlękła się naraz tych słów. Natychmiast zamknęła się w sobie. Poprzednia
ż

yczliwość zniknęła.

— Nam się należy pierwszeństwo — odparła dość opryskliwie. — Jakie mają

zasługi? Gdy nas Hitler grabił i męczył, oni tu opływali w dostatki.

Brr!... Poczułem się, jakby trzaśnięto mnie w twarz. Co prawda nie mogłem się

niczego innego spodziewać. Gdy byliśmy tu po raz pierwszy, chłopcy na łęgach
przygotowali mnie do takiej rozmowy. Wiedziałem, że przykład płynie z góry i że za tym,
co mówią, kryją się starsi. Mimo to wzburzyło się we mnie wszystko. „Kowalski, trzymaj
się! — ostrzegłem się starym zwyczajem. — Potrzeba tu więcej cierpliwości niż zwykle".

Zmitygowałem się na czas i nic nie odrzekłem. Co jej można było wyjaśnić? Że to

nie są Niemcy, ale Mazurzy, którzy bronili się przed wynarodowieniem przez wieki? Że
niejeden z nich stracił z tego powodu życie, że wielu męczono w obozach
koncentracyjnych, że prześladowały ich nieustannie bojówki hitlerowskie za każdy
przejaw polskości?... Na pewno by temu nie uwierzyła. Miała własne, uznane przez

wszystkich ludzi napływowych, poglądy. Takie się zmienia niełatwo. Na to potrzeba
czasu.

Przeszedłem więc taktownie na inny temat, potem zdobyłem się nawet na żart i

wreszcie obejrzałem całą zagrodę. Była dobrze utrzymana, braki niewielkie. Naprawy
wymagała studnia, przy szopie należało poprawić skoble, przy wrótniach odpadły dwie
deski. Były to jednak drobiazgi.

— Zajrzymy teraz do innych gospodarstw — powiedziałem, gdy już zbadaliśmy

wszystko. — Przyjdziemy tu później.

Objęła nas czujnym spojrzeniem.

— No, gdybyście mogli naprawić studnię — rzekła trochę niepewnie — byłabym

bardzo rada... Zatruwa mi ona życie. Chętnie zapłacę wam za to — dodała szybko.

Znowu ogarnął mnie niesmak. Taka propozycja mogła obruszyć każdego harcerza,

nie tylko mnie. Musiałem użyć dużego wysiłku, aby jej nie wygarnąć od serca.

— Naprawimy bez zapłaty — uspokoiłem ją, starając się nadać głosowi

najbardziej normalne brzmienie. — Wstąpimy tu po południu.

Wyszliśmy na drogę. Przydzieliłem chłopcom poszczególne domostwa i

rozrzuciłem ich równocześnie po całej wsi. Pokazałem, jak się należy wprowadzać do
zagród, więc obecnie należało wypróbować ich samodzielność. Zadanie było zresztą
niezbyt skomplikowane: zrobić listę braków i nawiązać dobre stosunki.

Gdy rozeszli się, wstąpiłem do najuboższej chaty, znajdującej się prawie pośrodku.

Zapukałem, a ponieważ nikt mi nie odpowiedział, skierowałem się na podwórze. Pod
rozłożystym kasztanem zobaczyłem starego człowieka. Klepał właśnie kosę, więc mnie w
pierwszej chwili nie spostrzegł. Dopiero kiedy go pozdrowiłem, uniósł raptownie głowę.
Ukazała się twarz miła, pociągająca, ale pokryta silnie zmarszczkami i przedziwnie
smutna.

— A, harcerz! — przemówił życzliwie. — Proszę bliżej, druhu, proszę.

Zaskoczyło mnie to słowo w jego ustach, gdyż wypowiedział je tak naturalnie,

jakby znał je od dawna. Przemawiał trochę gardłowo, chociaż bardzo poprawnie. Mazur,
nie mogło być wątpliwości. Przysiadłem obok na pieńku i wyjaśniłem powód swego
przybycia. Zaniepokoiłem się nagle. W miarę moich słów twarz mu szarzała, uśmiech,
który pojawił się początkowo, powoli zanikał.

— Tak, harcerze... — odezwał się wreszcie, pochylając się ciężko nad kosą. —

Piękny ruch... No, ale powiedz mi, druhu — tak się właśnie wyraził znowu: druhu! — co
tu można zrobić nie mając ani drzewa, ani gwoździ, ani pieniędzy?

To rzeczywiście było kłopotliwe pytanie. On był bezradny, a my też posiadaliśmy

niewielkie zasoby.

— Coś niecoś zrobimy — starałem się nadrobić miną zmieszanie. — I ze starego

można wykonać nowe.

W zamyśleniu pokiwał głową.

— No cóż, róbcie — przemówił po chwili namysłu. — Możecie tu gospodarzyć

jak w swoim obozie. Zawsze wam będę wdzięczny. Bez względu na to, czy zrobicie dużo,
czy mało.

Ktoś może wypowiedzieć dużo pięknych i wzniosłych słów, a nie sprawią one

ż

adnego wrażenia. Kto inny natomiast wyrazi się prosto, zwyczajnie i mimo to wzruszy

człowieka do głębi. Właśnie ten Mazur posiadał tę umiejętność. Opanowała mnie jakaś
nieśmiałość. Potrafiłem przecież radzić sobie doskonale w największych trudnościach,
czułem się między ludźmi jak ryba w wodzie, gdzie potrzeba, umiałem użyć zręcznych
słów i dowcipu, a tu się poczułem jak dziecko. Wstałem jakoś ociężale, zapowiedziałem
swoje późniejsze przybycie i powoli, jakbym obawiał się, że mi się nogi popłaczą,
wyszedłem na drogę. „Czajki" były już tam prawie w komplecie. Brakowało jedynie
Piętka.

— Jest w tamtej chacie — Malczak wskazał mi sąsiedni budynek. — Coś długo

marudzi.

Należało go sprowadzić, więc wszedłem w obejście. Znalazłem go za domem, w

ogródku. Majstrował przy jakimś kopcu. Obok niego, zajęty tą samą pracą, pochylał się
dobrze mi znany Karol Osiński, mój rozmówca spod wierzby!

— Druhu zastępowy — zameldował Piętek, gdy mnie tylko zobaczył — budujemy

piec!

W jego głosie czuło się podniecenie. Musiało to rzeczywiście być coś ciekawego,

jeśli tak przestał nad sobą panować. Przyjrzałem się uważnie kopcowi. Właściwie było to
rumowisko zarośnięte chwastami i trawą, spod których wyglądały kamienie i cegły. Nie
wyraził się ściśle. Nie budowali jeszcze pieca, ale rozbierali jego pozostałości. Piętek
zauważył widocznie na mej twarzy wątpliwość.

--- Rozbieramy — uzupełnił szybko, — ale będziemy go wkrótce zestawiali na

nowo. Zawalił się przed rokiem. Trzeba budować go od początku.

--- Przecież nie jesteś zdunem — zauważyłem z obawą, gdyż zląkłem się, że może

nas skompromitować niefachową robotą.

Nie speszył się wcale tą rozsądną uwagą.

— Nie jestem — zgodził się bez zastrzeżeń. — Ale nauczę się przy okazji.

Karolek zna się dobrze na takiej robocie, więc trzeba z tego korzystać.

Karolek!... Ucieszyłem się w duchu, że już zdążyli nawiązać z sobą tak poufałe

stosunki. Ten dziwny chłopiec o gęstych brwiach i zsuniętym na czoło kosmyku.
sprawiający trochę niesamowite wrażenie swą niemrawością, nie był zbyt łatwy do
rozgryzienia.

— Świetnie — pochwaliłem go głośno. — Wszystko się przyda. Tymczasem

jednak trzeba przerwać pracę. Musimy zjeść obiad, odbyć naradę i rozdzielić zajęcia.
Później pomożemy Karolkowi całym zastępem.

Ciemne oczy młodego Mazura zamgliły się, lecz gdy usłyszał ostatnie słowa,

znowu nabrały blasku.

— Naprawdę potrafisz zbudować taki piec? — zapytałem go ciepło.

Nie zdążył odpowiedzieć, gdyż właśnie jego Zilk wybiegł z chwastów, przypadł

mu do nóg i zaskomlał radośnie. Uśmiechnąłem się w pierwszej chwili na ten widok, lecz
zaraz przygasłem. Oto uświadomiłem sobie nagle, że jeszcze ani razu nie słyszałem jego
szczekania. Co za przedziwne stworzenie! Milczące tak samo jak jego pan...

Chłopak pochylił się i poklepał je delikatnie po grzbiecie.

— Potrafię — odpowiedział nareszcie.

Tyle tylko. Krótko i jasno, bez żadnych zbytecznych słów. Zaczęło mi się to

bardzo podobać. Kto mniej mówi, ten więcej myśli, toteż z takiego zawsze jest większy
pożytek. Ująłem Piętka pod ramię.

— Idziemy — oświadczyłem pogodnie. — Roboty dużo, nie wolno marnować

czasu. Ale, ale... — zwróciłem się do Karolka. — Jak nazywa się ten starszy człowiek,
który klepie kosę?

Dźwięczny stuk dochodził tutaj wyraźnie. Pytanie było zrozumiałe, nie

potrzebowałem wiele wyjaśniać. Osiński zorientował się natychmiast. Uśmiechnął się
lekko, jakby to pytanie sprawiło mu żywą przyjemność.

— To Dziadek — wyjaśnił miękko.

Czuło się, że bardzo lubi tego człowieka. To przezwisko jednak mówiło mi

niewiele, więc powtórzyłem pytanie. Karolek okazał się nadspodziewanie wymowny.

— To Zygfryd Boenig — uzupełnił z przejęciem. — Członek dawnego Związku

Polaków w Niemczech. Organizował tu polskie szkoły. Przez zemstę Niemcy zniszczyli
mu gospodarkę, a bojówki kiedyś skatowały go tak dotkliwie, że dotąd utyka.

Nie zauważyłem przedtem tego kalectwa, bo siedział, gdy z nim prowadziłem

rozmowę. Zaskoczyła mnie ta wiadomość. Być członkiem Związku Polaków tu, na
Mazurach, było to bohaterstwo. Prześladowania były okropne. Nie przypuszczałem
nigdy, że z takim człowiekiem spotkam się oko w oko. W milczeniu wyszedłem za
bramę.

— Niezwykła rzecz — mruknął Piętek, oglądając fachowym okiem budynki. —

Człowiek, który ma największe -zasługi, mieszka w najuboższym domostwie. Coś tu nie
Jest w porządku...

Nic na to nie odpowiedziałem. Dla mnie również nie było to naturalne. Szarpnął

mną gniew. Dawniej kierowało mną tylko uczucie, odruchowo broniłem Mazurów. Teraz
zrozumiałem, że potrzebują od nas nie tylko zrozumienia i życzliwości, ale także pomocy.

Znajomy trop

P

rzeraziłem się, gdy przejrzałem sporządzone przez chłopców wykazy. Potrzeby

były olbrzymie, a materiałów brak. Najgorzej przedstawiało się u Mazurów, ale też i u
innych, zwłaszcza u repatriantów zza Buga, nie zawisa było najlepiej.

— Udasz się ze Zdaneckim do obozu — powiedziałem do Piętka, rozważywszy

dokładnie wszystko. — Zabierzesz listy i puste plecaki.

W piśmie do drużynowego poinformowałem go o naszych kłopotach i prosiłem o

zezwolenie na pozostanie tu przez trzy dni zamiast jednego, jak przewidzieliśmy

programem. Prosiłem również o prowiant. Drugi list skierowałem do kwatermistrza.
Zapytywałem, czy nie wykroczę poza posiadane przez nas zwolnienia z dyrekcji lasów,
jeśli część materiału do napraw weźmiemy z puszczy.

Piętek odszedł, my zaś przygotowaliśmy sobie na łęgach obiad, a po posiłku

udaliśmy się z powrotem do wsi. Na początek wzięliśmy „na warsztat" trzy pierwsze
zagrody. Od razu utworzyły się zbiegowiska. Było sporo dzieciarni, lecz również nie
brakowało dorosłych, przyglądano się, jak to zwykle w takich wypadkach, trochę z
niedowierzaniem i nieufnością, na niejednej twarzy błąkał się pobłażliwy uśmieszek.
Znałem to z doświadczenia, więc nie zwracałem uwagi ani się nie peszyłem.
Rozdzieliłem zadania, na czoło wysunąłem najlepszych. Przez pewien czas
kontrolowałem i dawałem wskazówki. Gdy wszystko zaczęło układać się dobrze, udałem
się do Rojkowej — do tej gospodyni, która nam zaproponowała zapłatę. Praca przy studni
wydawała się prosta. Były to jednak tylko pozory, sam więc postanowiłem ją wykonać.
Obejrzałem raz jeszcze wszystko. Korba była obluzowana, łożyska spróchniałe, pokrywa
złamana w kilku miejscach, daszek nad wałem rozbity.

— Znajdzie się jakaś gruba deska? — zapytałem stojącego obok mężczyznę, w

którym domyśliłem się gospodarza.

Skinął głową potakująco. Wyjaśniłem mu dokładnie, co mi będzie potrzebne. Udał

się bez słowa do szopy, a gdy stamtąd powrócił, miał wszystko, nawet kawałki dębiny.
Wymierzyłem brakujące części, odrysowałem na drzewie i oddałem do przycięcia
Malczakowi, który mi tutaj pomagał. Sam zająłem się wałem.

— Pomóżcie, panowie — zwróciłem się do dwóch mężczyzn, przyglądających się

do tej pory bezczynnie.

Wał był ciężki, pomoc rzeczywiście była potrzebna. Szło mi poza tym o

zatrudnienie zbytecznej przy takich zajęciach gawiedzi. Jest to sposób wypróbowany. Ko-
mu da się pracę, ten nie przeszkadza. Gospodarze oczywiście nie odmówili, a potem stali
się nawet bardzo uczynni. Robota poszła jak z płatka. Już bez szczególnych trudności
wybiłem korbę, wyrzuciłem najrozmaitsze kliny, którymi umacniano ją do tej pory, i za-
biłem dziurę na głucho. Teraz wywierciłem na nowo otwór i ostrożnie zacząłem osadzać
ż

elazo.

— Dobry fachowiec — ktoś tam pochwalił, cmokając głośno w dowód uznania. —

Ładna robota.

Pochwały rosły, ale nie. zwracałem na nie szczególnej uwagi. Nie o to tu szło.

Czuwałem tylko, aby praca rzeczywiście była wykonana porządnie. Umocowałem korbę,
założyłem nowe łożyska, a potem zabrałem się z kolei do daszka i pokryw. Po godzinie
wszystko było gotowe, studnia wyglądała jak nowa. Rojek zakręcił korbą w zachwycie.

— Ależ chodzi! — wykrzyknął, rzucając na otaczających pełne triumfu spojrzenie.

Zrozumiałe, musiała chodzić. Odsunąłem się nieco, bo każdy chciał popróbować.

Uciechy było sporo, posypały się żarty. Sprawdziłem godzinę. Druga. Trzeba było się
ś

pieszyć. Nie wiadomo, jaką Piętek przyniesie odpowiedź, a jeśli tu nie pozostaniemy do

jutra...

Zwijałem się gorączkowo, bo mnie nagle zdjął lęk, Zadania były przecież

olbrzymie, w ciągu zaś tak krótkiego czasu nie mogliśmy wykonać wiele. Pozostawiłem
więc Malczaka przy wrótniach, sam zaś przeszedłem do następnej zagrody. Wszystko
tutaj szło dobrze. Również u Kaźmierczaka, który przybijał w sąsiedztwie obluzowane
sztachety, nie było żadnych kłopotów. Powlokłem się do Karolka. Ten rozbierał w
dalszym ciągu rumowisko, układając z boku wydobyte kamienie i cegły. Serce mi
uderzyło radośnie, Jakby to był chłopiec z mojego zastępu. My naprawialiśmy, on robił to
samo.

Na mój widok wyprostował się i otarł pot z czoła.

— A gdzie Janek? — zapytał nieśmiało.

Janek to było imię Piętka. Ha, jeśli i ten używa imienia, przyjaźń widocznie została

zawarta na dobre! Chciało mi się krzyczeć z uciechy.

— Poszedł do obozu — odpowiedziałem życzliwie. — Wróci wkrótce. A gdzie

twój Zilk? — zapytałem z kolei.

Psa nie było w pobliżu. Tak się przyzwyczaiłem widzieć ich zawsze razem, że

teraz mi go zabrakło. Osiński rozejrzał się naokoło.

— Właśnie, gdzie on się podział?... — zastanowił się głośno. — Wołałem go kilka

razy, ale nie przyszedł. Pewnie pobiegł do lasu.

Nie wydawał się tym wcale przejęty. Pogawędziłem jeszcze chwilę, a potem

wróciłem do „Czajek". W zagrodzie Rojka wrótnie były gotowe, Malczak zabierał się
właśnie do skobli. Podbiegła do mnie gospodyni. Oczy jej błyszczały z radości.

— Ależ zrobiliście mi niespodziankę! — zaczęła wychwalać. — Chłopcy, a tak

potrafią pracować! Tej studni nigdy wam nie zapomnę. Traciłam przy niej nerwy i
zdrowie...

Powiedziała jeszcze wiele innych, nie mniej przyjemnych słów, przy okazji

zwymyślała męża od niedołęgów i wreszcie wyciągnęła do mnie rękę, mnąc w niej jakiś
papierek.

— To dla was — szepnęła protekcjonalnie. — Pięćdziesiąt złotych. Przyda wam

się z pewnością.

Nie tracę zazwyczaj fantazji z byle jakiego powodu, jednakże tym razem krew mi

uderzyła do głowy. Z trudem zdołałem się opanować. Ostatecznie — ta kobieta nie miała
nic złego na myśli. Po prostu chciała nam się odwdzięczyć. Przyjrzałem się badawczo jej
twarzy. Była inteligentna, pełna żywiołowej energii. Coś niezwykłego przyszło mi nagle
do głowy.

— Nie bierzemy pieniędzy za dobre uczynki — odpowiedziałem powoli. —

Natomiast, jeśli pani pozwoli, chciałbym poprosić o zapłatę innego rodzaju...

Czułem, jak Malczak wpatruje się we mnie ze zgrozą. Zastępowy, który

przemawia w ten sposób, musiał mu się wydać przestępcą. Za to gospodyni była tym
zachwycona.

— Chętnie zapłacę czym innym — odparła z werwą. — Może chcecie jajek lub

masła?

Zastanawiałem się chwilę. Wytrzyma to uderzenie czy nie? Wyglądała na dzielną

kobietę, trzeba będzie zaryzykować. Gra szła o wielką stawkę. Jeśli ją wygram...

Nabrałem głęboko w płuca powietrza.

— Nabiał też nam nie jest potrzebny — wypaliłem gładko. — Mam inną prośbę.

W tej wsi mieszka wielu Mazurów. Otóż niech nam pani przyrzeknie w zamian za naszą
robotę, że nie nazwie pani odtąd żadnego z nich Niemcem. To nic nie kosztuje.

Rojek, stojący obok, przestąpił chwiejnie z nogi na nogę, twarz mu nagle

zszarzała. Jego żona znieruchomiała zupełnie. Nie spodziewała się tej propozycji.

— Mazurzy to są rdzenni Polacy — dodałem miękko. — Gdyby nie oni, pani nie

miałaby tu gospodarstwa, a nas nie byłoby także w tej wsi. Nie mielibyśmy praw do tych
wielkich terenów. Jeśli ta ziemia należy do nas, to jest w tym ich wielka zasługa.

Milczeli, jakby stracili mowę. Doszedłem do wniosku, że powiedziałem wszystko.

Odsunąłem się więc i pomogłem Malczakowi przy wbijaniu nowego skobla. Coś
zaplątało mi się przy nogach, spojrzałem w dół. Oniemiałem z wrażenia. Zilk, poczciwy
pies naszego Karolka!... Przeniosłem oczy na bramę. Nadchodził Zdanecki z Piętkiem.
Odetchnąłem z ulgą. Wypchane plecaki świadczyły, że załatwili sprawy pomyślnie.
Przynosili żywność, mogliśmy zatem pozostać.

Piętek wręczył mi listy. Gdy Je przeczytałem, popadłem w zakłopotanie.

Drużynowy najwyraźniej ucieszył się z naszych projektów i oczywiście wyraził zgodę.
Natomiast list kwatermistrza zabił mi klina.

„Wyciąć można — donosił — z zachowaniem obowiązujących przepisów.

Postępować oszczędnie, drzewo to bardzo cenny materiał. Co tam pozostawimy, ujmiemy
kuchni w obozie".

— Nie warto tym się przejmować — zauważył Piętek, który znał widocznie treść

pisma. — Co tu zużyjemy, w obozie zastąpimy szyszkami.

Pokiwałem głową z uznaniem. Pomysł był doskonały. Szyszki stanowią lepszy

nawet opał od chrustu. Co prawda przybędzie nam pracy, szyszki bowiem trzeba
pozbierać w lesie. To nie miało jednak znaczenia, gdy szło o dobre uczynki.

— W porządku — zgodziłem się bez najmniejszego wahania. — Tak postąpimy. A

teraz udajcie się do zagrody Boeniga i tam złóżcie bagaże.

Piętek odwrócił się i świsnął delikatnie przez zęby.

— Zilk — zawołał tak, jak to robił zazwyczaj Karolek — idziemy!

Spojrzałem zdumiony. Pies przechylił łeb, popatrzył rozumnie na swego nowego

pana i merdnął wdzięcznie ogonem, a polem pobiegł drobnym truchcikiem do bramy.

— Mądry zwierz — pochwalił go Piętek. — Był z nami w obozie. Doskonale zna

drogę. Prowadził tam i z powrotem.

Zastanowiły mnie trochę te słowa. Zna drogę... Kiedy ją poznał? Przecież Karolek

nie był jeszcze nigdy w obozie...

Przestałem zaraz zajmować się tymi myślami, Piętek bowiem odszedł, ja zaś

wróciłem do przerwanej roboty. Zaklinowałem dziury, potem przyłożyłem klamrę do
futryny i osadziłem mocno.

— Dobij — przynagliłem Malczaka.

Była to nasza ostatnia praca. Gdy skończyliśmy, postanowiłem raz jeszcze obejść

całą zagrodę, aby nic nie przeoczyć. Minąłem szopy i zacząłem obchodzić bokiem
gnojówkę, aby dostać się do stodoły. Przystanąłem nagle jak wryty. W miękkim gruncie

każda noga, która tędy przeszła, pozostawiła wyraźny ślad. Jeden z nich był mi dziwnie
znajomy. Żelazna podkówka z sercowatym zagłębieniem do środka. Na lewym obcasie.
Nie to jednak było uderzające. Takich podkówek spotykało się dużo w tej okolicy, ale
ż

adna z nich nie miała urwanego końca od środka jak ta. I to właśnie na lewym obcasie!

Rozejrzałem się po podwórzu. Malczak zbierał wióry, gospodarzy nie było.

Wyjąłem notatnik i porobiłem szkicowe rysunki. Tak, to „Wyszczerbiona Podkowa", nie
może być wątpliwości. Jeden z dobrych znajomych, który często kręcił się koło naszego
obozu. Więc on i tutaj zagląda!... Jeden ślad, drugi i trzeci. Obok trop
właściciela tej chaty. Szli więc tędy we dwóch. Ramię
przy ramieniu, drobnym krokiem, u więc bez zbytecznego pośpiechu. Prowadzili pewnie
przyjacielską rozmowę...

Wróciłem do Malczaka. Uprzątnął wszystko, robota była skończona. Zbliżyliśmy

się do chaty, gospodarze wyszli przed próg. Objąłem Rojkową pytającym spojrzeniem.
Zrozumiała bez słów.

— No tak... — odezwała się cicho. — Jestem winna, więc trzeba zapłacić. Może to

rzeczywiście niedobrze, że tak ich nazywamy. Dawniej oni się nawet z nami o to
sprzeczali...

Przeniosłem wzrok na gospodarza. Nie patrzył na nas. Wydawał się przygnębiony

lub zły. Na jego czole rysowała się zmarszczka, ciężka chmura pokrywała mu twarz.

Dobra zapłata

O

tworzyłem oczy. Przez szpary stodoły sączyło się światło, na zewnątrz musiało

być widno. Przechyliłem ostrożnie głowę. Chłopcy spali w najlepsze. Nasłuchiwałem
przez chwilę. Cisza.

Miałem zawsze czujny sen, obecnie zaś, w czasie pobytu w puszczy, stałem się

jeszcze bardziej wrażliwy na każdy szmer. Byłem przeświadczony, że nie obudziłem się
bez powodu, doszedłem jednak wkrótce do wniosku, że uległem złudzeniu. Pewnie jakaś
mysz przebiegła pod słomą w sąsieku. Spojrzałem na zegarek: dochodziła piąta. Jeszcze
jest czas.

Przymknąłem powieki, ale już nie zasnąłem. Rozmyślałem o dziwnej znajomości

Wyszczerbionej Podkowy z Rojkiem, o ich spacerze w podwórku i o pracach, które nas
dzisiaj czekają. Trzeci dzień pobytu w tej wsi...Co leżało w granicach naszych
możliwości, już zrobiliśmy. Nie było gospodarstwa, w którym nie wykonalibyśmy jakiejś
usługi. Pozostał tylko dach u ubogiej rodziny repatriantów zza Buga, ale, niestety, nie
mieliśmy papy. No i całe obejście Boeniga. Z tym było najtrudniej...

Pode mną, na klepisku, rozległ się szelest, krótki i delikatny, więc nie zwróciłem

na niego uwagi. W stodole jest to zjawisko normalne. Kłopotliwe myśli pochłonęły mnie
całkowicie. Czekała nas najcięższa robota i to mi nie dawało spokoju. Wszystko tam wy-
magało naprawy, potrzeba było dużo i to dobrego budulca. Nie zastąpią go ani gałęzie,
ani wybrakowane chojaki.

Przerwałem rozmyślania. Tym razem nie mogło być wątpliwości, że coś tam na

klepisku nie jest w porządku. To, co teraz usłyszałem, na pewno nie było złudzeniem.
Dźwięk był nieznaczny, ale wyraźny i metaliczny, jakby ktoś dotknął przypadkiem
menażki. Znajdowały się tam nasze plecaki, należało więc sprawdzić. Furtka była tylko
na pół przymknięta. Mogła dostać się do środka kura, a to zawsze kiepski gospodarz.

Ponieważ doszedłem do wniosku, że i tak nie zasnę, zabrałem ubranie i zacząłem

zsuwać się ostrożnie z sianu, aby nie obudzić zastępu. Zeskoczyłem wreszcie lekko na
ziemię. Jakież było moje zdumienie, gdy ujrzałem naprzeciw — naszego majstra spod
wierzby! Siedział skulony w kącie i wymierzał starannie moją dębową laskę.

Chłopak speszył się tym nagłym najazdem. Swoim zwyczajem spojrzał na mnie

spode łba i przyczaił, jakby zamierzał odeprzeć atak. Uśmiechnąłem się do niego
przyjaźnie, aby mu dodać otuchy. Nie przyszło mi nawet do głowy, że mógł przybyć tu w
jakichś podejrzanych zamiarach.

— Co się stało? — spytałem. — Dlaczego tak wcześnie?
Karolek przestał wymierzać, ale nie odrywał oczu od laski. Nie dziwiłem się temu

specjalnie, bo wyglądała solidnie. Różniła się zresztą od innych. Cała drużyna miała laski
sosnowe, gdyż wszyscy uganiali się za lekkością. Ja wolałem taką. Wprawdzie cięższa,
ale za to znacznie więcej wytrzyma. Jedynie Jankowski, który mnie podpatrzył, kiedy
wybierałem na nią materiał, w tartaku, miał zupełnie podobną. Osiński odłożył ją bez
pośpiechu.

— Czekam na Janka — odezwał się wreszcie. — Będziemy zaraz stawiali piec.
Tak, to było przewidziane w programie. Pokiwałem głową z zadowoleniem i

naciągnąłem na siebie bluzę. Nie śpieszyłem się zbytnio. Sprawdziłem znowu godzinę.

— Będziesz musiał czekać dość długo — rzekłem niefrasobliwie. — Nie mogę go

zbudzić wcześniej. W naszym zastępie panuje zawsze...

Urwałem raptownie. Chciałem się pochwalić i natychmiast spotkała mnie kara. W

oczach Karolka zobaczyłem jakieś podejrzane ogniki. Zmarszczyłem brwi.

--- Z czego się śmiejesz? — zapytałem trochę niepewnie.

--- Nie, nie śmieję się — chłopak stropił się wyraźnie. Tylko że Janek... wstał

dawno. Piecze przecież chleb z Boenigową...

Zabił mi klina tym wyjaśnieniem, lecz nie okazałem żadnego zdziwienia. Nie

wypadało. Za to ubrałem się błyskawicznie. Chciałem właśnie wyjść ze stodoły, gdy
naraz zaczęły nurtować mnie wątpliwości. Odwróciłem się szybko. Karolek chował do
kieszeni calówkę. Zrozumiałe — nie naszą, lecz własną. Tę, którą wymierzał przed
chwilą laskę.

— Jeśli wiedziałeś, że Piętek jest w domu — zastanowiłem się głośno — to

dlaczego tutaj przyszedłeś?

Zmieszanie Karolka doszło do szczytu.

— Nudziło mi się czekanie zaczął bąkać niejasno; — Postanowiłem obejrzeć z

bliska wasze przyrządy.

Zrobiło mi się go żal. Widać było, że czuje skruchę, że jest w wielkim kłopocie.

Mimo to twarz jego nie wyrażała bynajmniej żalu. Przeciwnie — ujawniła się na niej
zaczepność i ta milcząca nieufność, którą dojrzałem, gdy rozmawialiśmy pod wierzbą
przy pierwszym naszym spotkaniu. Doszedłem do wniosku, że postawiłem pytanie zbyt
szorstko. Złagodziłem więc ton, lecz nie zaprzestałem jeszcze badania.

— A dlaczego mierzyłeś laskę? — spytałem. — Chcesz zrobić taką dla siebie?

— Z ciekawości. Ładnie wygląda...

Uspokoił się trochę. Zacząłem sobie robić wyrzuty. „Z takim chłopcem należy

postępować bardzo ostrożnie. Jest chyba wrażliwszy od innych, jeśli nawet wśród
rówieśników czuje się obco. Trzeba więc usuwać tę obcość..."

Podszedłem do niego i położyłem rękę na jego ramieniu. Odczuł widocznie, że jest

to naprawdę życzliwy gest, bo uśmiechnął się lekko. To mi dodało ducha.

— Jak tam z piecem? — zagadnąłem pogodnie. — Zdążymy go dzisiaj

wykończyć?

Uśmiechnął się szerzej i potwierdził natychmiast. Już w najlepszej komitywie

skierowaliśmy się na podwórze, a potem weszliśmy do chaty.

— O, i zastępowy wstał dzisiaj wcześniej niż zwykle! — zażartowała Boenigowa,

ujrzawszy nas w drzwiach. — Robotne z was chłopy.

Była to miła staruszka, przygięta wiekiem, ale pełna jeszcze życia. Przeniosłem

oczy na Piętka. A jakże, był. Pochylał się właśnie w kącie nad dzieżą i miesił ciasto z
wielką energią. Cóż, spełniał dobry uczynek... Nie należało mu robić wymówek, że mnie
nie uprzedził, tym bardziej, że znajdował się w granicach obozu.

Pożartowałem więc z Mazurką, przyniosłem jej drzewa do pieca, a potem udałem

się nad jezioro. Było chłodno, ale bardzo przyjemnie. Powałęsałem się trochę, a gdy
wróciłem po godzinie do chaty, bochenki już wyrastały w koszyczkach. Piętek formował
właśnie ostatni.

--- Będzie ze mnie piekarz --- mruknął wesoło.
— Będzie — potwierdziła gospodyni z uznaniem. — Druh ma złote ręce do takiej

roboty.

Boenigowie od początku nazywali nas wszystkich druhami. Było to bardzo miłe.

Czułem się tu dobrze, tym bardziej, że zapach świeżego ciasta przyjemnie łaskotał
nozdrza. Trzeba było jednak zajrzeć do chłopców. Nikt nie spał. Chociaż było za
wcześnie, zarządziłem pobudkę, takie bowiem wylegiwanie się nie miało żadnego sensu.
Poranek był śliczny, należało na niego popatrzeć i odetchnąć głęboko czystym,
pachnącym żywicą powietrzem.

W pół godziny później zabraliśmy się do śniadania. Stół był zastawiony

wytwornie. Kawunia z mleczkiem, jajka, serek, masełko, ciemny chleb wiejski wyborny
w smaku. Skąd się to wzięło?... Zrozumiałe, od naszych nowych przyjaciół. Cała Stara
Wieś wzięła nas obecnie pod swoją opiekę i traktowała jak miłych gości. Stale ktoś
dodawał coś nowego, wybór stawał się coraz większy. Naszych zapasów z obozu nawet
nie tknęliśmy, bo kogo by one znęciły, gdy wokół było tyle przysmaków?

Tak, nie ma w tym wcale przesady... Krępowało nas to początkowo, próbowaliśmy

odmawiać. Okazało się szybko, że tak postępować nie wolno. Ludzie dawali bez
wyrachowania, z wdzięczności, sympatii i — co najważniejsze — z dobrego serca.
Należało to uszanować. Chłopcy byli tym zachwyceni, lecz i na twarzach naszych
gospodarzy widniała radość.

O ósmej przystąpiliśmy do zajęć. Piętek odszedł z Karolkiem do pieca, ja zaś z

resztą zabrałem się do zagrody Boeniga. Najpierw zarządziłem całkowitą rozbiórkę płotu,
gdyż to, co było, rozpadłoby się na pewno za pierwszym mocniejszym podmuchem
wiatru w czasie najbliższej jesieni. Niespodziewanie pojawił się przed nami gospodarz.
Zdziwiłem się trochę, bo nie widziałem go od rana, więc byłem przekonany, że poszedł
do żniw. Gdy zobaczył, co robimy, zmarkotniał.

— No cóż... — rzekł w zamyśleniu. — Starość nie radość. Dobrze czynicie,

zwalając wreszcie. Ten płot był kiedyś ładny, lecz teraz nawet psu na budę się nie zda...

Nic nie powiedziałem. W tych słowach było za dużo smutku, aby silić się na

rozmowę. Postał chwilę i wszedł na podwórze, stukając ciężko trepami po bruku. Jak
wszyscy Mazurzy, używał tego obuwia przy gospodarstwie. Dopiero teraz zauważyłem,
ż

e silnie utyka. Normalnie poruszał się wolno, kalectwo wówczas nie rzucało się w oczy.

