mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 144
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
LEKCJA 7
MODUA
III
Temat: Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
Czas realizacji:
" 1 godzina lekcyjna
w środowisku pracy
Cele operacyjne:
Uczeń po zrealizowaniu lekcji powinien:
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
" wymienić czynniki psychofizyczne oraz dokonać ich podziału,
 Kultura bezpieczeństwa
" znać zasady dotyczące transportu ręcznego,
" znać metody oceny obciążenia pracą fizyczną na podstawie wydatku energetycznego,
" znać główne x
ródła obciążenia psychicznego związane z wykonaniem pracy.
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
Treści:
1. Podział czynników psychofizycznych.
POZIOM WIEDZY
2. Pojęcie obciążenia fizycznego.
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
3. Pojęcie obciążenia psychicznego.
oraz doświadczenia życiowe
4. Ocena obciążenia pracą fizyczną na podstawie wydatku energetycznego.
5. Normy transportu ręcznego.
POMOCE
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
Pomoce dydaktyczne:
" materiał x
ródłowy,  foliogramy,
 karty ćwiczeń.
" rzutnik pisma,
" foliogramy,
" scenariusz zajęć.
CELE EDUKACYJNE
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
Spis foliogramów
uczeń powinien:
Nr Tytuł
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
60. Wydatek energetyczny.
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
61. Zespołowe przenoszenie przedmiotów.
czynników,
62. Niekorzystne czynniki psychospołeczne.
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
tych czynników,
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
SPIS JEDNOSTEK
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
9. Środki ochrony indywidualnej
88
144
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 145
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
MODUA
III
Plan zajęć:
LITERATURA:
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
Lp. TreS
ć Metoda nauczania Czas realizacji
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
1. Sprawy organizacyjno  integracyjne. 2 min.
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
2. Cele lekcji. Wykład 3 min.
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
3. Wprowadzenie do tematu; podział i krótkie omówienie Wykład
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
czynników 5 min.
Etiologia i psychofizycznych. WNT, Warszawa 1993.
pomoc przedlekarska.
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk stopniem ciężkoS
ci Wykład
pracy. CIOP, Warszawa 2002.
4. Wydatek energetyczny w powiązaniu ze
pracy (foliogram nr 60). 3 min.
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
5. Stopień ciężkoS
ci różnych rodzajów pracy. Łańcuch skojarzeń,
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997. praca w grupach 12 min.
10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy nr 61). CIOP, Warszawa 1999.
i ergonomia.
6. Transport ręczny  dx
wiganie (foliogram Wykład 3 min.
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
7. Znaczenie przestrzegania podstawowych zasad obciążenia Łańcuch skojarzeń,
12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
psychicznego pracownika. praca w grupach 11 min.
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
8. Podsumowanie  znajomoS
ć czynników psychofizycznych Łańcuch
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
a dokonywanie dojrzałego wyboru własnej drogi zawodowej skojarzeń
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 6 min.
2000.
(foliogram nr 62).
16. Środki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
SCENARIUSZ ZAJ
Ć
Wskazówki metodyczne dla nauczyciela
Poradnik ma za zadanie ułatwić nauczycielowi przekazanie uczniom wiadomoS
ci na temat czynników psychofizycz-
nych w S
rodowisku pracy.
Lekcja może być przeprowadzona w formie dyskusji (łańcuch skojarzeń), rozmowy kierowanej, burzy mózgów.
Nauczyciel powinien:
" zapoznać uczniów z celami lekcji,
" zachęcić do aktywnego uczestnictwa w dyskusji i burzy mózgów,
" wykorzystać załączone w poradniku foliogramy,
" zwrócić szczególną uwagę na:
 podział czynników psychofizycznych,
 ocenę obciążenia pracą fizyczną na podstawie wydatku energetycznego,
 obciążenie psychiczne.
Ad. 1.
" sprawdx
listę obecnoS
ci,
" przedstaw temat zajęć.
Ad. 2.
yka
" zapoznaj uczniów z celami lekcji,
" zachęć do zadawania pytań.
Ad. 3.
" zachęć uczniów do podawania przykładów prac.
89
145
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 146
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
Ad. 4.
" wykorzystaj wiedzę uczniów i naprowadx
na poprawną odpowiedx
.
Ad. 5.
MODUA
III
" uczniowie otrzymują kartki z przykładami różnych prac  mają za zadanie przyporządkować rodzaj pracy do stop-
nia ciężkoS
ci pracy (praca w grupach),
" omów rozporządzenia dotyczące prac wzbronionych kobietom i młodocianym oraz o posiłkach profilaktycznych.
