mgr Tomasz Artur Jaskólski

Wybrane dziedziny gospodarki miasta i powiatu bełchatowskiego w latach 1945 - 1960.

Czas wojny i okupacji naszego kraju spowodował liczne straty we wszystkich dziedzi-

nach życia.

Zniszczenia te nie ominęły gospodarki polskiej. Po odzyskaniu niepodległości straty w

przemyśle szacowano na 22 411 mln zł przedwojennych i obejmował straty bezpośrednie (znisz-

czenia kapitału rzeczowego) i produkcję zabraną w okresie okupacji.

spisy przemysłowe z 1945 r. donoszą, iż 65 % zakładów uległo zniszczeniu w mniejszym

lub większym stopniu, średni procent zniszczeń budynków to 35,1 %, straty gospodarki elek-

trycznej 52,1 %, a urządzeń technicznych 45,4 %,mimo to w lipcu tegoż roku czynnych było

około 70 % zakładów przemysłowych.

Straty w przemyśle szacowano na 33 %, transportu i łączności 56 %, handlu 65 %, leśnic-

twa 28 %, rolnictwa i ogrodnictwa 35 %.

A). Przemysł oraz handel Bełchatowa w latach 1945 - 1956.

19 stycznia 1945 r., został wyzwolony Bełchatów, po okresie pięcioletniej, wyniszczają-

cej okupacji niemieckiej. Liczył wtedy trzy i pół tysiąca mieszkańców. W tym czasie trwała

jeszcze przez około cztery miesiące II wojna światowa.

Władze miasta wraz ze społeczeństwem zabrały się do odbudowy Bełchatowa ze znisz-

czeń wojennych. Straty miasta razem z gm. Bełchatówek wynosiły 1 020 000 zł (wg cen przed-

wojennych).

Zaczęto od uruchomienia najniezbędniejszych urządzeń, np. piekarni, rzeźni, młynów,

które miały dostarczać żywność, której było za mało w mieście.

W tych dniach jedynie z energią Bełchatowianie nie mieli trudności. Również wzięto się

za odbudowę najpotrzebniejszych do życia placówek handlowych i wytwórczych, instytucji pu-

blicznych oraz zakładów przemysłu włókienniczego, bez którego nie do pomyślenia była dalsza

egzystencja Bełchatowa.

W lutym 1945 r. powstał Komitet Odbudowy „Bełchatowskiej Manufaktury” (dawna fa-

bryka Żuchowskiego). Do w/w komitetu weszli: Bolesław Skibiński, Leon Stefanek, Józef Wie-

czorkiewicz i Władysław Kołat; kierownikiem technicznym był Stefan Pawelczyk, a dyrektorem

Władysław Gaszewski. Komitet organizował od podstaw produkcję w poszczególnych upań-

stwowionych fabryczkach. Okazało się to niezwykle trudne w wyniku braku wykwalifikowanej

siły roboczej, oraz trudności zaopatrzenia ich w materiały i surowce.

2

W kwietniu 1945 r. uruchomiono 152 krosna w tkalni w Oddziale I mieszczącym się przy

ul. Fabrycznej (dawniej ul. Daszyńskiego) w byłej fabryce Żuchowskiego, a w styczniu 1946 r.

uruchomiono następne 44 krosna.

31 lipca 1945 r. miasto posiadało następujące budynki i przedsiębiorstwa:

1. Gmach Zarządu Miejskiego.

2. Łaźnia miejska.

3. Odkażalnia.

4. Rzeźnia miejska wraz z wieżą ciśnień, która została uszkodzona przez pociski artyleryj-

skie. Koszt jej naprawy wyniósł około 3 000 zł.

5. Targowica miejska, na placu, której nie odbywały się spędy bydła, gdyż miały one miej-

sce na terenie rzeźni.

6. Oddział miejskiej Straży Ochotniczej składał się z 40 członków. Wyposażenie straży by-

ło marne, ponieważ samochód pogotowia i pompa motorowa zostały zabrane przez oku-

panta.

31 lipca 1945 r. gm. Łękawa posiadała następujące budynki i przedsiębiorstwa:

1. Budynek administracyjny gm. Łękawa w Grocholicach, ograbiony przez Niemców z 2

maszyn do liczenia, 3 maszyn do pisania i powielacza.

2. Oficyna murowana, w której mieścił się areszt gminny z dwiema celami dla aresztantów i

dwoma pokojami dla dozorcy aresztu.

3. Stodoła.

4. Stajnia murowana.

5. Budynek remizy Ochotniczej Straży Pożarnej w Grocholicach z salą teatralną, wozownią,

świetlicą i pomieszczeniem trzy izbowym dla gospodarczej struktury straży, mieli także:

basen przeciwpożarowy, motor – pompę, sikawkę ręczną, 3 drabiny, 4 beczki, 2 hydro-

netki, 2 beczkowozy.

W Gminie Bełchatówek - zaginęła maszyna do pisania, zniszczonych zostało 25 krzeseł,

2 fotele i zegar. W Zarządzie Miejskim – brakowało: 2 autobusów, jednego na czterdzieści osób,

do uruchomienia trasy Bełchatów – Piotrków oraz drugiego na uruchomienie linii Bełchatów –

Łódź (autobus zabrali Niemcy). Rzeźnia Miejska - potrzebowała jednego samochodu ciężarowe-

go 4 t na dostarczanie aprowizacji dla ludności miasta Bełchatowa (zlikwidowany przez Niem-

ców), miasto zostało bez środków transportowych. W młynie motorowym brakowało 6 par wal-

cy, kaszarnika, 2 motorów elektrycznych po 35 KPH i 500 m pasów. Spółdzielnia Pracy Tkacz –

Fabryka Frajtaga potrzebowała 145 krosien mechanicznych, 12 szpul maszynowych, 8 nawijarek

(trajbmaszyn), 3 snowadła mechaniczne, 3 200 metrów bieżących pasów skórzanych o szeroko-

ści 5 cm, kocioł miedziany 500 litrowy oraz 5 kadzi – kotłów po 250 litrów na bielnik i do far-

3

bowania. W elektrowni T.E.O.C.P. brakowało 75 sztuk armatur i 300 kg przewodów miedzia-

nych na oświetlenie ulic.

Bełchatów po wyzwoleniu miał zaledwie kilka samochodów ciężarowych oraz motocy-

kli, mocno wyeksploatowanych w trakcie wojny. Większość z nich znajdowało się w rękach

prywatnych. Mimo tego już pod koniec 1945 r. utworzono pierwszą linię komunikacji samocho-

dowej ma trasie Bełchatów – Piotrków Trybunalski. W 1946 r. powołano pierwszą spółdzielnie

pracy, która posiadała 12 samochodów ciężarowych i utrzymywała połączenia autobusowe z

Łodzią i Piotrkowem Trybunalskim. Spółdzielnia ta została zlikwidowana z chwilą uruchomie-

nia przez Państwową Komunikację Samochodową pierwszych linii autobusowych na przełomie

lat 1949 - 1950.