Gdy jednak przyśpieszył kroku, jak to zrobił przed chwilą, widać je było wyraźnie.

Posmutniałem. Przypomniałem sobie wszystko, co opowiedział o nim Osiński. Z

troską rozejrzałem się po materiale, który pozostał z rozbiórki. Szczerze chciałem sprawić
temu człowiekowi choćby trochę radości. Niestety, wybierze się z tego niewiele. Niektóre
słupy zmurszały zupełnie, sporo sztachet brakuje, a i te, które pozostały, też przedstawiają
się kiepsko. W ostateczności można by użyć ich gdzieś w głębi, ale w żadnym wypadku
na froncie...

Kombinowałem na różne sposoby, próbowałem najrozmaitszych rozwiązań,

obliczałem wielokrotnie, lecz ciągle bez skutku. Zapotrzebowanie na drzewo było ol-
brzymie, nie mogło być mowy o sprowadzeniu z lasu takich ilości. Widząc, że nie ma
wyjścia, postanowiłem budować z tego, co jest. Sztachety muszą pozostać te same, płot
się skróci, zasłaniając chatę tylko od drogi. Wymieni się natomiast słupy, na starych
bowiem nic się nie oprze...

Gdy zastanawiałem się nad tym, ukazała się pani Rojkowa. Szła w naszym

kierunku. Sądziłem, że minie nas spokojnie, ale się omyliłem. Podeszła blisko i przy-
stanęła. Wyglądała na rozsierdzoną.

— Cóż to jesteście tak niełaskawi dla mnie? — zapytała z przekąsem. — Moje

masło wam nie smakuje?,

Hm, nie wytrzymała!... Spodziewałem się takiego ataku, bo miała do niego

podstawy. Była jedyną gospodynią we wsi, od której niczego nie przyjęliśmy. Gdy
przysłała masło, odesłałem z uprzejmą podzięką. Istniała przecież między nami umowa
specjalna.

— Jeszcze nie próbowaliśmy — odpowiedziałem usiłując obrócić to w żart. — Ale

nic straconego. Zaprosimy się kiedyś w gościnę całym zastępem. Z pewnością nikt nie
będzie wtedy narzekał.

Zdawało mi się, że chce się uśmiechnąć, ale zaraz zmarszczyła brwi. Prezentowała

się groźnie. Coś tam burknęła pod nosem i zaczęła się przyglądać uważnie naszej robocie.

— Rozwalacie mu? — mówiła powoli. — Po co to wszystko? —- dodała

opryskliwie. — Szkoda waszego wysiłku. Drzewo nawet funta kłaków niewarte.

Miała słuszność. Też o tym wiedziałem.

— To, co zrobimy, będzie niewątpliwie lepsze od tego, co było — odparłem

jednak z całym spokojem. Ze dwa lata wytrzyma.

Popatrzyła na mnie przeciągle, w jej oczach rozbłysły złośliwe iskierki. Zrobiło mi

się nieprzyjemnie. Była to ładna kobieta i, jak mi się zdawało, wcale niegłupia. W złości
traciła wiele.

— A niech wytrzyma! — mruknęła gniewnie. — Jeśli koniecznie chcecie

wysługiwać się Niemcom, to się wysługujcie. Wasza sprawa, nie moja!

Spojrzała wyzywająco, jakby chciała w ten sposób wzmocnić brutalność tych

słów. Wytrzymałem dobrze to uderzenie i nie odwróciłem oczu. Zachowałem przy tym
zupełne milczenie.

Speszyła się nieco. Spodziewała się widocznie jakichś ostrzejszych słów i pewnie

dałaby nie mniej ostrą odpowiedź. Na szczęście nic z tego nie wyszło. Poruszyła się
niepewnie, a potem powoli podeszła do słupa, który Janicki właśnie wyważał z ziemi.
Przyglądała się pewien czas, wreszcie dotknęła rygli, sprawdziła fachowo sztachety i
znowu zbliżyła się do mnie.

— Chodźcie za mną — odezwała się nagle, machając energicznie ręką.

Było to trochę zaskakujące, nie rozumiałem przy tym, o co jej chodzi. Udałem się

jednak za nią posłusznie. Gra szła o wielką stawkę, trzeba było wiele wytrzymać.
Obejrzała się zaraz.

— Wszyscy! — krzyknęła ostro. — Cały... — zastanowiła się. — Cały zastęp!

Nie wiem dlaczego, ogarnęła mnie wielka wesołość. Nie czuło się obecnie w tej

kobiecie gniewu, lecz zdecydowanie i silną wolę, z czym jej było bardzo do twarzy. Na
dobrą sprawę mogłaby nami dowodzić, gdyby tylko nabrała trochę miękkości.
Komenderowała jak kapral nie znoszący najmniejszego oporu. Ostatecznie nie było to
groźne. Przywołałem chłopców gwizdnięciem i z panią Rojkową na czele wkroczyliśmy
uroczyście do jej zagrody.

Zaprowadziła nas prosto do szopy. Znajdowało się tu sporo budulca, i to w dobrym

gatunku. Znałem dobrze to miejsce.

— Starczy tego na płot? — spytała nie odwracając się do mnie.

Poruszyłem się chwiejnie. Zaczęło mi się coś nie podobać w tym wszystkim. Płot

miała przecież dobry, a zresztą nie mieliśmy już czasu. Trzeba było kończyć ten u
Boeniga.

— No, pytam: czy starczy? — głos jej zabrzmiał ostrzej niż przedtem. — Idzie mi

o płot tego starego — dodała, domyśliwszy się widocznie, że zrozumiałem niewłaściwie
jej pierwsze słowa. — Nie mój.

To dopiero wyprowadziło mnie z równowagi, byłem przekonany, że kpi. Mogłem

na wszystko pozwolić, ale nie na żarty z mojego nieszczęśliwego staruszka. „Ko-
walski"!... — to wewnętrzne ostrzeżenie zdążyło przyjść jeszcze na czas i powstrzymało
mnie od wybuchu. Postanowiłem potraktować jej pytanie poważnie.

--- Starczy — odparłem rzeczowo. — Na front na pewno, a chyba pozostanie także

trochę na boki.

--- No, więcej nie mam — westchnęła lekko i wreszcie spojrzała na mnie. —

Zróbcie tymczasem z tego, co jest. Zobaczy się później...

Była szczerze zmartwiona. Zdumiałem się tą jej nagłą przemianą, opadły mnie

najrozmaitsze uczucia. A więc to nie są bynajmniej żarty! Traktuje tę sprawę na serio. Co
się z nią stało?...

Stałem ciągle niezdecydowany i oszołomiony. Niczego nie mogłem zrozumieć.

— Na co czekacie? — pognała gderliwie. — Wynoście wszystko do zagrody

Boeniga!

Zdecydowałem się w jednej chwili. Brać, to brać! Spadało nam to jak z nieba i nie

należało tracić okazji. Nie miałem tu zresztą nic do gadania. Ona rozkazywała, nie ja.
„Czajki" zaczęły wynosić z pośpiechem, pewnie rozumowały podobnie. W tym
momencie wybiegł z chaty wzburzony gospodarz.

--- Co wy robicie? — wykrzyknął. — Kto wam pozwolił?

--- Odczep się! — wpadła na niego Rojkowa wściekle. — Nie wtrącaj się do tych

spraw! Idźcie — zwróciła się do nas znacznie łagodniej — i przybywajcie po resztę. Nie
zwracajcie na niego uwagi.

Gospodarz poczerwieniał na twarzy, lecz nie odezwał się więcej. Odsunął się, my

zaś ruszyliśmy żwawo i byliśmy wkrótce z powrotem. Chłopcy zabrali resztę, chciałem
się udać za nimi. Gospodyni mnie zatrzymała.

— I gwoździ chyba nie macie — przemówiła zafrasowana. — Przynieś tu

skrzynię! — rozkazała mężowi.

Trzeba przyznać, że energiczna z niej była kobieta. Człowiek orientował się od

razu, kto tutaj rządzi. Rojek był wściekły, widać to było wyraźnie. Otworzył nawet usta,
aby się przeciwstawić. Jedno jej spojrzenie wystarczyło jednak, aby mu zabrakło ochoty.

Gdy zobaczyłem po chwili skrzynię, aż mi oczy zalśniły z radości. Bogactwo było

olbrzymie. Przynieśliśmy wprawdzie trochę gwoździ z obozu, lecz pozostało ich
niewiele. Byłem przygotowany, że będziemy je musieli zastępować drewnianymi
ć

wiekami. Teraz odpadły wszelkie kłopoty.

Wziąłem jednak tylko garść. Gospodarz tak spoglądał, jakby zamierzał mnie

zamordować. Rojkowa spostrzegła natychmiast tę wstrzemięźliwość i domyśliła się także
powodu.

— Więcej, więcej — zachęciła życzliwie i uśmiechnęła się po raz pierwszy. — Nie

należy bać się tego bizona — dodała, wskazując poufale na męża. — Nie jest on taki
straszny, na jakiego wygląda.

Widząc zaś, że jeszcze się waham, szturchnęła mnie w bok.

— Nie można dojść z wami do ładu — mruknęła rozweselona. — Zabierzcie całą

skrzynię. Tak będzie najlepiej. Czego nie zużyjecie, przyniesiecie z powrotem.

To rzeczywiście było najlepsze wyjście. Przywołałem Janickiego, który czekał na mnie

z ostatnią deską i przyglądał się w milczeniu tej scenie. Chwyciliśmy skrzynię i
ruszyliśmy. Rojkowa odprowadziła nas do bramy.

--- Chyba dobrze zapłaciłam wam za naprawę studni? — zapytała przekornie. —

Nie będziecie mieli do mnie pretensji?

--- Bardzo dobrze — potwierdziłem wesoło. — Ależ staruszek ucieszy się, gdy

skosi swe zboże i powróci do domu!

Rojkowa jakoś niedbale machnęła ręką.

— Jakie tam swoje zboże!... — mruknęła cierpko. Przystanąłem raptownie. Coś

mnie uderzyło w tych słowach i geście.

— On nie ma ziemi? — zapytałem zdziwiony.

— Ma, przecież z niego gospodarz. Jednakże corocznie pomaga najpierw tej

rodzinie zza Buga, gdzie są tylko kobiety. Dopiero potem idzie do swego.

Spojrzałem na nią uważnie.

— A więc to rzeczywiście jest dobry człowiek — przemówiłem powoli. —

Słusznie go otaczamy szacunkiem.

Rojkowu pokiwała głową melancholijnie.

— Ano, może i tak... — rzekła bijąc się z jakimiś myślami. — Patrzy się często na

coś latami i nic nie można zobaczyć. Aż niespodziewanie człowiek szerzej otwiera oczy. I
wtedy dopiero widzi...

Nie dokończyła zdania, lecz wiedziałem, o co jej chodzi. Uśmiechnąłem się do niej

serdecznie. Przełamała się w sobie, to było pewne. Twarz jej rozpogodziła się i stała się
bardzo przyjemna.

Odeszliśmy. Byłem ogromnie rozradowany. Co prawda trochę mnie niepokoił

gospodarz. Nie wiem dlaczego, jego wzburzenie dziwnie mi przypominało strażnika z
ochrony lasu w chwili, gdy oskarżał „Niemców" o podpalenie. A do tego ten ślad... Ślad
Wyszczerbionej Podkowy, świadczący, że z gospodarzem łączyły go poufałe stosunki...

Sprzysiężenie

W

obozie zastaliśmy tylko „Niedźwiedzie". „Kruki" odeszły do Zabłocia. Tę

wieś odkryły gdzieś na wschodzie i pomagały tam obecnie przy żniwach. Przybyło nam
więc zajęć, gdyż trzeba było pracować i za nich, lecz bynajmniej nie narzekaliśmy.
Przecież i nas musieli zastępować inni przez ostatnie trzy dni.

Raport o naszej pracy w Starej Wsi wywołał duże zaciekawienie. Pytaniom nie

było końca. Szczególnie druh kwatermistrz wydawał się bardzo przejęty.

— Trzeba będzie zająć się tym Boenigiem — odezwał się w pewnej chwili. —

Niewielu tu pozostało przy życiu członków dawnego Związku Polaków.

Poparłem gorliwie ten pomysł i znaleźliśmy wśród wszystkich poklask.

Przeszliśmy następnie do innych spraw, a gdy skończyliśmy naradę, druh lekarz mrugnął
na mnie wesoło.

— A teraz przyznaj się — rzekł żartobliwie — co tam kryjesz w zanadrzu? Czym

nas „Czajki" zaskoczą w najbliższych dniach?

Stropiłem się nieco. Nie lubiłem zwierzać się za wcześnie z projektów, gdyż nie

wszystko udaje się lak, jak człowiek by chciał. Zresztą sam nie byłem zbyt pewny
słuszności naszego nowego projektu. Wydawał ml się dość niebezpieczny,

— Piętek postanowił zbudować piec — bąknąłem ostrożnie.

Kwatermistrz zerwał się z miejsca.

— Jaki piec? — wykrzyknął. — Taki normalny, do chleba?

Poczułem się raźniej. Nie mógł to być głupi pomysł, jeśli on od razu tak skacze.

Ten człowiek potrafił odróżnić ziarno od plewy. Potwierdziłem skinieniem.

— Ach, te „Czajki"! — uniósł się znowu. — Nie zabraknie im nigdy konceptu.

Dawno nosiłem się z takim zamiarem. Czy wiecie, ile zaoszczędzilibyśmy na tym
pieniędzy?

Zaczął wyliczać gorączkowo, jaka jest różnica między ceną chleba a mąki. No cóż

— zawsze był z niego doskonały gospodarz... Rozumiałem go dobrze, ale wiedziałem
również, że wykonanie nie należy do łatwych. Wyraziłem głośno swoje obawy. Wbrew
przewidywaniom spotkałem się tylko z zachętą.

— Tak czy owak — drużynowy zakończył sprawę — tę robotę warto wykonać.

Jeśli nawet nie będziemy jedli chleba z naszego pieca, to przynajmniej wyszkolimy
zdunów. A to też nie jest bez znaczenia. Takiej sprawności nie mamy dotąd w drużynie.

W ciągu następnych dni gromadziliśmy materiał. Piętek pracował rozważnie.

Umiejętnie dobierał kamienie, bo przecież cegieł nie było. Glinę zwoziliśmy łodzią z
przeciwległego brzegu jeziora. Gdy zaś wszystkiego było już pod dostatkiem,
niespodziewanie przybył do obozu niezwykły gość: Karol Osiński ze Starej Wsi!

Tak, Piętka nie poniosła zarozumiałość i pewność siebie, jak to zdarza się często w

tego rodzaju przypadkach. Nauczył się wiele, lecz nie był jeszcze pewien swych sił. I
słusznie. Mile mnie to zaskoczyło, ale nie więcej niż fakt, że zdołał namówić tego
nieufnego chłopca na tak daleką wyprawę. Początkowo Karolek był rzeczywiście trochę
onieśmielony. Gdy jednak zjadł razem z nami śniadanie, a potem stanął z Piętkiem przy
kamieniach i glinie, nabrał od razu pewności. Pozostawiłem im do pomocy czterech
chłopców, z resztą zaś udałem się w las na zwykłe ćwiczenia. Wróciwszy w południe,
ujrzeliśmy już fundamenty, wieczorem zaś piec był całkowicie gotowy.

— Druhu kwatermistrzu — zawołał wesoło Piętek, gdy zebraliśmy się koło niego

— mąka na jutro!

Przyboczny wyprężył się natychmiast jak struna.

--- Tak jest! — zameldował służbiście. — Mąka dla zastępu „Czajek" na jutro. Ale

co się stanie — dodał udając głęboką zadumę — jeśli z tej mąki nie będzie chleba? Kto
nam pokryje straty?

--- Harcerz Piętek z zastępu „Czajek"! — padła natychmiast odpowiedź.

--- Cały zastęp „Czajek"! — poprawił go z oburzeniem Janicki. — Co to, Piętek

sierota?

Naokoło rozległy się brawa, a mnie serce rosło z dumy, bo wszyscy chłopcy stanęli

za nim murem. Oczywiście była to praca całego zastępu, a więc i wspólna
odpowiedzialność. Rozumieli to dobrze.

Dopiero gdy rozeszliśmy się, zaczął mną targać niepokój. Gdyby kazano mi

zbudować dom, mniej bym się martwił aniżeli o piec. Tam ma się do czynienia z
twardym materiałem, który nie zawiedzie nigdy, jeśli zostanie prawidłowo użyty. Co
innego z piecem, a zwłaszcza z mąką, którą się wkłada do niego w postaci placków.
Sypkie to, lepkie, rośnie samo, a i w piecu potrafi wyczyniać najrozmaitsze kawały. Uda
się albo i nie. Na dwoje babka wróżyła. Skinąłem nieznacznie na Piętka i odeszliśmy poza
namioty.

— Nie będzie kompromitacji? — zapytałem niepewnie. — Skąd weźmiesz

koszyczki i dzieżę?

— Wszystko będzie — mrugnął na mnie porozumiewawczo. — Proszę tylko o

zwolnienie mnie i Malczaka na jutro. A poza tym — o oddanie nam łodzi.

Przyjrzałem mu się bacznie. Był, jak zawsze, bardzo poważny, chociaż czuło się,

ż

e jest przepełniony wewnętrzną radością. Nie należało wyciągać z niego zbyt wiele.

--- Dobrze — zgodziłem się bez zastrzeżeń — załatwię to z drużynowym. Podaj

tylko kierunek.

--- Stara Wieś.

Tak, zrozumiałe, pewnie wypożyczy wszystko od Boenigowej. Skinąłem głową

potwierdzająco. Słyszałem już, że nasze jezioro łączy się z Cichym, a to ułatwia sprawę.
Przynieść wszystko na plecach nie byłoby łatwo.

— W porządku — potwierdziłem powtórnie. — Nanieś przy okazji ten odcinek na

szkic. Może czegoś ci jeszcze potrzeba?

Przechylił głowę, zastanawiając się nad czymś głęboko.

— Tak — przyznał po chwili. — Czy Karolek może przenocować w moim

namiocie? Uprzedził rodzinę, że dzisiaj nie wróci, a u mnie będzie mu najprzyjemniej.

To rozumiało się samo przez się. Odpłynęli po śniadaniu. Odprowadziłem ich do

brzegu, pożartowałem i podziękowałem Karolkowi za oddaną naszemu zastępowi
przysługę, a gdy uderzyli wiosłami w wodę, zawróciłem do namiotów. Wartownicy
niespodziewanie ostrzegli, że zbliża się nowy gość. Nadjeżdżał na rowerze nasz
sympatyczny leśniczy. Wbiegłem do swego namiotu, aby wziąć różne obliczenia i szkice,
bo trzeba było złożyć rachunek.

— Jak tam — poruszył tę sprawę po powitaniu — nie uszkodziliście mi zbytnio

lasu?

Oczywiście był uprzedzony o wszystkim. Podałem mu szczegółowe rysunki.

Wykorzystaliśmy w Starej Wsi tylko pięć drzewek, gdyż dzięki pomocy Rojkowej nie
było ich więcej potrzeba. Każde było dokładnie wymierzone i opisane na szkicu,
wszystkie należały do braków. Leśniczy był zachwycony, gdy dokładnie obejrzał.

— Nadzwyczajne! — wykrzyknął. — Nie przypuszczałem nawet, że prowadzicie

tak porządnie każdą robotę. Co za dokumenty! Muszę pochwalić się nimi w dyrekcji.

Gdy zaś podałem mu jeszcze kartkę, na której przeliczyłem zużyte drewno na

metry kubiczne, wydał się bardzo przejęty.

— Ech, gałęzi nie będziemy brali pod uwagę — przemówił powoli. — Poza tym

zwrócę się do nadleśnictwa, aby i za drzewo wam nie policzono. Nie zużyliście go
przecież dla siebie.

Na to nie mogłem się zgodzić. Nie tyle szło mi o zapłatę, by wyniosłoby to pewnie

niewiele, ile o samo drzewo. Stanowi ono dziś bezcenny surowiec, więc należy
oszczędzać. Jeśli zdecydowaliśmy się zastąpić je szyszkami, musimy to zrobić.
Wyjaśniłem mu sprawę. Pokiwał głową z uznaniem i uśmiechnął się tak przyjemnie jak
ojciec, któremu syn przysporzy niespodziewanie radości. Rzeczywiście był bardzo miłym
człowiekiem.

— Niech więc tak będzie, jak chcecie — zgodził się. — Gdyby wszyscy byli tacy

jak wy — westchnął — znikłoby wiele kłopotów. Puszcza żyłaby spokojnie, pożytek by
rósł...

Chwycił mnie za serce. W tych słowach kryło się dużo szczerego uczucia.

— Niestety — mówił dalej po chwili — ciągle jest źle. Są tacy, którzy wybijają

zwierzynę. Są inni, którzy wycinają drzewo bez zezwolenia. Robią to przy tym
bezmyślnie, niszcząc wszystko, co im wpadnie do ręki. Ale już najgorsi są ci, którzy
podpalają las...

Nadstawiliśmy uszu. Poruszył sprawę, która nam nie dawała spokoju. Czyżby

ś

ledztwo w sprawie pożaru dało jakieś wyniki?

--- Podpalają? — wpadłem mu w słowa. — Celowo? Schwytano kogoś?

--- Jeszcze nie... — leśniczy zawahał się, jakby te słowa nie chciały mu przejść

przez gardło. — Zdaje się jednak, że to rzeczywiście zrobili Niemcy...

Moje „Czajki" pobladły z wrażenia. Brały tę spraw tak samo gorąco jak ja.

— Niemcy czy Mazurzy? — spytałem.

Leśniczy poruszył się w zakłopotaniu. Spojrzał na mnie uważnie i nagle

sposępniał.

— Nie mogli tego zrobić Mazurzy, którzy czują się Polakami — odparł

wymijająco.

Widać było, że ta rozmowa zaczyna mu ciążyć. Pewnie żałował w duchu, że ją w

ogóle rozpoczął. Postanowiłem Jednak nic ustępować i wydobyć jeszcze z niego, co tylko
się da.

— Znaleziono jakieś dowody? — zadałem nowe pytanie.

— Znaleziono. Podobno są nawet świadkowie.

Tego się nie spodziewałem. Sądziłem, że wszystko ciągle opiera się na domysłach.

Ale jeśli zdobyto dowody... Zwiesiłem głowę bezradnie, chociaż narastał we mnie coraz
ostrzejszy bunt.

— Kto znalazł te dowody? — odezwałem się znowu. — Milicja?...

Leśniczy pokręcił głową.

— Nie — zaprzeczył powoli. — Milicja twierdziła dotąd, że ogień zaprószył

przypadkowo jakiś turysta.

„Ha, więc tak! Jeśli nie milicja, to kto?"... Poczułem, że płonie mi twarz.

— A więc ten strażnik z ochrony! --- wybuchnąłem, przestając

nad sobą panować. --- Ten, który nie uznaje polskości Mazurów!

Leśniczy nic nie odpowiedział. Zapadło naokoło przytłaczające milczenie.

Kwatermistrz zakasłał w zakłopotaniu.

— Wybierałem się właśnie do pana — przemówił ostrożnie, ale zaraz nabrał

zwykłej mu werwy. — Jesteśmy w potrzebie. Zabrakło nam drzewa na mostek.

Leśniczy zwrócił na niego zamyślone spojrzenie.

— Chcecie budować jeszcze jeden? — zapytał jakby zdziwiony. — Przecież droga

jest już w należytym porządku. Mostki są wszędzie. Ten zaś ostatni — dodał ożywiając
się szybko — ten za miejscem pożaru, jest śliczny. Co za wspaniała robota! Stałem tam
wczoraj przez pół godziny i podziwiałem. Wszystko wykonano tak pięknie, że nie można
oderwać oczu.

W jego głosie czuło się szczery entuzjazm, nas natomiast ogarnęło głębokie

zdumienie. O jakim mostku on mówi? Przecież ten ostatni miały zbudować „Kruki", lecz,
budulec rozpłynął się nagle w powietrzu...

Spojrzeliśmy pytająco na Jankowskiego. Nie, on nie mógł mieć nie z tym

wspólnego. Kręcił głową, wzruszał ramionami, wreszcie jakby w złości zacisnął zęby.
Nie ulegało wątpliwości: był tak samo zaskoczony, jak my. A że i leśniczy dostrzegł
wreszcie to powszechne zakłopotanie, drużynowy, nadrabiając miną, zaczął mu
opowiadać z humorem o „duchach", płatających nam ciągle psie figle. Przestało mnie to
wkrótce interesować, więc odsunąłem się nieznacznie i powlokłem w stronę jeziora.
Myśli kłębiły się gwałtownie, narastał w sercu coraz większy niepokój. Za dużo w tym
wszystkim tajemnic. Miał być most, a zniknął, lecz nagle zbudował się sam. Coś wyje po
nocach, a nie możemy nawet ustalić, co to za stwór. A przy tym ta główna sprawa, ta
najbardziej bolesna. Milicja szukała sprawców pożaru, lecz doszła do wniosku, że był on
dziełem przypadku. Kto inny jednak postanowił temu zaprzeczyć. Szukał dowodów i
podobno znalazł. Podpalacz został wykryty!...

Stanąłem nad wodą. Patrzyłem w dal, lecz niczego nie mogłem zobaczyć. Oczy

przesłaniała mi jakaś mgła, a w niej migał nieustannie obraz strażnika. Czerwona z
gniewu twarz, rysująca się na niej nieprzyjemnie zaciętość w chwili, gdy zaprzecza
polskości Mazurów. Niewątpliwie to on wynalazł tego rzekomego złoczyńcę. I z
pewnością kogoś spośród Mazurów. Kogo on ma na myśli? Kogo...

Odwróciłem się powoli, bo każdy ruch sprawiał mi ból. Dostrzegłem nagle coś

niezwykłego. Oto nieruchomo i karnie, w zupełnym milczeniu stały w pobliżu w
komplecie „Czajki" i spoglądały na mnie w napięciu. Oprzytomniałem natychmiast.

--- Chłopcy — przemówiłem twardo — dość tych zagadek! Nie wolno dopuścić do

uwięzienia niewinnego człowieka. Musimy rozplatać ślady. Mazur nie mógł popełnić tej
zbrodni!

--- Tak jest, druhu zastępowy — odpowiedzieli równo jak jeden mąż. — Mazur

jest przecież Polakiem!

Rozumieli wszystko tak samo dobrze, jak ja. Zacisnąłem szczęki. Strażnik nie

wygra walki! Za nim i za jego świadkami, czułem to mocno, kryje się fałsz!

Tajemnica leśnego strumyka

D

zień zaczął się pracowicie. Zdjęliśmy koce z dzieży, którymi była otulona przez

noc, aby zachować ciepło, i zabraliśmy się do wyrabiania bochenków. Przed śniadaniem
poszły wszystkie do pieca.

Byliśmy wolni. Piątek z Janickim pozostali na straży, ja zaś z resztą zastępu

ruszyłem z pośpiechem w las. Po wczorajszej rozmowie z leśniczym opanowała nas jakaś
gorączka. Zaczęliśmy zdawać sobie sprawę, że zbliżamy się do decydujących rozwiązań.
I coraz silniej nurtowała nas obawa, że z naszymi badaniami możemy nie zdążyć na czas.

Znaleźliśmy się wreszcie przy mostku, pierwszym celu naszej dzisiejszej

wyprawy. Był on niewielki, dwumetrowy, lecz prezentował się okazale. Od razu zro-
zumiałem, dlaczego leśniczy nie mógł od niego oderwać oczu. W czterech rogach były
ustawione słupki graniczne, połączone z boków balustradkami. Całość rzeczywiście
wyglądała ładnie, wszystko było wygładzone i osadzone niezbyt wysoko, z dużym
poczuciem smaku. To nam jednak nie zaimponowało; w innym miejscu postawiliśmy
mostek wcale nie gorszy. Zeszliśmy niżej, gdzie strumyk sączył swe wody. Tu dopiero
budowniczowie pokazali swoje mistrzostwo. Szerokie, płaskie kamienie, ułożona jedne
na drugich i starannie do siebie dopasowane, tworzyły ściany równe i gładkie. Mogły one
udźwignąć nie tylko największe ciężary, ale i wytrzymać najsilniejszy napór wiosennych
wód.

Otarłem pot, który wystąpił mi niespodziewanie na czoło. Znałem się na dobrej

robocie i potrafiłem ją należycie ocenić. Ten, kto ją tutaj wykonał, przewidział wszystko.
1 co najważniejsze, włożył w nią długotrwały, ogromny trud. Ale nie był to Jankowski!
Drzewo było przez niego przygotowane, to fakt. Kamieni za to on nie sprowadził.
Wiedziałem na pewno, że nawet o nich nie myślał. Byliśmy wszyscy zdania, że drew-
niane filary wystarczą na kilka lat, toteż nie sililiśmy się na roboty bardziej solidne. Nie
było potrzeby, a zresztą i czasu by nam zabrakło. Samo wyszukanie takich kamieni
zajęłoby całe tygodnie.

Nasuwały się dziesiątki pytań, na które trudno było znaleźć odpowiedź.

Postanowiłem użyć do ich rozwiązania sił całego zastępu.

— Jakie wnioski? — spytałem.

Słowa padły nieco szorstko. Nie mogłem dojść jeszcze do siebie z wielkiego

zdumienia. Mieliśmy do czynienia z nie byle jakim fachowcem.

Kaźmierczak zdjął buty i wszedł w wodę, pod most. Ostukał ze wszystkich stron, a

potem sprawdził uważnie spojenia.

--- Osadzono kamienie na glinie — mruknął z niezadowoleniem. — To nie było

potrzebne. Woda zmyje przy najbliższej okazji.

--- Ech — Malczak zbył tę uwagę lekceważącym machnięciem ręki — kamień

wspiera się mocno o kamień i to najważniejsze. Zaprawa została dodana tylko dla ładnego
wyglądu.

Słusznie. Z zewnątrz o to z pewnością chodziło. Natomiast tam w głębi, między

kamieniami, glina była konieczna. Niezłe to wiązanie, gdy brakuje cementu.
Wspomniałem o tym i zacząłem ciągnąć dalej za język. Kaźmierczak chwycił ślad, można
było wiele wyczytać z jego drobnych spostrzeżeń.

— O czym to wszystko świadczy? — zadałem nowe pytanie. — Kto zbudował ten

mostek?

Nie spodziewałem się odpowiedzi. Szło mi tylko o wywołanie dyskusji. Wbrew

mym przypuszczeniom Kaźmierczak okazał się nadspodziewanie wymowny.

— Kto zbudował, nie wiem — przemówił bardzo rozsądnie. — Mogę tylko

stwierdzić, że nie pracował tu jeden człowiek, lecz wielu. Czas mieli krótki na wy-
konanie, potrzeba więc było dużo rąk i jednolitej komendy. Działali przy tym w nocy. W
dzień spostrzegłyby ich nasze patrole...

Zaciął się nagle i raz jeszcze obmacał ściany.

--- Tak — potwierdził po chwili — budowali w nocy, tylko przy blasku księżyca i

gwiazd. Dlatego rozmazali tu i ówdzie glinę, czego by nie zrobili przy jasnym świetle.
Poza tym jednak robota jest bardzo staranna. Dowodzi ona, że znacznie wcześniej
przemyśleli dokładnie plan.

--- Już wiem! — Malczak wtrącił zapalczywie swoje trzy grosze. — Musi to być

jakaś harcerska drużyna. Nikt inny nie zdobyłby się na taki niepotrzebny wysiłek.

--- Nie ma w okolicy żadnej drużyny — przeciwstawiłem się stanowczo,

przypominając sobie zapewnienia, które złożył kwatermistrz. — Przeczą temu zresztą
kamienie. Widzicie, jak są one starannie dobrane? Ten, kto je tu przyniósł, musiał
ś

wietnie znać teren i wiedzieć z góry, gdzie się one znajdują.

Argument był mocny. Spotykało się niekiedy takie kamienie nad brzegiem jeziora,

lecz rzadko. Wiedzieliśmy z doświadczenia, jak o nie trudno. Szukaliśmy ich przecież na
piec.

— Tak, druh zastępowy ma słuszność — poparł mnie Rubel z namysłem. — Tylko

ludzie miejscowi mogli dokonać tej pracy. Ale kim cni są? Nie robotnikami, to pewne. Ci
nie kradliby mostku, aby ustawić go w nocy. I nie gospodarzami, bo przecież ci mają dość
swojego zajęcia. I nie chłopcami. Tu działali doskonali fachowcy...

Na tym urwał. Niczego więcej nie można było wyjaśnić.
Obejrzeliśmy raz jeszcze wszystko, a potem zaczęliśmy myszkować w pobliżu.

Tak, ślady były. Niekiedy głębokie i nawet bardzo wyraźne, jak to zwykle bywa, gdy
chodzi się z ciężarem po podmokłym gruncie. Najprzykrzejsze, że nic nie mówiły. Ich
wielkość była potworna, kształtem przypominały prostokąt. Malczak zaczął snuć
najrozmaitsze domysły. Kaźmierczak przeciął je krótko:

— Nic wygłupiałbyś się. Przecież to jasne. Przyczepili deseczki do nóg, aby

wprowadzić nas w błąd.

Niestety, tak właśnie musiało być. Komplikowało to sprawę. Mieliśmy do

czynienia z ludźmi, którzy zacierali ślady celowo i znali się na tym dobrze. Myśl o obcej

drużynie harcerskiej nasuwała się coraz natarczywiej, chociaż temu przeczyły informacje
otrzymane od kwatermistrza.

Przerwałem dyskusję i ruszyliśmy w kierunku jeziora. Trop był tutaj przejrzysty,

przypominał ścieżkę wydeptaną dziesiątkiem nóg. Oczywiście żadnych odcisków nie
było. Wymieciono wszystko wypróbowanym sposobem — za pomocą przeciąganych po
ziemi gałęzi. Za to ta smuga doprowadziła nas w inne miejsce, nie mniej ciekawe niż
mostek. Najpierw ujrzeliśmy niezbyt wysoki świerkowy zagajnik. Był zwarty i nieprze-
nikliwy, prawdziwy gąszcz utkany z na pół wyschniętych konarów, stanowiący pewnie
matecznik. Wdarliśmy się w głąb wąskim przejściem, wyrobionym przez tych, którzy tu
byli przed nami.

Tak, stamtąd właśnie wynosili kamienie na fundamenty... Ukazało się naszym

oczom rumowisko, o którym dotychczas nie mieliśmy najmniejszego pojęcia. Budulca
było tu w bród; gdyby nie rosnące drzewka, można by uruchomić całą kopalnię.
Mielibyśmy mniej kłopotu z piecem, gdybyśmy dokonali wcześniej tego odkrycia.