Ad. 6.
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
" podkreS
l znaczenie norm dx
wigania ciężarów, omów rozporządzenia dotyczące prac wzbronionych kobietom i mło-
docianym.
w środowisku pracy
Ad. 7.
" podziel uczniów na cztery grupy. Uczniowie otrzymują cztery duże karty, na których wpisane są uciążliwe czynniki
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
psychiczne. Zadaniem ich jest wypisanie znanych zawodów lub prac, w których występują wyżej wymienione czyn-
 Kultura bezpieczeństwa
niki,
" podkreS
lić znaczenie przestrzegania podstawowych zasad obciążenia psychicznego pracownika.
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
Ad. 8.
" podkreS
lić znaczenie zagrożeń wynikających z przekraczania dopuszczalnych norm dx
wigania oraz obciążeń psy-
POZIOM WIEDZY
chicznych,
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
" podkreS
l, że znajomoS
ć psychofizycznych czynników pozwoli
oraz doświadczenia życioweuczniom dokonać dojrzałego wyboru własnej drogi
zawodowej.
POMOCE
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
PYTANIA KONTROLNE Z  foliogramy,
ODPOWIEDZIAMI
 karty ćwiczeń.
1. Na jakie czynniki można podzielić czynniki psychofizyczne?
Odpowiedx
: Czynniki psychofizyczne można podzielić na:
CELE EDUKACYJNE
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
Odpowiedx
: " czynniki fizyczne,
uczeń powinien:
Odpowiedx
: " czynniki psychiczne.
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
2. Dokonaj podziału obciążenia fizycznego.
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
czynników,
Odpowiedx
: Obciążenie fizyczne dzielimy na:
Odpowiedx
: " obciążenie statyczne,
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
tych czynników,
Odpowiedx
: " obciążenie dynamiczne.
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
3. Podaj przykłady wykonywanych prac fizycznych pod względem ich ciężkoS
ci.
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
Odpowiedx
: Przykłady wykonywanych prac:
Odpowiedx
: " praca lekka,
SPIS JEDNOSTEK
Odpowiedx
: " praca S
rednio-ciężka,
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
Odpowiedx
: " praca ciężka,
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
Odpowiedx
: " praca bardzo ciężka.
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
4. OkreS
lić zasady prawidłowego podnoszenia ciężarów
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
Odpowiedx
: Zasady prawidłowego podnoszenia ciężarów polegają na:
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
Odpowiedx
: " trzymaniu ciężaru tak blisko ciała, jak to tylko jest możliwe,
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
Odpowiedx
: " podnoszeniu w zakresie wysokoS
ci od rąk do barków,
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
Odpowiedx
: " utrzymywaniu ciężaru w rękach jak najkrócej,
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
Odpowiedx
: " unikaniu dużej częstotliwoS
ci podnoszenia,
9. Środki ochrony indywidualnej
Odpowiedx
: " minimalizowaniu ruchów tułowia podczas podnoszenia,
88
146
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
Odpowiedx
:
LITERATURA:" unikaniu dużych obiektów, które wykraczają poza zasięg rąk oraz ograniczają widzenie,
Odpowiedx
: " unikaniu podnoszenia obiektów z przemieszczającym się S
rodkiem ciężkoS
ci,
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
Odpowiedx
: " przenoszeniu ciężaru na opuszczonych rękach.
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
5. Podaj podstawowe zasady zespołowego przenoszenia przedmiotów.
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
Odpowiedx
: Przenoszenie przedmiotów, których długoS
ć przekracza 4 m i masa 30 kg, powinno odbywać się
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
zespołowo pod warunkiem, aby na jednego pracownika przypadała masa nie przekraczająca:
4. Energia elektryczna i przy pracy stałej,
elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
Odpowiedx
: 1) 25 kg 
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
Odpowiedx
: 2) 42 kg  przy pracy dorywczej.
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
Odpowiedx
: Niedopuszczalne jest zespołowe przemieszczanie przedmiotów o masie przekraczającej 500 kg.
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
6. OkreS
l kryteria obciążenia psychicznego związanego z pracą.
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
Odpowiedx
: Obciążenie psychiczne związane z wykonywaniem zadań wynika przede wszystkim:
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
Odpowiedx
: " ze sposobu i warunków odbierania informacji,
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
Odpowiedx
: " z warunków podejmowania decyzji,
10.Odpowiedx
: " ze sposobu i warunków wykonywania czynnoS
ci.
