2013-10-11
Główne problemy zdrowotne w
stadzie bydła mlecznego:
" Rozród  płodność
Fizjologia i specyfika " Choroby gruczołu mlekowego
rozrodu bydła
" Kulawizny
Katedra Rozrodu Zwierząt
Wydz. Med. Wet.
" Choroby metaboliczne
Wrocław, 2013/2014
Zaburzenia płodności
Cykl reprodukcyjny
uwarunkowane są:
" dojrzałość płciowa
" A. Czynnikami genetycznymi  10-15%
" dojrzałość hodowlana
" krycie (inseminacja)
" B. Czynnikami środowiskowymi  85-
" ciąża
90% " okres okołoporodowy
 okres zasuszenia 6 - 8 tygodni przed porodem
" - 60% czynników środowiskowych wpływających na
płodność, to czynniki żywieniowe " poród
" okres międzyciążowy (90- 120 dni)
 czas pierwszej rui
 okres krycia (inseminacji)
 potwierdzenie ciąży
OKRES PRZEDPORODOWY Czynniki wpływające na stado
" Ok. 6-8 tyg. przed porodem
" okres zaszuszenia to czas powstawania
wszystkich chorób, które ujawniają się w
okresie okołoporodowym i póz
niejszym
1
2013-10-11
Główne problemy w chowie Przyczyny różnych postaci
krów wysokowydajnych w obniżonej płodności lub
Polsce niepłodności
" Trudności z uzyskiwaniem spodziewanej CZYNNIKI PIERWOTNE
wydajności
1. Niedorozwój i zniekształcenie narządów
" Coraz częstsze przypadki chorób rozrodczych
metabolicznych
2. Zaburzenia w wydzielaniu wewnętrznym
" Trudności w rozrodzie, zwłaszcza u
- zwyrodnienie jajników
pierwiastek
- zaburzenia w jajeczkowaniu
- zaburzenia cyklu rujowego
Przyczyny różnych postaci Przyczyny różnych postaci
obniżonej płodności lub obniżonej płodności lub
niepłodności cd. niepłodności cd
" U samców CZYNNIKI WTÓRNE
1. Zmiany organiczne lub czynnościowe w
narządach rozrodczych lub całym
- zaburzenia odruchów płciowych lub
organizmie
niezdolność do kopulacji
- ogólne stany patologiczne
- zakażenia poporodowe
- zaburzenia w przebiegu spermatogenezy
- zakażenia w czasie kopulacji
Kształtowanie czynników Rytmiczność i cykliczność w
rozrodzie bydła
środowiska zewnętrznego
" Cykliczność  zespół powtarzających się zmian
" Żywienie
na jajnikach, które co pewien czas
uzewnętrzniają się pod postacią rui (oestrus)
" Pielęgnacja zwierząt
" Rytmiczność  rytmiczne (regularne)
zachodzenie w ciążę i rodzenie potomstwa
" Funkcjonalność i higiena pomieszczeń
2
2013-10-11
Dojrzałość Dojrzałość u bydła
" Dojrzałość płciowa (pubertas) objawia się aktywnością gonad, czyli
Dojrzałość płciowa u bydła
produkcją komórek jajowych przez samice, z czym związane jest
pojawianie się pierwszej rui
(determinowana wystąpieniem pierwszej
" Dojrzałość hodowlana (maturitas)  wiek właściwy osobniczo i
rui) występuje generalnie pomiędzy 7 a 18
rasowo, kiedy dane zwierzę osiąga rozwój somatyczny (cielesny) i
staje się przydatne do rozrodu w aspekcie wymogów hodowlanych
miesiącem życia, kiedy jałówki mleczne
osiągają 35% wagi dorosłej samicy w
danej rasie, a jałówki mięsne 40%
Co to jest płodność ?