Obejrzeliśmy wszystko, stwierdziliśmy, że tutaj ukrywano drzewo przeznaczone

na mostek, porobiliśmy szkice, a potem wróciliśmy na stare miejsce. Znaleźliśmy
rumowisko, ale nie sprawców. Tych należało szukać gdzie indziej.

Pokręciłem się naokoło, nie bardzo wiedząc, jak mam dalej postąpić. W promieniu

dwudziestu metrów kończyły się wszelkie ślady. Tu pracowali na deskach. Dalej — tak
można było przypuszczać — nikogo nigdy nie było. Skończyli pracę i zniknęli. Zapadli
się w ziemię albo unieśli do nieba. Jak w bajce...

— Druhu zastępowy — wezwał mnie Rubel niespodziewanie — znalazłem coś

ciekawego.

Podszedłem do niego z pośpiechem. Klęczał nad strumykiem i uważnie wpatrywał

się w wodę. Zrobiłem natychmiast to samo. Była ciemna, jak to zwykle w lesie, lecz
przezroczysta. Pod nią, na dnie, widniało spore wgłębienie.

— Mamy ich! — mruknął Rubel w zachwycie. — Uciekli tędy. Sprytny naród, ale

nie sprytniejszy niż „Czajki"!

Postawiłem zastęp na nogi. To istotnie było wielkie odkrycie, ogarnęło wszystkich

wzruszenie. Na cześć Rubla wzbiły się gromkie wiwaty, a i ja od razu poczułem się
raźniej. Plan dalszych dociekań nie nastręczał żadnych trudności. Rozstawiłem chłopców
po obu stronach strumyka, zamierzając ruszyć pod prąd. W tym momencie na drodze
ukazali się Piętek i Janicki. Dźwigali na plecach wyładowane mocno plecaki.

— Co z chlebem? — powitałem ich pełnym niepokoju pytaniem. — Udał się?

Wyjęliście już z pieca?

Zamiast odpowiedzi Piętek wyciągnął ślicznie przyrumieniony bochenek. Oczy

wszystkim rozbłysły.

— Przyniosłem na spróbowanie — mruknął udając wielkiego skromnisia. —

Ocenicie najlepiej sami. Komenda jest zachwycona.

Zaczął kroić i częstować uprzejmie. Z pewną obawą zatopiłem zęby w otrzymanej

kromce, lecz natychmiast ogarnęła mnie niezwykła wesołość. To naprawdę był chleb!
Wspaniały chleb wiejski na zakwasie, nie różniący się niczym od tego, który jedliśmy u
Boenigowej!

Zrozumiałe, że nie tylko ja patrzyłem w tej chwili na Piątku Jak na bohatera, który

postawił wysoko honor naszego zastępu. Słowom uznania nie było końca. Udawał, że ich
wcale nie słucha. Rozładowywali z Janickim swoje plecaki.

— Przynieśliśmy prowiant na cały dzień — zaczął wyjaśniać, gdy uciszyło się

nieco. — Druh drużynowy doszedł do wniosku, że możemy nie zdążyć na obiad. Chyba
ma słuszność.

Ucieszyłem się z tego. Nasza praca zapowiadała się bardzo poważnie, nie należało

się od niej odrywać. Kazałem, więc równomiernie rozdzielić zapasy na wszystkich, aby
nikomu nie było ciężko. Zdawało mi się, że rozdano je sprawiedliwie, gdy naraz
zastanowił mnie plecak Janickiego. Nie był on z wielkości podobny do innych.

— Co tam w nim jeszcze kryjesz? — zapytałem wesoło, będąc przekonany, że

zabrał z sobą jakieś zbyteczne rzeczy, które dadzą mu się we znaki w dalszej wędrówce.

--- Glinę — odparł bez zbytniego zachwytu.

--- Glinę?... A po co?

— Będzie nam potrzebna — odpowiedział za niego Piętek. — Czy druh widzi —

wskazał na resztkę chleba — te nierówności na skórce? Siady koszyczka. Każda witka
jest tu dokładnie odbita.

Nie bardzo go mogłem zrozumieć. Poruszyłem się niecierpliwie:, co tym

chłopakom wpadło znowu do głowy? Co ma glina do chleba?

— Otóż, gdy na to spojrzałem po raz pierwszy — wyjaśnił z rosnącym zapałem —

przyszło mi na myśl, że w glinie można odcisnąć wszystko tak samo. A to jest ważne.
Tropów nam ciągle przybywa, lecz nie zawsze są one dość wyraźne i zrozumiałe. Gdy
będziemy mieli ich dokładne modele, mniej będzie błędów.

Tak, błędy się zdarzały, to prawda. Pomysł był doskonały. Powstanie w ten sposób

małe muzeum, na którym można będzie się kształcić nawet w obozie. Nie było nad czym
się zastanawiać, przyjąłem go bez zastrzeżeń.

Chleb zniknął, ruszyliśmy wkrótce w obranym poprzednio kierunku. Z początku

maszerowaliśmy żwawo, spodziewając się, że lada chwila ujrzymy ślady na brzegu. Ci,
których śledziliśmy, okazali się jednak sprytniejsi. Nie wychodzili z wody i wreszcie
zaczęli nas przerażać swą wytrwałością. Uszliśmy już może ze trzy kilometry — i nic! Do
serc zakradało się powoli zwątpienie. Czy słuszne były nasze domysły? Czy rzeczywiście
wykorzystali tę drogę do ucieczki od mostku?...

Przystanęliśmy, bo Rubel pochylił się właśnie nad strugą. Podłoże było w tym

miejscu piaszczyste, prąd wymiótł wszystko. Przesunęliśmy się nieco dalej, aby w
wygodniejszym miejscu przeprowadzić badania. Koło grubego konara, który wbił się tu
pewnie w ziemię w czasie jakiejś dawnej ulewy, utworzyło się rozlewisko.

— Jest! — ucieszył się Rubel głośno. — Szli tędy na pewno.

Sprawdziłem. Zatrzymane przez gałąź liście i trawy zmieszały się z ziemią i gniły

tu pewnie od lat. Siady odcisnęły się w nich bardzo wyraźnie.

Niestety, to było wszystko. Uszliśmy jeszcze z kilometr, znów zaczęło mnie

ogarniać zwątpienie.

— Druhu zastępowy — padł nagle meldunek z przodu — „Ścięty Obcas"

przechodził tędy niedawno!

Uff, a to niespodzianka!... Odetchnąłem głęboko i zatrzymałem oddział. Co tu

robił ten dobrze nam znany człowiek ze Starej Wsi? Nastawiłem kompas, aby ustalić swe
położenie. Według moich obliczeń stąd do Cichego Jeziora było przynajmniej trzy
kilometry. A przy tym znajdowaliśmy się w miejscu odludnym, z dala od wszelkich
dróg...

Sprawdziłem trop. Biegł w poprzek strumyka, śmiały i wyrazisty. Ten, kto go

pozostawił, znał dokładnie swój cel i dążył tam z wielkim pośpiechem. Piętek
przyskoczył szybko.

— Doskonale — ucieszył się głośno — zaczniemy zatem od niego. Glina!
Janicki wyciągnął ją natychmiast z plecaka. Rozwinął liście, w których była

złożona dla utrzymania wilgoci, a potem oderwał grudkę i zaczął ją rozwałkowywać na
plaster. Widocznie przemyśleli dokładnie w drodze te wszystkie czynności, bo obecnie
pracowali prawie bez słów. Tamten jeszcze nie ukończył swojej roboty, a Piętek już
przykładał calówkę do odcisku w ziemi, po chwili zaś zaczął przenosić wymiary na glinę,
odcinając zręcznie nożem niepotrzebne kawałki.

— Tak — mruknął zadowolony — ten ślad nastręczał niejednemu z nas poważne

trudności. O, patrzcie! — zwrócił się do chłopców, którzy zgromadzili się naokoło. —
Większość ludzi zdziera obuwie z boków. Ten obcas jest mocno ścięty do tyłu.
Równiutko, pośrodku. O czym to świadczy? O słabej woli.

Przygniótł wyrobioną w glinie podeszwę i charakterystyczne ścięcie zarysowało

się ostro. Gdyby to wszystko pomalować na czarno, nie odróżniłoby się w pierwszej
chwili od buta. Praca była bardzo dokładna.

Odszedłem, aby rozejrzeć się w sytuacji. Ślad był ciekawy, zaskakujący,

stosunkowo świeży. Nie mógł mieć chyba nic wspólnego z tropem, po którym dotąd
szliśmy. Którego z nich teraz pilnować?...

Doszedłem do wniosku, że oba są ważne. Ścięty Obcas nigdy nie budził ufności, a

jego obecność w tym zapadłym zakątku nasuwała wiele podejrzeń. Ale i tamtych nie
mogliśmy porzucić. Ich działalność była również niezwykła.

Niesamowita potyczka

S

trumyk wił się coraz bardziej kręto. Ginął na przemian w sitowiu lub wśród

pochylonych nad nim gałęzi, ale nie znikał. Za to często wprowadzał nas w błąd.
Wydawało mi się niekiedy, że jesteśmy w pobliżu obozu, to znów nabierałem
przeświadczenia, że przechodzimy przez mroczny Ponury Bór. Były to oczywiście
złudzenia. Drzewa i krzewy wszędzie są do siebie podobne. Zresztą, gdy idzie się z

głową ciągle pochyloną ku ziemi, szybko traci się orientację. Wiedziałem o tym, lecz nie
przejmowałem się ani nie marnowałem czasu na ustalanie kierunku. Strumyk był
najpewniejszym przewodnikiem po tych wertepach. Dopóki trzymaliśmy się jego
brzegów, nie mogliśmy zabłądzić.

Przed nami ukazało się wrzosowisko. Teren falisty, ziemia wyschnięta i twarda, o

wodę było tu trudno. Strumyk zamienił się w strużkę. Zdecydowałem się na zatrzymanie
pochodu.

— Jeśli rzeczywiście uciekali tą drogą — rzekłem — gdzieś tutaj musieli

zakończyć swą wodną wędrówkę. Strumień stał się zbyt wąski, aby mogli się dłużej
ukrywać. Przeszukamy wrzosowisko. Jeśli nic nie znajdziemy, zaprzestaniemy chwilowo
pogoni.

Miałem przy sobie tylko dwóch chłopców. Piętek z dwoma innymi udał się po

tropie Ściętego Obcasa, Kaźmierczak z resztą poszedł w stronę odwrotną. Siły więc nasze
nie były wielkie, a teren stosunkowo rozległy. Słońce przy tym paliło niemiłosiernie,
cienia nie było. Umęczyliśmy się więc setnie, nabiegaliśmy, lecz wszystko na próżno.

— No cóż, trzeba z tym skończyć — oświadczyłem markotnie. — Dalej nie mogli

iść wodą, to pewne. Wracamy i sprawdzamy powtórnie brzegi. Musieli wymknąć się
wcześniej.

Opanowało mnie przygnębienie. Musiałem użyć wielkiego wysiłku, aby oczy

pracowały normalnie. Posuwaliśmy się wolno, ale wreszcie dotarliśmy znowu do drzew.
Naraz drgnąłem silnie, bo gdzieś przed nami rozległ się chrzęst nadepniętej gałęzi.
Zmęczone nerwy nabrały od razu czujności. Przypadłem odruchowo do ziemi. Chłopcy
zrobili to samo.

Nadsłuchiwałem chwilę. Cisza.

— Rubel — szepnąłem — przeprowadź zwiad!

Potrafił doskonale się kryć, toteż jemu powierzyłem to niełatwe zadanie.

Leżeliśmy we wrzosowisku, zasłonięci z przodu wysokim leśnym łubinem. Zaraz za nim
wyrastały krzewy i drzewa, stanowiące już normalny las o gęstym, wysokim poszyciu.
Rubel przemknął przez pierwsze przeszkody i zniknął zaraz jak duch. Niespodziewanie
dało się słyszeć w dali delikatne i szybkie stąpanie, jakby ktoś tam uciekał. Trwało to
bardzo krótko. Znowu zapadła cisza.

Po chwili wyłonił się Rubel tak nieznacznie, że spostrzegłem go dopiero wówczas,

gdy znalazł się przy mnie.

--- Druhu zastępowy — zameldował cicho — człowiek w lesie. Obserwuje nas.

Spłoszył się, uskoczył, lecz kryje się nadal i patrzy.

--- Widziałeś go?

--- Nie.

:

--- Może to zwierz? —- ogarnęły mnie wątpliwości.

--- Niemożliwe. Zwierzę uciekłoby, gdyby nas tylko zwęszyło. Zresztą przeczą

temu także stąpania. Są miękkie, ale nierówne. Jak u człowieka, który biegnie na palcach.

Odniosłem takie samo wrażenie i dlatego padłem na ziemię. Milczałem przez

pewien czas, układając, starannie myśli. Któż by tutaj mógł być? Ścięty Obcas? Nie, on
poszedł w innym kierunku. Na pewno nikt z naszych dobrych znajomych. Więc kto?

Jakiś chłopiec, który zapędził się daleko na grzyby? Możliwe. Nieśmiały, wiejski
chłopak. Zląkł się umundurowanego zastępu. Nie chciał się pokazać, ale też nie potrafił
poskromić swej ciekawości. Toteż patrzył z ukrycia.

Uspokojony tym rozumowaniem chciałem wstać, gdy naraz przykuł moją uwagę

złamany wrzos. To spotykało się rzadko. Przeniosłem z kolei oczy na kilka rosnących tuż
obok zeschniętych traw. Źdźbła były pęknięte, przylegały do ziemi. Sprawdziłem
piaszczyste podłoże. Nic mogło dłużej być wątpliwości: ktoś tutaj deptał. W Jednym
miejscu ziarnko były rozsunięte szeroko, właśnie tam, gdzie winny przypadać palce.
Ustaliłem kierunek marszu i po wyimaginowanej linii przesunąłem powoli wzrok.
Trafiłem wkrótce na strumień.

Tak, to był ślad... Słaby, ledwie widoczny, nie dzisiejszy. Nasuwał jednak wiele

refleksji i budził dużo nadziei. Przeszedłem na drugi brzeg. Tam nic nie znalazłem.
Wróciłem na dawne miejsce.

— Chłopcy, chwyciliśmy trop! — przemówiłem wzburzony. — W tyralierę i za

mną!

Zaczęliśmy powoli posuwać się naprzód. Skrajem wrzosowiska i lasu. Drobne

oznaki wskazywały nam ciągle kierunek. Dopiero, gdy i przed nami ukazały się drzewa,
urwało się wszystko.

Zmarnowaliśmy z dziesięć minut na poszukiwania, lecz nic z tego nie wyszło.

Zastosowałem wówczas najpewniejszą metodę: ruszyłem po przedłużeniu tropu, który
wiódł nas przez wrzosowisko. Niespodziewanie rozległ się za nami trzask łamanych
beztrosko gałęzi. Stanęliśmy jak wryci. Trzask powtórzył się znowu, natarczywiej i
ostrzej, a potem przesunął się w bok. Rozejrzałem się czujnie.

— Druhu zastępowy — odezwał się cicho Malczak — to ten sam człowiek, który

nas śledził poprzednio. Nie odszedł.

Mnie też się tak wydawało. Czekałem chwilę, może ktoś się pokaże. Trzaski

ucichły, lecz nie było widać nikogo.

— Hej tam! — krzyknąłem. — Wychodzić! Milczenie. Stał i patrzył, to było

pewne, a jednak krył się Machnąłem ręką zirytowany i ruszyłem w poprzednio obranym
kierunku. Natychmiast zaszurały za nami gałęzie.

— Druhu zastępowy — szepnął znów Malczak — to wygląda na zwiad. Może

lepiej nie szukać tropu, lecz schwytać wroga. Kto wie, czy to nie jeden z tej paczki, którą
ś

ledzimy od mostku.

Nie była to głupia rada. Znalezienie tropu wydawało się beznadziejne, a co

najmniej zabrałoby nam dużo czasu. Nieprzyjemnie zresztą było pracować z kimś
nieznanym na karku. Wróg nie wróg, lecz należało wyjaśnić, kto nam depcze po piętach.

Udałem, że rozpoczynam poszukiwania na nowo. Dał się słyszeć natychmiast

chrzęst. Ustaliłem uważnie kierunek, a potem odwróciłem się nagle i skoczyłem z
chłopcami w gąszcz. Tamten nie czekał. Coś śmignęło przed nami i rzuciło się w bok.
Wzmogłem wysiłek, pędziliśmy teraz ze wszystkich sił. Pryskało igliwie, sypały się
liście, jakiś kolec uderzył mnie w twarz...

Miał dobre nogi. Wyprowadził nas z pół kilometra, nie pozwalając zbliżyć się do

siebie nawet o metr. Przerwałem pogoń. Szkoda było energii.

— Jest ich obecnie dwóch — szepnął Rubel, który był także ze mną. — Drugi

przyłączył się niedawno.

Niestety, tak było. Spostrzegłem to również w chwili, gdy przystanęli.

Zastanawiałem się gorączkowo. Wyglądało to na zorganizowane działanie. I popłoch był
tylko pozorny, zaczynałem rozumieć to coraz lepiej. Uciekali, bo nie chcieli ujawnić
swoich postaci. Teraz, gdy się zatrzymaliśmy, przestali się bać. I prowadzą znów
obserwacje...

Zacząłem się wycofywać, pragnąc sprawdzić, czy moje wnioski są słuszne.

Ruszyli natychmiast za nami. Nie ukazywali się, ale też nie kryli specjalnie swej
obecności. Widocznie widzieli nas dobrze.

Zaniepokoiłem się. Początkowo uważałem ten pościg za niewinną zabawę.

Obecnie traktowałem go coraz poważniej. Nie mogli to być wiejscy chłopcy, zbierający
grzyby, gdyż alboby się pokazali, albo uciekli. A ci nas wodzą celowo za nos. Zbliżają się
i zmykają, lecz nie opuszczają ani na chwilę. I nagle zrodziła się we mnie obawa. A może
rzeczywiście to wróg? Tu było nas tylko trzech. A co dzieje się z resztą zastępu? Przecież
jest cały w rozsypce...

Zwolniłem kroku. Sytuacja stała się nieprzyjemna. Znajdowaliśmy się z dala od

obozu i od ludzkich osiedli. Wszystko tu mogło się stać. W górze zielonkawa tajemnicza
poświata, na dole wysoki, zgmatwany gąszcz. Chłód puszczy, który dla mnie był dawniej
normalnym zjawiskiem, teraz przejmował mnie dreszczem. Był to lęk, przyznaję
szczerze, lecz miał on swoje podstawy. Bo oto uprzytomniłem sobie w tym momencie, że
prowadzimy grę niebezpieczną. Mimo woli wdarliśmy się w krąg niezrozumiałych
wypadków. Pożar, krzyk nocny, ludzie, których nie zawsze uważamy za godnych
szacunku, i te oczy, które nas śledzą zza drzew... A jeśli za tym wszystkim kryje się
rzeczywiście przestępstwo? Jeśli ktoś tam zorientował się, że wpadliśmy na jego trop i że
wkrótce możemy dowiedzieć się więcej? A może to on właśnie próbuje pomieszać nam
szyki? I kto wie, jakie zastosuje metody?...

Przystanąłem raptownie, zrobiło mi się bardzo gorąco. Gdyby cały zastęp był przy

mnie, działałbym pewnie inaczej. Człowiek może ryzykować, gdy wchodzi w grę tylko
jego osoba. Jeśli natomiast ciąży na nim odpowiedzialność za innych, winien zachować
ostrożność. Rozumiałem to doskonale i dlatego postanowiłem połączyć jak najszybciej
siły. Nie było innego wyjścia. Nie walczy się z czymś, czego się nie zna.

— Traficie stąd do miejsca zbiórki? — spytałem chłopców półgłosem.

Mieliśmy spotkać się z Kazimierczakiem i Piętkiem nad strumykiem, gdzie Ścięty

Obcas pozostawił swój ślad. Skinęli głowami. Wyjąłem kompas i uzgodniliśmy kierunek.
Orientowali się dobrze. Przedstawiłem im z kolei swój plan. Zadanie było niełatwe:
należało się oderwać od wroga.

— A więc biegniecie za mną, dopóki tamci nie zaczną uciekać — kończyłem

szybko. — Wtedy zawrócicie cichaczem, zachowując jak największą ostrożność. Nie
oglądajcie się za mną. Będę uciekał ostatni.

Zrozumieli mnie w lot. Skoczyliśmy naprzód, jak to zrobiliśmy poprzednio. Atak

był gwałtowny, wcale nie kryliśmy swej obecności. Tamci oczywiście umknęli co sił.
Moi chłopcy prysnęli natychmiast w bok i przycichli. Za to ja toczyłem się nadal naprzód

z taką energią, jakby przewalało się stado dzików przez las. Dopiero gdy doszedłem do
wniosku, że Malczak i Rubel odsunęli się na dostateczną odległość, zmieniłem taktykę.
Zawróciłem gwałtownie w miejscu i już bezszelestnie pomknąłem w odwrotną stronę.
Przeciwnicy się nie spostrzegli przez długi czas. Gdy wreszcie za mną zaległa cisza, nie
obawiałem się żadnej pogoni. Byłem przekonany, że chroni mnie nie tylko oddalenie, ale
i zmieniony kierunek, którego się nie mogli domyślić.

Kiedy dotarłem w końcu na umówione miejsce, byłem bardzo zmęczony, ale nie

mniej szczęśliwy. Udało się wszystko świetnie. Zastęp był znowu w komplecie. Malczak
i Rubel wykonali dobrze swoje zadania i przybyli przede mną. Kaźmierczak i Piętek
czekali także.

— Cisza! — przyłożyłem palec do ust, widząc, że chcą huknąć z uciechy na moją

cześć. — Niewidzialny nieprzyjaciel w pobliżu. Zabierać bagaże! Odchodzimy stąd.

Przesunęliśmy się za strumień, kryjąc się w zakamarkach. Ślady za nami zostały

starannie zatarte. Rozstawiłem czujki i dopiero wtedy przystąpiłem do odbierania
meldunków.

— Ścięty Obcas przybył tutaj ze Starej Wsi — zawiadomił zwięźle Kaźmierczak.

— Nie zbaczał nigdzie i z nikim się nie spotykał.

Meldunek Piętka był obszerniejszy.

— Śledziłem trop na długości kilometra — wyjaśnił. — O kilkaset metrów stąd

znajduje się niewielka polanka. Tam Ścięty Obcas spotkał się z Wyszczerbioną Podkową.

Nadstawiłem uszu. Takie spotkanie tu, w tym odległym od świata zakątku... No,

no!...

— Przez pewien czas stali w miejscu, jakby się naradzali — Piętek nabierał

rozmachu. — Potem razem ruszyli naprzód, tuż obok siebie. I niespodziewanie ukazał się
trop Łatanej Podeszwy!

Zakończył triumfalnie, chcąc widocznie podkreślić, że nic tu w puszczy nie może

odbyć się bez udziału człowieka, któremu nadaliśmy to dziwne przezwisko. W innym
przypadku uśmiechnąłbym się, jak to zrobili inni. Teraz jednak milczałem. Opanowała
mnie troska. Ścięty Obcas i Wyszczerbiona Podkowa — to zrozumiałe. Mogli znaleźć się
razem, łączyły ich z sobą jakieś stosunki. Ale Łatana Podeszwa nie pasował do tamtej
dwójki.

— Sądzisz, że i on się do nich przyłączył? — spytałem. — A może tropy zbiegły

się przypadkowo?

Piętek pokręcił głową.

—

Nie — odparł z namysłem. — Nachodziły na siebie przez długi czas. Albo

szli razem, albo ktoś kogoś ścigał. Ziemia tam twarda, pokryta gęsto igliwiem. Trudno mi
było wywnioskować więcej...

Stracił dużo na początkowej pewności. Nic dziwnego. Czytałem w książkach, że

Indianie potrafili określić według śladów nawet godzinę przejścia. My jeszcze nic
osiągnęliśmy tej wprawy. Jeśli tropy były zbyt świeże, stawaliśmy często bezradni. Być
może Piętek nie dopatrzył czegoś, co mogło dać dodatkowe wskazówki. Zobaczymy.
Sprawdzimy całym zastępem.

Dochodziło południe. Zjedliśmy obiad, potem wypoczęliśmy z godzinę i udaliśmy

się na dalsze badania. Ścięty Obcas, a właściwie jego trop, dość wyraźnie wskazywał nam
drogę. Wszystko przedstawiało się tak, jak opowiedział poprzednio Piętek. Minęliśmy
polankę, wystąpił na scenę Łatana Podeszwa. Szliśmy przez pewien czas za tą trójką i
dotarliśmy wreszcie do miejsca, gdzie tropy zaczęły się gmatwać.

— Tu zakończyłem pracę — wyjaśnił Piętek. — Ścięty Obcas i Wyszczerbiona

Podkowa udali się w lewo. Łatana Podeszwa nie zboczył z obranego kierunku.

Obejrzałem wszystko i pochwaliłem go głośno. Miał dobre oczy. Niełatwo było

coś odczytać na tym twardym podłożu. Przedtem można było spotkać od czasu do czasu
bardziej wyraziste odciski; teraz mówiły o nich najczęściej tylko rozsunięte szerzej kłębki
suchego igliwia.

Stanąłem niezdecydowany. Za nami krył się ktoś, kto śledził nas czujnie, nie

pozwalając się podejść z bliska. Oderwaliśmy się od niego i nie było potrzeby go szukać.
Tu zaś wysunęła się nowa zagadka. Główne role grały w niej znane nam dobrze osoby.
Co je z sobą łączyło? I czy miały one coś wspólnego z tamtymi?...

--- Za kim się udać? — mruknąłem zafrasowany. — Dlaczego się oni rozeszli?...

--- Może się rozdzielimy? — zaproponował Piętek ochoczo.

Też o tym myślałem. Zrobiłbym to z pewnością, gdyby nie otrzymana poprzednio

nauczka. Nie chciałem przeżywać po raz drugi obaw o losy reszty zastępu. A nuż nas
odnajdą niewidzialni zwiadowcy? I jak wówczas postąpią? I kto za nimi się kryje?...

— Nie — odpowiedziałem powoli. — Nie możemy osłabiać sił. Ale, za kim tu

iść? Tak samo ważny i Ścięty Obcas, i Łatana Podeszwa...

Zakłopotałem się szczerze i wtedy wystąpił Tarka, niepokaźny chłopaczek, który

przedtem brał udział w patrolu dowodzonym przez Piętka.

--- Druhu zastępowy — przemówił z przejęciem — radzę iść za tropem Łatanej

Podeszwy. Tamci jego ścigali. Jeśli teraz odeszli w bok, to po to, aby go lepiej osaczyć.
Natkniemy się na nich znowu.

--- Tarka dobrze radzi — poparł go Piętek natychmiast. — Jeśli w tej trójcy ktoś

potrzebuje obrony, to chyba tylko Łatana Podeszwa. Nie powinniśmy go tracić z oczu.

Było dużo w tym racji. Od pewnego czasu Łatana Podeszwa cieszył się wśród nas

coraz większą sympatią, nawet Janicki nie zrzucał na niego winy za wszystko. Co zaś do
Ś

ciętego Obcasa i Wyszczerbionej Podkowy opinie też były zgodne: do nich nie wolno

mieć zaufania.

--- No dobrze — zgodziłem się po chwili wahania. — Tak postąpimy. Jeśli

przyjmiemy, że ktoś kogoś ścigał, to chyba rzeczywiście Łatana Podeszwa nie był tutaj
myśliwym...

--- Nie on! — zaprzeczył Piętek stanowczo.

Gdybym go zapytał, na czym opiera to przypuszczenie, niewątpliwie nie potrafiłby

dać odpowiedzi. Mimo to był święcie przekonany o słuszności swych słów. Czuł, i nic
więcej. To samo czuli zresztą i inni.

Przestałem się zastanawiać. Z trzech dróg ta wydawała się istotnie najlepsza. Na

niej można było osiągnąć najciekawsze wyniki.

Padł rozkaz. „Czajki" w całkowitym milczeniu zaczęły posuwać się naprzód.

Wstrząsające odkrycie

B

iegliśmy skokami, nierówno, klucząc i zatrzymując się często. Trop ginął stale

w krzakach borowin lub na igliwiu. Nieraz trzeba było wracać do punktu wyjścia i ustalić
przypuszczalny kierunek. Upór i nabyte umiejętności robiły jednakże swoje. Jak
dotychczas, szliśmy ciągle po dobrej drodze.

— Pii-wiit! Pii-wiitL. — rozległ się niespodziewanie gdzieś z boku radosny głos

czajki.

Skierowałem się tam natychmiast. Zataczaliśmy właśnie półkole, aby znaleźć

jakąkolwiek wskazówkę, i już byłem przygotowany, że trzeba będzie zaczynać znów od
początku. Ten zaś głos dodał mi dziwnie otuchy.

— Druhu zastępowy — meldował Tarka, który stał tam na stanowisku — jest!

Piętek bardzo go chwalił po swym przedpołudniowym wypadzie. Był to trochę

niemrawy chłopak, który dawniej nie wykazywał żadnych szczególnych uzdolnień. Dziś,
ku zdumieniu wszystkich, stał się jakby zupełnie innym człowiekiem. Widział ślady tam,
gdzie ich nikt nie dostrzegał. Lekkie przesunięcia szpilek, nieznaczne draśnięcia liści,
nawet zgnieciona mrówka czy chrząszcz stały się dla niego księgą, z której czytał jak z
nut. I co najważniejsze — nie popełniał błędu. Zupełnie jak uczeń, który ślęczy niekiedy
godzinami nad lekcją, dopóki nie spłynie na niego nagłe olśnienie.

Teraz też nie zatrzymał się bez powodu. Wskazał n draśnięcie, rysujące się

nieznacznie wśród traw.

— Odcisk szpadla — wyjaśniał. — Łatana Podeszwa opuścił go w dół, pewnie się

podparł. Niósł go w prawej ręce — mówiło o tym zaokrąglenie. — Wobec tego musiał
stać tu...

Ustawił się w odpowiedniej pozycji, wsparł na laso i przechylił lekko, jak to zrobił

z pewnością tamten.

— Kierunek jest więc jasny — dowodził dalej, wy ciągając przed siebie rękę. —

Nie ma potrzeby szuka gdzie indziej.

Miał słuszność. Przywołałem resztę zastępu i ruszyliśmy. O kilkadziesiąt kroków

od tego miejsca ukazał się jasna plama. Ziemia skopana i ugnieciona. Nie mogło być
wątpliwości, tu także działał Łatana Podeszwa Pozostawił po sobie wyraźne ślady.

— Zobaczcie, co tam jest w środku — rzekłem, tym razem bez szczególnego

zaciekawienia.

Nie był to pierwszy znak tego rodzaju. Spotkaliśmy już kilka takich kopców i

wszystkie były do siebie podobne. Zawierały w środku rozbite butelki, puszki od konserw
i najrozmaitsze śmieci, jakie pozostawiają po sobie różni przypadkowi i mało wyrobieni

turyści. Nie to jednak było zaskakujące. Zastanawiał nas odcisk buta położony tak, jak
gdyby jego właściciel pragnął celowo zawiadomić, że to jego robota. Tam, nad jeziorem,
nigdzie tego nie było, nie byliśmy pewni, kto dokonał uporządkowania terenu. Tu nie
mogło być wątpliwości.

Tarka rozgrzebał kopczyk, stwierdził, że nie zawiera nic ciekawego, i zasypał

wszystko z powrotem. Znów zaczęliśmy wędrować. Nie uszliśmy daleko, gdy trafiliśmy
na ślad zupełnie podobny. Wędrowała widocznie tędy jakaś wycieczka i, jak to często
bywa, pozostawiała za sobą śmieci.

— A teraz prosto! — zakomenderował niespodziewanie Tarka i wysunął się

naprzód.

Do tej pory Łatana Podeszwa schodził często na boki, kołował, lecz odtąd

zaprzestał tej pozornie niezrozumiałej włóczęgi. Doszedł widocznie do przekonania, że
już nic ciekawego nie znajdzie. Zadanie mieliśmy ułatwione, posuwaliśmy się szybko.
Ukazała się jakaś drożyna. Przystanąłem i rozejrzałem się czujnie. Nie, tutaj jeszcze
nigdy nie zaglądaliśmy. Teren był zupełnie nieznany.

— Druhu Tarka — zwróciłem się do mego wspaniałego zwiadowcy — zajmij się

tropem Łatanej Podeszwy. My w tym czasie zrobimy szkic.

Przybyły nam nowe nazwy. Najpierw „Dzikowa Droga", była ona bowiem tak

wydeptana w pobliżu, że niedawno musiało się przetoczyć tędy jakieś olbrzymie stado.
Gdy zaś Tarka przywołał nas do siebie, pojawiła się na planie „Zachwaszczona Szkółka".
Do niej właśnie prowadziły ślady Łatanej Podeszwy.

— Odpocznijmy trochę — rzekłem zatrzymując zastęp. — Stąd nam już nie

ucieknie.

Uśmiechnęliśmy się wszyscy, bo rzeczywiście czuliśmy się jak myśliwi, którzy po

długiej gonitwie napędzili wreszcie zwierzynę do matni. Zresztą i całodzienny trud dał się
wszystkim we znaki. Odpoczynek był bardzo potrzebny. Zjedliśmy resztę zapasów,
pogawędziliśmy przez pewien czas i w końcu przeskoczyliśmy przez płot z ułożonych
poziomo drągów. Tak właśnie wędrował Łatana Podeszwa. Szliśmy za jego przykładem i
wkroczyliśmy na teren szkółki.

Zaraz z brzegu wyglądała ona normalnie. Chwasty wyrwane, bruzdy,

kilkunastocentymetrowe drzewka miały dużo powietrza. Za to nieco dalej, na całym
ogrodzonym terenie, zielsko zagnieździło się w tak olbrzymiej ilości, że na ten widok
ogarnęło mnie przygnębienie. Nikt by się nie domyślił, że to jest teren uprawny.

Uderzyło mnie jeszcze co innego. W miejscach oczyszczonych ziemia była

wzruszona niedawno. Połączyłem to z pobytem w tym miejscu Łatanej Podeszwy i naraz
zawirowały mi w mózgu najrozmaitsze, bardzo niekiedy kłopotliwe pytania.

--- Odczytaj ślady — zwróciłem się gorączkowo do Tarki. — Co się tu działo,

zanim przyszliśmy?

--- Łatana Podeszwa przeszedł przez płot tak samo jak my — zaczął wyjaśniać

szybko. — Zeskoczył na lewą nogę. Tutaj — wskazał kolejno miejsca — przystanął.
Wahał siej chwilę, widocznie zastanawiał się nad czymś. Aha ... Układał plan pracy. Hm,
plan pracy... No tak, on tutaj wykonał bardzo ważną robotę...

