1
Energetyka rozproszona i
odnawialne źródła energii
- energia wiatru
dr inż. Szczepan Moskwa
Mapa wiatrów
warunki wybitnie korzystne
warunki bardzo korzystne
warunki korzystne
warunki mało korzystne
warunki niekorzystne
Lokalizacja elektrowni wiatrowych na
terenie Polski
Moc zainstalowana elektrowni wiatrowych
w wybranych państwach europejskich
[MW], 2002
Uproszczony schemat budowy
typowej elektrowni wiatrowej
Rodzaje turbin wiatrowych
2
Klasyfikacja turbin wiatrowych
• Podstawowym kryterium podziału elektrowni wiatrowych jest
położenie osi obrotu wirnika, zgodnie z którym rozróżniamy dwa
rodzaje elektrowni:
– z pozioma osia obrotu –HAWT (ang.Horizontal Axis Wind
Turbines); najpopularniejsze – ponad 95% stosowanych rozwiazan;
– z pionowa osia obrotu – VAWT (ang. Vertical Axis Wind Turbines)
• Ze względu na sposób wykorzystania produkowanej energii –
wyróżnia sie na przykład siłownie energetyczne i siłownie
pompowe;
• Ze względu na liczbę płatów wirnika – elektrownie jedno-, dwu-,
trzy-, cztero- i wielopłatowe;
• Ze względu na usytuowanie wirnika względem kierunku wiatru i
masztu (w elektrowniach typu HAWT): dowietrzne (ang. up-
wind) oraz odwietrzne (ang. down-wind);
• Ze względu na szybkobieżność – elektrownie wolnobieżne,
średniobieżne i szybkobieżne.
Zalety i wady elektrowni wiatrowych
• Z poziomą osią obrotu:
+ duży zakres mocy
+ duży wybór urządzeń
- dość głośne
• Z pionową osią obrotu:
+ ciche
+ dość lekkie
- stosunkowo mały wybór
urządzeń i zakres mocy
Zasada działania
turbiny wiatrowej
Energia wiatru
Moc wiatru (moc strumienia powietrza):
2
3
v
S
P
w
- gęstość powietrza
S - pole koła omiatanego przez łopaty silnika wiatrowego
v - prędkość powietrza przed wirnikiem
0
2
0
4
v
v
v
v
S
P
t
v
0
- prędkość wiatru za wirnikiem
Moc teoretyczna silnika wiatrowego
Energia wiatru
a
t
a
P
P
a
- sprawność aerodynamiczna silnika wiatrowego. Uwzględnia
straty wskutek tarcia powietrza o łopaty, wyrównywania się
ciśnień po obu stronach łopat i inne.
a
= 0,5
0,8
Moc aerodynamiczna -
moc przejęta przez łopaty
silnika wiatrowego i przekazana na wał silnika.
Moc użyteczna - moc przekazywana przez silnik
wiatrowy odbiornikowi.
sw
t
m
a
s
t
m
a
u
P
P
P
P
m
- sprawność mechaniczna
s
- sprawność strumieniowa
v
v
v
v
P
P
w
t
s
0
2
0
1
1
2
1
sw
- sprawność użyteczna (ogólna)
m
a
s
sw
Energia wiatru
3
Energia wiatru
Moc silnika wiatrowego
2
2
1
1
3
2
1
1
1
4
3
2
2
0
0
2
0
v
R
R
r
z
R
r
z
R
r
e
e
P
n
n
e - współczynnik wykorzystania wiatru (e = 0,3
0,4)
R - promień wirnika
r
0
- promień piasty wirnika
- doskonałość profilu, stosunek składowej siły aerodynamicznej równoległej
do prędkości wiatru do składowej prostopadłej
z
n
- wyróżnik szybkobieżności,
- prędkość kątowa wału wirnika
v - prędkość wiatru
- gęstość powietrza
v
R
z
n
/
Energia wiatru
Zależność prędkości wiatru od wysokości nad
ziemią h:
14
,
0
d
d
h
h
h
v
v
v
d
- prędkość wiatru na wysokości d nad ziemią
Przykładowe charakterystyki silnika
wiatrowego
Enwia E40
- przykładowa siłownia wiatrowa
Moc maksymalna
40 kW
Liczba łopat
3
Średnica wirnika
11,6 m
System nastawy do wiatru
automatyczny
Prędkość rozruchowa
3,5 m/s
Prędkość nominalna
14 m/s
Prędkość maksymalna
20 m/s i automatyczne wyłączenie
Rodzaj energii
3-fazowy prąd przemienny Umax=400 V
Prądnica
asynchroniczna szybkoobrotowa
Masa gondola
ok. 1300 kg
Konstrukcja nośna
maszt rurowy lub stożkowy wielokątny
Usytuowanie elektrowni
– warunki lokalne
• Wirnik i łopaty powinny znajdować się w strefie laminarnych
(niezaburzonych) strug wiatru
• Ponieważ za przeszkodami powstają zawirowania, wiatraki lepiej
umieszczać przed przeszkodami
Schemat instalacji przydomowej
elektrowni wiatrowej
4
Koszty budowy małej elektrowni
wiatrowej
• 100 W ok. 150 euro
• 500 W ok. 750 euro
• 2-3 kW ponad 2 500 euro
• 15 kW ok. 15 850 euro
• Im mniejsza moc elektrowni, tym zwykle
dłuższy czas zwrotu poniesionych kosztów.
