dla początkujących
Zobacz w:
Fonty w Linuksie
Piotr Machej
żytkownikom systemu Windows, którzy
zaczęli korzystać z Linuksa, czcionki potra-
fią sprawić wiele kłopotu. Prawdę mówiąc,
Uto nawet doświadczeni użytkownicy systemu
spod znaku pingwina miewają z nimi problemy. Dzieje się
tak, gdyż Linux wykorzystuje kilka różnych metod obsługi-
wania czcionek. Może więc zdarzyć się, że fonty, z których
korzystamy w jednej aplikacji, nie są widoczne w innej.
Na szczęście obecnie sytuacja i tak jest znacznie lepsza
niż choćby rok czy dwa lata temu. Teraz uzyskanie ład-
nych, wygładzonych czcionek jest prostsze i wymaga mniej
wysiłku.
Mam nadzieję, że niniejszy artykuł poprowadzi Czytel-
ników krok po kroku przez krainę różnorodnych fontów
i ułatwi stworzenie sobie przyjemniejszego środowiska
Rysunek 1. GNOME z tekstami pisanymi odręcznie wygląda
pracy.
może i ciekawie, ale do dłuższej pracy przydałby się bardziej
czytelny font
Przykład użycia
Tego dnia znajomy od samego rana marudził mi na Jab-
berze, że nie może sobie dobrać takich czcionek w emu- Podstawowe informacje
latorze terminala, aby mu się podobały. Po kilku godzi- Jak wspomniałem we wstępie, w Linuksie istnieje kilka
nach przeglądania różnych serwisów w końcu stwierdzi- metod obsługi czcionek. Dokładniej rzecz biorąc, jest to
łem, że przecież też mogę sobie trochę pozmieniać fonty kilka niezależnych podsystemów. O ile w konsoli nie
wykorzystywane w systemie. Od kilku już lat wykorzysty- sprawia to jeszcze kłopotów, o tyle w środowisku gra-
wałem praktycznie tylko te standardowo zainstalowane. ficznym może wywołać dezorientację. Postaram się więc
Ponieważ znajomy zaczął też marudzić, że w Mozilli strony poniżej krótko omówić każdy z podsystemów obsłu-
gorzej wyglądają niż w IE, podpowiedziałem mu, jak ma gi fontów. Najpierw jednak zapoznajmy się z rodzajami
sobie zainstalować czcionki z Windows, a sam zacząłem czcionek.
przeglądać serwisy z fontami TrueType. W końcu znalazłem
w miarę ładną, odręczną czcionkę oraz kilka innych, wzo- Czcionki bitmapowe
rowanych na pismo maszynowe. Ściągnąłem je na dysk, Wyobraz
my sobie, że mamy kartkę papieru w kratkę. Nary-
a następnie dodałem do systemu. Póz
niej tylko kilka kliknięć sujmy na nim prostokąt o szerokości 8 i wysokości 16
w GNOME i... zaśmiałem się, widząc wszystkie teksty pisane kratek. Teraz w tym prostokącie zamalujmy wybrane przez
odręcznym pismem. Na dłuższą metę czytanie tego byłoby nas kratki (całe, nie tylko fragmenty) tak, aby uzyskać obraz
jednak męczące, więc wróciłem do szukania bardziej pasu- jakiejś litery, np. a.
jącej mi czcionki. W ten właśnie sposób tworzone są fonty bitmapowe.
Każda nasza kratka odpowiada jednemu pikselowi. Gdy
jakiś program chce wyświetlić literę, po prostu zabarwia-
ne są odpowiednie piksele ekranu. Generalnie fontów bit-
O autorze:
mapowych nie skaluje się (można to robić, ale efekty nie
Autor zakończył studia zaoczne na V roku Informatyki na Poli-
są zbyt ładne)  mają z góry określony rozmiar. Wiąże się
technice Opolskiej. Z Linuksem (i ogólnie systemami unikso-
z tym pewien problem. Mianowicie ten sam font wyświetlo-
wymi) ma styczność od wielu lat. Obecnie administruje siecią
ny na ekranie w rozdzielczości 640x400 może być świetnie
blokową złożoną z dziesięciu komputerów. Kontakt z autorem:
[e-mail]. widoczny, natomiast na ekranie w rozdzielczości 1280x1024
trudno go będzie odczytać.
