Andrzej Marja

ń

ski

1

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

1

Andrzej Marja

ń

ski

www.amarjanski.swspiz.pl

NAUKI O

NAUKI O

ORGANIZACJI

ORGANIZACJI

Teorie organizacji

a nauka o organizacji

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

2

„Doświadczenie jest najlepszym nauczycielem.”

Cyceron

„Być człowiekiem, to znaczy być odpowiedzialnym.”

Saint-Exupery

R e f l e k s y j n i e

Andrzej Marja

ń

ski

2

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

3

Nauki o organizacji – tematyka wykładu

Teorie organizacji a nauka o organizacji.

Rodzaje i typy organizacji – ich cele.

Przedsi

ę

biorczo

ść

, kierownik, organizacja – istota, relacje.

Społeczna odpowiedzialno

ść

organizacji.

Nadzór korporacyjny nad organizacj

ą

.

Formy prawno-organizacyjne i własno

ś

ciowe –

konsekwencje ekonomiczne i społeczne.

Cykl

ż

ycia organizacji – etapy i zdarzenia.

Zasoby, maj

ą

tek, potencjał i kapitał organizacji: materialny,

techniczny, kadrowy, finansowy, informacyjny – zadania i
zasady funkcjonowania, współzale

ż

no

ś

ci, tendencje

rozwojowe.

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

4

System funkcji, procesów i przedsi

ę

wzi

ęć

w organizacji.

Architektura systemu zarz

ą

dzania organizacj

ą

.

Współczesne koncepcje zarz

ą

dzania organizacj

ą

.

Współdziałanie organizacji.

Organizacja w przyszło

ś

ci.

Nauki o organizacji – tematyka wykładu

Andrzej Marja

ń

ski

3

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

5

Rozumienie podstaw teoretycznych,

Znajomo

ść

form organizacyjnych,

Poznanie ogólnych zasad funkcjonowania

organizacji.

Efekty kształcenia umiejętności i kompetencje

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

6

Podstawowa

B. Ko

ż

uch,

Nauka o organizacji

, CeDeWu, Warszawa 2007

S. Marek, M. Białasiewicz (red. nauk.),

Podstawy nauki o

organizacji

, PWE, Warszawa 2008

M. Brzezi

ń

ski (red.),

Wprowadzenie do nauki o

przedsiębiorstwie

, Difin, Warszawa 2007

Dodatkowa

S. Sudoł,

Nauki o zarządzaniu

, TNOiK, Toru

ń

2007

Literatura

Andrzej Marja

ń

ski

4

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

Warunki zaliczenia

Forma zaliczenia: egzamin

Studia stacjonarne: egzamin ustny

Studia niestacjonarne pisemno-ustny

Do uczestniczenia w egzaminie niezb

ę

dne:

jest uzyskanie zaliczenia

ć

wicze

ń

potwierdzonych

wpisem do indeksu i karty osi

ą

gni

ęć

posiadanie w czasie egzaminu indeksu i karty osi

ą

gni

ęć

.

Osoby niespełniające ww. kryteriów nie mogą
przystąpić do egzaminu, co skutkuje utratą
terminu (dwójka dziekańska)

7

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

8

Co to jest teoria organizacji ?

TEORETYK ?

Zwolennik lub twórca jednej lub kilku teorii

TEORETYZOWAĆ?

Tworzenie lub zajmowanie si

ę

teoriami

TEORIA?

1. Zało

ż

enie lub system idei wyja

ś

niaj

ą

cych co

ś

, oparty zwłaszcza na

ogólnych zasadach niezale

ż

nych od poszczególnych rzeczy

podlegaj

ą

cych wyja

ś

nieniu (przeciwie

ń

stwo hipotezy)

2. Wyspekulowany (zwłaszcza wymy

ś

lny) pogl

ą

d

3. Sfera abstrakcyjnej wiedzy b

ą

d

ź

spekulatywnego myslenia

(to wygląda

ładnie w teorii, ale czy sprawdzi się w praktyce?)

4. Wykład zasad nauki itp..

5. Zbiór s

ą

dów ilustruj

ą

cych zasady jakiego

ś

przedmiotu

.