— Następnie przykucnął, aby wyrwać chwasty — ciągnął- dalej Tarka swoją

interesującą opowieść. — Początkowo wszystko szło gładko. Nie miał żadnych
kłopotów...To było zrozumiałe. Ślady pielenia były wyraźne. I niedawne. Wystarczyło
odchylić grudkę, aby stwierdzić istnienie pod nią wilgoci. Stopy przy tym odbijały się
mocno w ziemi z punktem ciężkości na palcach. Przesuwały się stopniowo, jedna za
drugą, jak zwykle przy tego rodzaju zajęciu.

--- Potem zrodziły się jakieś trudności — w głosie Tarki wyczuło się podniecenie. — O,
już wiem! Zmęczył się po prostu. Widocznie jest starszym człowiekiem, a to praca
niełatwa. Oparł się lewą ręką o ziemię, przyklęknął i tak pełł już do końca...

Ile ten chłopak potrafił wyczytać z najmniejszego drobiazgu! Nie mogło być

wątpliwości, że były to słuszne wnioski. Łatana Podeszwa był na pewno człowiekiem w
podeszłym wieku, świadczyła o tym także widziana przeze mnie sylwetka, którą ujrzałem
kiedyś nad jeziorem we mgle. Ale dlaczego oczyszczał tę szkółkę? Co go do tego
skłoniło? Że nie pracował tu dla pieniędzy, to pewne. Nie zrobił wiele. Wynajęty robotnik
nie odchodzi przed zakończeniem roboty.

— Co o nim obecnie sądzicie? — zwróciłem się tym razem z pytaniem do całego

zastępu.

Janicki, który niegdyś gotów był uznać go za przestępcę, zmienił zupełnie zdanie.

--- Dziwny człowiek — stwierdził z namysłem. — Lecz nie można mu nic złego

zarzucić...

--- Nie można mu zarzucić! — wtrącił się z oburzeniem Kaźmierczak. — Nie

mogłeś wymyślić nic mądrzejszego? Łatana Podeszwa to wielki człowiek. On jest
obrońcą puszczy!

Być może było w tym trochę przesady, lecz nie omylił się zbytnio. Wykazały to

nasze ostatnie badania. Ze zakopywał śmieci porzucone przez turystów, to fakt. Że zaczął
oczyszczać szkółkę i w ten sposób chronił ją przed zniszczeniem — temu również nie
można było zaprzeczyć. Po co jednak robił to wszystko, kim był naprawdę, gdzie
mieszkał — na te pytania ciągle jeszcze nie mogliśmy dać odpowiedzi. Ale to teraz nie
było ważne. Rozejrzałem się dookoła. Oczyszczony kawałek odcinał się ostro od wielkiej,
zachwaszczonej przestrzeni.

— A co sądzicie o szkółce? — przeszedłem niespodziewanie na temat bardziej mi

bliski.

— Zaniedbana — mruknął niechętnie Janicki.

— Nikt się nią nie interesuje — dodał markotnie Kaźmierczak. — Leśniczy

wygląda na porządnego człowieka i kocha las. Ale żeby dopuścić do takiego zniszczenia!

— Jest bezradny — wyjaśniłem mu szybko. — Brakuje ludzi do pracy. A przecież

to nie jedyna szkółka znajdująca się pod jego opieką.

Zapadło po tych słowach kłopotliwe milczenie. Naraz Rubel pokręcił się

niespokojnie.

— Bardzo niedobrze... — westchnął. — Jeszcze miesiąc lub dwa, a chwasty

zagłuszą drzewka. Wszystko zmarnieje.

Tarka uniósł raptownie głowę. W jego oczach rozbłysła cicha nadzieja.

— A może ją uratuje Łatana Podeszwa? — rzekł w namyśleniu. — Pracował dziś,

przyjdzie pewnie i jutro.

A l e to s t a r y człowiek - wtrącałem. — Zrobił niewiele, bo męczy się szybko.

Sam to wyczytałeś ze śladów.

Wystąpił z kolei Malczak. Z całej jego postawy przebijała stanowczość. W

trudnych sytuacjach potrafił zawsze okazać energię.

--- Szkoda czasu na rozmyślania — przemówił dobitnie. — Łatana Podeszwa tu

nie poradzi. Trzeba mu pomóc w tej pracy!

--- Trzeba pomóc — Piętek pokiwał poważnie głową. — To nie na jego siły.

--- Oczywiście — poparł go Rubel gorąco — przecież to młody las! Jeśli

zmarnieje, czym obsadzą pogorzelisko?

--- Trzeba pomóc! — zgodzili się wszyscy natychmiast.

Spojrzałem na zegarek. Zrobiło się późno.

— Spróbujcie — zachęciłem. — Dzisiaj pracujemy tylko przez pół godziny.

Uważajcie dobrze na drzewka. Wyrywając chwasty, łatwo wyrządzić im krzywdę.

Sam dałem zaraz przykład i wskazałem najlepszą metodę. Gdy wszystkie ręce

poszły już w ruch, przeszedłem z powrotem przez płot. Zacząłem obchodzić go wkoło,
sprawdzając, czy nie ma braków. Jeśli chorego bierze się pod opiekę, należy opukać go
zawsze ze wszystkich stron.

Słupy były solidne, ryglom też nic nie można było zarzucić. Zrobiło mi się weselej

na duszy. Jeśli ogrodzenie jest w porządku, szkółka będzie wyglądała wkrótce jak nowa.
Z takim wrogiem jak chwasty można sobie poradzić. Chłopcy są chętni, ukochali
naprawdę las. Boli ich wszystko, co może mu w jakiś sposób zaszkodzić. Włożą w tę
pracę całe swe serce i zręczność...

Tak rozmyślając, zapomniałem zupełnie o naszej dzisiejszej pogoni i o

tajemniczych zwiadowcach, od których zdołaliśmy się oderwać z trudem, o Ściętym Ob-
casie, Wyszczerbionej Podkowie, a nawet o tym, co interesowało mnie zawsze najwięcej:
o nieszczęsnym pożarze puszczy. Cieszyłem się z góry tym zakątkiem, który
przywrócimy do życia. I niespodzianką, którą sprawimy wszystkim.

Uśmiechnąłem się sam do siebie, bo wyobraziłem sobie zachwyconą twarz

leśniczego, i we wspaniałym nastroju doszedłem do narożnika. Stanąłem nagle jak wryty.
Zobaczyłem wielkie zniszczenia. Drągi były w tym miejscu zerwane. Jeden z nich był
złamany pośrodku.

Pogodne myśli rozpierzchły się, zastąpiła je troska. Pierwsze

wrażenie było oszałamiające, ale uspokoiłem się szybko. Ostatecznie nie
było to groźne, zdarzały się takie wypadki. Dziki lubią hasać po szkółkach,
spróbowały i tu pewnie swych sił. Potwierdziły to liczne ślady. Teren był
zryty naokoło, jakby pułk wojska przejechał po nim szpadlami.

Tak nie mogło pozostać. Podniosłem jeden z rygli, zastanawiając się, w jaki

sposób go przymocować. Naraz czoło oblał mi zimny pot. Cofnąłem się przerażony.
Uprzytomniłem sobie niespodziewanie, że to zwierzę dokonało tego zniszczenia. Gwóźdź
na końcu drąga wystawał prosto i był tak czysty, jakby dopiero przed chwilą wyciągnięto
go z drewna...

Ś

wisnąłem przeraźliwie. „Czajki", przejęte tym głosem, zjawiły się błyskawicznie.

Wyczuły, że odkryłem niezwykłego.

— Ostrożnie — ostrzegłem. —- Zbadać teren bardzo dokładnie.

Sam podszedłem do płotu. Chwasty rosły tu wysoko i dlatego nie spostrzegłem

wcześniej zniszczeń, które były nimi całkowicie zakryte. Zacząłem je ostrożnie
rozchylać. Znać tu było ślady deptania. Przykląkłem W tym miejscu, gdzie przypadało
złamanie górnego rygla. Uniosłem delikatnie w górę przywiędłe łodygi. Tak, zrozumiałe,
był tutaj człowiek, nie zwierz!... Wgnieciona ziemia oskarżała dobitnie. Wsparł się o nią
m o cno i pchał silnie ramieniem, dopóki drzewo nie pękło...

Wstałem i odetchnąłem głęboko. Pierwsze wzburzenie minęło, zacząłem działać z

większą rozwagą. Podszedłem do narożnika. Obejrzałem dokładnie końce rygli z
gwoździami. Tutaj siły człowieka zawiodły. Odbijał, i to odbijał czymś twardym. Drzewo
było wgniecione, szczątki kory zmiażdżone doszczętnie.

Pokazałem to wszystko chłopcom, aby każdy sprawdził i wyciągnął wnioski.

Mieliśmy do czynienia z przestępstwem. W takich przypadkach potrzeba świadków.

— Zła wola — pierwszy zabrał głos Piętek. — Wyłom zrobiono celowo. Szło o to,

aby zwierzyna dostała się do środka i stratowała szkółkę.

--- Odbijano drągi szerokim kamieniem — uzupełnił fachowo Janicki. — Ślady

siekiery czy młotka byłyby płaskie i węższe. A tu widać szerokie wgłębienia.

— Tego nie mógł zrobić Łatana Podeszwa — głos Kaźmierczaka rozbrzmiał jakoś

dziwnie poważnie. — Jego śladów nie ma tu nigdzie.

Poruszył sprawę, która nasuwała się sama przez się. I uspokoił wszystkich od razu.

— W takim razie kto? — zapytałem powoli.

Wysunął się Tarka. Podszedł nerwowo do chwastów, rozgarnął zieleń i badał

długo miejsce, gdzie ślady były najbardziej widoczne. Wyprostował się wreszcie. Był
teraz blady jak trup.

— To zrobił — powiedział chrapliwie. — To zrobił... Wyszczerbiona Podkowa!

Skinąłem głową. Nie było błędu. Wyszczerbiona Podkowa, którego trop

spotkaliśmy nad strumykiem i który szedł później śladami Łatanej Podeszwy...

Przeszukaliśmy skrupulatnie teren. Kamień, którym odbijano rygle, znaleźliśmy.

Odrzucił go od siebie i musiał to zrobić wielkim rozmachem. Kamień znajdował się
daleko od ogrodzenia, w wysokiej trawie.

Przez dłuższy czas trwaliśmy w zupełnym milczeniu. Naraz przebiegła mi przez

głowę niezwykła myśl, raz jeszcze zbadaliśmy sumiennie ślady. W tej sprawie nie mogło
być najmniejszych wątpliwości. Odetchnąłem wreszcie, zgadzały się wszystkie meldunki.
Na pewno nie było tu nigdzie śladów nie tylko Łatanej Podeszwy, ale i Ściętego Obcasa...

Dwa spotkania

Z

robiliśmy szkic, opisaliśmy i zabraliśmy się do naprawy. Ścięliśmy małe

drzewko, bo gdy idzie o ochronę lasu, wolno to zrobić bez zezwolenia, wzmocniliśmy
nim złamany drąg i przybiliśmy wszystko na nowo. Oczywiście innym kamieniem, nie
tym, którym odbijał złoczyńca. Tamten owinąłem starannie w papier i schowałem w
plecaku.

Te prace zajęły nam sporo czasu. Słońce opadło już nisko, gdzieś z zachodu

nadciągał coraz silniejszy wiatr. Ruszyliśmy w drogę powrotną. Spieszyliśmy się, wiatr
bowiem stawał się coraz ostrzejszy, czuło się burzę w powietrzu. Wypadliśmy wreszcie
na Zielony Szlak. Zatrzymałem się nagle, przykładając palec do ust. „Czajki" przypadły
bezszelestnie do drzew i za moim przykładem skierowały wzrok na południe.

Patrzyliśmy z zapartym oddechem. To, co mieliśmy przed sobą, porywało oczy

swoją pięknością. Złocistym blaskiem jarzyły się korony drzew, Zielony Szlak płonął
cały od barw. Załamywał się nieco dalej i łagodnie unosił w górę. Tam właśnie, na tym
podwyższeniu, ujrzeliśmy najcudniejsze zjawisko. Olbrzymie, brązowe, mieniące się w
cieniach zachodu, wspaniałe zwierzę. Stało nieruchomo, rozłożyste rogi odcinały się ostro
od tła. Dumało nad czymś. Zdawało się, że bada ten szlak i rozważa, co się tu stanie w
przyszłości...

„Czajki" zamarły z wrażenia. A i mnie serce zabiło silnie, takiego bowiem jelenia

nikt z nas jeszcze nie widział. Nasuwało się mimo woli na myśl, że odprawia tu jakieś
modły i rzuca czar. Powaga i tajemniczość biły z całej jego postawy. Niestety, trwało to
krótko. Wiatr uderzył mocniej i skręcił w jego kierunku. Położył po sobie rogi, wyciągnął
pysk. Węszył przez chwilę i wreszcie odwrócił się bez pośpiechu. Lekko, swobodnie
pomknął przed siebie, zatoczył niewielkie półkole i naraz zniknął jak sen.

Spojrzałem na „Czajki". Stały zamyślone i ciche. Rozumiałem je dobrze. Taki

obraz pozostaje w pamięci na całe życie. Bez słowa ruszyłem dalej, nie chcąc zamącić
niczym tego niezwykłego przeżycia. Nawet nasze stąpania stały się bardziej ostrożne.
Czuliśmy się tak, jakbyśmy zetknęli się ze świętością.

Zapadł zupełny zmrok, na nogach czuło się krople rosy. Przestaliśmy się śpieszyć.

Znajdowaliśmy się niedaleko drogi, prowadzącej do naszego obozu. Uszliśmy jeszcze
kilkadziesiąt kroków i przystanąłem. Ktoś tam szedł zamaszyście, kroki słychać było
wyraźnie. Przed nami mignął ciemny mundur leśnika.

— Strażnik! — szepnął z przejęciem Kaźmierczak.

I ja go poznałem. Nie byłem zachwycony tym nieoczekiwanym spotkaniem, ale

nie było powodu, aby się przed nim ukrywać. Wysunąłem się z zastępem na drogę.
Strażnik objął nas zdziwionym spojrzeniem.

— A, „Czajki"! — powitał nas powściągliwie. — Dobry wieczór! Skąd wracacie

tak późno?

Miał dobrą pamięć. Na drodze było wprawdzie widniej niż w lesie, lecz rozpoznać

twarze, które widywało się rzadko, nie było łatwo w panującym dokoła półmroku.

— Zapędziliśmy się za daleko — odpowiedziałem wymijająco. — A że po drodze

napotkaliśmy wspaniałego jelenia...

Opowiedziałem mu szczegółowo ostatnią przygodę. Pokiwał pogodnie głową.

— Tak, tak — przyznał — zdarza się to niekiedy... Wygląda wtedy jak na obrazku.

Gdyby człowiek nawet mógł, nie miałby sumienia zastrzelić.

Szliśmy obok siebie. Zerknąłem na niego nieznacznie. Trochę mnie zaskoczyły te

słowa. Świadczyły one o wrażliwości, a o to nie posądzałem go dawniej.

— A pan? — zapytałem z kolei. — Wraca pan pewnie ze Starej Wsi?

Przybił mocniej nogą, jakby chciał pokryć jakiś wewnętrzny niepokój.

— No, nie... — odparł z wahaniem. — Obchodziłem las. Zdarzyły s i ę nowe

kradzieże.

Od razu stałem się czujny. O tym nic nam nie wspominał leśniczy, a zazwyczaj

dzielił się każdą nowiną. Zresztą i my musielibyśmy coś zauważyć. Stale wędrowaliśmy
przecież po puszczy w najrozmaitszych kierunkach i zwracaliśmy na wszystko uwagę.

— A jak tam ze sprawą pożaru? — zmieniłem natychmiast temat. — Odkrył pan

coś nowego?

Ś

wisnął przeciągle przez zęby. Opanowała go dziwna wesołość.

— Odkryłem — odrzekł. — Zamkniemy łotra za kilka dni. Gromadzę ostatnie

dowody.

Przebiła w tych słowach jakaś fałszywa nuta. Coś nieokreślonego, prawie

nieuchwytna chwiejność, maskowana pozorami radości. Szliśmy przez chwilę w mil-
czeniu.

— Milicja, jak zwykle w takich przypadkach, okazała się zupełnie bezradna —

odezwał się znowu. — Zwaliła winę na lekkomyślnych przybyszów z miasta.

Zrobiło mi się na przemian gorąco i zimno. Rzucone niegdyś przez niego

oskarżenie przemknęło przede mną z całą wyrazistością. Chwyciłem się jednak w garść i
postanowiłem go pociągnąć za język.

--- Pan natomiast jest ciągle innego zdania? — przemówiłem głosem możliwie

najsłodszym.

--- Zrozumiałe. Gdzie w ciągu krótkiego czasu wybucha kilka pożarów, nie wolno

wierzyć w przypadek. Tak zawsze twierdziłem i twierdzę dziś. Poszedłem więc własną
drogą w prowadzeniu dochodzeń. No i trzymam zbrodniarza w rękach. Teraz już się nie
wymknie!

Zacisnąłem zęby. Dokąd ten człowiek zaszedł? Kogo pragnie unieszczęśliwić

swoją nadgorliwością? My przecież też biegliśmy po tropie, lecz on na pewno prowadzi
gdzie indziej...

— Któż to taki? — spytałem udając, że powoduje mną tylko ciekawość. — Może

pan nas o tym poinformować?

Nie wydawał się uszczęśliwiony tą propozycją. Pokręcił nieufnie głową.

— Nie — odparł z namysłem. — Jeszcze nie nadszedł czas. Dowiecie się we

właściwym czasie.

Nie spodziewałem się innej odpowiedzi. To mi jednak nie wystarczyło. Zamknął

się teraz w sobie i chyba nic więcej nie powie. Postanowiłem użyć najpewniejszego na
niego sposobu. Największym wysiłkiem opanowałem wzburzone nerwy.

— Ale Niemiec? — podpowiedziałem mu obojętnie. Jak przewidziałem, nie

wytrzymał takiego ataku. Widać było, że to słowo sprawiło mu wielką uciechę. Pewnie
dlatego, że padło właśnie z mych ust.

— Nareszcie zrozumieliście! — wykrzyknął. — Jasne, że Niemiec. Żaden Polak

nie popełni przecież takiego przestępstwa!

Przystanęliśmy, bo stąd odchodziła ścieżka do naszego obozu. Wyciągnął rękę na

pożegnanie. Udałem, że tego nie widzę. Zasalutowałem i natychmiast odsunąłem się w
bok. „Czajki" poszły za mną w całkowitym milczeniu.

Przestałem nad sobą panować. Z wściekłości zacisnąłem usta do krwi.

Zaciemniony horyzont

K

omenda obozu, dowiedziawszy się o naszych ostatnich odkryciach, przyjęła je

bardzo poważnie. Tajemniczy zwiadowcy wzbudzili zaciekawienie i troskę. Chwasty
zagłuszające szkółkę stały się wielkim problemem. Połamane świadomie drągi wywołały
głęboki niepokój.

— To już wykracza poza prawo, to zbrodnia — oświadczył druh lekarz na

wieczornej naradzie. — Jeśli to jednak zrobił Wyszczerbiona Podkowa, należy zachować
ostrożność. Kto jak kto, ale on nie może być przecież szkodnikiem. Być może kryje się za
tym coś, czego nie możemy zrozumieć. Dlatego radzę, aby do czasu zachować całkowite
milczenie.

Dyskusja była bardzo ożywiona, lecz wreszcie zgodzili się wszyscy z tym

stanowiskiem. Natomiast nad szkółką postanowiliśmy roztoczyć opiekę.

— Tak, to słuszne — przyznał druh drużynowy. — Szkółkę należy nie tylko

oczyścić, ale i nie spuszczać jej z oczu. Kto wie, czy przestępca nie pokusi się po raz
drugi o jej zniszczenie? To samo należy uczynić z innymi. Są jeszcze dwie w tej okolicy
— dodał tonem wyjaśnienia, — o których zastępy nie wiedzą.

Na stole, przy którym siedzieliśmy, znajdował się duży plan. Wprowadzaliśmy na

niego kolejno wszystkie swoje odkrycia. Oznaczyłem teraz Dzikową Drogę i
Zachwaszczoną Szkółkę; druh drużynowy zaś, na podstawie mapy, wpisał na nią dwa
inne miejsca.

— Dalej nie będziemy sięgali — rzekł, zakończywszy tę pracę. — Te nam

wystarczą. Każdy zastęp będzie miał jedną pod swoją opieką. A co do tych nieznanych
zwiadowców — przeszedł na inny temat — nie zajmujmy się nimi chwilowo. Druh

kwatermistrz sprawdzi raz jeszcze, czy rzeczywiście nie ma tu jakiejś drużyny. Może oni
nie mają żadnych powiązań ze znanymi nam ludźmi.

Tak, to było najrozsądniejsze. Poprzestaliśmy na tym i rozeszliśmy się do

namiotów. Nazajutrz natomiast zająłem się swoją szkółką. Przybywszy na miejsce,
przede wszystkim obejrzałem starannie płot. Był cały, nikt tu dziś nie zaglądał. Złamany
drąg, który wczoraj powiązaliśmy prowizorycznie sznurkami, naprawiliśmy porządnie, a
potem całym zastępem zabraliśmy się do pielenia. Koło jedenastej pojawił się na rowerze
leśniczy.

— Tego się nie spodziewałem! — wykrzyknął z uciechą. — Jesteście nieocenieni,

moi mili harcerze. Patrzcie, patrzcie! — dziwił się coraz bardziej, oglądając oczyszczone
odcinki. — Tak bez uprzedzenia, sami... A ja spać nie mogłem, martwiąc się, że to
wszystko zmarnieje. Nie można dziś dostać robotnika za żadne pieniądze. Żniwa
wszędzie.

Opowiedział przy sposobności o najrozmaitszych kłopotach, na które natrafia

nieustannie w swej pracy. Ludzi brak, odległości duże, a roboty co niemiara i przybywa
jej ciągle.

— Jak wy tu trafiliście? — zastanowił się w pewnej chwili. — Daleko stąd do

obozu. Nie domyślałem Się, że robicie tak odległe wyprawy.

— Przypadkiem — odpowiedziałem wymijająco. — Jak to w czasie ćwiczeń

terenoznawczych: zastęp prowadzi grę, więc często odkrywa coś ciekawego.

Pokiwał głową ze zrozumieniem. Zaczął odczepiać przywiązaną do roweru

siekierę. Zmarkotniał nagle.

--- Muszę naprawić płot z tamtej strony — rzekł. — Został podobno zniszczony.

Na szczęście — rozejrzał się uważnie po szkółce — nigdzie nie widzę szkód. Widocznie
dziki hasały w nocy gdzie indziej.

Targnął mną ostry niepokój. Wiedział o wszystkim! Kto go o tym zawiadomił?...

Byłem przekonany, że tylko my znamy tę tajemnicę. No i Wyszczerbiona Podkowa...
Lecz on nie mógł przecież złożyć na siebie skargi.

— Niepotrzebnie pan przyjechał — przemówiłem powoli, starając się panować

nad sobą. — Płot jest w porządku.

Oczy leśniczego zalśniły. Objął mnie badawczym spojrzeniem.

--- Ale był wyłamany? — zapytał z naciskiem.

--- Był.

Opowiedziałem mu wszystko, nie wspominając jednak o śladach i o naszych

domysłach.

— W takim razie nawet nie będę sprawdzał — rzekł w zamyśleniu. — Wiem z

doświadczenia, że jeśli coś robicie, robicie solidnie. Wobec tego muszę jechać do drugiej
szkółki. Trzeba sprawdzić, czy tam nie stało się jakieś nieszczęście.

Hm, rozumował tak samo jak my...

— Tam już działają inne nasze zastępy — uspokoiłem go zaraz. — Jeśli znajdą

braki, naprawią. I będą czuwały nad bezpieczeństwem, dopóki nie zlikwidujemy obozu.

Powiedziałem mu dużo. Zrozumiał. Popatrzył na mnie przeciągle i nie odezwał się

słowem. Bez pośpiechu, jakoś dziwnie leniwie przyczepił siekierę do ramy, a potem

postawił stopę na pedale szykując się do odjazdu.

— Kto panu opowiedział o szkodzie? — zapytałem szybko. — Sądziłem, że

odkryliśmy ją pierwsi.

Noga, przygotowana już do nacisku, zwiotczała nagle, nerwowo drgnęły palce

zaciśnięte na kierowniku. Silniej pochylił głowę, jakby chciał ukryć twarz.

— Otrzymałem wczoraj meldunek — odparł głosem matowym. — Było jednak

zbyt późno, aby dokonać naprawy. No, ale na mnie już czas — dodał podnosząc głos. —
Do widzenia, druhowie!

Odbił się silnie od ziemi i przerzucił nogę. Obserwowałem go przez chwilę,

zastanawiając się nad jego słowami. Nie chciał powiedzieć wszystkiego, to było jasne. Z
pewnością znał człowieku, który zawiadomił go o wypadku. Ale czy zadał sobie pytanie,
dlaczego przybył on do niego tak późno? I dlaczego, spostrzegłszy szkodę, nie przybił od
razu rygli?...

Rower zniknął za drzewami. Odwróciłem się bez pośpiechu: „Czajki" pracowały

wytrwale, ratując młodziutki las. Przyłączyłem się do nich.

Meldunek ze skraju puszczy

M

ój namiot przemienił się obecnie w małe muzeum. Najwięcej miejsca

zajmowały gliniane modele podeszew i stóp, należących do najrozmaitszych ludzi z tej
okolicy. Od razu można było poznać wielki but leśniczego i spiczasto zakończone obuwie
Rojka. Były także odciski butów strażnika, milicjanta, wielu gospodarzy ze Starej Wsi,
szoferów, którzy niekiedy tu zaglądali na ciężarówkach, a nawet naszego Karolka.

Modelowanie nie było łatwe, ale warte zachodu. Cały zastęp znał teraz ślady tych

ludzi na pamięć, odróżniał nawet najdrobniejsze szczegóły i według nich potrafił
wyłuskać je z najbardziej zagmatwanego tropu. Niemało przyczyniała się do tego
wprawa. W pierwszych dniach poruszaliśmy się po puszczy dość nieporadnie. Dziś
czytaliśmy z każdego drobiazgu jak z nut. Wyostrzyły się zmysły, wzrosła spostrzegaw-
czość, pogłębiło się poczucie kierunku.

Był to wynik żmudnego, systematycznego, pełnego trudów wysiłku. Świadczyła o

nim najlepiej stojąca w kącie skrzynka, wypełniona po brzegi dokumentami. Znajdowały
się tam niezliczone plany, szkice, opisy, meldunki. Była w nich zamknięta cała historia
zastępu. Przeglądaliśmy je często. Oto Zielony Szlak i miejsce, gdzie spotkaliśmy jelenia.
A tu Sine Bajoro, skąd wyraźny trop prowadzi prosto do kniei. Zachwaszczona Szkółka
jest opracowana bardzo dokładnie, tak samo jak i miejsce pożaru. Ta zaś paczka obejmuje

wszystko, co dotyczy Cichego Jeziora i Starej Wsi. Ta natomiast mówi o Łatanej
Podeszwie...

Gdy w dniu naszego przyjazdu ujrzeliśmy kłęby dymu nad lasem, nikt nie

przypuszczał, że są one zapowiedzią bardzo dziwnych wypadków. Dziś ciążyły one
wyraźnie nad naszymi pracami. Z zebranych szkiców, opisów i obserwacji, które miały
początkowo charakter tylko ćwiczebny, wyłaniał się powoli obraz niezwykły, coraz
bardziej zwarty, ale też coraz smutniejszy. Przedstawiał on życie tego leśnego zakątka z
jego wszystkimi urokami, lecz także z kłopotami i zawiściami. Oto puszcza, „Złota
Puszcza", jak ją nazywaliśmy powszechnie, pełna czaru i blasku. Lecz w niej po-
gorzelisko, wyciągające tragicznie ku niebu osmolone kikuty. Było życie i nie ma go,
zamieniło się w zgliszcza. A oto ludzie: pracowici, ofiarni, szczerze kochający ten las.
Lecz obok tacy, którzy szerzą wobec innych pogardę...

Było w tym obrazie wiele niedomówień, nie wszystkie sytuacje przedstawiały się

zrozumiale, stale jednak przybywało nam dokumentów. Wypełniały się luki, blade
dotychczas miejsca nabierały szybko rumieńców. Niektóre sprawy odsunęliśmy. Tak się
stało ze zwiadowcami, którzy zaszli nam drogę przy wrzosowisku. Druh kwatermistrz
przeprowadził szczegółowe badania: drużyny harcerskiej nie było nigdzie. Poprze-
staliśmy na tym stwierdzeniu. Wyglądało na to, że ktoś chciał nas jedynie nastraszyć.
Może jacyś przypadkowi turyści. Byli i odjechali. Od tej pory nie dawali znaku życia,
toteż i my postanowiliśmy wykreślić ich ze swoich rachunków.

Minęły trzy dni. Zachwaszczona Szkółka została oczyszczona, byliśmy znów w

Starej Wsi. Pomagaliśmy tym razem przy żniwach. Pogoda wprawdzie dopisywała,
przyśpieszano jednak roboty. Ludzie starzy twierdzili, że należy spodziewać się burz.
Uwijaliśmy się, więc raźnie, uciechy też było sporo. Gospodarze spoglądali na nas z coraz
większą sympatią, bo nikt się nie lenił. Nie wyróżnialiśmy przy tym nikogo;
pracowaliśmy tak samo chętnie dla Mazurów, jak i dla repatriantów zza Buga, dla ludzi z
Kieleckiego, jak i dla tych spod Ostrołęki. Efekt był zupełnie niezwykły. Gdy po obiedzie
ruszyliśmy znowu do pracy, dogoniła nas niespodziewanie Rojkowa. Siedziała na dra-
biniastym wozie, zaprzężonym w dwa dobrze odkarmione konie.

— Wsiadajcie, druhowie! — zaprosiła wesoło. — Wstępuję do waszego zastępu!

Jej dobry humor bardzo nam przypadł do gustu. Wskoczyliśmy ochoczo między

drabiny. Byłem przekonany, że podwiezie nas tylko, pola bowiem znajdowały się za wsią.
Zdziwiłem się więc, gdy nie zatrzymała się przy swoim, lecz udała się na najdalsze, gdzie
zboża było najwięcej. Powoziła świetnie. Pięknie zatoczyła wozem, zeskoczyła i
przywiązała lejce.

— Janie — krzyknęła do pochylonego wiekiem gospodarza, który tu ładował

snopki na inny wóz — pracujemy wspólnie!

Gospodarz wydawał się zaskoczony, chciał coś nawet powiedzieć, lecz nie

pozwoliła mu wcale otworzyć ust. Zanim spostrzegliśmy się, komenderowała nami jak
ś

wietnie wyszkolony oficer. Mendle znikały jak zjawy. Po krótkim czasie wozy były

wypełnione po czuby.

Odwieźliśmy do stodół, wróciliśmy i zabraliśmy resztę. Potem udaliśmy się na

pole sąsiednie. Jan poszedł z nami i pracował jak poprzednio na swoim. Rojkowa nie

zwalniała nikogo. Sprzątaliśmy po kolei, przybywało ludzi i wozów. Gdy wreszcie koło
czwartej dobiliśmy do jej gospodarstwa, uporaliśmy się z robotą w ciągu jednej minuty.
Więcej było rąk do pracy niż snopków.

— Ładnie to wygląda — pochwalił głośno jeden z Mazurów. — Jak tak jeden

drugiemu pomoże, człowiek nawet się nie obejrzy, a rżyska puste...

Zatoczył ręką wokoło. Poszliśmy za jego spojrzeniem i naraz ogarnęła nas wielka

uciecha. Huknęliśmy na wiwat. Ludzie śmiali się i też coś tam dołożyli od siebie. Przy
wtórze radosnych okrzyków ruszyliśmy prawie kłusem do wsi. Wozy były tym razem
lekkie.

— No, to i dobrze — mruknęła zadowolona Rojkowa, z którą jechałem razem. —

Gromadzą się chmury, może wkrótce spaść deszcz. Teraz nam nie zaszkodzi.

Mimo woli uniosłem głowę. Rzeczywiście niebo pociemniało na zachodzie. Jasna

skłębiona chmura zaczęła wydłużać się szybko, a ten kształt nie wróżył nic przyjemnego.
Znałem to nie tylko z teorii, ale i z doświadczenia. Gdy więc umieściliśmy zboże w
sąsiekach, chciałem natychmiast udać się do obozu, napotkałem jednakże
nieprzewidziane opory. Gospodarze nie chcieli o tym słyszeć, w każdym domu czekał nas
podwieczorek. Zresztą i Piętek jakoś dziwnie marudził.

— Druhu zastępowy — przemówił w końcu otwarcie — mam jeszcze kilka spraw,

które muszę załatwić z Karolkiem. Punktualnie o szóstej będę gotowy.

Nie bardzo byłem zadowolony z tej propozycji. Deszcz wisiał w powietrzu.

— Zmokniemy — spróbowałem się przeciwstawić. Zrobiłem to bez większego

zapału. Gdy szło o Karolka, trudno mi było czegokolwiek odmówić. Piętek wiedział o
tym i umiał to wykorzystać.

— Jeśli nawet zmokniemy, nic się złego nie stanie — rzekł obojętnie. — Nie

przeżyliśmy dotychczas deszczu, warto więc i tego spróbować. Zahartujemy się przy
okazji. A z Karolkiem trzeba jakoś załatwić.

No tak, trzeba było załatwić... Ten chłopak zawsze miał argumenty. Nie

przeciwstawiałem się dłużej. Dopilnowałem osobiście, aby Rubel i Kaźmierczak odpły-
nęli na „Czajce" z dzieżą i koszyczkami, gdyż jutro mieliśmy piec chleb, potem zaś
przekazałem komendę nad zastępem Piętkowi.

— Załatwiaj swe sprawy — rzekłem na końcu. — Jeśli ci czas pozwoli, zbadaj

kraniec lasu i pobliskie ścieżyny. Daj chłopcom dużo swobody. Niechaj działają po
dwóch.

Traktowałem to raczej jako zabawę, chociaż wiązałem z tymi ćwiczeniami i trochę

nadziei. Do tej pory nie zauważyłem Rojka. To mnie zastanowiło. Nie zapomniałem, że
to na jego podwórzu spostrzegłem niegdyś ślad Wyszczerbionej Podkowy. Zresztą
gospodarz, który w czasie zwózki zboża znika na cały dzień, może wzbudzić nieufność.