42 kwiecień 2004
fonty w Linuksie
Fonty bitmapowe świetnie sprawdzają się w kon-
soli tekstowej, ale w trybie graficznym też się przydają
(np. w oknach emulatorów terminali).
Najbardziej popularne formaty czcionek bitmapowych
to PCF (Portable Compiled Format) oraz BDF (Bitmap
Distribution Format).
Czcionki wektorowe
Ze względu na to, że czcionki bitmapowe wyglądają z
le
przy skalowaniu do większych rozmiarów, a projektowanie
i używanie takich czcionek w dużych wymiarach jest raczej
mało wygodne i efektywne, stworzono czcionki wektoro-
we. Idea czcionek wektorowych (zwanych również skalo-
walnymi) polega na tym, że nie są one budowane z pikseli,
a opisywane za pomocą wektorów.
Znany jest kształt litery oraz wzajemne zależności roz-
miarów (np. stosunek wysokości do szerokości), ale sama
czcionka jest generowana w momencie, w którym poprosi-
my o znak w określonym rozmiarze.
Jak widać, czcionki takie pochłaniają znacznie
więcej mocy obliczeniowej komputera niż zwykłe fonty
bitmapowe. Z tego powodu na starszych komputerach
ich użycie było bardzo ograniczone. Przy mocy współ-
czesnych komputerów nie ma to jednak większego zna-
czenia.
Obecnie najpopularniejsze formaty fontów skalowal-
nych to Type1 oraz TrueType.
Fonty podstawowe XFree86
Pierwszą metodą udostępniania fontów w środowisku gra- widzenia użytkownika istotną informacją jest, że korzysta
ficznym jest wykorzystanie wbudowanych funkcji serwe- z innego z
ródła czcionek niż podstawowe fonty wskazywa-
ra X-ów. Informacja o tym, w których katalogach umiesz- ne przez serwer X-ów (opisane w dwóch poprzednich pod-
czone są fonty, zawarta jest w pliku /etc/X11/XF86Config. rozdziałach).
W samych katalogach z fontami powinny znalez
ć się dodat- W przypadku Xft2 za wyszukiwanie czcionek odpo-
kowo pliki specjalne  fonts.scale i fonts.dir. Odpowiadają wiada pakiet fontconfig. Jego głównym plikiem konfigu-
one za indeksowanie informacji o czcionkach umieszczo- racyjnym jest /etc/fonts/fonts.conf. Wymienione w nim
nych w katalogu. katalogi nie muszą zawierać dodatkowych plików spe-
Oprócz tych dwóch plików można również stosować cjalnych, ale pliki takie nie przeszkadzają. Jest więc moż-
plik fonts.alias (definiuje aliasy fontów) oraz encodings.dir. liwe współdzielenie katalogów z fontami poprzez font-
config i serwer fontów czy bezpośrednio przez serwer
Serwer fontów X-ów. Fontconfig generuje ponadto pliki cache w katalo-
Fonty podstawowe mogą być również udostępniane za gach z czcionkami w celu przyspieszenia odczytywania
pośrednictwem serwera fontów (ang. fontserver). Program informacji o nich.
ten oczekuje na zapytania od serwera X-ów, a gdy takie
otrzyma, wysyła odpowiedni font. Fonty w X-ach
Głównym plikiem konfiguracyjnym serwera fontów jest Gdy mówimy o dodawaniu czcionek do Linuksa,
/etc/X11/fs/config. W nim właśnie umieszczone są nazwy zwykle mamy na myśli czcionki TrueType. Jeśli chcemy
katalogów, w których znajdują się fonty. Wymagania co do mieć możliwość czytania witryn WWW w takiej formie,
plików specjalnych w tych katalogach są takie same, jak w jakiej stworzył je autor, na pewno przydadzą się
opisane w poprzednim podrozdziale. czcionki wykorzystywane w Windows. Możemy rów-
nież chcieć urozmaicić interfejs naszego środowiska
Xft2 i fontconfig graficznego czy niektórych programów, dodając bar-
Obecnie w XFree86 mamy do dyspozycji bardzo przyjemną dziej fantazyjne albo po prostu przyjemniejsze dla oka
bibliotekę Xft2. Zastąpiła ona swoją poprzedniczkę (Xft1) czcionki.
