Praca z dzieckiem mającym trudności w nauce czytania
i pisania.
Problem pisania i czytania interesuje nie tylko nauczyciela, ale także rodziców.
Nie potrafią zrozumieć dlaczego ich dziecko pisze niestarannie, ma trudności
w uczeniu siÄ™.
W każdej szkole znajdziemy kilku uczniów, którym nauka sprawia poważne kłopoty.
Te specyficzne trudności w uczeniu dotyczą dzieci o normalnym rozwoju
intelektualnym, objętych powszechnym obowiązkiem szkolnym i uczęszczających do
szkół masowych.
Najogólniej mówiąc, specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu są spowodowane
nieharmonijnym rozwojem funkcji psychoruchowych, opóz
nieniem ich w stosunku
do wieku i intelektualnego poziomu dziecka.
Wystarczy opóz
nienie sprawności jednej z funkcji, aby wystąpiły trudności
w opanowaniu umiejętności czytania i pisania.
Uczniowie ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu, z tak zwaną
dysleksją rozwojową, są zazwyczaj zauważani w szkole wówczas, gdy ich
niepowodzenia w nauce nasilają się i stają się coraz częstsze. Z reguły trudności w
uczeniu siÄ™ czytania (dysleksja), poprawnej pisowni (dysortografia) i dbania o
właściwy poziom graficzny pisma (dysgrafia) są ostatecznie rozpoznawane z końcem
okresu nauczania początkowego, kiedy okazuje się, że nie ustępują one mimo
zwykłych zabiegów pedagogicznych nauczyciela i dodatkowej pomocy w nauce.
Terminy ryzyko dysleksji, dziecko ryzyka dysleksji zaproponowała M. Bogdanowicz
w nawiązaniu do terminologii jaka była używana podczas kampanii Europejskiego
Towarzystwa Dysleksji w 1993 roku. Ważną rolę odegrało tu także opracowanie
pierwszej wersji Skali Ryzyka Dysleksji (SRD)  narzędzia, za pomocą którego bada
się dzieci 6- i 7-letnie. Z założenia jest to prosta metoda przesiewowa, którą mógł się
posłużyć zarówno nauczyciel jak i rodzic.
Bardzo ważną sprawą jest dostrzeżenie wczesnych objawów ryzyka dysleksji oraz
ich zdiagnozowanie. W przypadku rozpoznania ryzyka dysleksji lub dysleksji
rozwojowej niezbędna jest terapia pedagogiczna a więc systematyczne prowadzenie
zajęć korekcyjno  kompensacyjnych oraz codzienne kontynuowanie ćwiczeń w
domu przez rodziców.
Takie postępowanie pozwala na zmniejszenie lub zniwelowanie zaburzeń
rozwojowych.
Opracowała: Hanna A
ęgowska 1 Rok 2007
Etiologia dysleksji nadal nie jest jednoznacznie określona. Jako przyczyny podaje się
koncepcje:
1) genetyczną ( dysleksja jest dziedziczona z pokolenia na pokolenie, z reguły
w linii męskiej,
2) organiczną ( mikrouszkodzenia układu nerwowego w najwcześniejszym
okresie życia dziecka),
3) opóz
nionego dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego ( spowolnienie
dojrzewania c.u.n. i wynikajÄ…ce z tego zaburzenia funkcjonalne,
4) psychogenną ( zaburzenia funkcjonalne c.u.n. wywołane przez urazy
psychiczne, stres ),
5) hormonalną ( wpływ hormonów, np. testosteronu na kształtowanie
niektórych struktur mózgu).
Badania wykazują, że wśród nas żyje 10  15% osób borykających się z dysleksją.
Statystycznie można więc przyjąć, że w każdej klasie liczącej 30 dzieci uczy się
dwoje, troje dzieci z dysleksją, u których rożny jest poziom nasilenia trudności w
czytaniu i pisaniu. W Polsce problem ten jest dobrze znany, jednak nie docenia siÄ™
jego znaczenia.
Proces przygotowania dzieci do szkolnej nauki odbywa się już w przedszkolu. Ma on
doniosłe znaczenie dla dziecka, ponieważ dokonuje się przez konkretne działania i
wynikające w ich trakcie operacje umysłowe. W ten sposób dzieci uczą się
uzasadniania, wnioskowania, wiÄ…zania przyczyn ze skutkami, porzÄ…dkowania
wiadomości, uczą się operować nimi samodzielnie. Stanowi to podstawę do
przyszłego myślenia abstrakcyjnego, niezbędnego w nauce szkolnej. Nie wszystkie
dzieci osiągają dojrzałość szkolną pod tym względem. Konieczne jest podjęcie
specjalnych działań w szkole - w klasach zerowych, w klasach nauczanie
zintegrowanego, a w razie potrzeby wydłużenie oddziaływań terapeutycznych w
kolejnych latach nauki. Jeśli rodzice dowiedzą się, że ich dziecko jest zagrożone
ryzykiem dysleksji, z pewnością zmobilizują się do tego, by podjąć działania mające
na celu wyeliminowanie owego ryzyka. Należy pamiętać, że zaniedbania
środowiskowe i dydaktyczne prowadzą do pogłębiania tych trudności.