Poczta bełchatowska, została pozostawiona przez Niemców w stanie kompletnej dewa-

stacji. Na początku wymiana przesyłek odbywała się trzy razy w tygodniu przy użyciu furmanek,

dopiero z dniem 22 listopada tegoż roku uruchomiono ambulans pocztowy w ramach komunika-

cji autobusowej, a od 1 stycznia 1946 r. zaczęła się codzienna wymiana poczty z Piotrkowem

Trybunalskim. 19 marca 1945 r. powstała w Bełchatowie centrala telefoniczna.

Na Kongresie Spółdzielczym, który miał miejsce w dn. 25 i 26 listopada 1944 r. powoła-

no do życia Związek Rewizyjny Spółdzielni RP i Związek Gospodarczy Spółdzielni RP „Spo-

łem”. Związek Samopomocy Chłopskiej powołany został w grudniu 1944 roku.

Funkcje hurtownika dla wszystkich typów spółdzielni handlowych prowadziła ZGS

„Społem”. Oprócz handlu hurtowego zbierała również wojenne świadczenia rzeczowe i prowa-

dziła skup nadwyżek produktów rolnych oraz zaopatrywała rolników w artykuły konsumpcyjne i

do produkcji rolnej, a ponadto zajmowała się rozdziałem towarów kartkowych dla ludności miej-

skiej. Akcje zlecone przez rząd stanowiły zbyt duże obciążenie dla spółdzielni, absorbując ich

środki i odciągając od działalności na wolnym rynku.

W maju 1945 roku Rada Ministrów powołała Państwową Centralę Handlową (dalej

PCH), jako przedsiębiorstwo handlu hurtowego. Do końca 1946 r. PCH uruchomiła w kraju 259

placówek hurtowych i 300 punktów skupu zboża.

Na pierwszym Walnym Zebraniu Założycielskim 20 lutego 1945 r., została powołana

Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Zgoda”. Ponadto wybrano pierwszą dziewięcioosobową

Radę Nadzorczą, której prezesem został Antoni Kostelecki, a sekretarzem Tomasz Trawiński.

Następnie wybrano trzyosobowy Zarząd Spółdzielni w składzie: Piotr Zaborowski – prezes, Ka-

zimierz Machuderski – sekretarz, Bronisław Dzwonnik – skarbnik.

Dnia 21 lutego 1945 r. odbyło się pierwsze zebranie Rady Nadzorczej i Zarządu Spół-

dzielni oraz Prezydium Rady Narodowej Miasta Bełchatowa. Na posiedzeniu przydzielone zo-

stały Spółdzielni odpowiednie obiekty biurowe, sklepowe, magazynowe oraz pomieszczenia

4

wytwórcze. Razem uruchomiono 5 sklepów spożywczych, 2 piekarnie, księgarnię, sklepy go-

spodarstwa domowego, 2 sklepy masarskie oraz 4 zakłady wytwórcze.

W dniu 15 marca 1945 r. otworzono pierwszy sklep spółdzielczy przy ul. Kościuszki, a

do końca roku powstało jeszcze 5 sklepów spożywczych, 2 sklepy branżowe, 2 piekarnie, wy-

twórnia wód gazowanych i rozlewnia piwa.

Na terenie m. Bełchatowa znajdowało się 9 piekarń, w tym 5 czynnych oraz jedna nie-

czynna, ale posiadająca uprawnienia.

11 kwietnia 1945 roku została uruchomiona Tkalnia Mechaniczna Żuchowski, Adler i

Bracia Epsztain pod Tymczasowym Zarządem Państwowym, której tymczasowym kierownikiem

został Gaszewski. W/w. tkalnia do 22 kwietnia 1945 roku wyprodukowała: 2 113 m² tkanin ba-

wełnianych i wełnianych.

Majątek tkalni to: 9 silników elektrycznych, 152 krosna, maszyna do krochmalenia, 3 snowadła,

7 nawijarek i wóz konny. Laboratoriów ani zakładów badawczych nie posiadała. Zakład do 17

kwietnia 1945 roku nie otrzymał żadnych surowców produkcyjnych, jak to miało miejsce przed i

w czasie II w.św. z Firm: Poznański i Elilingen z Łodzi. Zapas surowców na dzień 1 kwietnia

1945 r. wynosiły 9 140 kg. Do pełnego wykorzystania możliwości produkcyjnych do końca bie-

żącego półrocza potrzebne było ok. 40 000 kg.

W 1945 r. istniało w Bełchatowie 23 zakłady i instytucje. W 22 z nich zatrudnionych

było 244 osoby.

28 lutego 1946 r. do Dyrekcji Przemysłu Miejscowego w Łodzi, zostało przekazane go-

spodarstwo rolne po Niemcu Arturze Hoppe, o pow. 0,75 ha z zabudowaniami: dom mieszkalny,

murowany, 4 – izbowy, fabryczkę tkacką murowaną, stodołę i komórkę we wsi Bełchatówek

gm. Bełchatówek pow. Piotrkowski. Gospodarstwo te zostało przekazane, ponieważ miało cha-

rakter przemysłowy.

Tego samego roku w dniu 21 sierpnia, została przejęta przez Dyrekcję Przemysłu Miej-

scowego w Łodzi – Cegielnia „Domiechowice”. Przed wojną należała ona do właściciela mająt-

ku ziemskiego Pieniążka. W czasie wojny była pod zarządem niemieckim. Po odzyskaniu nie-

podległości majątek został rozparcelowany, a cegielnia przejęta przez w/w. Dyrekcję. W skład

cegielni wchodziło:

a). Grunty i place: ok. 10 ha,

b). Budynki: Piec Hoffmanowski 16 – komorowy, mogący pomieścić 260 000 szt. cegieł formatu

niemieckiego, postawiony w latach 1909 – 1910, 9 mocno zniszczonych szop, maszynownia

murowana bez dachu. Dom murowany 4 – izbowy, dom drewniany 6 – izbowy,

c). Ruchomości i urządzenia: 2 lokomobile, 2 prasy, kołotek, urządzenie transportowe i wózki

bez jednej kolebki,

5

d). Surowce i fabrykaty: ok. 3 000 szt. dziurawki i 1 500 szt. cegły pełnej.

Cegielnia „Domiechowice” nie miała ubezpieczonych ruchomości ani nieruchomości, nie

posiadała księgowości. Dyrekcja Przemysłu Miejscowego nie uwzględniała w swoich planach

produkcyjnych, finansowych i inwestycyjnych cegielni, gdyż była ona nieczynna.

Dziwne było to, że wszędzie mówiono o odbudowie kraju, a tu cegielnia nie działała,

więc, w jaki sposób miał się odbudowywać Bełchatów i jego okolice?!

W roku 1947 w Bełchatowie 24 zakłady zostały przekazane do upaństwowienia.

29 maja 1947 r. z ogólnej liczby 16 fabryk tkackich, tylko jedna znajdowała się pod Za-

rządem Zjednoczenia Włókienniczego, która pracowała normalnie, natomiast cztery w Bełcha-

towie i w Bełchatówku pod Zarządem Dyrekcji Przemysłu Miejscowego, choć były zdolne do

normalnej pracy, pędziły żywot wegetacyjny. Pięć innych fabryk nadawało się jeszcze do uru-

chomienia, ponieważ znajdowały się w nich maszyny i urządzenia, pozostałe nie nadawały się

do niczego.