i obecnie stała się już niemal standardem. Biblioteka ta zaj- Obecnie w Internecie jest wiele witryn oferujących bez-
muje się renderowaniem i wygładzaniem fontów. Z punktu płatne czcionki do użytku domowego. Niektóre z nich ofe-
www.linux.com.pl 43
dla początkujących
rują nawet czcionki z polskimi znakami diakrytycznymi,
więc każdy może znalez
ć coś dla siebie. Niektóre z witryn
udostępniających czcionki wymienione są w ramce W Sieci,
ale zachęcam do własnych poszukiwań  takich serwisów
jest o wiele więcej.
Instalując czcionki warto pamiętać o tym, że nie ma
sensu instalować ich bardzo dużej ilości. Zainstalowanie
biblioteki 10000 czcionek mija się z celem, jeśli będzie-
my wykorzystywać tylko 5, może 10 z nich. Instalujmy
więc tylko te fonty, które rzeczywiście są nam potrzebne
 dzięki temu nie będziemy niepotrzebnie obciążać syste-
mu i wprowadzać bałaganu.
Umieszczamy fonty w katalogu
Załóżmy, że nasze nowe czcionki, które chcemy dodać do
Rysunek 2. Tutaj trudno coś doradzić  jedni lubią wygładzone
systemu, znajdują się w katalogu /home/uzytkownik/nowe-
czcionki, dla innych są zbyt rozmyte
fonty/ (nazwa uzytkownik odpowiada naszej nazwie użyt-
kownika w systemie). Mogą to być zarówno czcionki nie jest już bezpośrednio wykorzystywany  jest potrzebny
pobrane z jednej z witryn WWW, jak również te skopiowa- tylko do wygenerowania poprawnego pliku fonts.dir, które-
ne z katalogu systemu Windows. go tworzymy następującym poleceniem:
Dla przykładu pobierzmy fonty Szarpany i SecesjaPL,
dzięki którym możemy póz
niej uzyskać taki wygląd pul- mkfontdir
pitu, jak zaprezentowany na Rysunku 1. Czcionki te znaj-
dziemy w serwisie http://www.digit.pl/czcionki/ w menu Powoduje ono przeskanowanie fontów bitmapowych
Czcionki-->alfabetycznie-->S. Możemy je pobrać je w bieżącym katalogu i zapisanie informacji o nich do pliku
wciskając znaczek Microsoftu umieszczony pod nazwą fonts.dir. Oprócz tego, do pliku fonts.dir dołączana jest
fontu. Po zapisaniu ich w katalogu ~/nowe-fonty/ powin- zawartość pliku fonts.scale, gdyż polecenie mkfontdir nie
niśmy je rozpakować (dostarczane są w wersji spakowanej) radzi sobie samo z czcionkami skalowalnymi.
poleceniami unzip secesja.zip oraz unzip szarpany.zip.
Jeśli spodobają nam się jeszcze jakieś inne fonty w tym ser- Modyfikujemy pliki konfiguracyjne
wisie, możemy je również zapisać w naszym katalogu. Pozostaje nam wskazanie systemowi, gdzie ma szukać
Właściwą instalację czcionek w systemie zaczynamy od nowych czcionek. W tym celu sprawdzamy plik /etc/X11/
uzyskania uprawnień superużytkownika (czyli wykonuje- XF86Config. Interesuje nas wpis znajdujący się pomiędzy
my polecenie su - lub logujemy się na konto root). W celu liniami Section  Files i następującą po niej EndSection.
utrzymania porządku warto nowe czcionki umieścić w tym Jeśli znajduje się tam szereg linii zaczynających się słowem
samym miejscu, gdzie już są zainstalowane stare. Zwykle FontPath, zawierających ścieżki dostępu do katalogów,
część fontów zainstalowana jest w podkatalogach katalogu to zmiany będziemy wprowadzać właśnie w tym pliku.