Piętek też to widocznie rozumiał, przyjął bowiem zlecenie bardzo poważnie.

Patrzyłem za nim przez chwilę, jak odchodzi z chłopcami na łęgi, a potem wszedłem do
zagrody Rojkowej. Zobowiązała mnie, że przyjdę do niej na podwieczorek.

— Bardzo się cieszę — powitała mnie w progu serdecznie. — Obawiałam się, że

druh — używała tego słowa już zupełnie normalnie — i tym razem nie skorzysta z
gościny. Mógłby ktoś tam zarzucić — dodała z przekąsem — że to także zapłata.

Spojrzała na mnie zaczepnie, jakby oczekiwała ataku. Uśmiechnąłem się. Byłem w

jak najlepszym humorze. Nie miałem dziś co do niej żadnych zastrzeżeń.
— Co innego wziąć masło od pani Rojkowej — odpowiedziałem wesoło — a co
innego przyjść w gościnę do druhny Rojkowej. To nawet mój obowiązek. Zgłosiła się
przecież do naszego zastępu na ochotnika.

Rozpogodziła się. Ujęły ją te słowa, w których niewątpliwie wyczuła niekłamane

uznanie. Zaprosiła do środka, a potem zakrzątnęła się koło kuchni. Stół został zastawiony
różnymi smakołykami. Usiedliśmy przy nim i przy jedzeniu zaczęliśmy gawędzić.

Była bystra, oczytana, orientowała się doskonale we wszystkim. Nic dziwnego.

Duża etażerka w kącie była wypełniona książkami po brzegi, na wierzchu leżały świeże
gazety. Spoglądałem na to z pewnym podziwem. Na wsi nie było to częste zjawisko.

Rojkowa urwała w połowie zdania. Domyśliła się prawdopodobnie, o czym teraz

rozmyślam.

— Druh dziwi się pewnie — przemówiła zgaszona — że u mnie znać na każdym

kroku dostatek. No, człowiek pracuje ciężko, więc ma. I jest przecież niegłupi.

W to nie wątpiłem. I pracowała świetnie, też prawda. Pod tym względem nic jej

nie można było zarzucić.

— Dostatek nie hańbi — odpowiedziałem pogodnie, — Widać go zresztą nie tylko

u pani...

Chciałem rozładować niepokojący nastrój, lecz osiągnąłem odwrotny skutek.

Zachmurzyła się bardziej.

— Wiem, co druh chce przez to powiedzieć — przerwała mi opryskliwie. —

Wszędzie jest dobrze, tylko nie u tych...

Zawahała się, jakby zabrakło jej odpowiedniego wyrazu.

--- Mazurów — podpowiedziałem jej miękko.

--- Właśnie, Mazurów! — spojrzała na mnie ze złością. — Mieli oni więcej od nas,

gdy przyszliśmy tutaj...

--- A potem każdy przybysz urwał coś tam z ich majątku dla siebie — skończyłem

za nią dość ostro, tracąc dotychczasową pogodę. — Przyzwoitszy wykupywał od nich za
grosze; inny najzwyczajniej okradał, grożąc im wyrzuceniem.

Otworzyła usta, jakby chciała temu zaprzeczyć, ale ja wtedy podniosłem głos.

Wyprowadziła mnie z równowagi i przestałem nad sobą panować.

— I tak to szło — mówiłem dalej, unosząc się coraz bardziej. — W czasie działań

wojennych Mazurzy stracili dużo, potem też ubywało im ciągle. Za to ludzie napływowi,
szczególnie ci, którzy przybyli tu pierwsi, porobili majątki. Nawet Boenigowi, temu
ubogiemu Boenigowi, który poświęcił wszystko, aby bronić na tej ziemi polskości,
zabrano kierat!...

Przycichłem nagle. Rojkowa, wpatrzona dotąd we mnie wrogo, naraz zwiesiła

głowę. Zrobiło mi się gorąco. „Kowalski, Kowalski — zacząłem łajać się w duchu —
dlaczego tak jej wymyślasz? Może ona nie miała w tym wszystkim najmniejszego
udziału? Może nawet nie zdawała sobie sprawy z tego, co się dzieje dokoła? Przecież tu
wszyscy rozumują inaczej niż my. Jeden wmawiał w drugiego, że Mazur to ewangelik, a
zatem Niemiec, tym bardziej, że mówi słabo po polsku. Cóż mogli rozumieć ci przybysze

spoza dawnej granicy, nie znający historii tych ziem?...

— Nie mówmy o tym — złagodziłem natychmiast ton. — Źle się tu działo, to

prawda. Nie zmienimy jednak przeszłości. Za to można wiele poprawić na przyszłość. O
tym warto pomyśleć.

Nie uniosła głowy. Wpatrywałem się w nią przez chwilę, nie bardzo wiedząc, jak

poprowadzić dalej rozmowę. Niespodziewanie przez otwarte okna dobiegł jakiś
niezwykły dźwięk. Drgnąłem silnie i nadstawiłem uszu. Dźwięk się powtórzył, a potem
zmienił się w stuki rytmiczne, przypominające warczenie bębna. Coś zaczęło mi się
gorączkowo układać w głowie. Trzy krótkie uderzenia, potem długie i krótkie — i znów
od początku... Zaczynałem rozumieć.

W zdenerwowaniu skoczyłem do okna. Tak, nie mogło być wątpliwości! Ktoś tam

zapowiadał alfabetem Morse'a nadawanie depeszy. Zastanawiałem się gorączkowo. Co to
za instrument?... Niby bęben, lecz na pewno nie bęben. Nie mieliśmy go zresztą w
zastępie, a nawet w całej drużynie. Sygnalizował zaś człowiek znający się doskonale na
rzeczy. Skąd się tu wziął? Kim Jest?...

Jeszcze raz wyraźna zapowiedź i przestałem zadawać sobie pytania. Nie było

czasu. Bo oto nadpływała zdumiewająca wiadomość:

Mówi harcerz Piątek. Mówi harcerz Piętek do druha Kowalskiego, zastępowego

„Czajek". Ruszamy w pogoń, znaleźliśmy ciekawy trop. Proszą dać sygnał gwizdkiem, że
przyjęto depeszę. Trzy krótkie sygnały zrozumiem, że mamy pozostać na miejscu i czekać.
Jeden długi — że możemy iść naprzód.

Wybiegłem na podwórze i gwizdnąłem przeciągle. Niech idą! Dogonię ich

przecież bez trudu.

Wróciłem do chaty. Rojkowa stała przy oknie. Objęła mnie przeciągłym

spojrzeniem. Była dziwnie poważna.

— Co się stało? — spytała cicho.

— Zastęp składał meldunek — wyjaśniłem beztrosko. — Odchodzi w las.

Ponieważ wydało mi się, że jest zaciekawiona tym wszystkim, wyjaśniłem jej

krótko zasady porozumiewania się na odległość i dodałem na zakończenie kilka wesołych
słów. Rozpogodziła się nieco, lecz nie udało m i s ię wywołać na jej twarzy uśmiechu.

— Proszę o nas nie zapominać — rzekła podając mi rękę na pożegnanie. —

Bardzo jesteście tutaj potrzebni. Nie tylko Mazurom, ale i nam. Cała wieś potrzebuje
ż

yczliwej opieki...

Zasalutowałem i odszedłem szybko. Te słowa wywarły na mnie wielkie wrażenie.

Tak, dużo było w nich racji. Idzie tu rzeczywiście nie tylko o Mazurów, ale o całą wieś.
Nie odmieni się biegu wypadków. Przybyli ludzie spod Ostrołęki, zza Buga i Niemna, i ci
też muszą pozostać. Byle tylko między nimi nie było. waśni...

Narada w Ponurym Borze

P

ierwszy znak napotkałem zaraz za wsią, na skraju puszczy. Z tego miejsca

odchodziły dwie drogi. Jedna wiodła wzdłuż jeziora, na wschód. Druga w stronę naszego
obozu.

Znak był niepokaźny, kto inny nie zwróciłby na niego uwagi. Była to właściwie

mała gałązka jedliny, rzucona niby przypadkiem. Jej ostry czubek zastępował jednak
doskonale strzałkę i prawidłowo wskazywał kierunek. Nieco dalej trafiłem na patyk o
ostro odłamanym końcu, a potem na mały kamyk ułożony na większym. Wszystko
oznaczało to samo: iść prosto drogą. Piętek pracował wzorowo. Przewidział, że w
pierwszej chwili mogę nie czuć się pewnie, więc oznaczał potrójnie, abym nie tracił
czasu. Nie używał przy tym rysunków, szedł zatem najprawdopodobniej po tropie wroga.
Przyśpieszyłem kroku, przebywając biegiem niektóre odcinki. Byłem przeświadczony, że
dogonię go szybko.

Uszedłem chyba z kilometr, gdy niespodziewanie zatrzymały mnie dwa ułożone na

krzyż patyczki. Rozejrzałem się czujnie. Nie wolno iść drogą w stronę obozu, wobec tego
którędy? Żadnych widocznych znaków nie było. Popatrzyłem na najbliższe drzewa.
Również nic ciekawego. Pochyliłem się i zacząłem przeglądać trawę. Wreszcie
znalazłem. Niewielką kępkę zwinięto w węzeł, a jego zagięty wierzchołek skierowano
wyraźnie w prawo. Tutaj więc weszli do lasu. Trzeba będzie teraz bardziej uważać.

Zorientowałem się już w kierunku, ale jeszcze przez pewien czas nie ruszałem się

z miejsca. Do tej pory nie brałem sprawy zbytnio do serca. Byłem przekonany, że Piętek
wymyślił jakąś ciekawą grę, ale że znajdę go w pobliżu osiedla. Robiło się parno, burza
nadchodziła z całą pewnością. Zdziwiłem się i zmartwiłem. Ta ucieczka w puszczę i
dopiero w tym miejscu popsuła mi nieco szyki. Spodziewałem się deszczu, wolałbym
skryć się przed nim w obozie. „Z drugiej jednakże strony --- rozważałem sytuację
dokładnie --- Piętek nie zdobyłby się na taki krok bez istotnego powodu. Ściga kogoś, to
niewątpliwe. Ale kogo? Czyżby pojawił się Rojek?...”
Odrzuciłem to przypuszczenie. Nie napotkałem dotychczas śladu, który by zwrócił
moją uwagę. Raz jeszcze zbadałem starannie drogę. Ktoś przejeżdżał na rowerze, ale było
to dawno. A to co?... Jakiś mężczyzna. Przechodził tędy i także skręcił w prawo, właśnie
tam, dokąd skierowały się „Czajki". To mnie zaintrygowało. Aha, to ten gospodarz ze
Starej Wsi! No, może tylko przypadek. A to kto?... Trop był zupełnie świeży, noga bosa,
nieduża. Wystający drugi palec wskazywałby na naszego Karolka. Widocznie i on wybrał
się z Piętkiem na ten spacer po puszczy...

Przestałem się zastanawiać. Czas naglił, a zresztą nie było potrzeby. Dogonię

chłopców, dowiem się wtedy o wszystkim. Zagłębiłem się w las. Byłem najlepszej myśli.
Czytanie śladów na drodze jest rzeczą prostą. Tu, wśród borowin i mchu, wymagało ono
nie tylko zręczności, ale i czasu. Zastęp nie mógł więc poruszać się szybko. Ja natomiast

mogłem iść naprzód bez chwili namysłu. Piętek pozostawił obecnie liczne i bardzo
wyraźne znaki. Nie wątpiłem, że dogonię go wkrótce.

Minęło jednak dziesięć minut, minęło dwadzieścia, a tamci ciągle nie byli

widoczni. Zacząłem się denerwować. Odległość od Starej Wsi rosła, w powietrzu czuło
się nieprzyjemne podmuchy wilgoci. Że posuwałem się prawidłowo, nie mogłem wątpić.
Znaki stawały się coraz większe. Piętek przewidział wszystko. Zorientował się, że robi się
coraz mroczniej, niebo pokrywało się gęsto chmurami. Gdyby nie jego domyślność,
marnowałbym czas niepotrzebnie. Drobiazg uszedłby łatwo uwagi.

Upłynęło jeszcze z pół godziny i dopiero wtedy się zatrzymałem. Znak, który

miałem przed sobą, mógł w każdym wzbudzić niepokój. „Ostrożnie, nieprzyjaciel przed
nami" — ostrzegały ułożone zręcznie gałązki. Rozejrzałem się naokoło. Strzałka z
patyków wytyczała nowy kierunek. Poruszyłem się bezszelestnie. Znów strzałka, gałąź
przygięta lekko do ziemi i powtórny znak ostrzeżenia...

Coś zaszarzało przede mną, wytężyłem wzrok. No, nareszcie wśród swoich!

Odetchnąłem z ulgą i przemknąłem między leśnym podszyciem. Ujrzałem przygarbione
plecy w harcerskiej bluzie. Dotknąłem ich delikatnie.

— Nie czuwasz nad tyłami — zganiłem. — Nieprzyjaciel mógłby cię wykraść bez

szczególnego wysiłku.

Malczak, który stał tu na czatach, zmieszał się i poczerwieniał. Zazwyczaj dobrze

spełniał swe obowiązki, domyśliłem się więc od razu, że dzieje się coś niezwykłego.
Zapytałem go o to.

— Druhu zastępowy — zameldował z przejęciem — tajne spotkanie! Jest tu

Wyszczerbiona Podkowa, Ścięty Obcas i Duży Nos. Odbywają jakąś naradę.

Uff, to rzeczywiście nadzwyczajna wiadomość!... Co za dobrana trójka! Duży Nos

najmniej tutaj pasował, nie wiedziałem bowiem dotychczas, że łączą go z tamtymi dobre
stosunki. Ale z charakteru rzeczywiście mógł być do nich podobny.

— Dotarliśmy właśnie po jego tropie do tego miejsca — wyjaśniał dalej Malczak.

— Znaleźliśmy go w czasie ćwiczeń.

Domyśliłem się tego. To był ślad tego gospodarza ze Starej Wsi, który odczytałem

poprzednio na drodze.

--- Gdzie Piętek? — zapytałem po chwili.

--- Czuwa nad tymi, którzy podsunęli się bliżej.
Ruszyłem naprzód. Dobiegły wkrótce do mnie niewyraźne głosy, ktoś tam istotnie

prowadził jakąś rozmowę. Posunąłem się jeszcze kilka kroków i naraz ze zdumienia
otworzyłem szeroko oczy: czyżby to Karol Osiński?...

Tak, to był on. Czaił się według najlepszych zasad harcerskich i, jestem pewien,

spostrzegł mnie pierwszy. Gdy rozróżniłem szarzejącą przede mną plamę, poczułem
wpatrzone we mnie uważnie oczy. Coś tam drgnęło niżej, przy ziemi. Oczywiście to pies
— ten śmieszny Zilk naszego Karolka. Leżał nieruchomo u jego stóp. Mimo że musiał
mnie wyczuć od dawna, nie pisnął, nie szczeknął, a tylko jego bystre oczka obserwowały
mnie czujnie. Nabrałem nagle dla niego respektu. Osiński delikatnie gładził mu grzbiet.

— Przybyłeś razem z zastępem? — spytałem. — Spodobały ci się te harcerskie

podchody?

Popatrzył na mnie, jakby mnie nie zrozumiał.

— Trzeba było przecież dogonić Dużego Nosa — odparł powoli. — Nie byłoby to

łatwe, gdyby nie Zilk. On nam wskazywał drogę.

A więc w tym tkwiła tajemnica tego błyskawicznego pościgu!... Nie marnowali

czasu na żmudne poszukiwania i dlatego nie mogłem ich dopaść wcześniej. Spojrzałem
na pokraczne stworzonko z jeszcze większym szacunkiem. Nigdy nie przypuszczałem, że
miało tak świetny węch. A przy tym nie brakowało mu innych zalet: jego nieruchomość i
milczenie były po prostu zaskakujące.

Spoza krzaków wysunął się Piętek.

--- Mamy ich! — szepnął z przejęciem. — Bardzo ważna narada.

--- A ty stoisz tutaj? — zdziwiłem się nieco. — Nie należało przybliżyć się

bardziej?

Stąd słychać było wprawdzie słowa, lecz nie można było się kusić o ich

zrozumienie. Jedynie nerwowe wypowiedzi Wyszczerbionej Podkowy dobiegały niekiedy
wyraźniej. Były to jednak tylko strzępy zdań, wnioskowanie nic było łatwe.

Piętek machnął ręką lekceważąco.
— Wszystko idzie dobrze — mruknął pogodnie.

Tuż prawie za ich plecami znajdują się Zdanecki, Wojciechowski i Tarka. A to nasi
najlepsi pisarze. Notują wszystko. A jeśli nawet jeden coś przeoczy, drudzy go uzupełnią.
Powstanie wspaniały protokół.

O mało nie pochwaliłem go głośno z wielkiego zachwytu. Cudownie to było

pomyślane! Mrugnąłem więc

tylko na niego porozumiewawczo, żeby choć w ten sposób

wyrazić mu swoje uznanie.

--- A co cię skłoniło do rozpoczęcia tego pościgu? — spytałem.

--- Ślad znaleźliśmy przy wsi. Duży Nos znajduje się w naszym muzeum — miał

na myśli odciski w glinie — więc się zainteresowałem jego niespodziewanym spacerem.
Dowiedziałem się od jednego z chłopców, że widziano go, gdy wychodził z domu. W
płaszczu nieprzemakalnym. Było to dziwne. Godzina późna, a przewidział, że wróci
nieprędko. Wydało mi się to dość nienaturalne. Mieszkańcy Starej Wsi nie wychodzą o
tej porze poza swoje osiedle...

Przylgnęliśmy w tym momencie do ziemi, bo zalał nas oślepiający blask. To

błyskawica przebiegła po niebie. Po chwili rozległ się huk.

— Trzeba uciekać — dały się słyszeć donośniejsze niż przedtem słowa

Wyszczerbionej Podkowy. — No, jakże więc? Załatwione? Takich nie wolno żałować!
Jeśli my im będziemy pobłażali, sami pójdziemy na żebry...

Coś tam jeszcze mówił, ale już nie mogłem zrozumieć. Ktoś przytaknął, padły

krótkie zdania, jakby się z sobą żegnali, a potem słychać tylko było skrzyp na-
deptywanych beztrosko gałęzi. Rozmowa była widocznie skończona. Rozchodzili się w
różne strony.

Przypadliśmy do pni. W pobliżu przeszedł Ścięty Obcas, a zaraz za nim przesunął

się Duży Nos. Ci skierowali się oczywiście do Starej Wsi. Wyszczerbiona Podkowa udał
się w przeciwnym kierunku.

Wiatr zawiał silnie, jęknęły drzewa, zaszumiało trwożnie podszycie. Kilka kropel

spadło na ziemię. Zakwiliłem cicho, głos czajki nie mógł wzbudzić w takiej chwili
podejrzeń. Zastęp otoczył mnie szybko. Przeliczyłem. Nie brakowało nikogo.

--- Wracamy do obozu — oznajmiłem zachowując ciągle ostrożność. — A ty? —

zwróciłem się do Karolka. — Udasz się z nami?

--- Nie — odpowiedział powoli. — Nie uprzedziłem nikogo. Muszę być dzisiaj w

domu.

Ś

wisnął cicho na psa.

— Zilk — powiedział miękko — idziemy!

Pies zerknął na wszystkich, jakby się żegnał, i pobiegł przodem. Osiński skoczył

za nim bezszelestnie jak duch. Zupełnie jakby znajdował się w swojej zagrodzie i
wiedział, że nas znowu za chwilę zobaczy.

Oszołomiło mnie to trochę, lecz zaraz chwyciłem się w garść. Trzeba było

pogodzić się z faktem. Chłopak był dziwny, to prawda, lecz serce miał złote. Przyjdzie
czas, zmieni się wszystko na lepsze.

Ustawiłem zastęp gęsiego i ruszyliśmy. Między tamtych, do drogi. Należało

unikać jakiegokolwiek spotkała.

Deszcz lał już jak z cebra, lecz „Czajki" nie zwracana to uwagi. Biegły uważnie i

szybko, wyczuwając doskonale kierunek. Ich sylwetki były coraz słabiej widoczne w
gęstniejącym dokoła mroku.

Smutne zwycięstwo

W

szedłem do swego namiotu. Chleb był w piecu, nie miałem chwilowo nic do

roboty. Zacząłem przeglądać notatki sporządzone wczoraj w Ponurym Borze. Nasi
pisarze wywiązali się świetnie z zadania. Słów było wiele, protokół bardzo dokładny.
Piętek przewidział słusznie. Tam gdzie jeden nie zdążył, uzupełniał go drugi. W sumie
mieliśmy pełny opis rozmowy.

Jak się domyślałem, dotyczyła ona sprawy pożaru i śledztwa. Wynikało z niej, że

istnieją rzeczywiście świadkowie i że istnieje podpalacz. Ścięty Obcas i Duży Nos mieli
odegrać poważną rolę w procesie, widzieli bowiem sprawcę na miejscu rzekomego
przestępstwa. W tej trójcy nie czuło się jednak zgody. Padały słowa niewybredne, mające
stanowić zachętę. I inne — chwiejne, powściągliwe, pełne wewnętrznych oporów.

Niestety, było w tym protokole wiele rzeczy niejasnych. O tym, że lada dzień

zostanie aresztowany człowiek, na którego zwalano winę, nie można było już wątpić.
Kim on natomiast był — tego nie powiedziano. Mówiono po prostu: on. Ci ludzie znali
się widać dobrze, posługiwali się często skrótami. Co dla nich było zrozumiałe, nam

sprawiało trudności. Nie udało się wszystkiego rozwiązać.

Przejrzałem raz jeszcze dokumenty, a potem ułożyłem je w skrzynce i wyszedłem

na zewnątrz. Chłopcy pracowali gorliwie jak zawsze, lecz dalecy byli od zwykłej
obozowej beztroski. Nie słychać było żartów, weselsze słowa padały rzadko. Myśleli
pewnie o tym samym, co ja. Czuli, że przygotowuje się na kogoś zasadzkę, i zdawali
sobie sprawę, że nie mogą temu za radzić.

Wieczorem przejrzeliśmy dokumenty ponownie na radzie drużyny i stwierdziliśmy

to samo. W nieszczególnych nastrojach poszliśmy spać. Spokój nie był nam jednak
pisany. Wybił nas ze snu ten krzyk przeraźliwy, który by umarłego przeraził w grobie.
Uczyni tym razem znacznie większe wrażenie, gdyż nie słyszeliśmy go już od dawna.
Nikt nie wyszedł z namiotu z wyjątkiem chyba komendy. Rozkazy były wyraźne Krzyk
powtórzył się swoim zwyczajem trzykrotnie, potem zapadła cisza. Rano było sporo
ś

miechu z tego powodu, bo każdy udawał „ducha". Rozpoczęły się nawet popisy. Muszę

stwierdzić z przyjemnością, że „Czajki" wyszły z tej próby zwycięsko. Szczególnie
celował w tych zawodach Janicki. Niestety, i on nie umiał dorównać „duchowi" siłą i
ponurością.

Wieczorem, przy ognisku, powtórzyliśmy raz jeszcze ćwiczenia. Janicki zdobył

nieodwołalnie palmę pierwszeństwa, po czym rozeszliśmy się do namiotów. Nikt nie
marudził, ta nieoczekiwana zabawa okazała się cudownym lekarstwem na sen. Położyłem
się również. Przez pewien czas słyszałem dochodzące z różnych punktów chrapanie.
Wkrótce jednak pogmatwały się dźwięki, w głowie uczułem pustkę. Zasnąłem także.

Obudziło mnie ciche, delikatne skomlenie. Ocknąłem się w jednej chwili,

przechyliłem na bok i wytężyłem wzrok. Uczułem przy twarzy coś wilgotnego. Pot zrosił
mi czoło.

— Zilk! — szepnąłem w trwodze. — Zilk!...

Tak, to był on. Liznął mnie raz jeszcze i zaskomlał tak jakoś serdecznie, że wydał

mi się bardziej człowiekiem niż czworonożną istotą. Zerwałem się z łóżka i zacząłem
ubierać się szybko. „Skąd on się tutaj wziął? — zastanawiałem się gorączkowo. —
Czyżby w Starej Wsi stało się coś niedobrego? A może Karolek potrzebuje pomocy?..."

Przebiegły mi błyskawicznie w myśli wszystkie tajemnicze konszachty w

Ponurym Borze oraz niejasne groźby strażnika. Chwyciłem w garść laskę i wybiegłem z
namiotu. Chmury szczelnie zakryły niebo, naokoło panowały nieprzeniknione ciemności.
Pogoda zepsuła się zdecydowanie w ciągu ostatnich dni. Chociaż nie padał deszcz, czuło
się wilgoć i chłód.

— Zilk, prowadź — szepnąłem do psa, jak to robił zazwyczaj Osiński.
Pomknął przodem, ja za nim i to tak cicho, że nawet warty nas nic spostrzegły.

Mimo woli zdwoiłem czujność, nie wiedząc, co teraz może się stać. Dopadłem do
pierwszych drzew. Zilk, który do tej pory migał mi nieustannie przed oczyma, zniknął bez
ś

ladu. Zmartwiłem się szczerze i przystanąłem. Byłem przekonany, .że do mnie powróci.

Zastanawiałem się gorączkowo. Dopóki pies był przy mnie, czułem się pewniej. Obecnie
zacząłem się wahać. Przede mną był zwarty gąszcz, trzeba było iść po omacku. Ale i
wracać nie było senni, nie po to przecież wyszedłem. A więc wędrować dalej? Po co i
dokąd? Do Starej Wsi? A jeśli to niepotrzebne?...

Zilk nie wracał. Powoli zaczęła zwyciężać rozwaga. Sądziłem początkowo, że

gdzieś w pobliżu znajdę Karolka albo jego posłańca. Żaden dźwięk jednakże nie
ś

wiadczył o obecności człowieka. Jeśli ktoś do nas s zedł, chyba nie potrzebował się kryć.

Ale skąd tu ten pies? I gdzież się on w końcu zapodział?

Postałem jeszcze chwilę, a gdy się nie zjawił, postanowiłem zawrócić i

powiadomić o wszystkim komendę. Sprawa mogła się przedstawiać poważnie. Zilk bez
swego właściciela, to był po prostu dziw. Należało to dokładnie rozważyć.

Właśnie zamierzałem wysunąć się na polanę, gdy w tym momencie o kilkadziesiąt

kroków ode mnie rozległ się ten straszny, mrożący krew w żyłach krzyk.
Znieruchomiałem. Zaskoczenie było zupełne. Brzmiał dziś groźniej niż zwykle, a
przynajmniej tak mi się wówczas wydało. Skuliłem się odruchowo i przylgnąłem do pnia.
Targnął mną lęk.

Zastanawiałem się szybko, zaczął dochodzić do głosi rozsądek. Istota, która

szalała obok, nie wiedziała o mojej obecności. W przeciwnym razie alboby na mnie

napadła, albo uciekła. To było już wiele. I wtedy przyszło mi naraz, na myśl, że właściwie
zdarzyła się cudowna okazja. Jeśli przypadek ustawił nas naprzeciw należy go
wykorzystać. Po co chłopcy mają tracić cenne godziny snu? Rodziła się we mnie decyzja.
Trzeba skończyć nareszcie tę nieprzyjemną zabawę! Któż to taki, że umie się
zachowywać jak duch? Nie daje się wytropić, wobec tego należy uderzyć wprost!

Krzyk urwał się, mocniej ścisnąłem laskę. Czujnie, skokami, ruszyłem skrajem

puszczy, bo tu można było jeszcze coś niecoś rozróżnić. Orientowałem się, gdzie jest
nieprzyjaciel, i to była moja przewaga. Podszedłem blisko. Gdy ryk rozległ się po raz
wtóry, znajdowałem się tuż. Nie mógł mnie obecnie usłyszeć, toteż skoczyłem szybciej i
wsunąłem się w gąszcz. Zatoczyłem niewielkie półkole, zachodząc z tyłu. Ha, teraz mi
na pewno nie umknie! Przypadłem do ziemi i zacząłem się czołgać.

Ponura muzyka umilkła. Zrobiło mi się nieprzyjemnie, jakby mi czegoś zabrakło.

Stałem się wrażliwy na najdelikatniejsze dotknięcie. Ramię naprzód, kolana za nim i
wyrzut ciała, gdy była już całkowita pewność, że nic nie zatrzeszczy. A potem na drugi
bok i od początku to samo... Twarz mi nabrzmiała, dzwoniło w uszach, mięśnie prężyły
się aż do bólu. Wysiłek był ogromny, bo człowiek niczego prawie nie widział. Zdawało
mi się, że upływają godziny. Były chwile, że chciałem zapomnieć o wszystkim, położyć
się i nie poruszyć się z miejsca. Stłumiłem siłą to podstępne uczucie. Dziś albo nigdy!
Naprzód, naprzód! Nie dopuścić do siebie lęku!...

Ujrzałem wreszcie jakiś zamazany kształt, przesłonięty częściowo gałęzią. Wbrew

przewidywaniom nie mogła to być ludzka istota. Jej wysokość była niewielka, wyraźnie
rysował się grzbiet. Ale natychmiast zrodziły się wątpliwości. Cóż to za zwierz, jeśli
dotychczas zachowuje się obojętnie? Gdzie jego węch?...

Przyszły mi naraz na myśl przeróżne bajdy o stworach leśnych opanowanych

obłędem, o czarownicach i duchach. Czułem, jak czoło zrasza mi zimny pot. Zacisnąłem
zęby, szarpnął mną gniew. Miałem tego wszystkiego dość. Duch, nie duch, człowiek czy
zwierz, ale trzeba zrobić z tym nareszcie porządek!

Uniosłem się na łokciu, przysunąłem nogę do nogi i bez pośpiechu zacząłem

wznosić się w górę. Stwór zarysowywał się coraz ostrzej. Stanąłem sztywno. Patrzyłem.

Ta część ciała, która winna stanowić pysk, wysunęła się właśnie naprzód, jakby nabierała
oddechu. Wiedziałem, co to oznacza: za chwilę wzbije się w niebo potworny krzyk!
Przestałem się zastanawiać. Śmiałym ruchem wysunąłem przed siebie laskę. Ująłem ją w
obie ręce, odchyliłem się nieco w tył i rąbnąłem ze wszystkich sił...

To, co się później stało, było tak niesamowite, że ilekroć o tym wspominam,

zawsze wstrząsa mną dreszcz. Moja solidna, dębowa laska oddała głucho Prawie w tym
samym jednak momencie i w to samo miejsce uderzył kto inny, jego kij oddał tak samo
ciężko jak mój. Nieznany potwór, nie wydawszy żadnego głosu, zapadł się wśród
borowin i liści...

Odskoczyłem ze zgrozą. A więc nie byłem sam! Ktoś czaił się naprzeciw, polował

na tego zwierza tak same jak ja!...

Wbiłem laskę w ziemię i oparłem się na niej silnie

— Kto tam? — huknąłem donośnie, aby przełamać strach.

Po drugiej stronie coś zaszeleściło. Niespodziewanie dał się słyszeć cichy,

nerwowy śmiech.

— A, to ty, Kowalu!... — usłyszałem spokojne na pozór słowa. — Fenomenalne!

Ho, ho, wykazałeś nie byle jaką odwagę. Kogo to upolowaliśmy? Masz może latarkę?

Co za spotkanie! Oczywiście Jankowski. On, stary kpiarz. Udaje zucha, ale o

latarce zapomniał! Zamiast ucieszyć się, zdenerwowałem się jeszcze bardziej. Po co się
tutaj pchał? Niewiele brakowało, a mógłbym i na niego natrzeć. Skąd mogłem wiedzieć,
ż

e to nie wspólnik? I co wtedy? Stałoby się gorsze nieszczęście..

Wysapałem złość i wreszcie wyjąłem latarkę. Zaświeciłem. Od liści odbił się

blask. Zmrużyłem oczy i otworzyłem. Spojrzałem w dół, tam gdzie winien leżeć ten leśny
stwór. Zamarłem nagle.

— Straszne!... — jęknąłem głucho.

— Straszne... — Jankowski powtórzył za mną jak echo.

Było nad czym rozpaczać. U naszych stóp nie leżało żadne zwierzę ani stwór

leśny, lecz nasz biedny, kochany — Karolek. Drżącymi rękami odwróciłem nieruchome
ciało. Twarz była blada jak płótno. Obejrzałem głowę. Na szczęście nigdzie nie sączyła
się krew. Za to dwie grube pręgi wskazywały wyraźne ślady naszych twardych uderzeń.

Z trudem otrząsnąłem się z przygnębienia.

— Łam gałęzie! — krzyknąłem. — Robimy nosze.

Uporaliśmy się błyskawicznie z tą robotą, ułożyliśmy na noszach Karolka. Ciągle

był nieprzytomny, ręce zwisały bezwładnie. Schwyciłem z jednego końca za kije,
Jankowski ustawił się z przodu i ruszyliśmy. Gdy tylko wysunęliśmy się na polanę,
pojawił się Zilk. A więc nie uciekł! Znajdował się gdzieś w pobliżu i obserwował, może
nawet patrzył na wszystko. Nie ostrzegł, bo znał nas dobrze. Nie przypuszczał, że
wyrządzimy krzywdę jego panu, któremu okazywaliśmy zawsze tyle przyjaźni. Teraz
zaskomlał cicho, a mnie serce skoczyło do gardła. A nuż zabiliśmy Karolka?...

— Szybciej! — przynagliłem Jankowskiego półgłosem.

Skoczyliśmy biegiem. Laski drgnęły niespodziewanie, coś tam się poruszyło na

noszach. Spojrzałem uważnie. Podniosła się ręka, a potem druga. W pierwszej chwili
sądziłem, że to przywidzenie. Ależ nie! Uniosła się teraz głowa, nie mogło być

wątpliwości. Odetchnąłem z ulgą, zalała mnie fala radości. Więc żył! No to pół biedy.
Aby jak najszybciej do druha lekarza!...

Chciałem właśnie powiadomić Jankowskiego o tej nowinie, gdy niespodziewanie

Karolek przerzucił nogi i stoczył się na ziemię. Cisnąłem nosze, wyciągnąłem przed
siebie ręce. Chciałem go podnieść. Ledwie jednak pochyliłem się, zwinął się w sobie,
pchnął mnie silnie pięściami i rzucił się w las.

— Karolku, Karolku! — krzyknąłem w trwodze. — Poczekaj!

Chciałem pobiec za nim, lecz przeciwstawił się temu Jankowski. Chwycił mnie

mocno za ramię.

— Zostań — mruknął pogodnie. — Po co go ścigać? Woli uciekać, niech zmyka.