Krowa płodna
" Płodność (fertilitas) to przydatność zwierzęcia " Krowa płodna to taka, która regularnie  mniej
do reprodukcji, czyli zdolność samicy do więcej raz do roku* daje zdrowe, zdolne do
zajścia w ciążę i urodzenia zdrowego dalszego odchowu potomstwo
potomstwa zdolnego do odchowu
*Wysokowydajne krowy  bardziej elastyczne  granice
Istnieją 2 rodzaje
Niepłodność
niepłodności
" Niepłodność czasowa " Niepłodność stała,
" Niepłodność (infertilitas)  przejściowa
(infertilitas inaczej bezpłodność
lub stała nieprzydatność zwierzęcia do
temporaria)* - czyli jałowość
reprodukcji na skutek zaburzeń funkcji
przejściowe obniżenie (sterilitas)  trwała
płciowych
(zaburzenie) funkcji niezdolność
płciowych zwierzęcia do
reprodukcji, bez
* Zazwyczaj używamy tylko wyrazu
niepłodność  infertilitas  bez
względu na
przymiotnika  czasowa
przyczynę, która
(temporaria)
powoduje ten stan
3
2013-10-11
Pożądane wskaz
niki
Inne wskaz
niki płodności w
płodności w stadzie bydła
stadzie
mlecznego
" Okres miedzyciążowy - 60  90 **
" Wskaz
nik niepowtarzalności
" Zapładnialność - powyżej 60 %
" Wskaz
nik wycieleń czyli procent porodów
" Indeks inseminacyjny - do 1,5
" Okres usługi
" Indeks ciąży - do 1,6
" Okres międzywycieleniowy
" % brakowań niepłodnych samic  do 5 %
" Odsetek ronień - mniej niż 3 %
" I-sza inseminacja po porodzie - do 60 - 70 dnia
" Wiek przy I-szym ocieleniu - 24 - 27 miesięcy
Cykl rujowy bydła
Uwaga !!
" Cykl rujowy czyli
" Proestrus i oestrus
jajnikowy jest okresem
tworzą fazę
RUJA
trwającym od jednej
Metoestrus
pęcherzykową
(oestrus)
owulacji nie zakończonej
(folikularną) cyklu a
zapłodnieniem do
metoestrus oraz
kolejnej
dioestrus fazę
" W zależności od gatunku
czas jego trwania jest lutealną cyklu
zróżnicowany u krowy 18-
Proestrus Dioestrus
24 dni (średnio 21)
Praktyczne wskazówki
unasienniania krowy
Ruja u krowy
Występowanie Pora Zbyt póz
ne
rui unasienniania unasiennianie
" Trwa bardzo krótko  średnio mniej niż 1 dobę
Rano do 900 Ten sam dzień Na drugi dzień
!!!
po południu rano
" Zwana jest  latowaniem czasem  gonieniem
się Godziny 9  12 Bardzo póz
no Po godz. 9-tej
tego samego dnia
" Do owulacji dochodzi dopiero po zakończeniu
dnia lub bardzo następnego
objawów rujowych wcześnie
następnego
Po południu Następny ranek Po południu
następnego
dnia
4
2013-10-11
U W A G A !!!!!!
" Kwestia wykrywania rui w stadzie krów
mlecznych jest jedną z ważniejszych
przyczyn niepłodności
Receptory dla FSH i LH w
Bodz
ce dochodzące do kory
mózgowej
jajniku
" Receptory dla FSH znajdują się w komórkach
ziarnistych
" Receptory dla LH znajdują się w komórkach
osłonki wewnętrznej oraz komórkach ziarnistych
Fazy życia ciałka żółtego
okresowego
" Rozwijające się ciałko żółte od 1 do 7 dnia cyklu
" Dojrzałe ciałko żółte od 8 do 15 dnia cyklu
" Ciałko żółte w fazie regresji od 16 do 20 dnia
cyklu
5
2013-10-11
Rozwój pęcherzyków Hormony a pęcherzyk
jajnikowych: " Przyszły pęcherzyk dominujący nabywa wkrótce
dominujący
po selekcji receptory dla LH, co pozwala mu na
" W rozwoju pęcherzyków jajnikowych
dalszy wzrost w środowisku niskiego stężenia
FSH i rosnącego stężenia LH
wyróżnić można 3 etapy:
" Pęcherzyk dominujący obniżając pośrednio
 Etap wzrostu
(produkcja estradiolu) stężenia FSH ogranicza
 Etap selekcji możliwości rozwoju pęcherzyków podrzędnych z
tej samej grupy (fali), podczas, gdy sam