/usr/share/fonts/ i tam właśnie umieścimy nasze. Jedyną zmianą, którą musimy tu wprowadzić, jest dodanie
Tworzymy nowy katalog poleceniem: jeszcze jednej linii o treści:
mkdir /usr/share/fonts/nowe-fonty/ FontPath  /usr/share/fonts/nowe-fonty/
Następnie kopiujemy pliki z fontami do tego katalogu: Po modyfikacji pliku /etc/X11/XF86Config należy zrestar-
tować X-y.
cp /home/uzytkownik/nowe-fonty/* /usr/share/fonts/nowe- Możliwe jednak, że w pliku /etc/X11/XF86Config mamy
fonty/ wpis podobny do poniższego:
Tworzymy pliki specjalne FontPath  unix/:7100
Po przejściu do nowego katalogu (cd /usr/share/fonts/
nowe-fonty/) musimy jeszcze stworzyć wszystkie pliki Jeśli tak, to znaczy, że X Window wykorzystuje serwer
indeksów. Zaczynamy od stworzenia pliku fonts.scale: fontów (ang. fontserver). W takim przypadku zmian będzie-
my dokonywać w pliku /etc/X11/fs/config. Szukamy w nim
mkfontscale linii zaczynającej się od słowa catalogue, po którym wypi-
sane są katalogi zawierające czcionki. Dopisujemy tam nasz
Dzięki temu uzyskujemy plik zawierający informacje o fon- katalog, czyli /usr/share/fonts/nowe-fonty, pamiętając, że
tach skalowalnych (np. TrueType i Type1). Plik ten obecnie kolejne katalogi rozdzielone są przecinkami, a po ostatnim
44 kwiecień 2004
fonty w Linuksie
Kolejność wpisów FontPath w pliku konfiguracyjnym
ma znaczenie. Gdy jakiś program zgłosi zapotrzebowanie
na określoną czcionkę, jest ona wyszukiwana w poszcze-
gólnych katalogach według kolejności. Jeśli zostanie zna-
leziona, następne katalogi nie są już przeszukiwane. Jest
to szczególnie istotne, gdy w naszych katalogach niektóre
czcionki powtarzają się. Warto więc wpisy dotyczące kata-
logów z fontami, na których nam najbardziej zależy, umie-
ścić na początku listy, a nie na końcu. Oczywiście, te same
uwagi stosują się do wykorzystania serwera fontów, czyli
kolejności katalogów umieszczonych po słowie catalogue
w pliku /etc/X11/fs/config.
Bardziej doświadczeni użytkownicy mogą zdecydo-
wać się na usunięcie wpisów katalogów z czcionkami,
których nie wykorzystują. Oprócz tego, można wyciąć
Rysunek 3. Jeśli strona jest dobrze zaprojektowana, to
część wpisów w plikach fonts.dir, dotyczących niewyko-
ustawienie dużego minimalnego rozmiaru czcionki nie powinno
rzystywanych kodowań. Jeśli nie chcemy usuwać żadnych
jej zaszkodzić
informacji z tych plików, możemy najbardziej potrzeb-
ne nam wpisy przesunąć po prostu na początek pliku
przecinka nie ma. Po zakończeniu edycji powinniśmy zre-  wpisy w plikach fonts.dir są rozpatrywane po kolei aż
startować serwer fontów poleceniem /etc/rc.d/init.d/xfs do napotkania pierwszej czcionki pasującej do kryteriów
restart (w Auroksie) lub kill -HUP `pidof xfs` (w dowol- wyszukiwania.