Konieczne jest podjęcie specjalnych działań, aby zapobiec wielu trudnościom
szkolnym, współpracy wielu specjalistów, ale przede wszystkim rodziców z
terapeutÄ….
Zasadniczym narzędziem diagnostycznym służącym wczesnemu przesiewowemu
wykrywaniu zagrożeń wystąpienia dysleksji rozwojowej jest metoda opracowana
przez prof. MartÄ™ Bogdanowicz tzw. Skala Ryzyka Dysleksji ( SRD ). Wykorzystanie
jej pozwala na ujawnienie opóz
nień rozwoju, określenie w jakiej sferze występują i
jakich dotyczą funkcji. Ocenie podlegają następujące sfery rozwoju:
ª% motoryka duża
ª% motoryka maÅ‚a
Opracowała: Hanna A
ęgowska 2 Rok 2007
 ª% funkcje wzrokowe
ª% funkcje sÅ‚uchowe
ª% mowa
ª% lateralizacja
ª% uwaga
Zaburzenia w obrębie którejś z tych sfer stanowią główną przyczynę trudności
dyslektycznych i wymagają jak najwcześniejszego rozpoczęcia oddziaływań
terapeutycznych.
Innym narzędziem pracy jest ankieta dla rodziców, na podstawie której dowiadujemy
się czy rodzice mają świadomość z jakimi problemami mają do czynienia ich dzieci,
czy wiedzą jak im pomóc i czy oczekują pomocy fachowej.
Formy pomocy dzieciom z dysleksjÄ…:
- zespoły korekcyjno  kompensacyjne w szkole ( terapia pedagogiczna
w grupie)
- poradnie psychologiczno-pedagogiczne (diagnoza pedagogiczna)
- pedagogizacja rodziców  prowadzone dla nich zajęcia instruktażowe
ukierunkujÄ… pracÄ™ w domu
- oddziaływania na lekcjach  inne zadania, ale realizujące program
nauczania, inny sposób oceniania wyeliminują stany nerwowości wśród
dzieci
W razie potrzeby badania zostaną uzupełnione o specjalistyczne badania
- logopedyczne,
- psychologiczne
Ważne są też konsultacje z pracownikami poradni psychologiczno pedagogicznej,
terapeutÄ….
Przykłady ćwiczeń do pracy z dzieckiem mającym trudności w
czytaniu i pisaniu:
1) Analiza i synteza sylab otwartych
analiza, np. synteza, np. ;
la = l + a l + a = la
le = l + e l + e = le
lÄ… = l + Ä… l + Ä… = lÄ…
Opracowała: Hanna A
ęgowska 3 Rok 2007
2) Tabela liter i sylab do czytania i pisania
sam.
a o e u i y Ä… Ä™
spół.
l
d
b
m
sam.
a o e u i y Ä… Ä™
spół.
l la lo le lu li ly lÄ… lÄ™
d da do de du di dy dÄ… dÄ™
b ba bo be bu bi bu bÄ… bÄ™
m ma mo me mu mi my mÄ… mÄ™
3)Odnajdywanie określonych sylab w słyszanych lub postrzeganych
wzrokowo wyrazach mówiąc: pierwsza, druga, ostatnia, środkowa
sala, kasa, masa, rasa, rosa, sałata, sady, satelita,
sa
kiełbasa, przesadzić, klasa,
gaza, zamek, waza, koza, waliza, bluza, zagony, mozaiki,
za
lizaki, zajÄ…ce, zatoka
Opracowała: Hanna A
ęgowska 4 Rok 2007
4) Zabawa  A
ańcuch
Na wstępie uczniowie zapoznają się z wyrazami, czytają je głośno
indywidualnie i zbiorowo.
Rozdajemy wyrazy między uczestników gry. Gracz który posiada wskazany wyraz rozpoczyna
grę. Gracze kolejno dokładają wyrazy na zasadzie ostatnia sylaba wyrazu jest pierwszą sylabą
następnego-dokładanego.