D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
7.
12.Co to jest przeciążenie psychiki?
Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
13.Odpowiedx
: Przeciążenie psychiki  nadmierna aktywnoS
ć całej psychiki Warszawa 2002.
Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, lub pewnych jej funkcji przez dłuższy
okres zmiany roboczej.
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
8.
15.Co to jest niedociążenie psychiki?
Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
16.Odpowiedx
: Niedociążenie psychiki  ograniczenie 2002.człowieka związane najczęściej monotonia wynikająca
Środki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, pracy
z procesem automatyzowania maszyn, urządzeń czy procesów technologicznych  co powoduje
osłabienie aktywności psychicznej przy równoczesnej konieczności czuwania.
9. Co to jest monotonia pracy?
Odpowiedx
: Monotonia pracy to niedociążenie psychiczne wynikające z jednostajnoS
ci bodx
ców, działań i niezmien-
nej sytuacji pracy powodujące występowanie objawów niedociążenia psychicznego.
10. Jakie wymagania powinny być spełnione, aby zapobiec powstawaniu u pracownika zbytniego obciążenia psy-
chicznego?
Odpowiedz
: W celu zapobieżenia powstawaniu u pracownika zbytniego obciążenia psychicznego powinny
być spełnnione wymagania dotyczące:
Odpowiedx
: " sposobu i warunków odbieranych informacji,
Odpowiedx
: " warunków podejmowania decyzji,
Odpowiedx
: " sposobów i warunków wykonywania czynności.
yka
89
147
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 148
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
MATERIAA
y
RÓDA
OWY DLA UCZNIA
Temat: Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
Czynniki psychofizyczne można podzielić na czynniki psychiczne i czynniki fizyczne wynikające ze sposobu wykonywa-
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
nia pracy.
w środowisku pracy
OBCI
ŻENIE FIZYCZNE
Obciążenie fizyczne pracownika wynika najczęS
ciej z nieprawidłowej pozycji ciała podczas pracy, nadmiernej częs-
toS
ci wykonywanych czynnoS
ci lub zbyt dużej masy przenoszonych przedmiotów lub narzędzi pracy. Przyczyną ich jest
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
zwykle zła organizacja pracy lub stanowiska pracy, nie uwzględniająca zasad ergonomii, a także często przepisów
 Kultura bezpieczeństwa
prawnych regulujących dane kwestie. Nadmierne obciążenie fizyczne w wyniku w/w czynników jest przyczyną zmęczenia
pracownika, a także może prowadzić do wielu chorób.
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
Obciążenie fizyczne można podzielić na:
" obciążenie statyczne  powstające w wyniku wysiłku statycznego, podczas którego dochodzi do długotrwałego na-
POZIOM WIEDZY
pięcia mięS
ni powodującego zahamowanie swobodnego przepływu krwi przez mięS
nie. Doprowadza to szybko do
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
ich zmęczenia oraz znacznie skraca czas wykonywania wysiłku.
oraz doświadczenia życiowe
Typowym przykładem prac o znacznym wysiłku statycznym jest: utrzymywanie narzędzia lub przedmiotu w wyciąg-
niętej ręce, praca w wymuszonej pozycji, np. na kolanach;
" obciążenie dynamiczne  związane z aktywnoS
cią ruchową, podczas której dochodzi do naprzemiennego skurczu
POMOCE
i rozkurczu mięS
ni, co nie powoduje jednak tak dużych zmian w przepływie krwi przez mięS
nie. Jego miarą jest wiel-
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
koS
ć energii wydatkowanej na pracę, tzw. wydatek energetyczny.
 foliogramy,
Typowym przykładem prac o znacznym wysiłku dynamicznym jest: bieganie, kopanie.
 karty ćwiczeń.
W praktyce wysiłek dynamiczny i statyczny są w różnym stopniu elementami każdej pracy.
CELE EDUKACYJNE
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
Ocena obciążenia pracą fizyczną na podstawie wydatku energetycznego
uczeń powinien:
WielkoS
ć obciążenia fizycznego wyrażona w postaci wydatku energetycznego stanowi najbardziej powszechną kwali-
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
fikację pracy pod względem jej ciężkoS
ci. Stanowi podstawę do okreS
lania prac wzbronionych kobietom (rozporządzenie
w środowisku pracy oraz prac wzbronionych kobietom Dz. U. 1996 r. nr 114,
umieć zidentyfikować z
ródła tych
Rady Ministrów z dnia 10 wrzeS
nia 1996 r. w
czynników,sprawie wykazu
poz. 545 ze zm. z dnia 30 lipca 2002 r. Dz. U. nr 127, poz. 1092.), młodocianym (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
 potrafić wymienić młodocianym Dz. U. 1990 r. nr 85, poz. 500, ze zm. Dz. U.