Mijał trzeci rok od zakończenia II w. św., a przemysł Bełchatowski w dalszym ciągu nie

mógł podźwignąć się ze zniszczeń, większość fabryk znajdowała się w ruinie. Ich zły stan pogar-

szało rozkradanie niepilnowanego majątku. Wpływało to ujemnie na polityczne i gospodarcze

znaczenie powiatu piotrkowskiego i Państwa jako całości. W wyniku, tego w oparciu o zakład

Frajtaga – jako największej przedwojennej fabryki i po włączeniu pozostałych fabryk tkackich

utworzono w 1947 roku Państwowe Zakłady Przemysłu Bawełnianego (dalej P.Z.P.B.).

Zasadniczym elementem polityki państwa w stosunku do handlu prywatnego w latach

1947 – 1949, była akcja koncesjonowania przedsiębiorstw. Działalność firm i wykonanie zawo-

du uzależnione zostało od zgody władz przemysłowych. Uzyskanie koncesji związano z wnie-

sieniem wysokiej opłaty. Przepisy prawne zostały tak sformułowane, że w zasadzie zawsze moż-

na było znaleźć argument przeciwko wydaniu pozwolenia lub spowodować zamknięcie przed-

siębiorstwa.

Szybka likwidacja prywatnej sieci handlowej a równocześnie niedostateczny rozwój pla-

cówek uspołecznionych, często niepozwalający na zastąpienia nawet najbardziej potrzebnych

punktów sprzedaży prowadziły do zakłóceń w pracy aparatu handlowego, co bezpośrednio odbi-

jało się na zaopatrzeniu ludności.

W 1948 roku na terenie Bełchatowa znajdowała się jedna hurtownia nieograniczona, 130

przedsiębiorstw detalicznych, a potrzebnych było 142, do pełnego dobrobytu miasta. Inaczej

przedstawiała się sytuacja na terenie gm. Bełchatówek, w której było 5 przedsiębiorstw

detalicznych i tyle wystarczało na całą gminę. Przez krótki okres 1948 roku na terenie miasta

Bełchatowa istniała Spółdzielnia Rolno – Handlowa, która miała swą siedzibę przy ulicy Piotr-

6

kowskiej Nr 23, zajmowała się handlem zbożem i produktami przemysłowymi. Nie udało mi się

ustalić przyczyn likwidacji w/w. spółdzielni.

W Bełchatowie przedsiębiorstw handlujących, które nie miały uprawnień było aż 15, a w

gm. Bełchatówek 9, ich nazw nie udało mi się ustalić. Wśród nich znajdowały się 4 sklepy spo-

żywcze, sklep galanteryjny, 2 przedsiębiorstwa handlu tekstylnego, 1 prowadzące handel trzodą

oraz rzeźnia.

W 1948 r. Zarząd Miejski uruchomił Betoniarnię, w której wyrabiano płyty chodnikowe,

krawężniki, przepusty i słupy do ogrodzenia. Przedsiębiorstwo to pracowało jedynie na potrzeby

miasta, gdyż nie było odpowiednich pomieszczeń i narzędzi pracy, Aby produkcja mogła odby-

wać się na większą skalę, wyrób płyt odbywał się w porze letniej, zimą prowadzono roboty do-

piero po zainstalowaniu ogrzewaczy w szopie.

W 1948 r. Urząd Zatrudnienia prowadziła Wiesława Żubrówna. Zarejestrowanych po-

szukujących pracy w tym roku było 402 osoby, z których zostało zatrudnionych w miejscowym

przemyśle 150 osób.

W br. przeprowadzono remont: ul. Fabrycznej na długości 300 m, położono podwójny

chodnik, oraz na ul. Krótkiej na długości 200 metrów zrobiono część nasypu ul. [bez nazwy],

prowadzącej od placu G. Narutowicza do rzeki Rakówki. Poprawiono dwa mosty przez założe-

nie przepustów o średnicy 30 centymetrów. Przekopano zniszczone chodniki przy ul. 11 – listo-

pada i ul. T. Kościuszki. Obsadzono drzewami ul. T. Kościuszki, ul. 11 – Listopada, plac G. Na-

rutowicza, ul. 19 – stycznia, ul. Fabryczną i plac J. Piłsudskiego.

Wydano 313 pozwoleń na prowadzenie handlu. Na dzień 23 wrzesień 1948 r. na terenie

Bełchatowa znajdowała się czynna fabryka P.Z.P.B. i rozpoczęto przygotowania do uruchomie-

nia dwóch następnych. Prócz tego rozpowszechnione było prywatne tkactwo mechaniczne i

ręczne. Na terenie miasta był młyn parowy, cegielnia, tartak, przędzalnia wełny, PCH, następnie

sklepy z towarami tekstylnymi, spożywczymi i inne.

Na terenie miasta Bełchatowa i gminy Bełchatówek istniały oprócz wcześniej wymienio-

nej spółdzielni dwie następne: Spółdzielnia „Zgoda” i Spółdzielnia Samopomoc Chłopska.

Oprócz w/w zakładów istniała także Ochotnicza Straż Pożarna, która posiadała własną remizę,

samochód i dwie motorówki (w tym jedną niesprawną).

W roku 1949 Spółdzielnia Spożywców „Zgoda” rozszerza działalność gospodarczo –

handlową, przejmuje całkowicie rolę zaopatrzenia ludności w towary handlowe reglamentowane

oraz z przydziałów UNRRA.

W roku 1949 na terenie gm. Łękawa działało 21 przedsiębiorstw handlowych, z których

nie wszystkie posiadały patent na prowadzenie działalności.

7

Rok później z wyjątkiem jednego sklepu spożywczego (nie udało mi się ustalić, którego)

cały handel został uspołeczniony. Dostawą wszystkich towarów: konsumpcyjnych, galanterii,

szkła i innych zajmowała się Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Zgoda” w Bełchatowie.

P.S.S. „Zgoda” posiadała następujące sklepy: 11 spożywczych, 4 mięsne, 1 gospodar-

stwa domowego, tekstylny, skórzany, wódczany, posiadała 3 piekarnie oraz warsztat masarski,

rozlewnię piwa i wód gazowanych, Gospodę Ludową, oraz księgarnię.

Sklepy te były zaopatrywane dość sprawnie jak na tamte czasy, za wyjątkiem sklepów

spożywczych, w których odczuwało się brak proszków do prania i sody, w sklepach tek-

stylnych było dość materiałów pierwszej potrzeby. Nie było natomiast jesionowych ubrań mę-

skich oraz paltowych materiałów damskich, brakowało również materiałów białych płócienko-

wych.

Sklepy masarskie zaopatrywane były na czas i, w dostatecznej ilości w mięso i przetwory

mięsne.