Mary Jo Hatch, Teoria Organizacji, PWN, Warszawa 2002

Andrzej Marja

ń

ski

5

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

9

Wi

ę

kszo

ść

ludzi ma skłonno

ść

do

ż

ywienia niech

ę

ci w

stosunku do teorii organizacji

Niektórzy uwa

ż

aj

ą

,

ż

e teorie s

ą

niepraktyczne i nadmiernie

akademickie

Inni, którzy nigdy nie studiowali nauk społecznych, s

ą

dz

ą

,

ż

e teoria organizacji jest niezwykle trudna

Dla wielu ludzi ju

ż

samo słowo „teoria” brzmi pretensjonalnie

i odpychaj

ą

co

Czy warto zajmować się teorią organizacji ?

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

10

A „organizacja” to jeszcze jedno odpychaj

ą

ce słowo.

Ale gdy zaczynamy korzysta

ć

z teorii nauk o organizacji w

pracy dla ró

ż

nych organizacji oraz w

ż

yciu w ogóle,

przekonujemy si

ę

,

ż

e dziedzina ta otwiera niezwykłe

mo

ż

liwo

ś

ci my

ś

lenia i działania.

Teoria organizacji pozwala na przeprowadzenie analizy
skomplikowanych sytuacji i wynajdowanie skutecznych

ś

rodków zaradczych.

otwiera nasze umysły na wiele aspektów

ż

ycia – zarówno

wewn

ą

trz organizacji jak i poza nimi

Czy warto zajmować się nauką o organizacji ?

Andrzej Marja

ń

ski

6

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

11

Tak bo zarz

ą

dzanie w pierwszej kolejno

ś

ci dotyczy ludzi

Niezale

ż

nie od bran

ż

y, o organizacjach stanowi

ą

ludzie.

Zarz

ą

dzanie dotyczy przede wszystkim relacji mi

ę

dzy

pracownikami.

Zarz

ą

dzanie jest silnie osadzone w kulturze

Zarz

ą

dzanie wymaga wspólnych wszystkim członkom

organizacji jasnych i prostych warto

ś

ci, celów działania i

zada

ń

.

Zarz

ą

dzanie powinno powodowa

ć

,

ż

e organizacja uczy si

ę

na podstawie do

ś

wiadczenia

Funkcjonowanie organizacji wymaga dobrego
komunikowania si

ę

Zarz

ą

dzanie wymaga systemu wska

ź

ników

I musi by

ć

zorientowane na zadowolenie klienta

Czy warto zajmować się nauką o organizacji ?

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

12

Pojęcie nauki

– powszechnie uwa

ż

ane jako ogół wiedzy

ludzkiej, uporz

ą

dkowanej w system zagadnie

ń

i wyra

ż

onej

w s

ą

dach prawdziwych lub przypuszczeniach

Nauka

- Dyscyplina badawcza (grupy dyscyplin)

odnosz

ą

cych si

ę

do okre

ś

lonej dziedziny rzeczywisto

ś

ci

Nauka

– zespół pogl

ą

dów stanowi

ą

cych

usystematyzowan

ą

cało

ść

, wchodz

ą

cych w skład okre

ś

lonej

dyscypliny badawczej

Nauka i teoria

– poj

ę

cia bliskoznaczne

Teoria

– poznawanie

ś

wiata w zakresie okre

ś

lonym przez

jej przedmiot zainteresowania

składa si

ę

z poj

ęć

i relacji powi

ą

zanych ze sob

ą

w

sposób umo

ż

liwiaj

ą

cy to poznanie *

Istota i pojęcie nauki

Andrzej Marja

ń

ski

7

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

13

Czynnościowe

(procesualne, funkcjonalne) – badanie

naukowe jako rodzaj działalno

ś

ci społecznej umo

ż

liwiaj

ą

cej

rzetelne poznanie pewnego fragmentu lub aspektu
rzeczywisto

ś

ci oraz usystematyzowane i komunikatywne

uj

ę

cie rezultatów bada

ń

Instytucjonalne

– zbiór ukształtowanych i

wyodr

ę

bnionych metod zasobu wiedzy o rzeczywisto

ś

ci.