Byłby chyba bardzo niezadowolony, gdyby go wszyscy oglądali w obozie.

--- Ale może zabraknąć mu sił — zawołałem wzburzony. — Padnie gdzieś i

znajdzie się bez pomocy!

--- Ech, jeśli tak wyrywa, nic mu nie będzie. Wracajmy. Nie dogonimy go zresztą.

Niestety, miał słuszność. Chłopak już się rozpłynął w ciemnościach. Po chwili dał

się słyszeć trzask złamanej gałęzi, ale było to wszystko. Nasłuchiwaliśmy przez dłuższy
czas. Cisza. Przepadł w puszczy jak kamień w wodzie, a z nim również Zilk.

— Jak trafiłeś na jego trop? — zapytałem Jankowskiego, gdy wracaliśmy już do

obozu.

Wzruszył ramionami, jakby dziwił się tym słowom, które wydawały mi sit;

zupełnie na miejscu.

— Wcale nie trafiłem — odparł lekceważąco. — Najzwyczajniej przyczaiłem się

w lesie. I czekałem, dopóki nie przyjdzie.

Uczułem naraz do niego głęboką sympatię. Nadrabiał miną, to fakt, ale spisał się

dzielnie. Czatować przez kilka godzin na nieprzyjaciela, którego się nie zna... Hm, to był
wyczyn nie lada. Mógłbym powiedzieć na ten temat niejedno...

Zrobiło mi się weselej. W innej sytuacji byłbym pewnie zagwizdał z wielkiej

uciechy. Tym razem jednak milczałem i milczał także Jankowski. Przeraźliwy krzyk
nocny niewątpliwie ustanie na zawsze. To dobrze. Szkoda tylko, że nasze dębowe laski
nie trafiły w kogo innego. Biedny Karolek... Czy rzeczywiście nie wyrządziliśmy mu
krzywdy?...

Zawołanie Okrutnego Człowieka z Puszczy

N

azajutrz wysiałem Piętka do Starej Wsi. Należało sprawdzić, co się dzieje z

Karolkiem. Domyślałem się, że jeśli nawet nie odniósł poważniejszych obrażeń, będzie

stronił od ludzi. Dlatego właśnie nie wyruszyłem z całym zastępem. Piętek umiał z nim
postępować, więc sobie jakoś poradzi.

Wrócił zamyślony i chmurny. Zameldował krótko, że Osiński jest zdrów, i odszedł

zaraz do swoich zajęć. Uspokoiła mnie ta wiadomość, a że nie było akurat czasu, nie
pytałem o więcej. Dopiero po kolacji dowiedziałem się innych szczegółów.

— Niedobrze z nim — Piętek westchnął lekko. — Siedzi znowu na łęgach i plecie

kosz. A to bardzo zły znak.

Zaciął się w sobie. Tego się obawiałem.

— Poznał nas w nocy? — zapytałem stroskany.

— Poznał. Nie ma jednak urazy. Tak przynajmniej powiedział.

Poruszyłem się niespokojnie.

— Sądzisz, że może być inaczej? — przemówiłem z wahaniem. — Chyba

rozumie, że sam tu najbardziej zawinił...

Piętek nie odpowiedział od razu. Ważył coś długo w myślach, jak to czynił

zawsze, gdy był czymś bardzo przejęty.

— Wydaje mi się, że idzie tu o co innego — odezwał się wreszcie. — Czymś

gryzie się, to niewątpliwe. Ale czym?... Miejscowi chłopcy kręcą się koło niego jak
struci. Wcale nie zwraca na nich uwagi.

Popatrzyłem na niego zdziwiony. Czegoś nie mogłem zrozumieć. Karolek trzymał

się zawsze z dala od pastuchów, ci zaś nie tylko nie mieli do niego o to żalu, lecz nawet
okazywali mu wyraźne lekceważenie.

— Cóż tam się stało? — spytałem. — Dlaczego im obecnie tak na nim zależy?

Piętek frasobliwie pokręcił głową.

— Właśnie tego i ja nie mogę zrozumieć — odparł powoli. — Wygląda na to, że

wiele się tam zmieniło od czasu naszej pierwszej wizyty. Bractwo ukrywa coś przed
nami, zauważyłem to zresztą dawniej. Karolek przy tym zaczyna być otaczany
szacunkiem.

Ja dostrzegłem to wprawdzie również, lecz przypisywałem te zmiany naszemu

dobremu wpływowi. Uderzył mnie zwłaszcza jakiś dziwny porządek na łęgach, czego
przedtem nie było. Gdy zjawiliśmy się po raz pierwszy, wszyscy najzwyczajniej zbijali
bąki. Później spotykaliśmy już tylko jednego pastucha lub dwóch. Reszta była rzekomo
zajęta w polu albo przy gospodarstwie, lecz i tam ich przeważnie nic było. Wówczas nie
interesowałem się specjalnie tymi sprawami, gdyż mieliśmy za dużo zajęcia. Obecnie
nasuwały się mimo woli kłopotliwe pytania. Kryła się za tym jakaś tajemnica, to pewne.

— Jak oni mogą okazywać szacunek Karolkowi — zastanowiłem się głośno, aby

nieco rozjaśnić myśli — jeśli równocześnie zaprzeczają jego polskości?...

Piętek wydawał się zaskoczony tą niewinną uwagą.

— To druh nic nie wie? — zapytał z wyrzutem. — Przecież tam nikt dziś nie

nazywa nikogo Niemcem! Nawet dorośli zaczynają się pilnować wzajemnie. Sam byłem
ś

wiadkiem, jak Rojkowa zamknęła usta jednemu z gospodarzy, gdy wyraził się

niewłaściwie.

Uśmiechnąłem się mimo woli, wyobraziłem sobie bowiem tę energiczną kobietę

przy wykonywaniu takiej czynności. Musiały tam paść ciężkie słowa, nierozważne

chłopisko zmykało pewnie co sił. Ale to dobrze. Tak właśnie trzeba. Nie ma co bawić się
w ceregiele w takich przypadkach.

— A co sądzisz o tym krzyku w nocy? — wróciłem do poprzedniego tematu. —

Dlaczego Karolek nas straszył?

Piętek machnął niedbale ręką.

--- Można się tego domyślić bez trudu — wyjaśnił dość obojętnie. — W tym

chłopaku jest nagromadzona olbrzymia, niewyżyta energia. Płata więc od czasu do czasu
złośliwe figle. Gdy przyjechaliśmy, zrozumiał, że trafia mu się nie lada gratka. Harcerze!
Słyszał o nich nieraz od starego Boeniga i wiedział, że takich niełatwo wyprowadzić w
pole. Toteż wynalazł niepospolitą zabawę.

--- Sądzisz więc, że tylko w tym celu wędrował po nocy?

--- Tak. Nie było innego powodu. Później, gdy nas poznał, pokazywał się rzadziej.

Tylko wtedy, gdy mu przyszła do głowy fantazja.

--- A ślady? Skąd mu przyszło do głowy, aby je zacierać za sobą?

Piętek roześmiał się cicho.

— Temu druh jest winien — odparł z humorem. — Pierwszego dnia coś
znaleźliśmy. Potem druh naopowiadał mu tyle o tropieniu, że chłopak zorientował się w
lot. Gdzie było potrzeba, jak na przykład w Suchym Lesie, ciągnął za sobą gałąź, aby
wprowadzić nas w błąd. Sprytny jest. Nie należy przy tym zapominać, że mieszka on
stale w puszczy.

Pokiwałem głową ze zrozumieniem. Puszcza lepiej wychowywała zwiadowców

niż miasto. To wyjaśniało wiele.

--- Jesteś pewien, że on zacierał ślady gałęzią? — starałem się wyjaśnić ostatnią

wątpliwość. — A może to zrobił kto inny?

--- Nie. Sam mi o tym powiedział. Podał zresztą takie szczegóły, że nie można

mieć wątpliwości.

To dało mi do myślenia. Jeśli Karolek był w Suchym Lesie, odpadły ostatnie

niedomówienia co do Łatanej Podeszwy. Sytuacja zaczęła się więc powoli wyjaśniać. Ale
cóż to za chłopak!... Któż by go posądził o tyle pomysłów? Spojrzałem teraz inaczej na
nocne wypadki. Niezbyt przyjemne były te ponure wycia, ale odbiegały niewiele od
dobrego harcerskiego kawału. Nie każdy zresztą harcerz zdobyłby się na to, bo do tego
było po trzeba nie tylko sprytu, ale i nie lada odwagi.

Poruszyłem się energicznie. Przyszło mi coś niezwykłego do głowy.

--- Piętek — zawołałem wzruszony — musimy z naszego Karolka zrobić

prawdziwego harcerza!

--- Pewnie zrobimy. Nie poświęcałbym mu tyle uwagi bez ważnego powodu.

Uśmiechnął się podejrzanie. Straciłem od razu na minie. Chciałem go zaskoczyć, a

tu się okazuje, że on myślał o tym od dawna! Uświadomiłem sobie nagle, że nie
orientowałem się dostatecznie w jego zdolnościach, chociaż ceniłem go bardzo wysoko.
A i Karolowi poświęcałem za mało uwagi. To nie było dobrze. Miałem do siebie
pretensje.

Popadłem w zadumę, ale Piętek przerwał ją szybko.

— Chłopak na pewno to przeboleje — zabrał znów głos — i wrócimy wkrótce do

normalnych stosunków. Miałem z nim serdeczną rozmowę. Warto nad nim roztoczyć
opiekę, bo zdolny. Przecież ten bębenek do sygnalizacji jest nadzwyczajny.

Przytaknąłem z uznaniem. Szło o ten instrument, na którym nadał tam, w Starej

Wsi, tę niezwykłą depeszę. Zrobił go właśnie Karolck z kawałka wydrążonego drzewa i
króliczej skórki. Podarował zastępowi tak samo bezinteresownie jak kosz.

— A tu mam co innego — ciągnął dalej Piętek ożywiając się coraz hardziej. — Na

tym wydawał ten krzyk.

Podał mi drewniany przedmiot, który na pierwszy rzut oka nie przedstawiał nic

ciekawego. Po prostu — kawałek deski, wygładzonej bardzo starannie. Pośrodku
widniała głęboka szpara.

--- Na tym wygrywał? — popatrzyłem z niedowierzaniem na Piętka. — I

podarował ci?

--- I tak, i nie... Kazał mi zatrzeć ślady po nim w pobliżu obozu, więc rozumiem,

ż

e otrzymałem w darze, znalazłem go bowiem właśnie w miejscu, gdzie upadł. Druh

widocznie nie spostrzegł.

--- Możliwe. Byliśmy za bardzo wtedy wstrząśnięci, aby przeprowadzać

poszukiwania. Nie przyszło nam zresztą do głowy, że używa jakiegoś przyrządu. Obejrza-
łem go jeszcze raz i skierowałem szparą do światła. Coś tam błysnęło w środku. Pewnie
metalowe płytki albo drucik. Jak przy organkach. Przyłożyłem do ust i dmuchnąłem. Nic
z tego jednak nie wyszło.

--- Ech, chyba się mylisz — mruknąłem niepewnie. Nie wygląda to na instrument.

Karolek coś ci o nim wspominał?

Piętek poweselał jak nigdy.

— Oczywiście. To był przecież najważniejszy ślad — odparł z humorem. — Nie

mógł pozwolić, aby taki przyrząd wpadł w obce ręce, a do mnie miał zaufanie. Nawet
pouczył mnie, jak go należy używać. Próbowałem, udało się świetnie. Wspaniały
instrument. Wydaje się na nim zawołanie Okrutnego Człowieka z Puszczy. Robi się tak...

Przyłożył przyrząd do ust i dmuchnął lekko. Rozległ się krzyk zupełnie podobny

do tego z lasu, tylko że cichy.

— Można głośniej — zawołał ochoczo. Gwałtownie przytrzymałem

mu rękę.

—Daj spokój — rzekłem z obawą. — Narobilibyśmy paniki...

Rozejrzałem się po obozie. Pośrodku płonęło ognisko, pogłębiając swym blaskiem

panujące naokoło ciemności. Tu i ówdzie gawędzono grupkami, większość jednak
chłopców siedziała przy ogniu. Druh kwatermistrz, posiadający piękny głos, wywijał
gałązką i uczy! ich właśnie nowej piosenki:

Czy to w polu, czy w obozie

Harcerz zuch i chwat.

Czy pod wozem, czy na wozie

Śpiewa, gwiżdże rad!

Rozległ się śmiech, bo udało się świetnie. Powtórzono raz jeszcze, a potem poszła

z kolei druga strofka i trzecia. Znalem melodię i słowa, lecz przysłuchiwałem się z
przyjemnością. Zapomniałem nawet o instrumencie. Natomiast Piętek znudził się
widocznie, gdyż znowu go przyłożył do ust.

— Chwileczkę — powstrzymałem go szybko. — Poczekajmy — roześmiałem się

cicho, gdyż przyszło mi nagle na myśl coś wesołego. — Niech skończą, a wtedy my
zagramy całej drużynie. Przynieś tymczasem werbel.

Chłopakowi zalśniły oczy. Skoczył do namiotu, ja zaś skierowałem wzrok na

ognisko. Powtarzano przedostatnią zwrotkę tej wesołej piosenki:

Drużynowy, łeb nie lada,

Skrzyczy, złaje sam.

Dzielnie robi, dobrze gada

Respekt zna dla dam!

Piętek przysiadł przy mnie. Mrugnąłem na niego porozumiewawczo,

uśmiechnęliśmy się obaj. Tamci już kończyli. Z przybiciem, z przytupem, huczniej

A więc, wiara, w górę kije,

Uczcić chlubę tę!

Dać mu żabę, niechaj żyje!

W górę, w górę go!

Drużynowy przyłączył swój głos, rozszalały się brawa. Dyrygent skłonił się z

wdziękiem. Schwyciłem gorączkowo pałeczki i werbel.

— Kolej na nas — szepnąłem rozbawiony nie mniej niż tamci. — Będą nam bili

większe brawa aniżeli kwatermistrzowi. Uważaj...

Zapowiedziałem trzykrotnie nadawanie depeszy, gwar umilkł. Skierowały się na

nas zewsząd zaciekawione spojrzenia. Zrobiłem krótką przerwę celem uzyskania
większego efektu. I wreszcie zacząłem ogłaszać na bębenku wstrząsającą nowinę:

Drzyjcie, „Niedźwiedzie" i „Kruki"! Oto zastąp „Czajek" przedstawi wam za

chwilą Okrutnego Człowieka z Puszczy!...

Odłożyłem werbel i pochyliłem się szybko. — Graj! — szepnąłem Piętkowi na

ucho. Siedzieliśmy na uboczu, ale widziano nas dobrze. Mimo to głos, który się teraz
rozległ, sprawił wielkie wrażenie. Był tak podobny do tego, który słyszeliśmy niegdyś, i
tak donośny, że zwątpiłem na chwilę, czy rzeczywiście pochodzi z tego niepozornego
przyrządu. Piętek zaś wydął zaraz mocniej policzki i zawył tak przeraźliwie, że
wszystkich przebiegły ciarki. Gdzieś wśród szkrabów dały się słyszeć jękliwe

westchnienia.

Natychmiast chwyciłem pałeczki i zacząłem nadawać z pośpiechem nową depeszę:

Hej tam, „Niedźwiedzie" i „Kruki"! Boicie się Okrutnego Człowieka z Puszczy?

Spójrzcie na „Czajki"! Widzicie, nikt się nie lęka. One zdołały go obłaskawić. Kto nie
czuje strachu, niech tutaj podejdzie. Nauczymy go jego wezwania.

Nie wiem, jak tam naprawdę było z „Czajkami", w każdym razie one przypadły

pierwsze. Wiadomo: naród ciekawy.

— Zagraj raz jeszcze — zwróciłem się ponownie do Piętka. — Tylko nie tak

donośnie. Nie wszyscy mają nerwy jak sznurki. Trzeba ich przyzwyczaić.

Krzyk, który usłyszeliśmy obecnie, rzeczywiście był mniej przeraźliwy.

Niespodziewanie przerodził się w pisk i szczekanie. Potem przeszedł w miauczenie i ryk,
wreszcie skończył na piskliwym haśle naszego zastępu. Zerknąłem z uznaniem na Piętka.
Ależ to był mistrz nad mistrzami! Pewnie nawet Karolek nie przypuszczał, że można
wydobyć z jego przyrządu tony tak niezwyczajne.

Tłok stał się niesamowity, bo każdy chciał popróbować. Oczywiście

zaprowadziliśmy zaraz porządek, „Czajki" wystąpiły na front. A potem... Ech, co tu dużo
gadać... Ogarnęło wszystkich szaleństwo! Nawet druh kwatermistrz nie opuścił swojej
kolejki i zagrał tak cudownie, że ogarnęła nas groza.

— Brawo! — krzyknęliśmy chórem, gdy skończył. A teraz druh drużynowy!

Poszliśmy bardzo późno spać tego wieczoru. Zawołanie Okrutnego Człowieka z

Puszczy rozbrzmiewało długo to ciszej, to głośniej. Nikt się go obecnie nie lękał.
Przeciwnie, wszyscy byli mu radzi.

Aresztowanie Łatanej Podeszwy

U

płynęły dwa dni od tej niezwykłej zabawy. Tego ranka obudziłem się wcześniej,

ale że naokoło panowała zupełna cisza, więc nadal leżałem w łóżku. Rozmyślałem o
naszym obozie i o tym, że trzeba będzie stąd wkrótce odjechać. Nie był to temat
przyjemny. Życie układało się nam ciekawie. Puszcza była prześliczna i wciąż pełna
tajemnic, a tego człowiek wyzbywa się zawsze niechętnie. Przychodziły mi zresztą do
głowy i gorsze myśli. Wiedziałem przecież, że przygotowywano oskarżenie na któregoś z
Mazurów. Wiedziałem również, że był to człowiek niewinny i dziś już mógłbym to
udowodnić. Mieliśmy dość materiałów. Co się jednak stanie, jeśli go oddadzą pod sąd,
gdy nas tutaj zabraknie?

Nieprzyjaciel, jak gdyby wyczuwając, że możemy pokrzyżować mu szyki, jakoś

dziwnie opóźniał terminy. Strażnik zapowiadał od dawna, że gromadzi ostatnie dowody, a
mimo to ciągle panowała cisza. Próbowałem wyciągnąć coś z leśniczego, lecz
bezskutecznie. Nazwisko przyszłej ofiary było nadal nieznane. Tropy Dużego Nosa,
Ś

ciętego Obcasa, Wyszczerbionej Podkowy i Łatanej Podeszwy były stale pod

obserwacją, lecz i to nie pomogło. Wczoraj postawiłem tę sprawę na radzie drużyny.
Druh lekarz niego mnie uspokoił zapewnieniem, że przed wyjazdem sami się zgłosimy
do władz. Zażądamy, aby nas powołano na świadków w razie procesu.

Tak zrobimy... Czy to jednak wystarczy? Gdzie wchodzi w grę zawziętość, obrona

niewinnych jest bardzo trudna, zwłaszcza gdy wykonuje się ją z daleka. A że zawziętość
była tu wielka, o tym doskonale wiedziałem. Nieustannie migała mi przed oczyma
płonąca gniewem, czerwona twarz. I ona właśnie budziła lęk...

Wydało mi się, że usłyszałem jakieś szybkie stąpania. Myśli urwały się, uniosłem

głowę. Tak, ktoś wszedł do sąsiedniego namiotu, gdzie mieszkał Piętek. No, nic
niezwykłego... Dobiegł jakiś wzburzony głos, widocznie się pokłócili. To też się zdarzało,
nawet wśród „Czajek". Uciszyło się zaraz, więc przestałem się tym zajmować. Po chwili
jednak coś zaszurało przy wejściu, ktoś szarpnął mój koc.

Skoczyłem jak oparzony. Wyczułem podświadomie, że stało się jakieś

nieszczęście, i nie omyliły mnie moje przeczucia. Oto wiadomość ze Starej Wsi! Obok
stał Zilk. Spoglądał przymilnie i kręcił łbem, jakby chciał wyjaśnić mi coś niezwykłego,
co trudno było wyrazić w jego zwykłym języku.

Ubrałem się szybko. Była to zupełnie nieoczekiwana wizyta. Próbowałem się

uspokoić tłumacząc sobie, że Karolek postanowił nawiązać z nami stosunki. Nie
pomagało. Przyciągnąłem nerwowo pas i skoczyłem do wyjścia. Przystanąłem raptownie.
Piętek zagrodził mi drogę.

— Druhu zastępowy --- szepnął wsuwając się do namiotu --- strażnik uderzył...

Przepuściłem go i dopiero wtedy ujrzałem gościa. A jakże --- był również Karolek.

Przeraziłem się jego wyglądem. Twarz miał bladą, sińce pod oczami, rozczochrane włosy
sprawiały niesamowite wrażenie. W ręku trzymał jakieś kamasze.

— Wejdź — zaprosiłem go bez uśmiechu, bo wyczułem od razu tragedię. — Co

się tam stało?

— Aresztowano Dziadka... — odparł chropawo. To było wszystko, co zdołał

wydobyć z siebie. Wbił oczy w ziemię i stał nieruchomo — ponury, bezradny, złamany.
Dech mi zaparło.

— Kogo? — wybuchnąłem. — Dziadka aresztowano? Zygfryda Boeniga?...

Kiedy?

Karolek nie drgnął. Mocniej tylko zacisnął zęby.

— Wczoraj wieczorem — wyjaśnił za niego Piętek. Mocowałem się z sobą przez

chwilę, aby utrzymać na wodzy wzburzone nerwy. Wstrząs był nazbyt gwałtowny.
Wszystkiego mogłem, się spodziewać, ale nie tego. Aresztować człowieka, który tyle
zasług położył w obronie tej nieszczęsnej ziemi! Opanowałem się z trudem.

— O co go oskarżono? — zadałem pytanie głosem normalnym.

Na twarzy Piętka zarysował się grymas wściekłości.

— O podpalenie lasu! — wykrzyknął. — Rozumie druh? Boenig — zbrodniarzem!

Spodziewałem się tej odpowiedzi. Pochyliłem się ciężko. A więc tam podążył

Wyszczerbiona Podkowa!... Po to odbywał narady w Ponurym Borze i do tego byli mu
potrzebni świadkowie... Jak żywa przemknęła przede mną twarz strażnika ochrony,
rozpłomieniona teraz zwycięstwem. Wstrząsnąłem się nagle ze wstrętu. Co za gad!
Rzucić oskarżenie na tego starca! Czyż on nie ma sumienia? Przecież to podłość! To...

Musiałem wyglądać dziwnie, bo Piętek przywołał mnie do porządku.

— Druhu zastępowy — przemówił szorstko — co robić?

Opanowałem się w jednej chwili. Pytanie było na miejscu. Do mnie należała

odpowiedź.

— Mam plan — odparłem z namysłem — ale to wymaga narady. Chodźcie ze mną

do namiotu komendy.

Tam widocznie też usłyszano tajemnicze szmery i szepty, bo wszyscy już byli na

nogach. Złożyłem krótki meldunek. Zwięźle i jasno. Druh lekarz wyjął z kieszeni
zegarek.

— Trzeba jechać do miasta — oświadczył wkładając bluzę. — Do stacji godzina

drogi. Zdążymy na pociąg.

— Pojedziesz z nimi? — zapytał druh drużynowy.

— Chętnie. Zabiorę z sobą druha Kowalskiego i jego dowody. Powinno

wystarczyć. A ty — zwrócił się z kolei do Osińskiego — możesz wracać do domu.
Pociesz tam Boenigową. Postaramy się jak najlepiej załatwić sprawę.

Karolek spojrzał na niego spode łba. W oczach rozbłysły mu podejrzane ogniki.

— Nie pójdę! — warknął ze złością.

Druh lekarz wyraźnie był zaskoczony zarówno tonem tych słów, jak i jego

postawą. Nie znał go tak dobrze jak my.

— Dlaczego? — zdziwił się głośno. — Aha, chcesz zostać w obozie! — dodał

dobrodusznie. — Doskonale, pozostań. Prosimy...

— Nie zostanę! — padła stanowcza odpowiedź. Było tyle uporu w tym

powiedzeniu, że to zwróciło uwagę wszystkich. Na przygnębionej postaci spoczęły
zaintrygowane spojrzenia.

—On musi jechać do miasta — wyjaśnił za niego Piętek. — Trzeba doręczyć

Dziadkowi buty.

Dopiero teraz zrozumieliśmy. Tak, buty trzymał ciągle w ręku, jakby stanowiły

bezcenny skarb. Kwatermistrz zerwał się z miejsca.

--- Jak to? --- wykrzyknął. --- Dziadka zabrano boso?
Karolek ożywił się wreszcie. Zamrugał powiekami, jakby chciał ukryć łzy.
--- Nie, w trepach --- odparł głosem chropowatym. --- Wzięto go wprost z

podwórza, gdy karmił trzodę. Nie pozwolono mu wejść do domu, aby się przebrać.
Strażnik poganiał go ciągle... Nie pozwolił się nawet z nikim pożegnać...

Przypomniałem sobie, że Boenig nie używał butów przy gospodarstwie, jak zresztą

większość Mazurów. No, ale musiał je mieć. Chociaż stary, wybierał się pewnie niekiedy

do miasta czy do kościoła, Ale żeby tak oderwać człowieka od pracy!... Nie pozwolić
nawet założyć butów... To straszne!

Inni czuli widocznie to samo, w namiocie zrobiło się

cicho. Drużynowy i

kwatermistrz pokręcili się bez potrzeby i wyszli. Druh lekarz popatrzył uważnie na
Osińskiego. W jego oczach przebiła głęboka życzliwość.

--- Usiądź — przemówił ciepło: — Zrozumiałe, trzeba je doręczyć Boenigowì.

Pojedziesz z nami.

Karolek załamał się ostatecznie. Tłumione siłą łzy popłynęły ciurkiem, w namiocie

rozległ się szloch. Podsunąłem szybko stołek, a gdy usiadł, wyjąłem mu z ręki kamasze.
Zdziwił mnie ich ciężar, więc zacząłem dokładnie oglądać. Tàk, to były takie zwykłe, na
pół wojskowe saperki, sporządzone bardzo solidnie. Skromne i biedne to były buty,
musiały przeżyć już wiele lat. Na każdym widniały cery i łaty. Odwróciłem je powoli, aby
z nabytego przyzwyczajenia obejrzeć spód. Przeniknął mnie zimny dreszcz.
--- Karolku --- krzyknąłem takim głosem, jakbym nagle oszalał --- czyje to buty?
Głowa Osińskiego zapadła w ramiona. Zląkł się najwidoczniej tego wybuchu.
--- Dziadka... --- wyszeptał.
--- Zygfryda Boeniga?
--- Zygfryda Boeniga...
Jednym skokiem wypadłem z namiotu.
--- „Czajki”! --- zawołałem głosem nieludzkim. --- Do mnie!
Zaczęły wyskakiwać zewsząd przerażone postaci, niektóre na pół tylko ubrane.
Liczyłem je po kolei. Jest Janicki. Jest Zdanecki, Kazimierczak, Malczak i Rubel. A oto
Tarka i reszta. Doskonale, niech wszyscy sprawdzą! Niechaj potwierdzą, że nie ma
ż

adnego błędu w moim rozumowaniu.

Wziąłem prawy but do ręki i przycisnąłem mocno do ziemi. Gdy się

wyprostowałem, widniało tam wyraźne wgłębienie!! A w tym wgłębieniu, z boku,
ukazała się szeroka zapadłość, taka sama, jak na tropach, które spotykaliśmy tak często w
lesie.

— „Czajki" — zapytałem donośnie — czyj to jest ślad?

Nikt nie wahał się ani chwili.

--- Łatanej Podeszwy! — rozległo się równo i twardo, jakby przewinął się grom.

--- Tak, Łatanej Podeszwy — potwierdziłem z goryczą. — A wiecie, co się z nim

stało? Został aresztowany! To jego strażnik oskarżył o podpalenie!

Moje „Czajki" pobladły, bo miały serca wrażliwe jak ja, a Łatana Podeszwa

cieszyła się wśród nas coraz większym szacunkiem. Zaraz jednak zapłonęły im gniewem
policzki.

— To podłość! Hańba! Nikczemność! — padły ostre słowa ze wszystkich stron.

Odwróciłem się powoli. Druh lekarz stał tuż. Obserwował uważnie scenę.

— Pojedziemy całym zastępem — oświadczyłem stanowczo. — Wszystkie

„Czajki" staną za Łataną Podeszwą jak jeden mąż!

Wsparły mnie z miejsca gorące przytakiwania i pochwalne pomruki.

— Pojedziecie całym zastępem — druh lekarz skinął głową z powagą. — Jeśli

Boenig to Łatana Podeszwa, sprawa jest czysta. To bardzo nam ułatwi zadanie.

Zwróciłem się z kolei do mego zastępu.

--- „Czajki" — przemówiłem uroczyście — za piętnaście minut musimy być

wszyscy gotowi do drogi. Jedziemy walczyć o Łataną Podeszwę. I musimy zwyciężyć!

--- Musimy! — rozbrzmiało dokoła potężniej jeszcze niż przedtem.

--- Musimy — potwierdził Piętek z namysłem. — Na naszej Złotej Puszczy nie

może być żadnej plamy.

U prokuratora

O

dziesiątej stanęliśmy przed gmachem sądu. Ustawiłem zastęp po drugiej stronie

ulicy i zająłem miejsce na czele. Byliśmy sami. Druh kwatermistrz, który też z nami
przyjechał, poszedł załatwiać swe sprawy w mieście. Druh lekarz natomiast wszedł do
ś

rodka, aby zameldować prokuratorowi o naszym przybyciu.

Było chłodno. Chmury kłębiły się po niebie, słońce ukazywało się rzadko.

Czekaliśmy cierpliwie, obserwując dla rozrywki przechodniów. Ruch był niewielki w tej
bocznej uliczce, zresztą i miasteczko było nieduże. Jak większość miast mazurskich, całe
tonęło w zieleni. Naokoło przeważały małe budynki i wille otoczone gęsto drzewami.
Większe domy były rzadkością, a wśród nich odbijał wyraźnie ten gmach, przed którym
obecnie staliśmy. Był przysadzisty, dwupiętrowy, masywny, jego okna lśniły niezwykłą
czystością. Wiadomo, sądy. Powinien w nich panować wzorowy porządek.

Minęło pół godziny, minęła godzina, a druh lekarz ciągle nie wracał. Drzwi

uchylały się jednak często. Ktoś wchodził do środka, to znów wychodził, ale byli to
ludzie nieznani. Dopiero po jedenastej obrazy zaczęły się układać ciekawiej.

— Ścięty Obcas! — szepnął nagle Kaźmierczak.
Spojrzałem w prawo, gdzie ulica dobiegała do rynku. Chłopak miał dobre oczy.

Rzeczywiście pojawił się tam nasz dobry znajomy i szedł szybkim krokiem w naszym
kierunku. Głowę miał opuszczoną, krok niezbyt pewny. Coś go widocznie gnębiło.
Przemknął bokiem nieznacznie, jakby się krył. Wszedł nieśmiało do gmachu.

Wkrótce po nim nadjechał na rowerze Duży Nos, ale z przeciwnej strony. Spłoszył

się, gdy nas ujrzał naprzeciw. Przed wejściem zeskoczył z roweru tak niezgrabnie, że o
mało się nie wywrócił. Nie patrząc na zastęp, wsunął się szybko do środka.

Chłopcy obserwowali to obojętnie, zachowując całkowite milczenie. Piętek stał

nieruchomy jak posąg, jego twarz zamieniła się w maskę. Janicki kurczył nerwowo palce,
ale to było wszystko. Za to Rubel zachowywał się mniej spokojnie. Przestępował co
chwila z nogi na nogę i zwilżał językiem spieczone wargi. Również, Kaźmierczak i Tarka

nie potrafili ukryć wzruszenia. Natomiast Karolek wydawał się bardzo opanowany,
chociaż wyglądał najdziwniej. Boso, bez czapki, w lichym, cywilnym ubraniu od razu
rzucał się w oczy. Widać było, że cierpi, jednakże trzymał się dzielnie. Nie ustępował
wcale Piętkowi.

Przewinęło się znów kilka osób, kierując na nas zaciekawione spojrzenia. To nas

nie interesowało. Dopiero po kwadransie nowa postać przykuła naszą uwagę. Strażnik z
ochrony lasu. Szedł w towarzystwie jakiegoś mężczyzny i coś mu tam tłumaczył,
gestykulując żywo rękami. Był ubrany odświętnie, pewny siebie i rozbawiony. Starannie
wyczyszczone wysokie buty lśniły jak lustro. Spostrzegł nas z daleka. Nie przejął się
wcale tym widokiem i nawet pokiwał ręką. Odsalutowałem w imieniu zastępu i
odwróciłem oczy. Właśnie uchyliły się drzwi. Ten, którego teraz zobaczyliśmy,
przyprawił nas o wstrząs swoim strasznym wyglądem. Był przygarbiony silnie, zszarzały,
z trudem powłóczył nogą. Za nim ukazał się milicjant. Karolek skoczył do aresztanta.

— Stój! — powstrzymałem go ostro. — Do szeregu! Odwrócił się ociężale. Cała

jego sylwetka zdradzała bunt. Zląkłem się, że nie usłucha. Na szczęście zwyciężył
rozsądek i karność, której go Piętek widocznie nauczył. Stanął na dawnym miejscu.

— Tak nie można — wyjaśniłem mu szybko. — Dziadek jest jeszcze więźniem, nic

mu nie można dawać bez zezwolenia. Załatwimy to w inny sposób.

Zająłem się z kolei strażnikiem. Promieniał. Stał przy wejściu i spoglądał kpiąco

na schodzącego z trudem ze schodów staruszka. Zalała mnie fala wściekłości.

— Baczność! — zakomenderowałem donośnie;, zwracając się do zastępu. — Na

prawo... patrz!

„Czajki" wyprostowały się jak struny, ja zaś zasalutowałem z takim szacunkiem,

jak to potrafi zrobić tylko człowiek przekonany święcie o wielkiej wartości tego, któremu
oddaje honory. Przechodnie przystanęli zdumieni, przenosząc kolejno wzrok ze mnie na
zastęp, a potem na ubogiego starca, który szedł w asyście milicji i stukał ciężko tropami.
Boenig objął nas tkliwym spojrzeniem, twarz mu zastygła. Po chwili przesunął po niej
nieznacznie ręką, jakby ocierał łzy...