Skup wełny prowadzony przez G.S., przedstawiał się bardzo źle, dlatego że na wolnym

rynku były wyższe ceny. Odczuwał się także brak węgla wolno rynkowego z powodu wyższej

ceny.

W 1950 r. została założona w Bełchatowie Kasa Spółdzielcza, będąca również wyrazem

pewnego okrzepnięcia gospodarki terenowej.

Państwowe Zakłady Przemysłu Bawełnianego, które zarządzeniem Nr 484 MPL, z dnia 1

stycznia 1951 r. otrzymały nazwę Bełchatowskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego (dalej

BZPB) w Bełchatowie.

Zakład ten nawiązywał do długoletnich tradycji włókienniczych, po wybudowaniu no-

wych pomieszczeń i wyposażeniu ich w nowoczesny park maszynowy – dawał zatrudnienie i

stwarzał niezbędne warunki dla egzystencji znacznej części mieszkańców Bełchatowa i jego

okolic.

Do 1951 roku nie został jeszcze zlikwidowany nielegalny handel w Bełchatowie i jego

okolicach. Utworzono w gm. Bełchatówek: 2 sklepy mieszane, 1 tekstylny, obuwniczy, żelazny,

oraz w gm. Grocholice: 5 sklepów mieszanych, 1 tekstylny, obuwniczy i żelazny. Razem było

utworzonych 13 sklepów.

Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska w Grocholicach miała swój magazyn zbo-

żowy, oprócz niego były magazyny nawozowe.

Magazyn zbożowy Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Bełchatowie składał

się z trzech kondygnacji. Kondygnacja górna przeznaczona na pomieszczenie dla ziół i rzepaku.

Na składzie w dniu 18 sierpnia 1951 r. było ok. 30 q rzepaku, stan magazynu był dobry. Część

środkowa przeznaczona była wyłącznie dla zboża, na składzie było 600 q żyta, 557 q owsa i 16 q

8

jęczmienia. Stan magazynu szacowano jako dobry. Część dolna została przeznaczona dla ospy

jęczmiennej, mąki i grochu. Jego stan był zły, gdyż w jednym pomieszczeniu znajdowały się

materiały pędne i zboża. Stan taki nie odpowiadał warunkom sanitarnym, bo przy rozlewaniu

materiałów pędnych takich jak benzyna, nafta i innych smarów, gazy, które ulatniają się przy

tym zatruwały zboże, mąkę, i inne art. znajdujące się w pomieszczeniu, co mogło się dla ludzi i

inwentarza źle skończyć.

Z połączenia 3 spółdzielni powstała w 1952 roku Spółdzielnia „Czyn Majowy” w Bełcha-

towie, oparta częściowo na zakładach włókienniczych z okresu międzywojennego. Rok później

została zorganizowana przędzalnia odpadkowa o 580 wrzecionach. Przeszła także na bardziej

urozmaiconą produkcję asortymentu.

Najwcześniej w roku 1947 została zorganizowana spółdzielnia włókiennicza w Sromutce,

następnie w Grocholicach, posiadająca tylko 20 krosien. W 1956 roku spółdzielcy wybudowali

własny obiekt produkcyjny, w którym znalazły się pomieszczenia przędzalni i biura.

Rok 1952 był ciężki dla właścicieli prywatnych sklepów, gdyż zlikwidowano 14 z nich w

Bełchatowie i jego okolicach. Uzasadniano to wzmożeniem i ożywieniem handlu w sklepach

spółdzielczych. Zarzucano im, że po kryjomu sprzedawali alkohol.

W br. w Grocholicach były problemy z pieczywem dostarczanym przez P.S.S. „Zgoda” z

Bełchatowa. W wyniku, tego postanowiono wyremontować lokal byłej piekarni, aby zaspokoić

potrzeby mieszkańców nie tylko, Grocholic, ale całej gm. Łękawa.

W 1953 r. w sklepach Nr 1, Nr 2, Nr 3, Nr 6, oraz w piekarni i sklepie wędliniarskim bra-

kowało cenników na ścianach, które były wydane w formie książkowej. Sklepikarze posługiwali

się cennikami oraz rachunkami towaru. Zaopatrzenie było słabe, ponieważ brakowało następują-

cych towarów.

W tym samym roku podjęto decyzje o utworzeniu masarni w Grocholicach, ponieważ za-

opatrzenie dostarczane przez P.S.S. „Zgoda”, wystarczało zaledwie na dwa dni.

Rok później w Binkowie, w którym powstała nowa siedziba rady, nie było żadnego skle-

pu, a warunki do otwarcia były dobre, znajdował się tam budynek, który odpowiadał temu celo-

wi należało go tylko wyremontować. Oprócz Binkowa zapotrzebowanie na sklep było w Dobie-

cinie, który były dużą gromadą, oddaloną od Bełchatowa o ok. 6 km, a nie posiadał własnego

sklepu. W gm. Grocholice w nowo powołanej gromadzie Janów również brakowało sklepu oraz

innego punktu sprzedaży. Przy otwieraniu sklepów brano pod uwagę nowe siedziby rad narodo-

wych.

Jeżeli chodzi o zaopatrzenie sklepów nie wiele zmieniło się w tej dziedzinie. W wielu z

nich brakowało podstawowych produktów. Brak było węgla sortowanego, znajdował się tylko,

niesortowany, który miał dużo miału i kamienia, na który ludność narzekała.

9

Od 1955 r. gospodarka polska była planowana w cyklach 5 – letnich. Ustawę o planie 5 –

letnim Sejm uchwalił dopiero w lipcu 1957 r., a więc 1,5 roku od realizacji planu. Plan ten za-

kładał wzrost dochodu narodowego w latach 1956 – 1960 o 46 %, przy czym produkcja przemy-

słowa miała wzrosnąć o 40 %, a płace realne o 30 %. Zakładano, że przemysł ciężki nie zdomi-

nuje lekkiego.

B). Przemiany gospodarcze powiatu i miasta Bełchatowa.

Mocą rozporządzenia Rady Ministrów z 12 listopada 1955 r. utworzono powiat bełcha-

towski, który zaistniał z dniem 1 styczniem 1956 r.

W skład nowo powołanego powiatu bełchatowskiego, z siedzibą rady narodowej w Beł-

chatowie, wchodziły: miasto Bełchatów oraz gromady: Bełchatów, Binków, Bujny Szlacheckie,

Chabielice, Domiechowice, Gręboszew, Grocholice, Janów, Kącik, Kamień, Kaszewice, Klesz-

czów, Kluki, Lubiec, Łękawa, Łękińsko, Parzno, Ruszczyn, Sromutka i Wadlew.

Powiat bełchatowski wyłączony został z powiatu piotrkowskiego, zajmując jego zachod-

nią część o obszarze 678,98 km². Teren ten miał charakter równiny, wznoszący się nieco ku po-

łudniowi, z glebą piaszczystą żytnio – ziemniaczaną w przeważającej części o nieuregulowanych

stosunkach wodnych.