Usystematyzowany ze wzgl

ę

du na przedmiot i cele procesu

poznania oraz z uwagi na społeczne znaczenie rezultatów
tego poznania

Wynikowe

– rodzaj wiedzy, nazywanej wiedz

ą

naukow

ą

,

uzyskiwan

ą

dzi

ę

ki badaniom organizowanym racjonalnie, a

w w

ęż

szym znaczeniu to dyscyplina naukowa, czyli system

wiedzy uzyskany przez racjonalne zbadanie fragmentu lub
aspektu rzeczywisto

ś

ci *

Podejście do nauki

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

14

Podejście do nauki

Nauka

(termin wieloznaczny)

System

dyscyplin

naukowych

Wiedza o

rzeczywisto

ś

ci

Aspekt

tre

ś

ciowy

Aspekt

czynno

ś

ciowy

Aspekt

instytucjonalny

System

twierdze

ń

i hipotez

Działalno

ść

naukowo-

badawcza

Organizacy

jne

jednostki

naukowo-

badawcze

Ź

ródło: B. Kożuch, Nauka o organizacji, CeDeWu, Warszawa 2007, s. 12

Andrzej Marja

ń

ski

8

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

15

Wymaga ukształtowania zespołu twierdze

ń

i hipotez o

poszczególnych dziedzinach istniej

ą

cej rzeczywisto

ś

ci

Zbudowania teorii dla tych dziedzin

Wypracowania metod i narz

ę

dzi badawczych (metodologii)

Stworzenia systemu organizacji, prowadzenia i kontroli
bada

ń

naukowych *

Naukowe poznawanie rzeczywistości

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

16

Sprawdzalność

– twierdzenia teorii s

ą

dost

ę

pne wi

ę

cej

ni

ż

jednemu podmiotowi poznaj

ą

cemu i w ten sposób

wyra

ż

aj

ą

prawdy obiektywne

Empiryczność

–formułowanie twierdze

ń

teoretycznych w

oparciu o pełnowarto

ś

ciowe obserwacje empiryczne i

informowanie o stosunkach zachodz

ą

cych w rzeczywisto

ś

ci

Wiarygodność

– porównywanie hipotez ze

zgromadzonymi materiałami empirycznymi (okre

ś

lenie

stopnia wiarygodno

ś

ci teorii i absolutno

ś

ci hipotez)

Niesprzeczność

– twierdzenia zawarte w teorii s

ą

spójnym zbiorem wzajemnie uzupełniaj

ą

cych si

ę

wypowiedzi

Precyzyjność

– dokładno

ść

i jednoznaczno

ść

twierdze

ń

teoretycznych

Operacyjność

– usytuowanie si

ę

badanych obiektów i

stanów rzeczy w poj

ę

ciu organizacja *

Kryteria naukowości teorii

Andrzej Marja

ń

ski

9

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

17

Opis na podstawie obserwacji pojedynczych przypadków

Formułowanie praw empirycznych ukazuj

ą

cych pewne

zale

ż

no

ś

ci funkcjonalne zachodz

ą

ce pomi

ę

dzy

obserwowalnymi i mierzalnymi wielko

ś

ciami

Uogólnienia wynikaj

ą

ce z bada

ń

Formułowanie teorii

ś

redniego zasi

ę

gu – odnosz

ą

ce si

ę

do

konkretnego aspektu rzeczywisto

ś

ci

Podj

ę

cie próby wyja

ś

nienia szerokiego obszaru

rzeczywisto

ś

ci (wielkie teorie o wysokim stopniu abstrakcji)

Stopnie rozwoju dyscypliny naukowej

W Polsce łączy się teorię organizacji ze sztuką zarządzania

Dotychczas nie wyst

ę

powała nauka o organizacji lecz nauki o zarz

ą

dzaniu

z teori

ą

organizacji i zarz

ą

dzania (dyscyplina podstawowa) i cz

ę

sto

odr

ę

bnym traktowaniem teorii organizacji w ramach dyscypliny *

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

18

Nauki stosowane

– blisko praktyki

Nauki podstawowe

– teoretyczne,oddalone od praktyki

Nauki nomotetyczne

– odkrywanie praw

Nauki idiograficzne

– opisanie rzeczywisto

ś

ci i pomoc w jej

zrozumieniu

Klasyfikacja nauk

Gdzie umieścić nauki o organizacji?

Nauki stosowane

Nauki idiograficzne

Andrzej Marja

ń

ski

10

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

19

Stosunkowo młoda nauka

Du

ż

y wkład polaków – K. Adamiecki, J. Zieleniewski,

W.Kiezun, L. Krzy

ż

anowski, A. Czermi

ń

ski, M. Bielski, Z.

