Przyjdê i weê

W grudniu ub. r. FDA zaaprobowa∏a
w koƒcu stosowanie promieniowania
w celu eliminacji z czerwonego mi´sa
takich szkodliwych mikroorganizmów jak
m.in. E. coli. Od lat na skal´ przemys∏owà

napromieniowywano kurczaki,

owoce i warzywa,

ale zapotrzebowanie

konsumentów na

te produkty by∏o

niewielkie. Kupowano

je najcz´Êciej
dla astronautów

i pacjentów szpitali

– osób, dla których

zatrucie pokarmowe

mog∏oby byç szczególnie

niebezpieczne, a nawet

Êmiertelne. Kilka ostatnich

przypadków masowych zatruç sprawi∏o,
˝e napromieniowywanie mi´sa sta∏o si´
bardziej popularne. Zabezpieczone
w ten sposób porcje mi´sa oznaczono
symbolem pokazanym powy˝ej. Pojawià si´
one na rynku najprawdopodobniej latem
i powinny kosztowaç tylko o kilka
centów wi´cej ni˝ mi´so zwyk∏e.

Walka na Ênie˝ki

Na jesiennym spotkaniu American
Geophysical Union fizycy znów spierali si´
na temat teorii, zgodnie z którà górne
warstwy atmosfery naszej planety
bombardowane sà nieustannie ma∏ymi
lodowymi kometami. Louis A. Frank
i John B. Sigwarth z University of Iowa
zaprezentowali nowe dowody
na poparcie hipotezy, którà przedstawili
po raz pierwszy 11 lat temu. Dowiedli oni,
˝e ciemne plamki na fotografiach
zrobionych przez Polar, statek kosmiczny
NASA, zmieniajà swoje rozmiary zale˝nie
od odleg∏oÊci, w jakiej znajdujà si´
kamery – czego w∏aÊnie nale˝a∏o si´
spodziewaç, jeÊli plamki sà prawdziwymi
kometami. Lecz James Spann z Marshall
Space Flight Center przekonuje,
˝e ciemne plamki sà po prostu szumem
kamer i pojawiajà si´ równie˝ wtedy,
gdy instrumenty zainstalowane sà
na Ziemi. Dopiero czas i wi´cej
danych rozstrzygnà, kto ma racj´.

Po˝eracz azbestu

To brzmi zbyt pi´knie, ˝eby by∏o prawdà.
Naukowcy z Brookhaven National
Laboratory wspó∏pracujàcy z firmà
W. R. Grace & Company opracowali
preparat chemiczny, który usuwa azbest
z ogniotrwa∏ych zabezpieczeƒ bez
naruszenia ognioodpornoÊci materia∏u.
Kiedy spryskano nim taki materia∏
wyprodukowany przez firm´ Grace,
roz∏o˝y∏ w∏ókna azbestu na nieszkodliwe
zwiàzki mineralne. Poniewa˝ eliminuje to
potrzeb´ usuwania azbestu z takich
zabezpieczeƒ, koszty ponoszone
przez w∏aÊcicieli budynków powinny si´
zmniejszyç. Post´powanie patentowe
jest w toku, produkt zaÊ, który ma
nadawaç si´ do wszystkich rodzajów
materia∏ów ogniotrwa∏ych, powinien
byç dost´pny na rynku ju˝ wkrótce.

16 Â

WIAT

N

AUKI

Kwiecieƒ 1998

Ciàg dalszy ze strony 14

Ciàg dalszy na stronie 17

Zabawy

z gwiazdami

Czy dzi´ki laserowi

poznamy tajemnice

eksplodujàcej gwiazdy?

O

bserwujàc gwiazdy na po∏u-
dniowym niebie 11 lat temu
23 lutego, mo˝na by∏o po-

dziwiaç, jak w sàsiedniej galaktyce nie-
pozorny punkcik rozprysnà∏ si´ w ja-
skrawy kleks. Oko∏o 160 tys. lat wczeÊ-
niej olbrzymiej b∏´kitnej gwieêdzie za-
brak∏o paliwa. Jej ˝elazne jàdro zapad∏o
si´, a nast´pnie rozerwa∏o w kolosalnej
fali uderzeniowej. B∏ysk, który tamtego
lutowego dnia dotar∏ w koƒcu do Zie-
mi, ujawni∏, ˝e jedynie w ciàgu pierw-
szych 10 s implozji jàdro Supernowej
1987A wyzwoli∏o tyle energii, ile wy-
sy∏ajà ∏àcznie w Êwietle widzialnym
wszystkie gwiazdy i galaktyki Wszech-
Êwiata.

Silenie si´ na symulacj´ takiego wy-

buchu mog∏oby zakrawaç na zuchwal-
stwo. Lecz fizycy z Lawrence Liver-
more National Laboratory zastosowali

do wytworzenia warunków porówny-
walnych z tymi, które rozp´dza∏y ze-
wn´trznà otoczk´ wybuchajàcej gwiaz-
dy, laser Nova o najwi´kszej (po laserze
Omega z University of Rochester) mocy
na Êwiecie.

OczywiÊcie robià to w znacznie

mniejszej skali. Bruce Remington, fizyk
z Livermore, stojàc na górze pi´ciome-
trowej sfery, w której zderza si´ 10 po-
t´˝nych wiàzek lasera Nova, ostro˝nie
pokazuje mi tarcz´. To na niej skupi si´
niebawem moc 30 bln watów (30 TW).
Jak na coÊ, co kosztuje oko∏o 10 tys. do-
larów, urzàdzenie prezentuje si´ bar-
dzo niepozornie: z∏oty cylinderek d∏u-
goÊci 3 mm z wszczepionà w Êcianki
dwuwarstwowà ∏atkà z plastiku i mie-
dzi. Na samym jej Êrodku wyciÊni´te
zosta∏o niedostrzegalne go∏ym okiem
wg∏´bienie. Jave Kane, doktorant insty-
tutu, zapewnia mnie, ˝e wg∏´bienie to
b´dzie podlegaç tym samym prawom
hydrodynamiki co kawa∏ek superno-
wej – tyle ˝e proces przebiegnie 300 mld
razy szybciej i w 40 bln razy mniejszej
skali.

Cel jest opuszczany do komory, a my

wycofujemy si´ do bezpiecznego po-
mieszczenia sterowni, gdzie technicy
nakierowali ju˝ ca∏e urzàdzenie na cy-
linderek. Za przyciÊni´ciem guzika elek-

ASTROFIZYKA

LASER NOVA o mocy 30 TW powoduje rozpryÊni´cie si´ malutkiej tarczki (poÊrodku),

które przypomina wybuch supernowej.

BRYAN QUINTARD

Lawrence Livermore National Laboratory

FDA