Powiat ten można było uznać za rolniczy. Na jego terenie przeważały gospodarstwa

drobne od 2 do 3 ha. 94,9 % użytków rolnych znajdowało się w uprawie gospodarstw indywidu-

alnych, 1,69 % zajmowały Spółdzielnie Produkcyjne, a pozostałe 3,41 % Państwowe Gospodar-

stwa Rolne lub Rybne.

Na terenie powiatu nie było innego miasta oprócz Bełchatowa. Skupisko ludności to

drobne wioski posiadające przeciętnie od 70 do 350 mieszkańców, rozrzucone po całym terenie.

Odległość między nimi wynosiła przeciętnie ok. 3 km. Większość z nich nie posiadała połącze-

nia drogami bitymi ani szlaków komunikacyjnych.

Przeważająca część ludności to rolnicy, którzy stanowili ok. 83,4 % ogółu zatrudnionych,

6,4 % skupiał przemysł, 1,2 % obrót towarowy, usługi i inne stanowiska 8 %. Pozostałe to ko-

munikacja, łączność i budownictwo – 0,6 %.

Powiat bełchatowski był mało uprzemysłowiony. Świadczył o tym fakt, że na ogólną

liczbę mieszkańców 43 718 w przemyśle zatrudnienie znalazło tylko 1 931 osób, co stanowiło

4,3 %, w tym przemysł kluczowy skupiał 1 394 osób – 3 %, oraz terenowy 537 osób – 1,3 %

ogółu ludności.

W ogólnej wartości produkcji towarowej przemysłu uspołecznionego, planowanego te-

renowo, największy udział stanowiła produkcja jednostek spółdzielczości pracy.

W latach 1957 – 1960, udział ten w wyrażeniu procentowym wynosił: 1957 r. – 42 %, 1958 r. –

55,5 %, 1959 r. – 52,9 %, 1960 r. – 50,2 %. O ile w roku 1957 wartość produkcji towarowej

10

spółdzielczości pracy wynosiła 23 337 900 zł, to w 1960 r. już 31 512 000 zł, co stanowiło

wzrost o 35 %. Obrazował on w pełni dynamikę rozwoju w tym zakresie, bowiem rozmiary tej

produkcji w latach 1958 i 1959 znacznie przewyższały wielkość z roku 1960. Począwszy od ro-

ku 1959 produkcja wykazywała tendencję zniżkową. Te wahania wielkości produkcji uwarun-

kowane były zmianami w zakresie zapotrzebowania ludności w asortymenty produkowane przez

jednostki spółdzielczości pracy oraz okresowymi brakami surowca.

Najwyższą dynamikę w zakresie wzrostu produkcji w okresie lat 1957 - 1960 wykazywa-

ły spółdzielnie: „Samodział Polski” w Grocholicach – 149,4 % oraz „Czyn Majowy” w Bełcha-

towie – 139,1 %. Z pozostałych jednostek, spółdzielnia w Sromutce – 107,4 %, a Wielobranżo-

wa Spółdzielnia Pracy Usług Rzemieślniczych w Bełchatowie obniżyła rozmiary produkcji o

28,3 %, która w roku 1959 zmieniła całkowicie swój profil produkcyjny, przestawiając się na

usługi o charakterze przemysłowym i nieprzemysłowym.

Wzrost produkcji towarowej spółdzielczości pracy o 35 % w danym okresie, nastąpił w

wyniku dokonania znacznych nakładów inwestycyjnych, które przyniosły odpowiednie efekty

produkcyjne.

W spółdzielni „Czyn Majowy” ogólna wartość nakładów inwestycyjnych dokonanych w

latach 1956 – 1960 wyniosła 815 400 zł, z tego w poszczególnych latach: 1956 – 32 500 zł, 1957

– 108 200 zł, 1958 – 426 600 zł, 1959 – 2 900 zł i w 1960 – 246 200 zł. Większość z nich prze-

znaczono na zakup maszyn przędzalniczych oraz na opracowanie dokumentacji na budowę hali

produkcyjnej. Z pozostałych pieniędzy zakupiono części do maszyn i samochód osobowy.

Najwięcej inwestycji przeprowadzono w spółdzielni „Samodział Polski” w Grocholicach, gdzie

w latach 1956 – 1957 wybudowano halę produkcyjną dla przędzalni, pomieszczenia administra-

cyjne, zakupiono komplet maszyn przędzalniczych. W wyniku, czego zatrudniono ok. 140 no-

wych pracowników. Nastąpił także wzrost produkcji o ponad 5 000 000 zł. Łączny koszt tej in-

westycji wyniósł 2 070 500 zł. W roku 1958 nakłady te wynosiły 203 100 zł, z czego zakupiono

samochód za 150 000 zł a pozostałą kwotę przeznaczono na kupno przewijarki krzyżowej. W

wyniku, tego znacznie usprawniono transport i zmechanizowano prace ręczne.

W dwa lata później łączna suma nakładów przeznaczonych na zakup maszyn oraz opracowanie

dokumentacji na nową inwestycję zamierzoną w roku następnym, a także na zakup materiałów

budowlanych wyniosła 326 900 zł.

W spółdzielni im. 19 - Stycznia w Sromutce, ogólna suma inwestycji to 624 400 zł. W pierw-

szych latach nakłady te dotyczyły zakupu maszyn, które przyczyniły się do zwiększenia wydaj-

ności pracy. W roku 1958 dotyczyły one zakupu placu i budynku na pomieszczenie biurowe i

magazyn spółdzielni. W latach 1959 i 1960 to kwota 550 000 zł, która została przeznaczona na

budowę budynku produkcyjnego i magazynu.

11

Wzrost produkcji w danej dziedzinie pracy o 35 % w okresie 1957 – 1960, dokonany

został również w wyniku zwiększenia zatrudnienia o 19,5 %, przy czym liczba chałupników

wzrosło o 25,7 %. We wspomnianych latach zwiększył się również fundusz płac o 45,5 %, uwa-

runkowane to zostało 46,1 % wzrostem funduszu płac chałupników.

W liczbach absolutnych, zatrudnienie ogółem wzrosło w tym okresie z 573 osób do 685, a fun-

dusz płac z 6 881 700 zł do 10 015 600 zł.

Na terenie powiatu bełchatowskiego, działalność w zakresie produkcji materiałów bu-

dowlanych prowadziły 2 cegielnie państwowe: Lipy i Domiechowice. Uzupełnieniem tej pro-

dukcji państwowej, była szeroka sieć chłopskich zespołów wypału cegły. Począwszy od roku

1959 działalność produkcyjną oraz usługową prowadziła także cegielnia GS Bełchatów.

Wzrost ilości produkowanej cegły nastąpił dzięki dokonanym nakładom inwestycyjnym. W

okresie lat 1956 – 1960 łączna suma ich wyniosła 2 954 800 zł, z tego w kolejnych latach: 1956

– 294 300 zł, 1957 – 1 084 900 zł, 1958 – 968 600 zł, 1959 – 554 800 zł, 1960 – 52 200 zł.

W roku 1956 w cegielni Domiechowice dokonano mechanizacji produkcji oraz wykopano stud-

nie, a w cegielni Lipy zrobiono wyrobownię oraz usprawniono transport wewnętrzny.