* Ceny netto (2006)
Eksploatacja elektrowni wiatrowych
• Spodziewany uzysk energii – 10-20% iloczynu mocy
nominalnej instalowanej turbiny oraz liczby godzin w
roku (wartość szacunkowa uwzględniająca okresy
bezwietrzne i pracy nominalnej elektrowni)
• Przewidywany okres eksploatacji – ok.25 lat
Ograniczenia
• Elektrownie wiatrowe stanowią źródło hałasu – obiekty
tego typu należy lokalizować tak, by nie naruszały
dopuszczalnych poziomów hałasu (najcichsze są
elektrownie o pionowej osi obrotu)
• Elektrownie przydomowe z reguły spełniają wymogi
wynikające z ochrony przed hałasem już w odległości 20-
100 m od budynków mieszkalnych
• Duże elektrownie wiatrowe mogą wymagać oddalenia
nawet o 500-800 m.
Perspektywy
Planowany przebieg przyłączy farm
morskich i linii przesyłowych do Szwecji -
wizja do 2030 r.
System Polskich Sieci Morskich
®
- wizja do 2050 r.
5
Wizja EWEA sieci morskich w Europie
Etapy rozwoju Projektu PSM i koszty
przygotowawcze
• Etap 1 – Wykonanie „Założeń koncepcyjnych
systemu energetycznego farm morskich w Polskich
Obszarach Morskich – Polskie Sieci Morskie”
(VI – XI, 2009)
• Etap 2 – Konsultacje w zakresie przydatności PSM
dla realizacji polityki energetycznej Państwa,
uzyskanie wsparcia Rządu RP dla realizacji PSM.
(XI, 2009 / I, 2010)
Etapy rozwoju Projektu PSM i koszty
przygotowawcze
• Etap 3 – Wprowadzenie „Projektu PSM” w zakres
współpracy z Polskimi Sieciami
Elektroenergetycznymi, wprowadzenie PSM jako
dodatkowego scenariusza do Planu Rozwoju KSE,
Narodowego Programu Rozwoju Morskiej
Energetyki Wiatrowej, nowego programu
Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz
Narodowego Planu Działań (okres programowania
2014-2020)
(I - III, 2010)
Etapy rozwoju Projektu PSM i koszty
przygotowawcze
• Etap 4 – Prowadzenie wielowariantowych prac
badawczo-rozwojowych Projektu PSM w zakresie
spraw formalno-prawnych systemu
elektroenergetycznego na morzu, spraw
legislacyjnych oraz badań i obliczeń podstawowych
możliwości i sposobu współpracy systemu PSM z
KSE i sieciami europejskimi wraz z opracowaniem
studium wykonalności z oszacowaniem kosztów i
perspektywy czasowej realizacji Projektu,
opracowanie projektu finansowania i realizacji.