Wyrazy do gry:
Puszki, kicha, chata, taczka, karzę, rzęsy, syczy, czysto, torze, rzepa, patrzy, trzyma,
marzenie, niedz
wiedz
, wiedz
my, myszy, szyna, nasza, szachy, chyba, bary, rycie,
ciecze, czesze, szeroko, koszula,
5) Sumowanka  do podanego zapisu dobierz z tabeli odpowiednie sylaby i
utwórz z nich wyrazy
1c+2c= waza 1a+2b=
a b c
1 ko ty wa 1a+2c= 3b+3a=
2a+2c= 1c+2a=
2 ga sa za 1a+1b= 3b+1b+3c=
3c+1c= 1a+3c+2a=
3 lo mo le 3b+3c= 2b+3b+3a+1b=
1b+3c= 3a+1a+3b+1b+1c=
6) Zabawa  Pomyśl  utwórz
Uczeń otrzymuje tabelę podzieloną na cztery kolumny, przeznaczoną do wpisywania
wyrazów zgodnie z ilością sylab. Nauczyciel wypowiada wyraz, uczeń wpisuje go do
kolumny tabeli. Następnie tworzy liczbę mnogą danego wyrazu.
Mogą też tworzyć nowe wyrazy zaczynające się ostatnią sylabą.
Np. płaszcz  płaszcze -czesze
Zestaw wyrazów:
drzewo, czekolada, kalosz, szczoteczka, kosz, dżem, warzywo, rzęsa, dz
wig
WYRAZY
jednosylabowe dwusylabowe trzysylabowe czterosylabowe
Opracowała: Hanna A
ęgowska 5 Rok 2007
6) Uzupełnianki  uzupełnianie wyrazów i zdań brakującymi sylabami.
baloniki peleryna lokomotywa telewizory
. . loni . . . . lery . . . . komoty . . . . lewizo . .
ba . . ni . . pe . . ry . . lo. . mo . . wa te . . wi . . ry
balo . . ki pele . . na loko . . . . wa tele . . . . ry
Jeże mają kolce. I róże mają kolce.
Je .. ma .. kol .. . I .. że .. ją ... ce.
7) Czytanie tekstu sylabami najlepiej w kolorach.
Tato kupił nowy rower.
Nad polem lata motyl.
W pokoju leży dywan.
Janek ma kolorowy kubek.
Adam lubi bigos.
8) Składanki sylabowe.
ka
wa sy
ma li na
ku za
na
9) Ćwiczenia spostrzegawczości, pamięci bezpośredniej, trwałości
pamięci
a) ćwiczenia pamięci wzrokowej polegają na w miarę
wiarygodnym rejestrowaniu graficznych obrazów i
umożliwiają ich odtwarzanie
ćwiczenia bezpośredniej reprodukcji po świeżym śladzie
wzrokowym
- odtwarzanie rysunkiem zaobserwowanych całych układów
obrazków, układów z elementów, układów na loteryjkach
Opracowała: Hanna A
ęgowska 6 Rok 2007
- odtwarzanie rysunkiem zapamiętanych z bezpośredniej
obserwacji wzrokowej przedmiotów, elementów układanek,
symboli graficznych
- odtwarzanie przez ułożenie z różnych elementów,
przedmiotów obserwowanych np. pojazdów, wzór szlaczków
literopodobnych, schematy liter
b) ćwiczenia w rozpoznawaniu i wyliczaniu elementów z obrazka
np.
- dz. zapamiętują znajdujące się na obrazku przedmioty, po jego
zakryciu wyliczają te, które zapamiętały;
- sprawdzenie spostrzegawczości  dziecku demonstruje się
obrazek przez jakiÅ› czas, po jego zakryciu stawia siÄ™
niespodziewane pytanie np. Ile było dzieci? Jakie kwiaty rosły?
10) Ćwiczenia funkcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo  ruchowej i
orientacji czasowo  przestrzennej
" składanie obrazka z części według wzoru,
" układanki z elementów o kształtach geometrycznych,
" wypełnianie konturów:
- książeczki do malowania
- pojedyncze obrazki konturowe
- obrysowywanie konturów
- wyklejenie konturów wydzieranką
" określanie położenia przedmiotów względem siebie,
" określanie położenia przedmiotów względem podłoża
( wyrabianie pojęć: góra  dół, prawo  lewo, obok, pod,
przy, itp.)
" kreślenie kształtów graficznych w powietrzu
" rysowanie kształtów geometrycznych za pomocą
szablonu.
BIBLIOGRAFIA
1. K. Grabałowska, J. Jastrząb - Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu.
2. Czajkowska I. Herda K.   Zajęcia korekcyjno  kompensacyjne w szkole
Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996
3. Waszkiewicz E. Stymulacja psychomotorycznego rozwoju dzieci 6  8-
letnich , Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991
Opracowała: Hanna A
ęgowska 7 Rok 2007
Opracowała: Hanna A
ęgowska 8 Rok 2007