Coś w tym momencie zdusiło mi gardło, pierś rozsadzało tłumione siłą

westchnienie. Naokoło uczyniło się zbiegowisko. Nie zwracałem na nie uwagi. Miałem
przed sobą Zygfryda Boeniga, Mazura, członka byłego Związku Polaków w Niemczech i
jemu poświęciłem wszystkie swoje uczucia. Stałem z ręką przy daszku nieustępliwie i
twardo, na przekór tamtemu, który cieszył sio z tego nieszczęścia. Obok zaś mnie
„Czajki" nieruchome, milczące, zacięte.

Gdy wreszcie zniknął nam w dali, poszukałem oczyma strażnika. Na nim też już

nie znać było poprzedniej radości. Wspierał się ciężko o mur i obserwował nas z miną
zbitego psa. Cała jego beztroska zniknęła. Przedtem sądził pewnie, że sprowadził nas
tutaj przypadek. Obecnie musiał zrozumieć, że przed nim stoi przeciwnik.

Ktoś klasnął w górze, uniosłem głowę. W jednym z otwartych okien zobaczyłem

druha lekarza. Za nim stał człowiek młody jeszcze, ale o czujnej, dziwnie skupionej
twarzy. Prawdopodobnie widział tę scenę, bo nieznacznie pokiwał głową. Zanotowałem
w pamięci miejsce, gdzie się znajdował, i wkroczyliśmy do gmachu. Na pierwszym
piętrze udałem się w lewo, ale woźny wskazał nam inny kierunek.

— Pan prokurator przeszedł do dużej sali — poinformował. — Tutaj za ciasno.

A więc to był prokurator, ten, którego ujrzałem w oknie!... No, trzeba przyznać, że

sylwetka pasowała do stanowiska. Kiedy zaś zobaczyłem go wreszcie przed sobą, uczynił
na mnie jeszcze większe wrażenie. Siedział przy końcu długiego stołu i rozmawiał z
druhem lekarzem. Sądziłem, że przyjmie nas sztywno, bo wyglądał dość nieprzystępnie.
Stało się jednak inaczej. Na nasz widok powstał i powitał bardzo uprzejmie. Rozbroił
mnie tym od razu. Dla ludzi znających się na grzeczności czuję zawsze głęboki szacunek.

— Proszę, siadajcie — przemówił powoli. — Więc to jest ten zastęp „Czajek"...

Powiódł wzrokiem po wszystkich twarzach, na mojej zatrzymał się dłużej.

— To, oczywiście, jest druh Kowalski — domyślił się głośno. — A tam —

wskazał głową — to chyba druh Piętek... Tak, na pewno Piętek! — poprawił się trafnie. A
ten...

Wymienił jeszcze Malczaka, Kaźmierczaka i Tarkę, również nie popełniając błędu.

Nic dziwnego; druh lekarz opowiedział mu o nas niejedno, mieli dość czasu. Zresztą
prokurator to też zwiadowca, tylko że chodzi nieco odmiennymi drogami. Zatarłem ręce z
zadowolenia. Doszedłem do wniosku, że to człowiek spostrzegawczy, z naszego fachu. Z
takim dogadamy się łatwo.

--- Mówcie — przyzwolił, rozkładając przed sobą teczkę z aktami. — Kto z was

staje na świadka?

--- Zastęp „Czajek" — odparłem bez najmniejszego wahania.

Spojrzał na mnie zdziwiony.

— Jak to: zastęp? — zapytał. — Tylko poszczególne osoby mogą składać

zeznania. Druh o tym nie wie?

Wiedziałem, ale cóż to miało do rzeczy?

— W tym przypadku występuje cały zastęp jako jedna osoba — odpowiedziałem

stanowczo. — To, co mamy zeznawać, odkryliśmy wspólnie. Każdy z nas dołożył
cegiełkę do ostatecznego wyniku, a wynik także jest jeden.

Zależało mi na tym, bo chciał przecież pisać protokół. Tam wszystko musi być

oddane wiernie, jest to bowiem bardzo ważny dokument. I nie ma tu co owijać w
bawełnę. Nie ja, nie Piętek, nie Kaźmierczak ani Zdanecki, ale „Czajki" występują w
obronie Zygfryda Boeniga, i tak należy zapisać.

Zastanawiał się długo, wreszcie pokiwał głową. Widocznie zaczął rozumieć, w

czym sedno.

— No tak... — mruknął zafrasowany. — Tak by należało postąpić. Niestety, nie

jest to takie proste...

Możliwe. Wiele rzeczy jest trudnych, ale, od czego głowa? Byłbym wzruszył

ramionami, gdyby to nie był sąd. W lesie coś bym mu z pewnością doradził. Tutaj szło
jednak o jakąś prawniczą formułę, a na tym się jeszcze nie znałem. On zresztą jest
prokuratorem, nie ja. Niech trochę pomyśli.

Widocznie pomyślał, bo pochylił się nad stołem i zaczął pisać coś szybko.

— W porządku — odetchnął z zadowoleniem. —? Niech tak będzie, jak chcecie.

Słuchajcie teraz uważnie..

Odłożył pióro, przybrał urzędową minę i odczytał nam głośno tekst. Mówił on o

tym, że w sprawie oskarżonego o umyślne podpalenie lasu Zygfryda Boeniga zgłosił się
dobrowolnie zastęp „Czajek" z drużyny (tu wymienił szczegółowo nazwę i adres), który
pragnie złożyć zeznania w jego obronie. Oczywiście było tam jeszcze wiele innych słów
o bardzo poważnej treści i wezwań do mówienia prawdy, lecz to nie miało znaczenia.
Przyszliśmy przecież bronić tu naprawdę uczciwego człowieka.

— W skład zastępu — czytał dalej — wchodzą... Teraz — zwrócił się do nas —

wymieńcie po kolei swoje nazwiska.

To brzmiało nieźle. Można się było pogodzić z takim ujęciem. Podaliśmy więc

swoje, jak to się mówi w takich przypadkach, personalia i na tym się chwilowo
skończyło. Wyjął nowy arkusz papieru i spojrzał na mnie.

— Druh Kowalski — oświadczył — zeznaje pierwszy. Skupiłem się w sobie.

Trochę mnie zaskoczyło, że nie oskarżono staruszka również o celowe zniszczenie
ogrodzenia w Zachwaszczonej Szkółce. No cóż, widocznie zabrakło świadków, a może
tego łotra ruszyło w końcu sumienie... Tak czy owak, postanowiłem nic nie ukrywać.
Nadeszła decydująca chwila, należało ją wykorzystać. Nabrałem w płuca powietrza.

— Zygfryd Boenig jest człowiekiem niewinnym — wyrąbałem prosto z mostu to,

co mi najbardziej leżało na sercu. — Przeciwko niemu uknuto spisek. Oskarżenie jest
całkowicie fałszywe!

— Spokojnie, spokojnie! — przerwał mi opryskliwie. — Trzeba to udowodnić.

Proszę mówić o faktach.

Przeszły mnie ciarki. To nie był już ten uprzejmy człowiek, który traktował nas na

początku tak życzliwie. Stał się nieprzystępny i zimny, z jego twarzy biła teraz surowość.
Opanowane, beznamiętne zdania sprawiały przykre wrażenie. Zabrakło mi nagle słów.

— Proszę mówić dalej — odezwał się zaraz znacznie łagodniej. — Po kolei o

wszelkich, choćby najdrobniejszych szczegółach.

Otrząsnąłem się z przygnębienia. Ostatecznie prokurator też człowiek, a tu szło

przecież o czystą sprawę. Nie należy się lękać ani obrażać. Miał zresztą słuszność. W
każdym badaniu musi być zachowany porządek, wnioski trzeba udowodnić dokumentami
i dowodami. Kto jak kto, ale ja powinienem to doskonale rozumieć. Chwyciłem się w
garść.

— Braliśmy udział w gaszeniu pożaru — głos mój zabrzmiał tym razem zupełnie

spokojnie. — W dwa dni później przeprowadziłem z zastępem szczegółowe
poszukiwania w terenie...

Tak, mówiłem nareszcie do rzeczy. Prokurator notował z pośpiechem.

Wymieniałem kolejno wszystkie nasze czynności, opisałem miejsca i znalezione przez
nas przedmioty.

— A tu są dowody rzeczowe — uzupełniłem, stawiając na stole przywieziony

koszyczek ze zwęglonymi szczątkami.

Spojrzał na niego przelotnie.

— Dobrze, obejrzymy je później — rzekł obojętnie. Proszę mówić dalej.

Byłem tym trochę rozczarowany. Doszedłem jednak do wniosku, że on też ma

własne metody, i przeszedłem do innych spraw. Wspomniałem o wnioskach, co do
miejsca, gdzie pożar wziął swój początek, a następnie o znalezionych w pobliżu śladach.
W końcu podałem mu szkice. To go bardziej zainteresowało. Wziął je do ręki, przejrzał
starannie i naraz na jego obliczu odbiło się głębokie zdumienie.

— Więc wy tak pracujecie?... — rzekł przeciągle. — W ten sposób opisujecie

każdy spotkany ślad?...

Skinąłem głową. Z pewnością nie był nigdy harcerzem, więc nie orientował się w

naszych metodach.

— Świetnie — rzekł w zamyśleniu. — Zaczynam nabierać przeświadczenia, że

dostarczycie mi cennych dowodów.

Coś tam odnotował i dał znak, abym wyjaśniał dalej. Opowiadałem coraz

sprawniej i szybciej. Czułem, że wszystkie „Czajki" obserwują mnie w wielkim napięciu,
trzeba było dać im wzorowy przykład jasnego i przejrzystego meldunku. Szło doskonale.
Wspomniałem o Zachwaszczonej Szkółce, o strumyku i śladach Wyszczerbionej
Podkowy, o jego licznych wędrówkach i przyjaźni z Rojkiem, o dziwnym spotkaniu w
Ponurym Borze i o podsłuchanej przez nas rozmowie. Podsunąłem mu dokumenty.

— Zaraz, zaraz... — przerwał mi nagle. — Łatana Podeszwa to ten aresztant,

Boenig?

Używałem do tej pory naszych nazwisk, bo łatwiej było uniknąć błędu.

Potwierdziłem skinieniem.

--- Z tego wszystkiego wynika jedno — podsumowałem. — Łatana Podeszwa nie

może być podpalaczem. Przeciwnie, to on właśnie czuwał nieustannie nad puszczą,
kontrolował postoje turystów, zagrzebywał w ziemi śmieci i resztki ognisk. On chronił las
przed pożarem!

--- Ale w dniu wypadku znajdował się obok miejsca, gdzie ogień miał swój

początek?

Człowiek szuka dziury w całym, kiedy wyjaśniłem mu wszystko? Ma za mało

argumentów? Dobrze, w takim razie dam ja mu łupnia!

— Był, tak przecież poprzednio zeznałem — potwierdziłem swobodnie. — Że to

jednak nie on podpalił, to pewne. Gdyby...

Celowo zrobiłem przerwę. Prokurator wpatrzył się we mnie czujnie.

— Gdyby on był złoczyńcą — kończyłem powoli — roznieciłby ogień zapałką.

Pożar zaś, jak to już wyjaśniłem, zaczął się od pudełka, które rozgrzało się pod wpływem
słonecznych promieni. Mogło się tak stać albo nie. O wszystkim miał zadecydować
przypadek. A cóż to za przestępca, który odchodzi od miejsca zbrodni, pozostawiając
rezultat losowi?

Prokurator zacisnął usta. Nie odezwał się słowem. Czułem, że udało mi się położyć

go na obie łopatki. Nie było odpowiedzi na tego rodzaju argument.

--- Zapałki w pudełku — dodałem po chwili — zapalają się rzadko pod wpływem

gorąca, ale zdarzają się takie wypadki. Pytaliśmy o to leśników. Potwierdzili.

--- Rzeczywiście mocny argument — prokurator ożywił się wreszcie i stał się

znowu normalnym człowiekiem. — A kto, zdaniem zastępu „Czajek", porzucił zapałki?

Pochwaliłem go w duchu. Dobry prawnik, a co najważniejsze, nie zapomniał o

naszym zasadniczym warunku. Nie pytał o moje zdanie, ale o zdanie zastępu. Słusznie.
Zeznawał zastęp, nie ja.

— Wczasowicz — odparłem natychmiast. — Zapalony wędkarz. Wybrał się

bardzo wcześnie na połów, a że takie zajęcie zmusza do zupełnego bezruchu, zmarzł i
rozpalił ognisko, aby się rozgrzać. Potem odszedł w las, pudełko mu wypadło
przypadkiem przy zapalaniu papierosa. Resztę pan zna.

Popatrzył na mnie z wielkim zainteresowaniem. Stał się znów czujny. Domyśliłem

się, że zwęszył trop, którego przedtem nie dostrzegł.

--- Wędkarz? — odezwał się w zamyśleniu. — I wczasowicz?... Z czego

wysnuliście te wnioski?

--- To nie było trudne. Nie mógł to być nikt z ludzi miejscowych, gdyż ci łowią

sieciami. Zresztą okoliczni mieszkańcy nie używają kajaków.

--- Słusznie — twarz prokuratora pokryła się maską powagi. — Ale dlaczego

wczasowicz? Mógł to być także wędrowny turysta, wodniak, jak wy go nazywacie.

--- Też niemożliwe. Przede wszystkim dlatego, że żaden kajakowiec nie wybiera

się samotnie na długą wędrówkę. Po drugie — ten człowiek nie nocował tam, gdzie
znaleźliśmy resztki ogniska. Istniałyby jakieś oznaki, świadczące o rozbijaniu namiotu
czy o szałasie. A po trzecie — jeśli nawet przyjmiemy, że nocował gdzieś po drodze, w
schronisku czy we wsi, to zjadłby tam właśnie śniadanie. Wobec tego pozostaje tylko je-
dna możliwość: był to wczasowicz, któremu przygotowano paczkę żywnościową
poprzedniego wieczoru. Świadczą o tym także spalone papiery...

— Popioły?...

— Tak, popioły. Kostki kurczęcia były opakowane w pergamin, a jego nigdzie się

tutaj nie kupi. Pergamin po spaleniu — dodałem tonem wyjaśnienia — wygląda inaczej
niż zwykły papier czy też gazeta.

Dopiero teraz doszedł do wniosku, że trzeba obejrzeć szczątki. Wyjąłem je

ostrożnie z koszyczka i rozłożyłem na stole. Zbadał uważnie.

— Słusznie — potwierdził. — Nie ma w tym błędu. Wobec tego — zwrócił się do

mnie, siadając znowu na krześle — co tam robił Łatana Podeszwa?

--- Jak zwykle obchodził las. Robił to oczywiście o świcie, bo wcześniej nie było

potrzeby. Wędkarz już odpłynął, ognisko było starannie wygaszone, śmieci w ziemi. Nie
miał tam nic do roboty. Obejrzał więc tylko i ruszył w dalszą wędrówkę...

--- Chwileczkę — przerwał mi znienacka, zadając podchwytliwe pytanie. — A

może to on właśnie uprzątnął?

Domyśliłem się, o co mu chodzi. Jeśli śmieci zagrzebał Łatana Podeszwa, on także

mógł zgubić zapałki. Chytry był lis z tego prokuratora. Zdawało się, że już odsunął od
siebie wszelkie podejrzenia wobec mojego staruszka, a tu taka zasadzka! Uśmiechnąłem
się w duchu. Nie mnie brać na takie kawały!

— Nie, nie on — odpowiedziałem uprzejmie. — Łatana Podeszwa zadeptuje

zawsze zakopane przedmioty. Tamten tylko przykrył je ziemią. Niefachowa robota.

Bardzo mu się spodobała ta niefrasobliwa odpowiedź. Rozjaśnił twarz, ale zaraz

spoważniał. Zastanawiał się nad czymś przez chwilę.

— Jeśli wczasowicz i wędkarz — cedził powoli słowa — to go znajdziemy.

Takich zamiłowanych sportowców, którzy akurat tego dnia wyszli na połów, z pewnością
nie było wielu...

Niewątpliwie, lecz to nie moja sprawa. Poruszyłem się niecierpliwie. Mnie szło

przecież o mojego staruszka!

--- Dobrze, dobrze — pokiwał życzliwie głową, wyczuwając widocznie me myśli.

— Wracamy do sprawy. A więc Zachwaszczona Szkółka. Zastęp „Czajek" twierdzi
zatem... (kochany chłop, nie pomylił się ani razu!) że dokonano tam celowo przestępstwa.
Po co? Komu mogło na tym zależeć?

--- Wyszczerbionej Podkowie. Śledził Łataną Podeszwę od polanki w pobliżu

strumyka i doszedł za nim do szkółki. Gdy zobaczył, że zaczyna ją oczyszczać, przyszło
mu na myśl, że trafia mu się doskonała okazja. Wyłamał rygle, późnym zaś wieczorem
złożył meldunek. Był przekonany, że dziki dokonają w nocy zniszczenia. Chciał w ten
sposób pogrążyć ostatecznie Boeniga. Człowiek, który podpala las, a przy tym wyrządza i
inne szkody, staje się groźny.

--- Dziwne, że mnie nie złożono zeznań w tej sprawie...

--- Pewnie dlatego, że wyglądała ona dość ślisko. Albo oskarżyciela zdjął strach,

albo wycofał się świadek.

Twarz prokuratora stężała, na policzkach ukazały się wydłużone wgłębienia.

Wyglądał w tej chwili niebezpiecznie. Brr... nie chciałbym być w skórze tego, kogo
oskarża... Objął nas wszystkich przeciągłym, dziwnie ostrym spojrzeniem.

— Czy to, co usłyszałem od druha Kowalskiego — zapytał głosem pełnym

uroczystej powagi — potwierdzają wszyscy tu obecni harcerze?

Aż się skręciłem w krześle z zachwytu. „Czajki" spisały się po prostu —

cudownie! Słowa odpowiedzi padły równo i tak donośnie, że aż wystraszony woźny
uchylił z pośpiechem drzwi. Prokurator wydawał się tym bardzo przejęty.

— Dobrze — powiedział miękko — wpiszę tę waszą odpowiedź do protokółu, pod

którym złożycie swoje nazwiska. A teraz — zwrócił się do mnie — proszę mi wyjaśnić,
kogo nazywacie Dużym Nosem?

Wymieniłem nazwisko jednego z osadników ze Starej Wsi. Zanotował starannie.

--- W porządku — rzekł obojętnie. — A Ścięty Obcas?

--- Rojek — odpowiedziałem natychmiast. — Gospodarz z tego samego osiedla.

I tego zapisał. Robił to mechanicznie. Na jego twarzy nie odbijało się żadne

uczucie.

— Załatwione — z namaszczeniem postawił kropkę po tamtym nazwisku. —

Pozostaje nam tylko Wyszczerbiona Podkowa.

Słusznie. I jego nie znał, chociaż byłem przekonany, że zdążył się do tej pory

domyślić. Co prawda, nie było to takie proste. Czyny bardzo nie pasowały do stanowiska.

— Ech, to przecież — przemówiłem z niesmakiem — ten strażnik z ochrony lasu.

Ten, który zapowiedział z góry, że tylko Mazur może być podpalaczem. Bo Mazurzy to
Niemcy...

Urwałem raptownie. Prokurator, który tak świetnie panował dotąd nad sobą, zmiął

nagle trzymaną w ręku kartkę papieru, jakby opanowała go wściekłość.

— Nareszcie wszystko rozumiem — przemówił jednak spokojnie. — Kto by

pomyślał?... Miał zawsze doskonałą opinię. No, ale gdy ktoś chce koniecznie nagiąć życie
do własnej teorii, musi w końcu nastąpić wybuch...

Podniósł się ociężale z krzesła, jakby go ta wiadomość przygniotła. Potem powoli,

ospale zaczął arkusz za arkuszem układać w teczce.

— Poczekajcie na mnie w tej sali — przemówił odchodząc. — Mam ich

wszystkich na miejscu, więc zaraz wyjaśnię resztę. Powrócę tu wkrótce.

Bitwa dobiega końca

P

ozostaliśmy sami. Chłopcy zachowywali się milcząco, nie wiedząc, co z tego

wyniknie. Karolek spoglądał na mnie w napięciu, jakby chciał o coś zapytać, ale nie miał
odwagi. Spojrzałem na druha lekarza. Uśmiechnął się w odpowiedzi.

— Wygraliśmy sprawę — oświadczył pogodnie. — Nie przypuszczałem, że udało

wam się zgromadzić tak olbrzymi materiał.

Nic dziwnego. Najważniejsze punkty omawialiśmy na radzie drużyny, lecz nie

bawiliśmy się nigdy w szczegóły. Stanowiły one tajemnicę zastępu. Każdy zbierał, co
chciał i co mu było potrzebne.

„Czajki" od razu poczuły się raźniej. Przysunąłem się do druha lekarza, na sali

rozległy się wesołe pogwarki. Omawiano z ożywieniem zachowanie się prokuratora, jego
pytania i wnioski. Nawet Karolek rozruszał się, na jego policzkach wystąpiły wypieki.
Wykładał coś w podnieceniu Piętkowi.

Czekaliśmy prawie godzinę. Gdy prokurator pojawił się w drzwiach, nie był już

sam. Za nim ukazali się wszyscy nasi dobrzy znajomi: leśniczy, Ścięty Obcas, Duży Nos i

Wyszczerbiona Podkowa. Tylko leśniczy wyglądał normalnie, chociaż na jego czele
rysowała się chmura. Rojek był blady jak trup i patrzył uparcie w ziemię. Duży Nos
zachowywał się za to wyzywająco. Natomiast strażnik, aczkolwiek nadrabiał miną, nie
umiał ukryć wzburzenia.

Prokurator zajął poprzednie miejsce, tamci stanęli z boku. Przyniósł z sobą jakieś

zawiniątko i zaczął je teraz rozwijać. Obserwowałem z zaciekawieniem. Kilka
podłużnych płatów, przypominających plastelinę, ułożył przed sobą na gazecie, a potem
je starannie wygładził, Przyglądał im się przez chwilę z namysłem.

— Kilka punktów musimy wyjaśnić wspólnie — odezwał się wreszcie. — Proszę

mi podać buty.

Podbiegłem do Karolka, który trzymał je ciągle w ręku. Zabrałem je i przyniosłem.

Prokurator ustawił je na stole tak, aby widzieli wszyscy.

— Do kogo one należą? — zapytał zwracając się do przybyłych.

Leśniczy nie wiedział. Strażnik pokręcił niejasno głową, za to Duży Nos

odpowiedział bez chwili namysłu:

— Do starego Boeniga. Każdy poznałby je po tych łatach na wierzchu.

Rojek, zapytany wprost, potwierdził to samo. Prokurator na tym poprzestał.

Rozumiałem dobrze jego obecne czynności. Nasze świadectwo nie było pełne, nigdy
bowiem nie widzieliśmy tych butów na nogach Boeniga. Teraz nie mogło być
wątpliwości, że wszystko, co mówiliśmy o Łatanej Podeszwie, odnosi się do naszego
staruszka. Bardzo mi się spodobała ta niezwykła dokładność, postanowiłem ją
zapamiętać. Od prokuratora można się niejednego nauczyć.

— A teraz inna sprawa — zwrócił się do strażnika. — Proszę mi opowiedzieć

szczegółowo, w jaki sposób wyłamywał pan rygle w tej zachwaszczonej szkółce?

Ależ był z niego gracz! Powiedział to tak naturalnie, że w pierwszej chwili nikt się

nie spostrzegł, co za tym się kryje. Dopiero przerażona twarz strażnika uprzytomniła nam
podstępność i grozę tych słów. Poczerwieniał z wrażenia, ale opanował się szybko.
Zaczął bezczelnie zaprzeczać. Prokurator przyglądał mu się uważnie.

— To wszystko? — zapytał jakby zdziwiony. — Czyżby pan rzeczywiście o tym

zapomniał? Świadek Kowalski — zwrócił się do mnie, używając po raz pierwszy tego
urzędowego tytułu — wie znacznie więcej. Proszę opowiedzieć, jak było. .

Wyjaśniłem obrazowo, jakbym sam na to patrzył. Oto Łatana Podeszwa. Dochodzi

do ogrodzenia, ogląda. Kiwa głową z ubolewaniem, chwasty zabijają młodziutki las. Boli
go to, odczuwa jak stratę swoich najbliższych. Postanawia ratować i przeskakuje przez
płot. Pochyla się z trudem, jest przecież bardzo starym człowiekiem. Mimo to rozpoczyna
pielenie. Strażnik go obserwuje zza drzew. Twarz mu się mieni, zaciska zęby ze złości.
Rodzi się podły plan. Łatana Podeszwa, zmęczony pracą, odchodzi. Strażnik nasłuchuje
przez pewien czas. Kroki ucichły, jest znowu sam. Wysuwa się z ukrycia, obchodzi
wokoło płot. Znalazł dobre miejsce, nikt nie dojrzy tu szkody. Przeskakuje na drugą
stronę, uderza ramieniem, rygiel rozpada się z trzaskiem. Uderza niżej, twarz mu
nabrzmiewa z wysiłku. Zawodzą siły. Rozgląda się naokoło z wściekłością...

Początkowo bronił się, zaprzeczał, nawet zachował się w pewnej chwili

niegrzecznie. Dopiero gdy pokazałem kamień i zacząłem objaśniać sposób jego użycia,

nagle zabrakło mu słów. Załamał się w sobie, spokorniał, oczy wbił tępo w podłogę.
Doszedł widocznie do przekonania, że na to wszystko patrzyłem.

— Kamień pan jednak zna? —prokurator wtrącił nieco złośliwie. — Temu chyba

pan nie zaprzeczy?

Tamten nic już nie odpowiedział. Nastąpiło ostatnie badanie na temat spotkania w

Ponurym Borze. To ostatecznie dobiło wszystkich. Słyszeli własne słowa, zanotowane
bardzo dokładnie. Nikt nie próbował zaprzeczać.

Prokurator doszedł do wniosku, że można zakończyć śledztwo.

— Pomówimy o tym jeszcze przy innej okazji — oświadczył sucho. — Teraz

pozostały tylko drobiazgi.

Ułożył na podłodze jeden z tych miękkich płatów, które przyniósł z sobą.

— Proszę na tym stanąć — rzekł do strażnika. — Lewą nogą, tak, dobrze...

Mocniej, śmiało!

To samo, na innych płatach, zrobił po chwili z Dużym Nosem i Rojkiem.

— To wszystko — zakończył obojętnie. — Możecie odejść, ale proszę nie

wychodzić z gmachu. Będziecie mi jeszcze potrzebni. Pan — zwrócił się uprzejmie do
leśniczego, który też szykował się do odejścia — może pozostać.

Wskazał mu miejsce przy stole. Gdy tamci wyszli, rozejrzał się uważnie w śladach,

rysujących się na płatach tak samo dokładnie, jak na naszych glinianych modelach.

— No tak — melancholijnie pokiwał głową — nie może być wątpliwości. To jest

Ś

cięty Obcas, Duży Nos i Wyszczerbiona Podkowa... Co za nieuczciwość! — wybuchnął

niespodziewanie, patrząc na leśniczego. — Gdyby nie harcerze, oddałbym niewinnego
człowieka pod sąd!

W sali rozległ się powściągliwy, ale radosny szum. Zastęp domyślił się słusznie, że

te słowa oznaczają zwolnienie. Janicki zerwał się z miejsca.

— A więc możemy zabrać Dziadka z sobą! — wykrzyknął radośnie.

Prokurator zafrasował się. Nie był widocznie przyzwyczajony do harcerskiej

szybkości.

— Tak od razu... — bąknął niepewnie. — Tak przecież nie można... Należy

załatwić wpierw formalności.

Obecnie i mnie poniosło. Formalności to paskudny dziwoląg. Można ich

przestrzegać, gdy idzie o zbrodniarza, a nie o naszego staruszka!

--- Zdążymy załatwić wszystko! — krzyknąłem. — Dopiero pierwsza. Panie

prokuratorze — dodałem gorąco — Dziadek musi odjechać z nami. Idzie o honor naszego
zastępu!

--- Nie odejdziemy bez Dziadka! — poparły mnie „Czajki" stanowczo. — Jest

niewinny, nie powinien ani minuty dłużej przebywać w areszcie!

Siedziba sądu stała się bardziej podobna do sali wiecowej aniżeli do pełnego

powagi przybytku sprawiedliwości. Nie gorszyło to jednak nikogo. Umieliśmy zachować
umiar. Jedynie leśniczy wydawał się początkowo zaniepokojony tą wrzawą, lecz widząc,
ż

e prokurator się śmieje, sam się przyłączył do próśb.

— Chłopcy mają słuszność — potwierdził swoim tubalnym głosem. — Boenig jest

porządnym człowiekiem, nie należy go przetrzymywać. A im też się należy nagroda za

trudy.

Utrafił w sedno. Prokurator zatkał uszy rękami. Robiło się coraz weselej.

— Dobrze, dobrze — uciszał powoli. — Jeśli wy wszyscy na mnie, nie mam

innego wyboru. Sami wrogowie. Nawet Karolek gotów we mnie uderzyć...

Przenieśliśmy odruchowo wzrok na młodego Mazura. Twarz mu błyszczała

szczęściem. Nie był wcale podobny w tej chwili do tego dawnego chłopca spod wierzby,
spoglądającego na wszystkich nieufnie. Wymachiwał śmiało rękami, tak samo jak robił to
Piętek.

Prokurator odmłodniał.

— Zgoda — rzekł pogodnie. — Zaraz wypiszemy nakaz zwolnienia. Ale pod

jednym warunkiem!

Uciszyło się w jednej chwili. Wyglądał znowu tak samo surowo jak wtedy, gdy

prowadził śledztwo. Ostrzegawczym ruchem podniósł palec do góry.

— Pod tym warunkiem — kończył głosem pełnym głębokiej powagi — że

zabierzecie mnie z sobą...

Malczak zorientował się. pierwszy, że to tylko zagrywka. Niespodziewanie zaczął

wybijać na stole takt. Natychmiast przyłączyli się wszyscy. Rozległ się świst i nagle
prysnęła „świeca". Hucznie, wesoło, z fantazją.

Prokurator zmieszał się trochę tym niezwykłym objawem przyjaźni. Nic dziwnego,

nie wypadłoby lepiej i przy ognisku.

— Muszę sprawdzić w terenie — uzupełnił takim tonem, jakby się zamierzał

tłumaczyć — to, co zeznaliście przede mną... Zresztą — dodał już zupełnie swobodnie —
co tu owijać w bawełnę? Po prostu chcę być świadkiem powrotu Boeniga do Starej Wsi.
Na. pewno zrobicie to uroczyście.

No cóż, prokurator też człowiek... Ma więc także serce i potrafi się cieszyć po

ludzku, gdy może zwolnić uczciwego człowieka. „Czajki" rozumiały to doskonale.
Huknęły mu więc trzykrotnie na wiwat i poniosły na rękach.

Zdaje się, że żaden sąd w Polsce nie miał nigdy tak radosnych klientów.

Powrót do Starej Wsi

P

ochód prezentował się okazale. Prowadził druh lekarz z milicjantem przy boku.

Dodano go nam do asysty, aby w gmachu więziennym nie było żadnych kłopotów. Ja
szedłem na czele maszerującego dwójkami zastępu. Za mną, w pierwszej parze, kroczyli
Piętek z Osińskim. Dziwnie pasowali do siebie, chociaż się różnili wyglądem. Równi

wzrostem, oszczędni w ruchach, poważni nad wiek, pozornie zachowywali spokój i
obojętność. Przeczyły temu jednak zadzierżyste, pełne ognia spojrzenia. Czuło się, że za
tą maską powagi kryje się jakiś głęboki, wewnętrzny nurt. I z pewnością tak było.
Przepełniało ich szczęście, jak wszystkich.

Mijaliśmy właśnie rynek, gdy nas dopadł kwatermistrz. Przystanęliśmy i

zawiadomiliśmy o odniesionym zwycięstwie. Zatarł ręce z uciechy.

— Tego się spodziewałem. Wspaniale! — wykrzyknął i zerknął na zegarek. —

Druga! Więc prokurator też jedzie? — zastanowił się nagle. — Ha, wobec tego trzeba to
wszystko inaczej urządzić... Zbieramy się w tym miejscu — dodał z pośpiechem. —
Punktualnie czwarta trzydzieści!

Zakręcił się jak fryga, bo nigdy nie brakło mu fantazji, i chciał znowu gdzieś

pomknąć, lecz, na szczęście, udało mi się go schwytać za rękaw.

— Druhu przyboczny — spytałem szybko — gdzie tu można zakupić buty?

Sklep był w pobliżu, w rynku. Wskazał głową i uciekł. Zmarkotniałem nieco, bo

chciałem pożyczyć od niego pieniędzy. Zwróciłem się więc z prośbą do druha lekarza.

--- Pieniądze mam — odparł zdziwiony. — Na co ci potrzebne? Przecież

pójdziemy razem na obiad.

--- Trzeba porobić zakupy — mruknąłem. — Nie wypada, aby Zygfryd Boenig

chodził w takim obuwiu. Pokryję wydatek, gdy wrócimy do domu.

--- Właśnie, druh zastępowy pokryje! — obruszył się Piętek. — A ja, to co? Od

macochy? Nie mogę także dołożyć?

Ta ostra przemowa zwróciła uwagę całego zastępu. „Czajki" spostrzegły się w

mig, każdy zaczął wtrącać swoje trzy grosze. Nie mogłem zaprzeczyć im racji. Zygfryd
Boenig, członek dawnego Związku Polaków w Niemczech, był naszą wspólną
własnością. Do wszystkich należała opieka.

— Uspokójcie się — szepnął druh lekarz, gdyż zbyt natarczywie zaczęto zwracać

na nas uwagę. — Sprawa jest wspólna, załatwi ją cała drużyna. Chodźmy do sklepu. Czy
panu nie przeszkadza ta zwłoka? — zwrócił się do milicjanta, który z wielkim
zainteresowaniem przysłuchiwał się tej niezwykłej rozmowie.

Ten się tylko uśmiechnął. -

— Ech, nie — odparł życzliwie. — Jeśli pozwolicie, i ja coś niecoś dołożę. Znam

Boeniga od dawna. Człowiek bardzo porządny.

Od tej chwili skończyły się wszelkie kłopoty. Buty zakupiliśmy i ubraliśmy w nie

uroczyście naszego staruszka. Później zjadł razem z nami obiad, odetchnął nieco i w
oznaczonym terminie rynek wypełnił się znowu mundurami harcerzy. Druh kwatermistrz
był już na stanowisku. Obok stał samochód osobowy i dwie ciężarówki.

— Wsiadajcie! — zaprosił, zataczając szeroko ręką. — To wszystko nasze.