1 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych metody likwidacji lub ograniczania wpływu
2002 r. nr 127, poz. 1091) oraz prac podczas wykonywania, których należy wydawać pracownikom napoje i posiłki
tych czynników,
(rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napoi Dz. U. 1996 r.
 dnia
wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
nr 60, poz. 2).
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
Istnieje kilka metod określenia energii użytej do wykonania pracy (na przykład metody oparte na kalorymetrii pośredniej,
czy metody szacunkowe: chronometrażowo tabelaryczne). Wśród metod szacunkowych najbardziej popularną jest metoda
SPIS JEDNOSTEK
chronometrażowo tabelaryczna zawarta również w normie PN-EN ISO 8996: 2005 (U). Ergonomia środowiska termicznego
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
- Określemnie tempa metabolizmu.Metoda ta nie jest uciążliwa dla osób badanych i nie zakłóca procesu pracy w porównaniu
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
z metodami opartymi na badaniu zmian parametrów fizjologicznych w organizmie ludzkim w czasie pracy.
Zaletą tej metody jest to, że uwzględnia ona wydatek energii konieczny na utrzymanie pozycji oraz wielkość grup mięś-
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
niowych zaangażowanych w wykonanie wysiłku. Błd w ocenie przeprowadzonej tymi metodami jest większy niż pod-
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
czas metod opartych na pomiarach, tym niemniej możliwy do zaakceptowania w badaniach o charakterze praktycznym.
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
Przykłady prac z uwzględnieniem ich ciężkoS
ci:
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
" praca lekka
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
 swobodna pozycja siedząca,
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
 lekka praca ręczna (pisanie ręczne, pisanie na komputerze, rysowanie, szycie, księgowanie),
 praca dłoni i rąk (drobnymi narzędziami stolarskimi i ślusarskimi, kontrola, łączenie elementów lub sortowanie
9. Środki ochrony indywidualnej
lekkich materiałów),
 praca rąk i nóg (prowadzenie pojazdu w warunkach normalnych, operowanie pedałem);
148
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
" praca S
rednio ciężka
LITERATURA:
 praca wykonywana dłońmi lub rękoma z dużym napięciem mięS
ni (wbijanie, napełnianie),
1. B. praca rąk i nóg (manewrowanie ciężarówką na placu budowy lub ciągnikiem),
Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.

 praca rąk
2. Zagrożenia i tułowia (tynkowanie, manipulowanie materiałami o S
rednim ciężarze, pielenie, radlenie, zbieranie
mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
owoców, jarzyn, popychanie lub ciągnięcie lekkich wózków lub taczek, chodzenie z prędkoS
cią od 3,5 do 5,5
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
km/h);
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
" praca ciężka i bardzo ciężka
praca rąk tułowia polegająca na dx
wiganiu ciężkich przedmiotów i obsłudze ciężkich narzędzi, np. szuflowanie,
4.  Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
praca za młota, struganie lub piłowanie, szlifowanie, rzex
bienie
5. Buuehl R., pomocą A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia twardego i łukiem elektrycznym.
Majak prądem drewna, koszenie ręczne,
kopanie, szybkie chodzenie, wchodzenie po schodach w szybkim tempie,
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
 popychanie lub ciągnięcie mocno obciążonego ręcznego wózka lub taczek, wyjmowanie odlewów z formy, ukła-
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
danie bloków betonowych.
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
Podnoszenie i dz
wiganie ciężarów
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
Podnoszenie i dx
wiganie ciężarów jest takim rodzajem pracy, w którym mamy do czynienia z dużym obciążeniem
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
fizycznym statycznym i dynamicznym.
10.Podnoszenie ciężaru polega na jego przemieszczaniu z niższego poziomu na wyższy w płaszczyx
nie pionowej.
D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
W praktyce podnoszenie ciężaru wiąże się zwykle z jego równoczesnym przenoszeniem na pewną odległoS
ć w kierunku
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
poziomym.
12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
Dx
wiganie ciężaru polega na jego podniesieniu i jednoczesnym jego przenoszeniem na odległoS
ć maksymalnie 2 m.
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
Dx
wiganie ciężaru na odległoS
ć większą niż 2 m należy traktować jako podnoszenie i przenoszenie ciężaru.