W następnym roku w ramach nakładów inwestycyjnych przeprowadzono w obu cegielniach

elektryfikację, dokonano przy tym zamiany siły parowej na elektryczną. W cegielni Lipy wybu-

dowano również studnię głębinową. Dokonanie tego umożliwiło zwiększenie produkcji o 11,6 %

w stosunku do roku ubiegłego.

Dwa lata później wybudowano 3 suszarnie oraz pokryto piec wypałowy w cegielni Lipy.

W roku 1959 większość inwestycji dokonana została w cegielni Domiechowice, gdzie wybudo-

wano suszarnie oraz zmechanizowano kopalnię. W roku 1960 wszystkie nakłady przeznaczone

zostały na mechanizację produkcji.

W wyniku dokonania tych inwestycji, rozmiary produkcji cegły palonej znacznie się zwiększyły,

uzyskano ponadto obniżkę kosztów produkcji w wysokości 384 500 zł rocznie.

Oprócz tych dwóch rodzajów przemysłu ogromne znaczenie odgrywał przemysł kluczo-

wy.

W okresie lat 1957 – 1960 reprezentowały go Bełchatowskie Zakłady Przemysłu Baweł-

nianego, które zwiększyły rozmiary produkcji globalnej w wyrażeniu wartościowym z 141 400

000 zł do 154 900 000 zł, co stanowiło wzrost o 9,5 %.

W tym samym okresie znacznie wzrosło zatrudnienie oraz fundusz płac. O ile w 1957 r. prze-

ciętna liczba zatrudnionych w B.Z.P.B. wynosiła 1 386 osób, to w roku 1960 było już 2 022 pra-

cowników. Fundusz płac wzrósł w tym okresie z 17 912 000 zł do 27 085 000 zł. Szczególnego

podkreślenia wymaga fakt, jaką rolę odgrywał zakład w aktywizacji gospodarczej powiatu.

12

W latach 1956 – 1960 w B.Z.P.B. dokonano znacznych nakładów inwestycyjnych. Ogól-

na ich kwota wyniosła 85 701 000 zł.

W przemyśle spożywczym wartość produkcji towarowej spółdzielczości, obliczona we-

dług cen zbytu, uległa zwiększeniu zarówno w pionie PSS – u jak i PZGS – u.

W pionie PSS – u produkcja wzrosła z 9 334 100 zł w 1957 roku do 10 064 500 zł w 1960 r., co

wyrażało się wskaźnikiem wzrostu 7,8 %. Zaznaczyć należy, że w roku 1959, rozmiary produk-

cji były znacznie wyższe, niż w roku następnym i wynosiły 10 261 600 zł.

W pionie PZGS – u produkcja wzrosła z 7 583 200 zł do 9 417 300 zł.

Z inwestycji dokonanych przez PSS, wymienić należy wyposażenie zakładów produkcyjnych w

konieczne maszyny i urządzenia, rozbudowę masarni, zakup pieca piekarniczego, który zamon-

towano w ciastkarni. Ogółem na ten cel wydano 3 698 000 zł.

PZGS w roku 1958 zakupił maszyny do wytwórni wód gazowych, kosztem 62 000 zł, a w na-

stępnym roku wybudował masarnię, za 281 000 zł. W ramach inwestycji G.S., dokonało nie-

zbędnych zakupów maszyn i rozbudowy istniejących masarni w Bujnach Szlacheckich, Bełcha-

towie, Grocholicach, Kleszczowie, Klukach i Drużbicach.

Zainwestowano również w piekarnie w Chabielicach, Drużbicach i Klukach.

W okresie lat 1956 - 1960 kształtowanie się obrotów w rozbiciu na handel miejski i wiej-

ski z uwzględnieniem wysokości przypadającej sprzedaży na 1 mieszkańca przedstawia poniższa

tabela:

Tabela Nr 1

Sytuowanie się handlu miejskiego i wiejskiego w latach 1956 – 1960 na 1 mieszkańca.

Sprzedaż

Sprzedaż

na

jednego

mieszkańca

Handel

Handel

Ogółem

Miejski Wiejski

/CRS/

Ogółem

Miejski Wiejski

/CRS/

Lata

W tysiącach zł

Wskaźnik 1956 = 100

W peł-

nych

złotych

Wskaźnik

1956 = 100 %

1956 94,769

32,769

62,000

100,0

100,0

100,0

2,140

100,0

1957 121,759 42,951

78,808

128,5

131,1

127,1

2,770

129,4

1958 137,757 50,686

87,071

145,6

154,6

140,4

3,075

143,6

1959 144,417 57,487

86,990

152,4

175,4

140,2

3,157

147,5

1960 151,483 59,043

92,440

159,0

173,1

151,6

3,311

154,7

13

W uzupełnieniu powyższej tabeli należy nadmienić, że na spadek sprzedaży w latach

1959 i 1960 wpłynęło nieuzasadnione przekraczanie kosztów transportu, odsetki bankowych kar

wadialnych za przestoje wagonów, manka itp.

Na terenie powiatu działało 6 przedsiębiorstw handlu detalicznego, z których dwa piony

tj. PZGS i PSS w głównej mierze decydowały o ilości sprzedaży w tym rejonie.

W okresie lat 1956 – 1960 wzrost sieci sklepów uspołecznionego handlu był mierny,

bowiem na koniec 1960 r. w szeregu gromad mimo postulatów ich mieszkańców PZGS nie uru-

chomił żadnych sklepów. Dotyczyło to także sklepów spożywczych i z artykułami przemysło-

wymi.

Rozwój sieci sklepów handlu uspołecznionego z uwzględnieniem sieci handlu prywatne-

go opisuje poniższa tabela:

Tabela Nr 2

Rozwój sieci sklepów handlu uspołecznionego w latach 1956 – 1960.

Punkty sprzedaży detalicznej

Handel uspołecz-

niony

Lata

Ogółem

Miejski

Wiejski

Handel

nieuspołeczniony

Ilość

mieszkańców

przypadających na 1

punkt sprzedaży

1956 170

40

103

27

260

1957 171

39

111

21

257

1958 178

41

114

23

243

1959 184

53

114

17

248

1960 195

60

116

19

235

Z tabeli wynika, że w latach 1956 – 1960, najwięcej przybyło punktów handlu uspołecz-

nionego na terenie miasta w 1960 r., bo aż o połowę w porównaniu z rokiem 1956, za to zmniej-

szyła się sprzedaż nieuspołeczniona, czyli prywatna o 9 sklepów.

Gospodarka komunalna Bełchatowa po drugiej wojnie światowej, była w rozpaczliwym

stanie. Miasto straciło wówczas ok. 40 % zabudowy. W wyniku akcji usuwania gruzu i rozbiórki

zniszczonych budynków, zburzono również te budynki, które nadawały się jeszcze do remontu.