nej dystrybucji). Druga sprawa jest związana z rozmieszczeniem
Jeśli w naszym systemie mamy zainstalowany pro- czcionek w katalogach. Ze względu na utrzymanie
gram chkfontpath, to nasz katalog możemy dodać do porządku, jak również na wygodę, warto rozdzie-
pliku /etc/X11/fs/config poleceniem chkfontpath --add lić je tematycznie  szczególnie w przypadku więk-
/usr/share/fonts/nowe-fonty. Polecenie to samo dba szych ilości plików. Co więcej, powinniśmy trzymać
o zrestartowanie serwera fontów, więc nie musimy tego w osobnych katalogach czcionki bitmapowe i skalowal-
robić ręcznie. ne. Uważni Czytelnicy pewnie zwrócili uwagę, że do
Ostatnim plikiem, który powinniśmy zmodyfiko- niektórych wpisów FontPath dodane jest słowo :unsca-
wać, jest plik /etc/fonts/fonts.conf. Plik ten jest dosyć długi led, np. w takiej linii:
i może wydawać się skomplikowany (dokumentacja zawar-
ta w man fontconfig potrafi zniechęcić do czytania samymi FontPath  /usr/share/fonts/ISO8859-2/misc:unscaled
swoimi rozmiarami). Na szczęście, w większości przypad-
ków jedyne, co musimy zrobić, to dopisać katalog do sze- lub w przypadku pliku /etc/X11/fs/config:
regu innych, zawartych pomiędzy znacznikami
i . /usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc:unscaled,
Warto zauważyć, że jeśli jest tam zawarta ścieżka /usr/
share/fonts (a domyślnie tak właśnie jest), to nie musimy Słowo to można dodać do nazw katalogów zawierających
dopisywać naszego katalogu, gdyż w poszukiwaniu czcio- fonty bitmapowe. Powstrzymuje to system od prób skalo-
nek skanowane są wskazane katalogi i ich podkatalogi. wania tych fontów w przypadku, gdy jakiś program będzie
Dopóki więc będziemy umieszczać nasze czcionki w pod- się domagał fontu w nietypowym rozmiarze. Ponieważ
katalogach katalogu /usr/share/fonts/, to nie będzie koniecz- zwykle wynik takiego skalowania nie jest zbyt zadowala-
ności zmiany tego pliku. jący, lepiej po prostu dodać to słowo. Oczywiście nie doty-
Jedyne, co powinniśmy zrobić (niezależnie od tego, czy czy to katalogów z czcionkami skalowalnymi (np. TrueType)
edytowaliśmy plik /etc/fonts/fonts.conf, czy nie), to wyda-  czcionki te są z założenia generowane w takim rozmiarze,
nie polecenia fc-cache. Powoduje ono utworzenie plików o jaki poprosi program.
cache (np. o nazwie fonts.cache-1), przyspieszających
odczytywanie informacji o czcionkach. Rozmiary czcionek
Ostatnia sprawa dotyczy rozmiaru czcionek. Zdarza się, że
Porządkowanie czcionek po zmianie monitora (np. w miejsce monitora 15 kupujemy
Modyfikując pliki konfiguracyjne nie przejmowaliśmy się, monitor 19 ) czcionki okazują się mniejsze lub większe. Jest
gdzie dokładnie umieszczamy ścieżkę do naszego kata- to niewłaściwe zachowanie.
log z czcionkami. Tymczasem, jeśli chcemy na ekranie Rozmiary fontów określane są w punktach (ang. point).
uzyskać właściwe fonty, musimy zwrócić uwagę na kilka Jeden punkt ma rozmiar dokładnie 1/72 cala. Tak więc,
spraw. niezależnie od monitora, czcionka o tym samym rozmia-
www.linux.com.pl 45
dla początkujących
Jeśli chcemy uzyskać efekt podobny do przedsta-
wionego na Rysunku 1, to przyszła pora na wykorzysta-
nie pobranych przez nas dwóch fontów  Secesji i Szar-
panego. We wspomnianym menu Preferencje-->Czcionki
w polu Czcionka używana przez aplikacje wybieramy font
Szarpany. Ponieważ w rozmiarze 10 mógłby być mało czy-
telny, zwiększamy go do rozmiaru 14. Natomiast w polu
Czcionka używana przez biurko wybieramy Secesję, rów-
nież powiększoną do rozmiaru 14. Jeśli teraz uruchomi-
my przykładowo Mozillę, OpenOffice.org czy inny pro-
gram wykorzystujący Xft2, to w menu powinniśmy mieć
już teksty pisane odręczną czcionką Szarpany, natomiast
na pulpicie teksty pod ikonami mamy pisane zawijanym
fontem Secesja.