14.Pod względem bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
Zarządzanie obciążenia fizycznego podnoszenie i dx
wiganie ciężarów jest bardzo istotnym czynnikiem. Cechuje
Pod względem obciążenia fizycznego podnoszenie i dz
wiganie ciężarów jest bardzo istotnym czynnikiem. Cechuje
się również dużą częstoS
cią urazów kręgosłupa, podczas wykonywania takich prac. Rozporządzenie ministra pracy i poli-
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
się również dużą częstością urazów kręgosłupa, podczas wykonywania takich prac. Rozporządzenie ministra pracy i poli-
tyki społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych
tyki społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych
16. Środki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
(Dz. U. 2000 r. nr 26, poz. 313 ze zm. Dz. U. 2000 r. nr 82, poz. 930) reguluje zasady prawidłowego podnoszenia
(Dz. U. 2000 r. nr 26, poz. 313 ze zm. Dz. U. 2000 r. nr 82, poz. 930 Dz. U. 2009 nr 56 poz. 462) reguluje zasady
i dx
wigania ciężarów.
prawidłowego podnoszenia i dz
wigania ciężarów.
Zasady prawidłowego podnoszenia ciężarów:
" trzymać ciężar tak blisko ciała, jak to tylko jest możliwe (obciążenie wzrasta z odległoS
cią między ciężarem a pra-
cownikiem),
" podnosić w zakresie wysokoS
ci od dłoni do barków. JeS
li ciężar znajduje się poniżej wysokoS
ci, na jakiej znajdują
się dłonie, to należy zastosować odpowiednie pętle, uprząż lub hak,
" starać się utrzymywać ciężar w rękach jak najkrócej,
" unikać dużej częstotliwoS
ci podnoszenia (szybkie tempo),
" podczas podnoszenia minimalizować ruchy tułowia (pochylenia, skłony i skręcenia),
" należy unikać dużych obiektów, które wykraczają poza zasięg rąk oraz ograniczają widzenie,
" unikać podnoszenia obiektów z przemieszczającym się S
rodkiem ciężkoS
ci,
" przenosić ciężar na opuszczonych rękach. Dx
wiganie ciężaru przy zgiętych rękach w stawie łokciowym zwiększa
dwukrotnie obciążenie zaangażowanych mięS
ni.
Transport zespołowy
Przenoszenie przedmiotów, których długoS
ć przekracza 4 m i masa 30 kg, powinno odbywać się zespołowo pod warun-
kiem, aby na jednego pracownika przypadała masa nie przekraczająca:
1) 25 kg  przy pracy,
2) 42 kg  przy pracy dorywczej.
Niedopuszczalne jest zespołowe przemieszczanie przedmiotów o masie przekraczającej 500 kg.
OBCI
ŻENIA PSYCHICZNE
yka
Obciążenie psychiczne związane z wykonywaniem zadań wynika przede wszystkim:
" ze sposobu i warunków odbierania informacji, na co wpływają:
 cechy przestrzeni wizualnej,
 jakoS
ć elementów informacji,
 jakoS
ć oS
wietlenia,
 możliwoS
ć pomyłek w odbiorze informacji i ich konsekwencji;
89
149
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
" z warunków podejmowania decyzji, a więc:
 iloS
ć i stopień skomplikowania informacji poprzedzających decyzję,
 liczba dróg wyboru,
 konsekwencja błędnych decyzji;
" ze sposobu i warunków wykonywania czynnoS
ci, np.:
 cech przestrzeni operacyjnej,
 jakoS
ci elementów sterowania,
 rytmu pracy narzuconego przez maszynę lub proces technologiczny,

TEMATmożliwoS
ci popełnienia błędu i wynikających z tego konsekwencji.
: Zagrożenia i profilaktyka
Przeciążenie lub niedociążenie psychiki podczas realizacji tych zadań zaburza przebieg procesów psychicznych i wywo-
w środowisku pracy
łuje niekorzystne następstwa.
Przeciążenie psychiki  nadmierna aktywnoS
ć całej psychiki lub pewnych jej funkcji przez dłuższy okres zmiany
roboczej. NajczęS
ciej jest to wywołane przez wadliwą konstrukcję obsługiwanego urządzenia (z punktu widzenia zasad
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
ergonomicznych) lub niewłaS
ciwie zaprojektowany proces technologiczny.