Martyniak ...

Jej powstanie było poprzedzone wielowiekowym
do

ś

wiadczeniem społecznym oraz intelektualnymi

refleksjami nad organizacj

ą

Pierwsze naukowe rozwa

ż

ania pojawiły si

ę

tysi

ą

ce lat

wcze

ś

niej ni

ż

powstała nauka o organizacji

Pojawienie si

ę

nauk o organizacji – odpowied

ź

na potrzeb

ę

sprawnego kierowania działalno

ś

ci

ą

gospodarcz

ą

(XVIII i

XIX w.) – rewolucja techniczno-przemysłowa

Nauki o organizacji – geneza

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

20

Pojawienie si

ę

w przemy

ś

le nieznanych zagadnie

ń

organizacyjnych zwi

ą

zanych z nowymi sposobami pracy,

nowymi narz

ę

dziami oraz licznymi grupami pracowników

Lata 60-te XX w. wg M.J. Hatch to pocz

ą

tek wyodr

ę

bnienia

si

ę

organizacji jako samodzielnej dziedziny bada

ń

Teoria organizacji – jako jedna z dyscyplin wywodz

ą

cych si

ę

z koncepcji organizacji i zarz

ą

dzania *

Nauki o organizacji – geneza

Andrzej Marja

ń

ski

11

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

21

Przedmiot nauk o organizacji

Wyodr

ę

bnione z otoczenia ró

ż

norodne formy

zorganizowanej działalno

ś

ci człowieka – organizacje

Cel nauk o organizacji

Inicjowanie bada

ń

i integrowanie dorobku poznawczego,

metodologicznego i organizacyjno-technicznego w
dziedzinie organizacji

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

22

diagnostyczna

– prowadzenie bada

ń

w celu

wyja

ś

nienia w celu poznania wycinka rzeczywisto

ś

ci

(

ś

wiata organizacji)

wyjaśniająca

– wyja

ś

nianie relacji pomi

ę

dzy

cechami zorganizowanego działania ludzi i ich zmianami,
ukazywanie prawidłowo

ś

ci zachodz

ą

cych zmian, ich

funkcjonowaniu, strukturalnych i przyczynowo-skutkowych
zale

ż

no

ś

ciach

prognostyczna

(projekcyjna) – wykrywanie

zale

ż

no

ś

ci oraz tendencji zmian organizacyjnych, które

mog

ą

słu

ż

y

ć

w przekształcaniu rzeczywisto

ś

ci *

Funkcje nauk o organizacji

Andrzej Marja

ń

ski

12

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

23

Miejsce teorii organizacji wśród innych nauk

Praktycy

ż

ycia gospodarczego i administracji ogólnej

(korzystanie oraz decydowanie w sprawie projektów

organizacyjnych i sposobów działania

Pracownicy nauki z dziedziny zarz

ą

dzania (rozwijanie,

adaptacja i sprawdzanie idei, teorii i technik badawczych)

Specjalno

ś

ci analityczne, Jak:

ekonometria, badania operacyjne itp.

Specjalno

ś

ci syntetyczne, jak:

zarz

ą

dzanie interesami, nauki

polityczne, administracja szkolna itp.

Nauki behawioralne

Socjologia

Teoria organizacji

Psychologia

Antropologia kulturalna

Ź

ródło: B. Kożuch, Nauka o organizacji, CeDeWu, Warszawa 2007, s. 21

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

24

organizacje gospodarcze

– głównie przedsi

ę

biorstwa

organizacje pozarz

ą

dowe

(społeczne)

organizacje publiczne

gospodarki narodowe

jako zorganizowana cało

ść

oraz

wyodr

ę

bnione jej cz

ęś

ci, wspólnoty gospodarcze krajów

pa

ń

stwo

– polityczna organizacja społecze

ń

stwa oraz bloki

polityczne pa

ń

stw

organizacje mi

ę

dzynarodowe *

Przedmiot badań

Andrzej Marja

ń

ski

13

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

25

Wzgl

ą

d badawczy (punkt widzenia)

wg nauki o organizacji –

sprawno

ść

funkcjonowania organizacji jako cało

ś

ci oraz

jej poszczególnych podsystemów

Przedmiot badań

Nauka o organizacji nie bada podstawowych materialno-

energetycznych procesów zachodz

ą

cych w realnej sferze

organizacji

To pole badawcze dla nauk przyrodniczych, społecznych,

technicznych i ekonomicznych

Przedmiot zainteresowa

ń

nauki o organizacji – zło

ż

ona

natura organizacji oraz procesy składaj

ą

ce si

ę

na

powstawanie organizacji, ich funkcjonowanie i rozwój

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

26

Wiele dyscyplin naukowych np.:

Psychologia organizacji

Socjologia organizacji

Ekonomika i organizacja przedsi

ę

biorstw

Ekologia organizacji

....