Jeśli chodzi o czcionkę użytą w menu na Rysunkach 3
Rysunek 4. Może to dziwne, ale w OpenOffice czcionki
i 5, to jest to Comic Sans MS wybrany w polu Czcionka uży-
dodajemy w module Zarządzanie drukarką
wana przez aplikacje.
rze powinna mieć taką samą wysokość i szerokość. Skąd Czcionki w Mozilli
jednak system ma wiedzieć, jakie jest przeliczenie pikse- Mozilla jest chyba najczęściej wykorzystywaną przez
li na cale? użytkowników Linuksa przeglądarką stron WWW. Obec-
W nowszych monitorach istnieje możliwość sprawdze- nie wykorzystuje już Xft2, więc jeśli dodaliśmy fonty do
nia rozmiaru obszaru widzialnego i wówczas system takie katalogu wymienionego w pliku /etc/fonts/fonts.conf, to
informacje pobiera sobie sam. Nie zawsze jednak robi to będą one widoczne w Mozilli. Dotyczy to oczywiście
poprawnie, poza tym możemy posiadać monitor nie wypo- również czcionek TrueType, których dodawanie wiąza-
sażony w taką opcję. Wygodniej będzie własnoręcznie ło się dawniej z koniecznością modyfikacji pliku konfi-
zmierzyć rozmiar obszaru widzialnego i wpisać go w odpo- guracyjnego defaults/pref/unix.js, umieszczonego w kata-
wiednie miejsce. Tak właśnie zrobimy. logu Mozilli.
Bierzemy linijkę, a następnie mierzymy szerokość
i wysokość obrazu wyświetlanego na monitorze. Zazna- Bardzo małe czcionki
czam, że chodzi o rozmiary obrazu, a nie monitora czy Zdarza się, że na niektórych witrynach WWW czcionki są
kineskopu. Następnie edytujemy plik /etc/X11/XF86Config tak małe, że czytanie ich sprawia trudność. Mozilla pozwa-
i w sekcji pomiędzy liniami Section  Monitor a następują- la nam na ustawienie minimalnej wielkości czcionki, dzięki
cą po niej EndSection, dopisujemy linię: czemu nie musimy każdorazowo korzystać z powiększania
klawiszami [Ctrl]-[+].
DisplaySize szer_mm wys_mm W menu Edycja-->Preferencje-->Widok-->Czcionki
w polu Minimalny rozmiar czcionki ustalamy pasującą
Oczywiście zamiast szer_mm i wys_mm wpisujemy odpo- nam liczbę. Warto pamiętać, że taka ingerencja może nieco
wiednio szerokość i wysokość wyświetlanego obrazu zaburzyć wygląd niektórych witryn (tekst będzie wychodził
wyrażoną w milimetrach. Następnie pozostaje zrestartować poza przeznaczone dla niego granice), jednak generalnie
X Window. opcja ta jest bardzo przydatna.
Jeśli mamy już zainstalowane w systemie czcionki
Wygładzone czcionki w GNOME z Windows, warto zaznaczyć opcję Zezwalaj na użycie
Ustawienia czcionek w GNOME znajdują się w menu Prefe- czcionek zadeklarowanych w wyświetlanych dokumen-
rencje-->Czcionki. Można tam określić, jakie czcionki mają tach. Wówczas na stronach będą użyte takie fonty, jakie
być używane w tytułach okien, paskach menu, na biurku chciał pokazać autor (oczywiście, o ile są zainstalowa-
czy w terminalu. Oprócz tego, możemy wskazać metodę ne).
renderowania czcionek.
Tutaj wszystko zależy od naszego gustu i potrzeb. Czcionki w OpenOffice.org
Mamy cztery standardowe możliwości renderowania, a jeśli Obecnie OpenOffice.org bez problemu korzysta z czcionek
nas to nie zadowala, możemy wcisnąć przycisk Szczegó- zainstalowanych w systemie. więc jeśli chcemy zainstalo-
ły. Uzyskujemy wtedy możliwość określenia rozdzielczo- wać nowe czcionki, możemy skorzystać z instrukcji zawar-
ści, wygładzania, hintingu, a nawet kolejności składowych tych w rozdziale Fonty w X-ach.
pikseli. Wprowadzane zmiany są od razu widoczne, więc Oprócz tego, możemy zainstalować czcionki tak, że
możemy poeksperymentować i dobrać takie ustawienia, będą widoczne tylko w pakiecie OpenOffice.org. Nie
jakie nam odpowiadają. potrzebujemy w tym celu nawet uprawnień superużyt-
46 kwiecień 2004
fonty w Linuksie
kownika (root), gdyż czcionki mogą być przechowywane
w naszym katalogu domowym.