 Kultura bezpieczeństwa
Niedociążenie psychiki  ograniczenie pracy człowieka związane najczęściej z procesem automatyzowania maszyn,
CZAS czy procesów 10 godzin lekcyjnychosłabienie aktywnoS
ci psychicznej przy równoczesnej koniecz-
urządzeREALIZACJI:technologicznych  co powoduje
ności czuwania.
POZIOM WIEDZY powodująca występowanie objawów niedociążenia psychicznego wynika z jednostajności bodz
ców,
Monotonia pracy
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
działań i niezmiennej sytuacji pracy.
oraz doświadczenia życiowe
W celu zapobieżenia powstania u pracownika zbytniego obciążenia psychicznego powinny być spełnione wymagania
dotyczące:
POMOCE
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
a) sposobu i warunków odbieranych informacji:
 foliogramy,
 wszystkie elementy informacji wzrokowej muszą znajdować się w polu widzenia pracownika przy uwzględnie-
 karty ćwiczeń.
niu pozycji zajmowanej przez niego podczas pracy,
 elementy obserwacji wyjątkowo ważne z punktu widzenia dokładnoS
ci i szybkoS
ci postrzegania powinny znaj-
CELE EDUKACYJNE
dować się w centralnym polu widzenia,
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
 elementy obserwacji w zależnoS
ci od wielkoS
ci muszą znajdować się w odległoS
ci umożliwiającej dokładne
rozpoznanie, uczeń powinien:
 urządzenia wzrokowej informacji muszą być łatwe do wyróżnienia z tła,
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
 urządzenia wzrokowej informacji muszą się różnić od siebie, aby można było je łatwo zidentyfikować,
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
 informacja o tej samej treS
ci musi być nadawana zawsze w ten sam sposób,
czynników,
 informacja powinna być podawana w sposób przyciągający uwagę,
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
 czas prezentacji sygnału, czy czas przeznaczony na obserwację, musi być wystarczający do zrozumienia treS
ci,
tych czynników,
szczególnie w przypadku informacji nowych, złożonych i zmiennych,
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
 czas przerw między prezentacją kolejnych sygnałów musi być wystarczający do przetworzenia informacji
poprzedniej lub podsumowania informacji, które razem ułatwiają podjęcie prawidłowej decyzji;
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
b) warunków podejmowania decyzji:
SPIS JEDNOSTEK
 dostępnoS
ć elementów obsługi w strefie operacyjnej i możliwoS
ć prawidłowej manipulacji,
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
 logika grupowania elementów sterowniczych,
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
 łatwoS
ć rozróżniania i identyfikacji elementów obsługi,
 łatwoS
ć rozróżniania dotykiem stanu elementu sterowniczego;
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
c) sposobu i warunków wykonywania czynnoS
ci:
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
 tempo obsługi nie powinno przekraczać normalnego rytmu czynnoS
ci ruchowych,
 wykonanie czynnoS
ci nie powinno utrudniać odbierania informacji,
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
 powinien być zapewniony czas na kontrolę własnych czynnoS
ci.
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
9. Środki ochrony indywidualnej
150
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
Profilaktyka medyczna
LITERATURA:
Pracownicy wykonujący prace fizyczne oraz zatrudnieni przy pracach wymagających szczególniej sprawności psy-
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
chofizycznej podlegają badaniom profilaktycznym, z częstością i w zakresie określonym w rozporządzeniu ministra
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
zdrowia i opieki społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu
profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
w Kodeksie pracy (Dz. U. 1996 r. nr 69, poz. 332).
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
LITERATURA
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
1. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP - PIB, Warszawa, 2007.
2. B. Raczkowski: BHP w praktyce, ODiDK, Gdańsk 2009.
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
3. Ryzyko zawodowe: merytoryczne podstawy oceny. Wiktor M. Zawieski, CIOP - PIB, Warszawa 2007
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
PYTANIA KONTROLNE
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
1. Na jakie czynniki można podzielić czynniki psychofizyczne?
12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
2. Dokonaj podziału obciążenia fizycznego.
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
3. Podaj przykłady wykonywanych prac fizycznych pod względem ich ciężkości.
4. Określ zasady prawidłowego podnoszenia ciężarów.
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
5. Podaj podstawowe zasady transportu zespołowego.
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
6. Określ kryteria obciążenia psychicznego związanego z pracą.
7. Co to jest przeciążenie psychiki?
16. Środki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
8. Co to jest niedociążenie psychiki?
9. Co to jest monotonia pracy?
10. Jakie wymagania powinny być spełnione, aby zapobiec powstawaniu u pracownika zbytniego obciążenia psy-
chicznego?
yka
89
151