Kto jeszcze zajmuje się organizacją ?

Nauka o organizacji – zajmuje się złożoną natura

organizacji, ze szczególnym uwzględnieniem

prawidłowości i źródeł sprawności

funkcjonowania organizacji oraz sprawnej

realizacji przedsięwzięć

Andrzej Marja

ń

ski

14

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

27

Dominują adaptowane metody badań

Empiryczna strategia badawcza – z metodologii nauk
społecznych – do analizy, opisu i diagnozy

Sposoby i techniki: obserwacja zwykła i kontrolowana,
ci

ą

gła i nieci

ą

gła, wywiad bezpo

ś

redni i standaryzowany,

analiza dokumentów organizacyjnych, kwestionariusze

Obserwacja migawkowa i metody opracowania wyników –
ze statystyki matematycznej

Matematyka, informatyka, cybernetyka i nauki techniczne –
kwantytatywne metody analityczne, diagnostyczne,
prognostyczne, programowanie, modelowanie, symulacje,
sterowanie procesami, metody taksonomiczne, analiza
czynnikowa

Metody badawcze

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

28

Metoda analizy systemowej organizacji – z in

ż

ynierii

systemów

Metody heurystyczne ( algorytm wynalazku, analogie, burza
mózgów) – z psychologii

Studium przypadku – z nauk prawnych

Metody ogólne – dedukcja – wnioskowanie

Indukcja – wnioskowanie uogólniaj

ą

ce ( formułowanie praw

ogólnych na podstawie empirycznie stwierdzonych faktów)

Metody organizacji – werbalne metody opisowe, koncepcje
bada

ń

, sposoby formułowania problemów i hipotez oraz

wyja

ś

niania zjawisk, procesów i zdarze

ń

.

Metody badawcze

Andrzej Marja

ń

ski

15

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

29

Nauka o organizacji jako dyscyplina naukowa

Dyscyplina naukowa zajmuj

ą

ca si

ę

zorganizowanym

zbiorowym działaniem ludzi.

Główny przedmiot bada

ń

– organizacje funkcjonuj

ą

ce w

ró

ż

nych sferach

ż

ycia społeczno-gospodarczego.

Cel nauki – diagnozowanie, wyja

ś

nianie i prognozowanie

istniej

ą

cych prawidłowo

ś

ci oraz tendencji zmian w tworzeniu i

rozwoju organizacji, rozpatrywanych z punktu widzenia
sprawno

ś

ci ich funkcjonowania jako cało

ś

ci, a tak

ż

e

poszczególnych podsystemów.

Charakter multidyscyplinarny – zasilana jest przez inne

nauki: ekonomi

ę

, socjologi

ę

, nauki techniczne, psychologi

ę

,

fizjologi

ę

i antropologi

ę

Posługuje si

ę

metodami adaptowanymi z innych dyscyplin

naukowych, a tak

ż

e własnymi oryginalnymi metodami

badawczymi

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

30

Czym zajmuje si

ę

teoria organizacji?

Na czym polega interdyscyplinarno

ść

nauk o organizacji?

Jaka jest geneza nauk o organizacji?

Pytania kontrolne

Andrzej Marja

ń

ski

16

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

31

B. Ko

ż

uch,

Nauka o organizacji

, CeDeWu, Warszawa 2007,

r. 1

M.J. Hatch,

Teoria organizacji

, PWN, Warszawa 2002

Literatura

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania 31

32

P y t a n i a ?

P y t a n i a ?

P y t a n i a ?

P y t a n i a ?

ś

ycie byłoby nieskończenie szczęśliwsze, gdybyśmy mogli je

rozpocząć w wieku lat osiemdziesięciu i stopniowo zbliżać się
do osiemnastu.

Mark Twain