 Różnicowania
wykorzystuje do dalszego wzrostu zarówno
niskie stężenia FSH jak i rosnące LH
Nieczynność jajników po Nieczynność jajników po
porodzie cd
porodzie
" Przez pewien czas po porodzie (do 3 tygodni po " Przez pierwsze dwa tygodnie brak
wycieleniu) jajniki są fizjologicznie nieczynne. odbudowanych zasobów LH, dlatego też u ras
mlecznych pierwsza poporodowa owulacja ma
" Można jedynie czasami wyczuć zanikające
miejsce na przełomie 3i 4 tygodnia po
ciałko żółte ciążowe
wycieleniu ( u chorych samic póz
niej)
Wniosek ogólny
Krótka
charakterystyka
rozrodu bydła
" Pęcherzyki jajnikowe dojrzewają w schemacie
mięsnego
dwu lub trój-falowym  owuluje pęcherzyk
dominujący ostatniej fali
6
2013-10-11
Charakterystyka bydła Charakterystyka bydła
mięsnego mięsnego cd
Chów bydła mięsnego jest związany z wypasem W przeciwieństwie do ras mlecznych  u bydła
na użytkach zielonych, które w naszej strefie mięsnego cielak przebywa dłuższy czas przy
klimatycznej dostępne są od maja do listopada matce i jest przez nią karmiony
Miarą opłacalności  produkcja
cieląt (żywca wołowego) a więc
Sezonowość rozrodu
REGULARNE porody
" Ze względów ekonomicznych i organizacyjnych
pożądana jest SEZONOWOŚĆ okresu krycia oraz
okresu wycieleń
" W naszej strefie klimatycznej korzystne są porody
zimowo-wiosenne, dzięki czemu cielęta są
odchowywane w ciągu sezonu pastwiskowego
" Obfitość zielonki zapewnia odpowiednią
mleczność karmiących
matek, a poza tym ich potomstwo
samo staje się w pełni zdolne do
wykorzystania zielonki
Parametry rozrodu stada
Jałówki a sezonowość
zarodowego bydła mięsnego
PARAMETR WARTOŚĆ ZALECANA
" Sensowne jest aby pierwiastki (jałówki
remontowe) cieliły się w wieku ok.
2 lat  a więc w sezonie wycieleń dla
Długość sezonu Poniżej 63 dni
całego stada
rozrodczego
" Pamiętać przy tym należy, że u ras mięsnych
dojrzałość hodowlana ma miejsce, gdy jałówka
Odsetek zacieleń (35
osiągnie ok. 2/3 masy ciała dorosłej krowy w
danej rasie dni po zakończeniu
Powyżej 95 %
" Nie można również zapominać, że istnieją sezonu rozrodczego)
różnice międzyrasowe  np. hereford czy angus
Odsetek cieląt żywo
są rasami wcześniej dojrzewającymi niż
urodzonych (od krów
charolais
Powyżej 93 %
ciężarnych)
7
2013-10-11
Sezonowość rozrodu w
zarodowym stadzie mięsnym w
U W A G A !!!!
ujęciu graficznym
" W wielu stadach bydła mięsnego w Polsce
nie jest restrykcyjnie przestrzegany 2-
miesięczny sezon rozrodczy
" Niejednokrotnie ma miejsce sytuacja, że
sezon rozrodczy trwa 3-4 miesiące
Sezonowość rozrodu  ujęcie
Ważna kwestia !!
praktyczne
Zasadnicze różnice w przebiegu puerperium
Krótki sezon rozrodczy powoduje, że kluczowej
pomiędzy rasami mlecznymi a mięsnymi
roli nabiera kwestia przebiegu okresu
dotyczą poporodowej aktywności jajników, a
poporodowego (puerperium) i odzyskania przez
co za tym idzie długości poporodowego
narząd płciowy gotowości zajścia w ponowną anoestrus
ciążę
Póz
niejsza owulacja po porodzie u
Wniosek praktyczny
mięsnych
" Ssanie przez cielę hamuje przedowulacyjny " Większą szansę na zajście w ciążę w trakcie
wylew GnRH i LH, i dlatego u ras mięsnych do sezonu rozrodczego (krycia) mają te krowy,
pierwszej poporodowej owulacji dochodzi które wycieliły się na początku sezonu wycieleń
dopiero po upływie 30 dni po wycieleniu
" Samice takie wykazują już bowiem na początku
sezonu krycia cykliczną aktywność jajników
8