Materiały uzyskane z rozbiórki zostały rozprzedane rolnikom z okolicznych wsi. W ten sposób

stan mieszkań doprowadzono do ilości niezbędnej dla ludności zamieszkującej miasto w latach

1945 – 1947. W miarę rozwoju zakładów produkcyjnych i napływu siły roboczej z okolicznych

wsi, w mieście zaczęło brakować izb mieszkalnych, co spowodowało, że z biegiem lat wzrastał

niedosyt mieszkaniowy.

14

Od 1956 roku w związku z powstaniem powiatu i napływem pracowników, oraz zajęciem szere-

gu pomieszczeń na siedziby różnych instytucji kryzys mieszkaniowy pogłębił się jeszcze bar-

dziej. Należy zaznaczyć, że w okresie powojennym nie zbudowano na terenie miasta ani jednego

budynku mieszkalnego w ramach gospodarki komunalnej.

W br. sytuacja mieszkaniowa przedstawiała się następująco:

• Ogółem budynków mieszkalnych

753

•

w tym: murowanych

426

•

drewnianych

327

• Izb mieszkalnych w budynkach drewnianych

1 184

• Izb mieszkalnych w budynkach murowanych

1 692

•

Razem:

2 876

•

w tym: lokale handlowe, usługowe, inne

184

•

izby mieszkalne

2 692

• Ilość mieszkańców

6 288

• Ilość mieszkańców na jedną izbę

2,34

Wskaźniki te przedstawiają krytyczny stan gospodarki mieszkaniowej.

Uregulować tej sytuacji nie można było, ponieważ większość budynków znajdowało się

w rękach prywatnych, PRN nie miała wpływu na ich właścicieli.

Sposób naprawy sytuacji drogą kapitalnych remontów nie dawał możliwości poprawy te-

go stanu rzeczy.

W latach 1956 – 1960 długość sieci kanalizacyjnej na terenie miasta zwiększyła się z 391

m w roku 1955 do 15 739 m w roku 1960.

Na odcinku elektryfikacji, liczba odbiorników energii elektrycznej gospodarstw domo-

wych łącznie z rolnymi wzrosła z 2 307 w 1957 r. do 6 527 w roku 1960 a zużycie energii elek-

trycznej w tym samym czasie w/w gospodarstwach wzrosła z 640 300 kWh do 1 577 300 kWh.

Jednocześnie zużycie energii elektrycznej na oświetlenie ulic i placów w mieście i gromadach

wzrosło w tym samym okresie czasu z 49 061 kWh do 78 182 kWh.

Na odcinku budownictwa mieszkaniowego zaczęło powstawać budownictwo indywidu-

alne w Bełchatowie, na terenach wydzielonych pod zabudowę powstało nowe osiedle mieszka-

niowe im. Marii Konopnickiej. Ogółem w latach 1956 – 1960 wybudowano 704 indywidualne

domki mieszkaniowe. Ilość oddanych w tym czasie izb mieszkalnych wynosiła 2 546, z czego na

budownictwo uspołecznione przypadało 217 izb.

Na terenie miasta w ramach gospodarki komunalnej i mieszkaniowej wyremontowano w

tym okresie 902 izby mieszkalne, przy czym na przestrzeni lat 1950 – 1960 liczba izb mieszkal-

15

nych wzrosła z 3 088 do 4 371. Wskaźnik zagęszczenia w skali powiatu na koniec 1960 roku

wynosił na 1 izbę 1,9 osób na wsi, natomiast dla miasta 1,7.

Na terenie miasta powstało nowe osiedle, na którym wybudowano 3 bloki mieszkalne.

Blok zbudowany w 1950 roku podłączony został do lokalnej sieci kanalizacyjnej i wodociągowej

pochodzącej ze studni artezyjskiej. Podobnie zaopatrywano w wodę budynek Prezydium Powia-

towej Rady Narodowej.

Na terenie powiatu bełchatowskiego istniały dwie łaźnie publiczne. Jedna znajdowała się

w samym mieście, druga na terenie Bełchatowskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego. Rocz-

nie korzystało z nich kilka tysięcy osób. Łaźnie te zaspokajały w zasadzie potrzeby mieszkańców

miasta.

Warunki komunikacyjne powiatu w roku 1956 były niewystarczające. Głównym proble-

mem w tejże dziedzinie był brak linii kolejowej. Najbliższe stacje kolejowe znajdowały się w:

Piotrkowie Trybunalskim odległym o 25 km, w Kamińsku też 25 km, Ruśćcu odległym o 34 km.

Wszystkie transporty kolejowe nadchodziły do tych stacji. Skąd przewożono je samochodami do

poszczególnych placówek położonych na terenie powiatu. Oprócz kosztów transportu, ponoszo-

ne były tzw. koszty osiowego lub placowego, których powodem był brak bazy PKS na terenie

powiatu i nierytmiczne zaopatrzenie.

W ten sposób obniżana była akumulacja przedsiębiorstw, i podwyższenie cen niektórych artyku-

łów. Dla przykładu: węgiel dla zaopatrzenia ludności z tego tytułu kosztował 65 zł drożej niż w

miejscowościach posiadających stację kolejową. Podobnie było z innymi artykułami, wpływało

to ujemnie na gospodarkę terenową przedsiębiorstwa, bądź godziła w interesy konsumenta.

Komunikacja osobowa była wystarczająca tylko na linii Bełchatów – Łódź i Bełchatów –

Piotrków Trybunalski. Linie te przebiegały przez północno – wschodni kraniec powiatu zapew-

niając łączność z nim tylko ośmiu Gromadzkim Radom Narodowym. Pozostałe miały komuni-

kację bardzo niedogodną, lub nie posiadały żadnej. Dla przykładu ludność z GrRN: Kleszczów,

Łękińsko, Łękawa i Ruszczyn odległych od Bełchatowa o ok. 16 km dojeżdżać musiała okrężną

drogą przez położony w powiecie piotrkowskim Kamieńsk, trasa ta wynosiła ok. 40 km, autobus

odjeżdżał o godz. piątej rano a powrotny był dopiero o dwudziestej pierwszej.

Mieszkańcy GrRN: Kluki i Chabielice mogli korzystać z jednego PKS, który przejeżdżał

przez Chabielice o godz. 4,20 rano w Klukach o 5 – tej, a powracał około godz. 20 – tej.

Natomiast ludność Gromadzkich Rad: Lubiec, Kamień, Kaszewice, Janów nie posiadały

żadnej komunikacji. Łączność z Bełchatowem utrzymywano tylko za pomocą wozów, rowerów

lub pieszo. Odległość tych GrRN od miasta wynosiła od 14 do 25 km.

Ogólna długość dróg w powiecie w roku 1956 wynosiła 918 km. Drogi gromadzkie to

790 km, a państwowe 128 km.

16

Drogi państwowe były przeważnie bite o nawierzchni tłuczniowej /108 km/, oraz 20 km

dróg bitumicznych lekkich na trasie Łódź – Bełchatów. Stan ich był różny. Odcinki Bełchatów –

Kamieńsk /22 km/, oraz Bełchatów - Zelów /16 km/, i Bełchatów – Piotrków Trybunalski /11

km/ mocno zniszczone wymagały remontu. Natomiast stan odcinków Bełchatów – Bogdanów,

Bełchatów – Kluki /16 km/, Szczerców – Chabielice /10 km/ był dobry. Pozostałe 22 km dróg

były bitumicznie lekkie o nawierzchni tłuczniowej.