Ten człowiek istotnie posiadał niezwykłe umiejętności. Gdy coś było potrzebne,

potrafił wydobyć spod ziemi. Byliśmy przekonani, że odjedziemy pociągiem, a tu czekają
na nas takie pojazdy! Gdzie on je zdobył?... Zapytałem go o to, lecz wykpił się żartem.
Załadowywano się szybko. Co prawda nie szło to łatwo. Ciężarówki były wypełnione
budulcem, cementem i rolkami papy. To mnie dopiero zastanowiło. Podszedłem znowu

do kwatermistrza.

— Będziemy coś majstrowali? — zapytałem znienacka.

Tym razem jakoś długo nie odpowiadał. Wydało mi się nawet, że bardzo

spoważniał.

— Oczywiście — odezwał się wreszcie. — Wspomniałeś przecież w raporcie, że

gospodarstwo Boeniga wymaga wydatnej pomocy. Uzyskałem dla niego najrozmaitsze
przydziały, więc trzeba je zabrać. Jak sądzisz — zapytał z troską — wystarczy?

Obejrzeliśmy wspólnie. Znałem dobrze potrzeby, toteż mogłem ocenić

przydatność tego budulca.

— Wystarczy — odpowiedziałem po krótkim namyśle. — Może coś nawet

zostanie.

Zatarł ręce z radości.

— Tym lepiej — ucieszył się głośno. — Przyda mu się na później do napraw.

Możemy zatem wyruszać!

Wsiadł do wozu osobowego, gdzie już umieściliśmy wcześniej staruszka, ja zaś

wskoczyłem na ciężarówkę. Podjechaliśmy pod sądy, zabraliśmy prokuratora i le-
ś

niczego, a potem skierowaliśmy się do obozu. Nie zabawiliśmy tu długo. W tym czasie,

gdy druh lekarz oprowadzał prokuratora po polanie i pokazywał mu urządzenia,
załadowaliśmy instrumenty muzyczne i potrzebne narzędzia. Potem wsadziliśmy resztę
drużyny, na miejscu pozostały jedynie warty. Na samochodach zrobiło się ciasno. Tuż
obok mnie siedzieli teraz nie tylko kwatermistrz i leśniczy, ale także i prokurator. Ten
wyglądał jak odrodzony, nic nie pozostało z jego dawnej powagi i surowości. Tam, w
mieście, miał przykrą pracę, która bynajmniej nie usposabiała do śmiechu. Tutaj nareszcie
oddychał.

— Ślicznie tu jest — odezwał się w pewnej chwili. — Zaproszę się do was w

przyszłym roku w gościnę.

„Czajki" przyjęły tę propozycję entuzjastycznie. Chłop był istotnie do rzeczy, a że

to prokurator, można by zrobić z niego doskonałego zwiadowcę. Podsunąłem ten projekt.
Powstał ogromny szum, bo Kaźmierczak natychmiast zaczął wyliczać głośno jego
czynności. Nasz przyszły gość wziął to bardzo do serca. Zaczął żałować, że wkrótce
zwijamy obóz, bo gotów byłby przybyć tu choćby za tydzień.

— Ech, nic straconego — leśniczy przygłuszył wrzawę swoim tubalnym głosem.

— Może pan śmiało przyjeżdżać. Nie mamy zamiaru wypuścić ich stąd.

Uciszyło się od razu. Temat był bardzo interesujący. Nie tylko ja marzyłem, aby tu

jak najdłużej pozostać. Słowa leśniczego zrodziły cichą nadzieję. Popatrzyliśmy uważnie
na kwatermistrza. Ten dość niejasno pokręcił głową.

— To nie takie proste — mruknął zafrasowany. — Chciałaby dusza do raju, ale

grzechy nie puszczają. Pieniędzy nie starczy...

Westchnął ciężko, a to był dobry znak. Jeśli tak się zachowywał, wiedzieliśmy z

doświadczenia, że ma w zanadrzu jakieś cudowne pomysły. Chłopcy więc przyjęli
pogodnie to oświadczenie. Natomiast leśniczy, który go nie znał tak dobrze jak my,
zakłopotał się szczerze.

--- Przecież za grzyby — zaczął wyliczać powoli — dostaliście sporo pieniędzy...

--- Dostaliśmy — kwatermistrz westchnął jeszcze potężniej.

--- Ryby macie za darmo. Nie brak wam także grzybów na własne potrzeby,

mieliście do niedawną jagody. W sierpniu pokażą się jeżyny, malin też nie zabraknie.
Mamy tu doskonałe siedliska...

Kwatermistrz wpatrzył się w niego czujnie.

— Część odbierze od was chętnie przedsiębiorstwo „Las" — ciągnął dalej leśniczy

popadając w zadumę. — Macie piec piekarski, więc można by suszyć prawdziwki.
Pojawią się lada dzień... Za drzewo na opał nic wam chyba nie policzymy...

Kwatermistrz siedział cicho jak trusia.

— Poszedł w tej sprawie wniosek do dyrekcji — leśniczy zwrócił się tym razem

bezpośrednio do prokuratora. — Drużyna oddaje nam ogromne usługi. Dopóki są tutaj,
jesteśmy spokojni, że w okolicy nie będzie pożaru. Poza tym naprawili drogi, pobudowali
mosty, a jeśli pozostaną, zrobią jeszcze niejedno.

Prokurator pokiwał głową ze zrozumieniem.

— Na pewno — potwierdził. — Kto wie — zastanowił się — czy nie znajdziemy

dla nich i innej pomocy. Bardzo są tu potrzebni. I nie tylko dla puszczy.

Leśniczy stuknął się palcem w czoło.

— Mam już! — wykrzyknął. — Przecież leżą dla nich gotowe pieniądze. Za

wyplewienie szkółek!

W tym miejscu jednakże kwatermistrz przeciwstawił się w sposób stanowczy.

Plewienie szkółek to był obowiązek harcerski. Nie można brać za to wynagrodzenia.

— Druhu — zmitygował go natychmiast leśniczy —

:

nie potrzebujecie mieć takich

skrupułów. Nie płacimy poszczególnym harcerzom, ale drużynie. Pieniądze na te roboty
były przewidziane w budżecie. Wydalibyśmy je, gdyby zgłosili się ludzie do pracy.
Tak czy owak — kończył wesoło — nie zginiecie z głodu. Macie zbyt wielu przyjaciół.
W najgorszym razie wyżywi was Stara Wieś.

Oblicze kwatermistrza nareszcie się rozjaśniło.

—

Przyznam się szczerze — przemówił ściszając głos, jakby zwierzał, się z

tajemnicy — że jesteśmy zdecydowani pozostać. Nawet po cichu, aby nie robić zbytniego
szumu, zawiadomiliśmy już o tym rodziców. Chyba że są tacy wśród nas, którzy
pragnęliby wracać?

Zmarszczył brwi, kierując groźne spojrzenie na „Czajki". Wyglądał w tej chwili

tak komicznie, że parsknęliśmy śmiechem. Poruszyło się wszystko. Powstała wielka
wrzawa, wiadomość przekazywano na drugą ciężarówkę, która mknęła za nami.
Skorzystałem z okazji i przysunąłem się do prokuratora. Należało wyjaśnić niektóre
sprawy, zanim dotrzemy do celu.

— Czy Dużemu Nosowi i Ściętemu Obcasowi — zapytałem ostrożnie — grożą

jakieś przykrości?

Znikła od razu jego dotychczasowa pogoda. Stał się znów surowy i czujny.

— Czy to takie ważne?... — rzekł w odpowiedzi. Wpatrzył się badawczo, jakby

chciał mnie przeniknąć na wskroś.

— Bardzo ważne! — potwierdziłem gorąco. Wzrok jego złagodniał. Zastanawiał

się chwilę.

— No nie... — odparł z namysłem. — Oni rzeczywiście widzieli Boeniga na

miejscu rzekomego przestępstwa. Zeznali jedynie fakty. O to nie można mieć do nich
ż

alu, tym bardziej że nie ulegli namowom strażnika i nie wystąpili jako fałszywi

ś

wiadkowie.

Domyślił się już widocznie, o co mi idzie. Uśmiechnął się życzliwie, a potem

skierował oczy na drogę. Wozy zwolniły raptownie, druh przyboczny uderzył w struny.
Miał przy sobie mandolinę, na której grał ślicznie. Natychmiast zawtórowali mu inni.
Wzbiły się pod niebo fanfary, zaterkotały hałaśliwie bębenki. Przed nami rozległ się
krzyk.

Powoli, uroczyście wjeżdżaliśmy do Starej Wsi. Chłopcy pasący krowy nadbiegli z

łęgów, rój kobiet, mężczyzn i dzieci wysypywał się z chat. Spojrzałem na dom Rojkowej.
Ona także patrzyła. Wesoło pomachałem jej ręką na powitanie. Nie odpowiedziała. Była
jakaś przybita, zgorzkniała; na energicznej zazwyczaj twarzy rysowało się przygnębienie.

— Chłopcy — zwróciłem się stroskany do swego zastępu — o Dużym Nosie i

Rojku — ani mru-mru!

Przyłożyłem palec do ust. Odpowiedzieli tylko mrugnięciem. Rozumieliśmy się

doskonale bez słów.

Samochody zatrzymały się przed domem Boeniga, naokoło uczyniło się

zbiegowisko. Zeskoczyłem pierwszy i pomogłem wysiąść Łatanej Podeszwie. Był głę-
boko wzruszony. Ująłem go pod rękę, a potem zacząłem prowadzić do chaty. Naprzeciw
ukazała się jego żona. Na jej widok zachwiał się i zatoczył, zabrakło mu sił. Chwyciłem
go wpół, zląkłem się bowiem, że upadnie. Na szczęście podbiegł zaraz prokurator i pod-
trzymał go z drugiej strony.

Spojrzałem na niego z uznaniem. Równy był chłop! Zachowywał się zupełnie jak

harcerz.

„Żabu żabu żabu żab!..."

T

arcza słoneczna przemieniła się w olbrzymie kolisko. Po obu jego stronach

rozciągnęły się ostre smugi, porywające oczy różnorodnością jaskrawych barw. Korony
drzew spłonęły purpurą i rozjarzyły się nagle, jakby uderzył w nie grom. Zaraz jednak
spłowiały, złagodziły swoje kontury, a potem zaczęły powoli nasuwać na siebie jasny,
złocisty płaszcz.

Zapadał zmierzch. Zaganiano bydło do obór, kończono z pośpiechem zwykłe,

codzienne obrządki. Uciszał się gwar, nad brzegiem jeziora zapłonęło ognisko.
Wojciechowski uderzył w werbel. Rytmiczny, wesoły stuk stanowił hasło. Ludzie zaczęli
napływać ze wszystkich stron.

Boeniga usadziliśmy pośrodku. Mój zastęp otoczył go wkoło, gdyż był jego

obrońcą. Prokurator i leśniczy zajęli miejsca z boku, wśród reszty harcerzy. Naprzeciw
zaś, na przyniesionych krzesłach, stołkach i ławach, usadowili się tutejsi mieszkańcy.
Rozejrzałem się uważnie. Rojkowa przyszła. Jednakże jej męża ani Dużego Nosa nie
było.

Rozpoczęła się uroczystość. Werble odezwały się ponownie, zaśpiewaliśmy

harcerską obozową piosenkę. Druh lekarz zabrał z kolei głos. Ładnie mówił. Krótko,
prosto i jasno; jego słowa chwytały od razu za serce. Wspomniał o historii tych ziem, o
ciężkich zmaganiach miejscowej ludności z falami wojującej niemczyzny, o dawnym
Związku Polaków i o tych, którzy tutaj polegli. Przeszedł wreszcie do współczesności, ale
o Boenigu mówił bardzo niewiele. Wymienił jego nazwisko raz tylko, razem z wieloma
innymi. I na tym urwał. Ani słowa o wypadkach, które zaszły ostatnio.

Ledwie skończył, druh kwatermistrz wystąpił na front. Zaintonował hymn, który

ś

piewano tu wówczas gdy nawet marzyć nie było wolno o połączeniu z ojczyzną.

Natychmiast podchwyciła go cała drużyna, odezwały się instrumenty. Obserwowałem
uważnie twarze. Ci zza Buga, spod Ostrołęki, Łomży i Kielc słuchali jakby zdziwieni. Za
to Mazurzy pobledli. Zwróciłem oczy na starego Boeniga. Po policzkach spływały mu
łzy...

Zdawało mi się początkowo, że druh lekarz powinien powiedzieć więcej.

Nagromadziło się przecież wiele spraw, należało je tutaj wygarnąć. Teraz jednak
zmieniłem zdanie. Tak było dobrze, jak jest. Co potrzeba — każdy wyczuł i zrozumiał
bez słów.

Zaśpiewaliśmy znowu, potem jeden z „Niedźwiadków" zadeklamował. Powoli

pełen dotychczas uroczystej powagi nastrój łagodniał. Druh lekarz raz jeszcze przemówił,
ale bardzo pogodnie. O puszczy, o harcerzach i ich współpracy ze wsią. Twarze rozjaśniły
się, słychać było naokoło pochwalne pomruki. Niespodziewanie zwrócił się do naszego
staruszka.
--- Mamy tu pośród siebie wspaniałego harcerza --- przemówił wesoło. --- Mimo
swego sędziwego wieku odbywał codziennie dalekie wędrówki. Chronił las przed
pożarem. To trochę dziwne, bo nikt mu za to nie płacił. Dlaczego pan to robił? --- zadał
znienacka pytanie.

Boenig drgnął, jakby się czegoś przestraszył. Uspokoił się jednak zaraz i dobrotliwie

pokiwał głową.

--- Tak trzeba było... — odparł nieśmiało. — Szkoda puszczy. Istniała, gdy

mieszkali w niej nasi dziadowie. Niech więc i wnukom przypomina, że tu jest nasza
ojczyzna...

--- I jeszcze jedno — słowa druha lekarza rozbrzmiały dźwięcznie w zupełnej

ciszy, jaka zapadła wkoło. — Dlaczego chodzi pan po puszczy zakopując wszelkie
napotkane śmieci? Przecież tam nie groziło niebezpieczeństwo pożaru.

Staruszek ożywił się.

— Też mogło się zdarzyć — zaprzeczył z pośpiechem. — A zresztą — dodał z

niesmakiem — to wygląda bardzo nieładnie. Najgorsze zaś są blaszanki i szkło. Wpadnie
na nie jakieś zwierzątko, skaleczy się — głos jego nabrał tkliwości — a potem choruje.
Często staje się ofiarą drapieżcy, bo brak mu sił do ucieczki. Widziałem to nieraz. Toteż
mi żal...

Urwał raptownie, jakby zląkł się, że powiedział za dużo.

— Zaraz przestanę pana zamęczać — druh lekarz pokrył żartem jego zmieszanie.

— Jedynie ta szkółka nie daje mi jeszcze spokoju. Droga do niej daleka, a praca ciężka.
Po co pan tam wędrował? Nie lepiej było odpoczywać w domu na stare lata?

Coś mignęło przede mną w mroku. Wytężyłem wzrok. Ujrzałem dwie dobrze mi

znane sylwetki. To Duży Nos i Wyszczerbiona Podkowa przemknęli cicho. Nie
zauważeni przez nikogo zatrzymali się na końcu, zasłonięci częściowo krzakami.
Odwróciłem się, bo właśnie rozległy się słowa Boeniga. Było w nich coś zabawnego.

— A jeśli chcecie wiedzieć wszystko — wyzbył się niespodziewanie swej

nieśmiałości, a w tonie zaczęły przebijać iskierki humoru — powiem wam szczerze. Po
prostu: przypomniały się młode lata. Postanowiłem przechytrzyć harcerzy.

Nadstawiłem uszu. Co takiego?... On — nas... Przechytrzyć?

— Domyśliłem się po pewnym czasie — ciągnął staruszek coraz swobodniej — że

chodzą za mną po tropie, bo nie zacierali swego. Byli sprytni i pracowici, temu nikt z nas
nie może zaprzeczyć. Obserwowałem ich działalność tu, w Starej Wsi. I wtedy przyszedł
mi do głowy niezwykły pomysł. Szkółka marniała, trzeba ją było oczyścić. Nie znali tam
drogi, więc ich podprowadziłem. I pokazałem, jak się na niej pracuje.

Chrząknąłem ze zdenerwowania, stojący obok Piętek zerknął na mnie spod oka.

Miałem powody do wstydu. Istotnie nie zacieraliśmy za sobą śladów. To był błąd.
Zlekceważyłem nieprzyjaciela, a teraz kpiny! I słusznie. Za niedbalstwo należą się cięgi...

— Nie gniewajcie się — Boenig wyczuł widocznie, co się ze mną dzieje, i chciał

mi dodać otuchy życzliwym uśmiechem. — Tak, jak się stało, stało się dobrze. Gdybyście
zacierali za sobą ślady, nie domyśliłbym się nigdy niczego. A w ten sposób uratowaliśmy
drzewka od zguby.

Naokoło rozległ się gwar. Szczerość staruszka była rozbrajająca. Miał słuszność,

nie można było mieć do nikogo pretensji. Rzeczywiście dobrze się stało. Był to kawał, ale
miły, i tak zrozumieli to wszyscy. Rozpogodziły się nawet najbardziej pochmurne twarze,
nastrój stawał się coraz bardziej swobodny. Druh lekarz natychmiast to wykorzystał.

— Wobec tego — zawołał z werwą — na cześć Zygfryda Boeniga, który nasze

sprytne „Czajki" wyprowadził w pole, trzykrotne hip, hip!...

Huknęło tak, że chyba ryby wywróciły się w Cichym Jeziorze, bo drużyna

potrafiła to robić świetnie.

— A teraz na cześć „Czajek", które wykonały wspaniałą robotę!

Tym razem rozhuczeli się nie tylko harcerze, nie tylko młodzież wiejska, ale nawet

najstarsi mieszkańcy wsi. I nasz staruszek bił brawa, i leśniczy, i prokurator. Rozochociło
się bractwo na dobre.

Nie przebrzmiały jeszcze ostatnie okrzyki, gdy z kolei druh kwatermistrz objął nad

nami komendę. Zaterkotały werble, mandoliny zadźwięczały donośnie, , włączyły się
dwie gitary, Jankowski pociągnął ładnie na skrzypcach. Piosenka toczyła się za piosenką.
Raz wesoła, to tęskna, ta z Mazur, a ta dla odmiany spod Kielc; znalazła się nawet jakaś
znad Niemna. Ludzie pomagali nam dzielnie, gdyż każdy znalazł bliską mu nutę. W
chwilach oddechu nie zabrakło też dobrych harcerskich kawałów, to znów taniec albo
monolog urozmaicały ogólną zabawę. Popisywał się każdy, jak umiał i mógł. I wszystkim
było z tym dobrze.

Naraz gdzieś z boku, w chwili, gdy druh przyboczny naradzał się z

„Niedźwiedziami" nad jakimś nowym numerem, odezwała się łagodnie harmonia.
Zdziwiłem się, bo nie mieliśmy tego instrumentu w drużynie. Przeniosłem wzrok tam,
gdzie było ją słychać. Ujrzałem zwisającą niesfornie czuprynę i ciemne oczy utkwione
nieruchomo w płonącym ognisku. Serce mi zabiło jak dzwon. Karolek! Tak, to był on!
Siedział z boku w otoczeniu swych rówieśników i grał. Ślicznie grał starą mazurską
melodię!...

— Będzie z niego harcerz — rzekłem wzruszony do Piętka. — Nie tylko sam się

zmienił, lecz zmienił także i innych...

Piętek coś mruknął, lecz nie zdołałem zrozumieć, bo oto Karolek zmienił już ton.

Szarpnął miech z temperamentem, przywołał basy i natychmiast wspomógł go chór.
Ś

wietny chór, złożony z miejscowych pastuchów.

Ż

abu żabu żabu żab,

Ż

abu żabu żabu da

Żabu żabu żabulynka,
Żabu żabu żabu żab,
Żabu żabu żabu da...

Przetoczyła się jak burza skoczna, pełna werwy, taneczna przyśpiewka,

zawtórowali jej Mazurzy i Kurpie. Zawróciła i odbiła się echem, a wtedy przyłączyli się
do niej wszyscy. Zagrzmiało na końcu, jakby cała puszcza zwaliła się nagle na ziemię.
Potem zaś zaczęły dziać się rzeczy przedziwne. Druh kwatermistrz przysunął się do
Karolka. Wyprostował się z wdziękiem, patyk uniósł w górę. Jak kapelmistrz w
prawdziwej orkiestrze. Zanucił wesoło:

Posluchojta ludzie,

o takowym cudzie,

co sia dzisiaj dzieje,

każdy sia naśmieje.

Mazurzył doskonale. Rzeczywiście rozległ się śmiech, a nasza drużyna, jako że

były w niej sprytne chłopaki, przybiła z miejsca ułożonym na poczekaniu refrenem:

Bum tra-ry-ra, bum, bum!

Przyboczny zaczął wędrować. Wlazł bezceremonialnie między Mazurów i

Kurpiów, zachęcając miną i gestem.

A na ony górze

bzili sia dwa tchórze,

przyszed zilczek na to,

by zgodzić jech w lato...

I tak szła zwrotka za zwrotką, przybywało co chwila śpiewaków. Druh przyboczny

uprawiał swe czary z coraz większą zręcznością. Wsunął się głębiej w tłum i przysiadł
między kobiety, gdzie znajdowała się również Rojkowa. Dotychczas milczały. Objął więc
wpół dwie najbliższe, zakołysał się z nimi, dodał odwagi, rozochocił i zaśpiewał następną
strofkę:

Na to zilczek dobry,

zwołał ziec paradny,

po boru, po lesie

każdy swój drąg niesie!...

Czarodziej, istotnie, był z niego wielki. Potrafił rozruszać nawet Rojkową. Do tej

pory nie uśmiechnęła się ani razu. Teraz oczy rozbłysły jej filuternie, otwarły się usta.
Gdy zaś dobijaliśmy do końca tej żartobliwej piosenki, była tak rozbawiona, że
wskoczyła z rozmachem na ławę i razem z nami zaśpiewała refren, klaszcząc
równocześnie do taktu.

Po północy ognisko zaczęło powoli przygasać, lecz nikt się nie śpieszył do domu.

Humory dopisywały świetnie, zatarły się wszelkie różnice. Harcerze, zawsze tak karni,
obecnie rozpłynęli się w tłumie i każdy robił co chciał. Zacząłem się wałęsać, gawędząc
od czasu do czasu z tymi, którzy się nawinęli. Niespodziewanie ktoś mnie chwycił za
ramię i pociągnął w bok. Byłem przekonany, że to któryś z chłopców z mojego zastępu,
toteż zamierzałem odburknąć z humorem. Na szczęście na czas zamknąłem usta. Przy
mnie stała Rojkowa z mężem. Byli bardzo poważni

— Chciałam podziękować druhowi i całej drużynie — powiedziała nieśmiało. —

Cieszę się, że nikt o niczym nie wspomniał...

Urwała, jakby zabrakło jej słów. Stałem oszołomiony tą niezwykłą u niej pokorą.

Zresztą nie domyśliłem się początkowo, o co jej chodzi.

--- Tak będzie lepiej — odezwała się znowu. — Działo się źle, obecnie wszystko

musi się zmienić. A tłumaczyłam temu niedorajdzie — wskazała głową na męża i
podniosła głos — aby nie wtrącał się do niczego, bo Boenig człowiek porządny. Ale czy
on kiedy usłucha? Tam, gdzie najbardziej potrzeba, zawsze mu zabraknie rozumu!

--- Ech — zbagatelizowałem tę sprawę — nie warto o tym wspominać. Każdy

może popełnić błąd.

--- Ale do czego to podobne? — wybuchnęła w złości. — Oskarżać takiego

człowieka! I o co? O podpalenie?... Cóż z tego, że widział go w pobliżu pożaru? Czy to
wystarczy? A tyś tam nie był? Coś chciał przez to uzyskać? Powiedz tu uczciwie, przy
druhu Kowalskim!

--- Ciszej, ciszej... — mitygował ją Rojek łagodnie. — Ludzie słuchają...

To tylko dolało oliwy do ognia.

— Niech słuchają! — ofuknęła go gniewnie. — Teraz ci wstyd, a przedtem co?

Byłbyś posłał Boeniga do więzienia! Powinieneś go na kolanach przeprosić. Jeśli tego
jutro nie zrobisz — dodała wpadając w pasję — nie pokazuj mi się więcej na oczy!

Tak, tak, energiczna z niej była kobieta, to fakt... Ująłem ją delikatnie pod ramię i

odprowadziłem do zabudowań, gdyż ludzie istotnie zaczęli zwracać na nas uwagę.
Chciała powiedzieć jeszcze coś cierpkiego, lecz tym razem przeciwstawiłem się w sposób
stanowczy:

— Druhno Rojkowa, nie wolno tak zachowywać się w moim zastępie!

Przypominam, że druhna zgłosiła się na ochotnika i jest starsza od moich chłopców.
Muszę zatem od druhny wymagać więcej.

Pomogło. Uśmiechnęła się nawet, Rojek też wydawał się bardzo zadowolony.

Doszliśmy do furtki. Od razu poczuła się gospodynią.

— „Czajki" nocują u mnie — zarządziła tonem nie znoszącym oporu. — W

stodole wszystko przygotowane, mleka też dla was wystarczy. Przychodźcie szybko, bo
trzeba się wyspać!

Stuknąłem obcasami, salutując z wielkim szacunkiem.

— Tak jest! — potwierdziłem przepisowo przyjęcie rozkazu do wiadomości. —

Przychodzić natychmiast, kłaść się i spać! Rozkaz druhny będzie wykonany dokładnie!

Roześmiała się, a Rojek nabrał z miejsca fantazji. Zakwiliłem przeciągle. „Czajki"

zleciały się błyskawicznie.

— Widzisz — mruknęła spoglądając niechętnie na męża — to się nazywa

porządek! A ty wprowadzasz tylko bałagan...

Przywołałem ją znów do porządku i od tej pory zachowywała się bardzo potulnie.

Nakarmiła nas, napoiła i okazywała na każdym kroku tyle serdecznej troski, że i w domu
nie zaznalibyśmy lepszej opieki. „Czajki" zdobyły ją ostatecznie.

Mimo że pora była późna, długo nie mogłem zasnąć. Nic dziwnego, wrażeń nie

brakowało. Za nami była wielka robota, uwieńczona zwycięstwem. Noc zresztą była
ś

liczna, niebo usiane gwiazdami, przez szpary wdzierał się do stodoły chłodny, srebrzysty

blask. Ciche Jezioro szumiało łagodnie w dali, zapach żywicy napływał z puszczy. Było
mi jakoś lekko na duszy. Czułem się jak żeglarz, który po trudach walki z żywiołem dobił
wreszcie do brzegu.

Naokoło zapadła cisza. Stara Wieś — mazurska wieś zagubiona gdzieś w Złotej

Puszczy — chyba po raz pierwszy śniła spokojnie, bo nie było już w niej ani Mazurów,
ani Kurpiów, ani Małopolan, ani repatriantów zza Buga. Pozostali sami Polacy.

Zakończenie

A

co się później działo? Niełatwo na to odpowiedzieć, gdyż powstałaby druga

opowieść, wcale od tej nie mniejsza. Przytoczę więc tylko najważniejsze szczegóły.

Zagrodę Boeniga przebudowaliśmy na nowo. W ciągu jednego dnia. Tak,

nie ma w tym żadnej przesady. Pracowaliśmy całą drużyną. Oczywiście i jej siły
okazałyby się za słabe, bo przecież nie wszyscy znali się tak dobrze na robotach
budowlanych, jak my. Na szczęście w Starej Wsi zaczęło się od tej pamiętnej nocy
układać wszystko inaczej. Pomogli nam gospodarze. Pierwszy przybył Rojek i bez słowa
zabrał się razem z nami do pracy. Potem pojawili się inni. I z materiałami nie było
kłopotu. Gdy czegoś zabrakło, zawsze znalazł się ktoś, kto udawał się do swej zagrody i
przynosił, co było potrzebne. Po zmroku zaś nawet kierat znalazł się na swym miejscu.
Przywiózł go... No, nazwisko nie ma w tym przypadku znaczenia. Najważniejsze, że
naprawiono krzywdę i że stało się to samorzutnie, bez żadnego nacisku. Zrozumiano
nareszcie, że Boenig jest człowiekiem, którego należy szanować. I to właśnie było
najmilsze.

Pozostaliśmy w Złotej Puszczy jeszcze przez miesiąc. Organizowaliśmy wspaniałe

harcerskie igrzyska i podpatrywaliśmy przyrodę. Cudowne to zajęcie — mieszczuch nie
ma o nim najmniejszego pojęcia. W Starej Wsi, oczywiście, byliśmy stałymi gośćmi.
Poszerzyliśmy zresztą dotychczasowe znajomości, docierając w naszych wyprawach
odkrywczych do okolic przedtem nieznanych. I wreszcie wespół z naszą drużyną
wiejską...

Ach, prawda! Nie wspominałem jeszcze o tej drużynie... Tak, tak — nie byliśmy

już sami. Z tą drużyną to cała historia. Zaczęła się ona właściwie wtedy, gdy rozległ się
na skraju polany ten krzyk potępieńczy, który tak długo wybijał nas ze snu. Karolek rze-
czywiście chciał nas wówczas nastraszyć, później przyznał się do wszystkiego. Ta
nieufna, spoglądająca spode łba głowa potrafiła wspaniale pracować. Śledził nas ciągle i
uczył się niejednego. Potem zaczął włączać do tej roboty pastuchów, aż niespodziewanie
ujął ich w garść i zorganizował grupę na wzór naszego zastępu. Dlatego tak interesował
się sprzętem i wymierzał niegdyś w stodole moją dębową laskę. Pierwszym ich dziełem
był ten nieszczęsny most Jankowskiego. Ukryli budulec, ślady wspaniale zatarli. Chcieli
pokazać, że znają się na tym nie gorzej niż my. Był to psi figiel, to prawda, lecz dał
ś

wietne wyniki. Chłopcy mieli odtąd swą tajemnicę, poczuli się mocni. Gdy zaś Karolka

ruszyło sumienie, razem z nimi ustawił most. Wykonał więc pierwszy czyn, miły i
pożyteczny. Kiedy zaś trafiliśmy na jego trop...

Znowu wybiegłem naprzód. Trop, który śledziliśmy w strumyku, był tropem

wiejskiej drużyny. Niewidzialne postaci, które wzbudziły we mnie taki niepokój, to byli
zwiadowcy, robiący celowo szum. Chcieli nas odciągnąć od swej głównej kwatery.
Okazało się, że prowadziliśmy badania prawidłowo, we właściwym kierunku, gdyż o
dwieście kroków od wrzosowiska znajdowały się dobrze zagospodarowane szałasy. Lecz

ulegliśmy. Gra była przeprowadzona sprytnie. Co prawda pomógł im dzielnie ślad
Ś

ciętego Obcasa, który wprowadzał nas w błąd i nakazywał ostrożność. Nie bez

znaczenia był też fakt, że nie przyszło nam nigdy do głowy, aby kryła się za tym
wszystkim grupa wiejskich pastuchów. Tak czy owak — nim się spostrzegliśmy, wyrosła
obok nas inna drużyna. Była bardzo obrotna, świetnie orientująca się w puszczy.
Prawdziwie Leśna Drużyna i taką właśnie nadaliśmy jej nazwę*. W drugim miesiącu
pobytu braliśmy się z nią często za bary i niejednokrotnie nas wodziła za nos. Oczywiście
dzielnie pomagał jej Zilk. Z tym psem zresztą było sto pociech. Karolkowi zawsze był
wierny, ale i do nas ciągnęło go serce. Gdy więc tylko zwietrzył nas z daleka, wymykał
mu się nieznacznie, Leśna Drużyna wpadała wówczas w opały. Zilk nas przecież do niej
teraz prowadził, on przy tym znał zawsze najlepszą drogę. Spadaliśmy więc niespodzie-
wanie „nieprzyjacielowi" na kark. Często jednak zawodziły nasze nadzieje. Zilk
przypominał sobie widocznie swojego pana, niespodziewanie nam znikał z oczu. W
takich wypadkach musieliśmy się dobrze napocić, aby jakoś zatrzeć za sobą ślady.

Gdy zwinęliśmy obóz, Karol Osiński odjechał z nami. Tak, tak — Piętek już go od

siebie nie puścił... Zamieszkali razem i razem odtąd chodzili do szkoły. Oczywiście Leśna
Drużyna przez to się nie rozpadła. Czuwamy nad nią z daleka, spotykamy się w czasie
wakacji. Zresztą druhna Rojkowa pilnuje na miejscu, a że to energiczna kobieta, więc
wszystko układa się dobrze.

Należałoby jeszcze jedno wyjaśnić: co stało się ze strażnikiem? No cóż, musiał

opuścić tamte tereny... Takich ludzi tam nie potrzeba. Że był strażnikiem ochrony lasu, to
tylko czysty przypadek. Spotykaliśmy potem wielu innych ludzi, bardzo do niego
podobnych. Z nim się uporaliśmy — innym nie daliśmy rady, bo jest ich jeszcze zbyt
wielu. Niestety, to praca niełatwa. Wymaga bardzo dużo czasu i cierpliwości. I sił nie
tylko naszej jednej drużyny...

KONIEC

* - O dziejach tej drużyny i o jej wielkiej przygodzie w cztery lata później, która
rozpoczęła się 15 lipca 1960 roku na polach Grunwaldu, a zakończyła się w sierpniu na
Ziemi Opolskiej, Bolesław Mrówczyński pisze w książce pt. Leśna Drużyna.

Spis treści:

Podróż w nieznane ........................................... 1
Walka z żywiołem................................................. 3

Strażnik oskarża .............................................. .....5
Pierwsze badania.............. .....................................9

Krzyk w nocy........................................................14
Wyprawa do Cichego Jeziora .......................... ....17
Zagmatwany ślad ............................................ ....22

Pracowite dni ................................................... ....28
W porannej mgle.............................................. ....30

Człowiek, który utyka...................................... ....37

Znajomy trop.................................................... ....41

Dobra zapłata........................................................45

Sprzysiężenie ................................................... ....51
Tajemnica leśnego strumyka.................................56
Niesamowita potyczka..................................... ....60
Wstrząsające odkrycie ..................................... ....66
Dwa spotkania.................................................. ... 71
Zaciemniony horyzont . ................................. ....73
Meldunek ze skraju puszczy............................ ....75
Narada w Ponurym Borze.....................................80
Smutne zwycięstwo..............................................83
Zawołanie Okrutnego Człowieka z Puszczy ... ....87
Aresztowanie Łatanej Podeszwy ..................... ....92
U prokuratora ................................................... ....96
Bitwa dobiega końca........................................ ..103
Powrót do Starej Wsi..........................................106
„Żabu żabu żabu żab!... ................................... ..110
Zakończenie........................................................116
Spis treści............................................................118