Instalacja własnych czcionek
Zaczynamy od uruchomienia programu Zarządzanie dru-
karką OpenOffice.org, dostępnego w menu Biuro-->Konfi-
guracja drukarek OpenOffice.org. Można go również uru-
chomić w emulatorze terminala tekstowego (np. Multi
GNOME Terminal) poleceniem oopadmin. W otwartym
okienku (pokazanym w lewym górnym rogu Rysunku 4)
wciskamy przycisk Czcionki.
Pojawi się nam kolejne okno ze spisem czcionek zain-
stalowanych w pakiecie OpenOffice.org (w prawym górnym
rogu Rysunku 4). Teraz wciskamy przycisk Dodaj, a następ-
nie musimy wskazać katalog z
ródłowy czcionek. W oknie
Rysunek 5. Wiele czcionek bez wygładzania po prostu nie da
Dodaj czcionki (prawy dolny róg Rysunku 4) wciska-
się czytać
my przycisk oznaczony trzema kropkami (...), umieszczo-
ny obok pola Katalog z
ródłowy. W ostatnim już oknie (Wy-
bierz ścieżkę, pokazanym w lewym dolnym rogu Rysun- (jeśli instalowaliśmy OpenOffice.org w innym katalogu,
ku 4) przechodzimy do katalogu zawierającego czcionki to należy odpowiednio dostosować ścieżkę). Po instalacji
przeznaczone do zainstalowania, po czym wciskamy przy- czcionki znajdą się w katalogu /usr/lib/openoffice/share/
cisk Wybierz. Jeśli chcemy zainstalować czcionki wykorzy- fonts/truetype/.
stywane w Windows (gdy mamy ten system zainstalowa-
ny na dysku), to powinniśmy wskazać podkatalog Fonts Zamiana czcionek
katalogu, w którym zainstalowany jest Windows. Przykła- Niektórzy użytkownicy OpenOffice.org uskarżają się na
dowo w moim systemie jest to katalog /mnt/win98pl/dosd/ brak polskich czcionek w menu. Może się również zda-
windows/Fonts/. rzyć, że czcionki te będą dziwnie  rozstrzelone . Dzieje
Teraz możemy wybrać, które czcionki z umiesz- się tak, gdyż menu pakietu OpenOffice.org standardo-
czonych w katalogu chcemy zainstalować. Zaznacza- wo wykorzystuje czcionkę Andale Sans UI. W celu napra-
nia możemy dokonywać myszką  lewym przyciskiem wienia tego problemu, możemy wykorzystać dostępne
dodajemy kolejne pozycje do zaznaczenia lub usuwamy w OpenOffice.org narzędzie służące do zamiany czcio-
je. Możemy też wcisnąć przycisk Zaznacz wszystko, jeśli nek.
chcemy zainstalować wszystkie umieszczone we wskaza- Wskazujemy w menu pozycję Narzędzia-->Opcje-->Za-
nym katalogu czcionki. Po wciśnięciu OK czcionki zostaną miana czcionek. W otwartym oknie powinniśmy mieć
przekopiowane do katalogu z fontami (~/.openoffice/user/ zaznaczoną opcję Zastosuj tabelę zamian. Następnie w
fonts/ ), a następnie otrzymamy komunikat o treści polu Czcionka wpisujemy Andale Sans UI, a w polu Zamień
Dodano 8 nowych czcionek. na wskazujemy czcionkę z poprawnymi polskimi znakami.