Największe zniszczenia dróg w wyniku dużego nasilenia kołowego przypadały na trasach: z Beł-

chatowa do Kamieńska, oraz z Bełchatowa do Piotrkowa Trybunalskiego. Spowodowane było to

tym, że w tych miejscowościach znajdowały się stacje kolejowe, do których przychodziły wszel-

kie potrzebne towary, na które było zapotrzebowanie na terenie miasta i w jego okolicach.

Na ogólną długość dróg gromadzkich 790 km tylko na 68 kilometrach znajdowała się

nawierzchnia bita, pozostałe 722 km to drogi gruntowe.

Na terenie powiatu w roku 1960 znajdowało się 60 mostów, z czego 43 wymagały re-

montu. Pozostałe nadawały się do eksploatacji. Wszystkie drogi miały charakter lokalny, dlatego

władze nie widziały konieczności remontowania dróg i mostów. Jednocześnie wiedząc, że Beł-

chatów ma stać się miastem powiatowym władze powiatu piotrkowskiego wszelkie prace kon-

centrowały na swoim terenie nie zważając na tereny mające wejść w skład przyszłego powiatu

bełchatowskiego.

Powiat obsługiwało 14 placówek pocztowych, z czego 13 w powiecie czynnych było od

godziny 8 – 15. W mieście dla abonamentów czynne przez całą dobę, dla rozmównicy i ekspe-

dycji od 8 – 18.

Ilość placówek pocztowych była zbyt mała, ponieważ niektóre z nich obejmowały bardzo

rozległe rejony. Na ogólną liczbę 140 wsi w roku 1956 stelefonizowanych było 41, oraz miasto

Bełchatów, które posiadało 181 aparatów. Z ogólnej liczby 99 aparatów na wsi, 21 z nich znaj-

dowało się w Prezydiach Gromadzkich Rad Narodowych, 21 w Gminnych Spółdzielniach „Sa-

mopomocy Chłopskiej”, 11 w szkołach, a pozostałe u pełnomocników wiejskich i różnych pry-

watnych osób.

Radiofonia przewodowa obejmowała 35 wsi. Program nadawany był przez 5 – 6 radio-

węzłów z tego 4 małe obejmujące 2 – 3 wioski i jeden duży w Bełchatowie przekazujący swój

program także 11 wioskom przyległym do miasta. Północno – zachodnią część powiatu obsługi-

wał radiowęzeł z Zelowa w powiecie Łaskim. Nadawał on na terenie GrRN.. w: Sromutce i Buj-

nach Szlacheckich, łącznie 11 wiosek. Południowa część powiatu tj. GrRN: Łękawa, Łękińsko,

Kleszczów, Ruszczyn, Kamień, Chabielice, Kaszewice, oraz zachodnia Lubiec, Parzno, Domie-

chowice nie były w ogóle zradiofonizowane.

17

Drogi powiatu bełchatowskiego nadzorowały dwie jednostki, Rejon Eksploatacji Dróg

Publicznych w Radomsku i Piotrkowie Trybunalskim zajmujący się drogami państwowymi, oraz

Wydział Komunikacji PPRN nadzorujący drogi lokalne.

W okresie lat 1956 – 1960 długość dróg państwowych utrzymała się na tym samym poziomie i

wynosiły 147,2 km. Drogi lokalne uległy zmniejszeniu z 790 km do 646,7 km. Żadna droga nie

została zlikwidowana, zmiany te wynikały z przeprowadzonej w 1959 roku inwentaryzacji na

podstawie, której liczby te zostały uaktualnione.

Większość dróg w powiecie miała nawierzchnie żwirowe i gruntowe, natomiast o na-

wierzchni twardej było zaledwie 27,3 % z ogólnej ich ilości.

W okresie lat 1956 – 1960 ilość dróg o nawierzchni twardej wzrosła z 192,7 km do 217,2 km, w

tym państwowe z 128,4 do 130,1 km.

Dane dotyczące stanu dróg w powiecie bełchatowskim w latach 1956 - 1960 przedstawiają się

następująco:

1956 1957 1958 1959 1960

1. Długość dróg ogółem

(km)

937,2 937,2 937,2 793,9 793,9

2. Długość dróg państwowych ‘’

147,2 147,2 147,2 147,2 147,2

3. Długość dróg lokalnych

‘’

790,0 790,0 790,0 646,7 646,7

4. Drogi o naw. twardej

‘’

192,7 195,3 202,0 212,9 217,2

5. Ilość mostów

(szt.)

74

74

74

70

69

a. na drogach państwowych ‘’

42

42

42

41

40

b. na drogach lokalnych ‘’

32

32

32

29

29

6. Utrzymanie dróg lokalnych (km)

a. odnowa naw. twardych

‘’

2,8

2,5

3,0

3,1

3,0

b. remont mostów półstałych

i drewnianych

‘’

15

20

17

14

4

7. Wartość czynów społ. przy

budowie dróg

(zł)

380,0 342,0 288,0 800,0 1 320,0

8. Długość w ramach czynów

społecznych

(%)

3,0

1,1

1,0

2,0

3,3

Jak wynika z tych danych nie zmieniała się długość dróg państwowych oraz lokalnych,

mimo wzrostu ilości nawierzchni twardych. Zmniejszyła się za to liczba mostów w danych la-

tach aż o 5.

Lata 1956 – 1960 to nieustanny wzrost gospodarczy spowodowany zwiększeniem nakła-

dów inwestycyjnych. Dzięki nim rozbudowano istniejące zakłady produkcyjne budując nowe

18

hale produkcyjne i magazyny. Kupowano również środki transportu, które usprawniały dostar-

czanie surowców do produkcji i gotowych już produktów do odbiorcy.

Nikt w tedy nie przypuszczał, że Bełchatów będzie jednym z najbogatszych rejonów kra-

ju.

Największy rozwój przemysłu bełchatowskiego przypadł na lata 1945 – 1956. W tym

czasie najbardziej rozpowszechnioną dziedziną przemysłu był przemysł bawełniany, który zdo-

minował inne dziedziny powodując ich słabszy rozwój.

Dążono do rozwoju przemysłu uspołecznionego poprzez upaństwawianie i likwidowanie prze-

mysłu i handlu prywatnego.

W 1956 roku został „powołany do życia” powiat bełchatowski, który na początku nie był

zbyt bogaty, miał słabo rozwinięte połączenia linii autobusowych, mało pojazdów i fabryk.

Bełchatów jako miasto powiatowe rozwijał się szybciej, gdyż wydarzenie to spowodowało na-

pływ inwestorów z innych miast. Dzięki temu szybciej rozwijał się przemysł.

Do miasta zaczęła napływać ludność, która chcąc poprawić warunki swojego życia przyczyniła

się do rozwoju miasta i powiatu.