(IV, 2010 – IV, 2013)
Etapy rozwoju Projektu PSM i koszty
przygotowawcze
• Etap 5 – Przygotowanie i złożenie wniosku o
wydanie decyzji na układanie kabli podmorskich na
polskich obszarach morskich (pierwsze elementy
Sieci PSM) – jako element projektów przyłączanych
farm wiatrowych oraz przeprowadzenie procedury
oceny oddziaływania na środowisko i uzyskanie
decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
realizacji inwestycji
(I, 2012 – IX, 2013)
• Etap 6 – Rozpoczęcie realizacji pierwszych
elementów Projektu PSM (badania morza,
projektowanie i realizacja pierwszych elementów
sieci PSM)
(2013 – 2017)
Zakładane efekty realizacji PSM
• Pozwoli na realizację w latach 2010-2030 co
najmniej kilkunastu projektów morskich farm
wiatrowych na polskich obszarach morskich o
łącznej mocy od 1,5 do 7,5 GW
• Pozwoli na wykorzystanie morskich elementów sieci
do rozwoju połączeń transbałtyckich sieci
elektroenergetycznej (połączenie z Europą)
• Pozwoli na spełnienie wymaganych prawem Unii
Europejskiej wskaźników produkcji energii ze źródeł
odnawialnych
• Zwiększy konkurencyjność północnej Polski z
punktu widzenia dostępności energii elektrycznej,
przy jednoczesnym zwiększeniu udziału energii
zielonej w całkowitej produkcji energii
6
Zakładane efekty realizacji PSM
• Będzie miała prorozwojowy charakter i przy
zastosowaniu systemu odpowiednich zachęt pozwoli
na rozwinięcie w Regionie Wybrzeża silnego
przemysłu morskiej energetyki wiatrowej
• Pozwoli na zwiększenie bezpieczeństwa
energetycznego kraju poprzez zmniejszenie
zależności od paliw kopalnych
• Pozwoli na absorpcję przez Polskę środków
pomocowych na rozwój infrastruktury sieciowej na
obszarach morskich Morza Bałtyckiego
Wiatraki na słupach energetycznych
Źródło:
(2009)
Projekt przykładowy
Projekt zasilania budynku mieszkalnego
za pomocą elektrowni wiatrowej
• Zasilany obiekt:
– powierzchnia – 300m2
– zapotrzebowanie na energię elektryczną – 2600kWh/rok
– moc przyłącza – 14kW
– moc zainstalowanych odbiorników ok. 10kW
• Planowane zastosowanie zasilania z elektrowni
wiatrowej obejmuje:
– zasilanie oświetlenia
– zasilanie odbiorników RTV AGD
– zasilanie pomp c.o., c.w.u.
– zasilanie awaryjne
Elektrownia wiatrowa
•
Podzespoły:
Generator firmy KOMEL typu PMzg132M-8B
Przetwornice:
•
CAR-TRA 36 12VDC/230VAC 2500W
•
CAR-TRA 33 12VDC/230VAC 300W
Akumulatory firmy BAREN 100Ah 12V
Sterownik ZATRZASK
Parametry konstrukcyjne elektrowni
wiatrowej
•
Średnica wirnika – 6,4m
•
Długość gondoli – 4m
•
Wysokość masztu – 6m
•
Konstrukcja wolnostojąca
•
Przekładnia 1:20
•
Brak dodatkowych zabezpieczeń przed wiatrem
Zakłada się średnią
prędkość wiatru 3m/s
7
Schemat ideowo-montażowy sterowania
elektrowni wiatrowej
Trasa linii kablowej
• Od elektrowni do szafy rozdzielczej zaprojektowano kabel
2xYAKY 1x25mm2
Analiza ekonomiczna
• Założenia:
Wielkość generacji – 2600kWh/rok
Okres eksploatacji bez dodatkowych inwestycji – 10lat
Aktualna cena 1kWh (z opłatami przesyłowymi) – 0,523
zł/kW
Niezmienność cen energii przez 10 lat
Elektrownia budowana od podstaw przez inwestora
Energia wytworzona nie jest wprowadzana do sieci
energetycznej
Podsumowanie kosztów inwestycji
Analiza ekonomiczna – zwrot kosztów
• Oszczędności wynikające z funkcjonowania elektrowni
wiatrowej – 100 zł/miesiąc
100zł x 12 miesięcy = 1200zł/rok
1200zł x 9lat = 10800zł
Przy przyjętych założeniach obliczono, że całkowity zwrot
kosztów inwestycji nastąpi po 9 latach!!