Oczywiście liczba dodanych czcionek zależy od tego, Może to być na przykład Luxi Sans. Zatwierdzamy wciska-
ile ich zaznaczyliśmy. Po dodaniu czcionek możemy opu- jąc zielony przycisk Zastosuj. Teraz zaznaczamy jeszcze pola
ścić okno Czcionki wciskając przycisk Zamknij. W ten Zawsze i Ekran w linii dotyczącej naszej zamiany, po czym
sam sposób opuszczamy główne okno Zarządzanie dru- możemy wcisnąć OK.
karką. Funkcja zamiany czcionek może nam się przydać za
Dostępne w oknie Dodaj czcionki pole Utwórz tylko każdym razem, gdy otrzymany dokument wykorzystuje
łącza sprawia, że czcionki nie są fizycznie kopiowane do czcionki, których nie mamy w systemie. Wtedy wystarczy
katalogu z fontami, a jedynie są tworzone dowiązania sym- według powyższych instrukcji zamienić brakującą czcion-
boliczne. Korzystając z tej możliwości należy pamiętać, że kę na inną, aby móc swobodnie czytać i pracować z doku-
nie wolno jej używać w przypadku instalowania czcionek mentem.
z katalogów, które nie zawsze są dostępne (np. podmonto- Zamianę możemy usunąć wskazując konkretną linię
wana płyta CD-ROM). zamiany i wciskając czerwony przycisk Usuń. Możemy rów-
Po uruchomieniu OpenOffice.org będziemy mieli już do nież zmienić czcionkę docelową i wcisnąć zielony przycisk
dyspozycji nasze nowe czcionki. Zastosuj.
Jeśli chcemy, aby nowe czcionki były dostępne dla
wszystkich użytkowników OpenOffice.org, powinniśmy Wygładzone czcionki
powyższe czynności wykonać z uprawnieniami użyt- W większości przypadków znacznie wygodniej i przy-
kownika root. Zamiast polecenia oopadmin uruchamia- jemniej czyta się czcionki wygładzone, a nie kanciaste.
my bezpośrednio polecenie /usr/lib/openoffice/spadmin Oczywiście zależy to od osobistych preferencji. W Open
www.linux.com.pl 47
dla początkujących
Office.org możemy włączyć lub wyłączyć wygładza- To, że plik z fontem jest spakowany programem Gzip,
nie czcionek widocznych na ekranie w menu Narzędzia w niczym nie przeszkadza  system sam sobie radzi z roz-
-->Opcje-->Widok. Zaznaczając opcję Wygładz
czcionki pakowaniem go w razie potrzeby.
widoczne na ekranie możemy też wskazać, od jakiego roz- Warto wiedzieć, w jaki sposób określić czcionkę, która
miaru czcionki mają być wygładzane. ma być domyślnie wykorzystywana po uruchomieniu sys-
temu. Oczywiście, możemy po prostu powyższe polecenie
Gdy nie pojawia się polska litera wstawić do skryptu startowego (np. do pliku ~/.bash_profi-
Zdarza się, że podczas pisania tekstu chcemy uzyskać le). Mamy jednak lepsze rozwiązanie.
wielką polską literę, np. Ś. Przytrzymujemy klawisz [Shift], W pliku /etc/sysconfig/i18n powinniśmy umieścić nastę-
póz
niej [Alt], wreszcie wciskamy klawisz [S] i... nic. Wciska- pujące linie:
my [S] jeszcze raz i dopiero wtedy pojawia nam się na ekra-
nie litera Ś. SYSFONT= lat2a-16
Jeśli chcemy, aby litera pojawiała się od razu przy pierw- SYSFONTACM= iso02
szym naciśnięciu, to musimy odwrócić kolejność wciskania
klawiszy, czyli zaczynamy od przytrzymania [Alt], póz
niej I to już wszystko. Dzięki temu podczas wykonywania
[Shift] i dopiero wciskamy literę (np. nasze nieszczęsne [S]). skryptów startowych zostanie wczytana czcionka lat2a-16.
I co? Voila! Teraz litera pojawiła się od razu. Dokładniej rzecz biorąc, zostanie wykonany skrypt setsys-
Oczywiście jeśli piszemy samymi wielkimi literami, to font, który wywoła komendę postaci:
wygodniej jest skorzystać z klawisza [Caps Lock], dzięki
czemu nie będziemy musieli się martwić tym, że trzymamy setfont lat2a-16 -m 8859-2
już wciśnięty [Shift].
Oczywiście zamiast lat2a-16 możemy użyć innego, odpo-
Fonty w konsoli wiadającego nam fontu spośród znajdujących się w katalo-
Nie wszyscy pracują w X Window. Wielu użytkowników gu /lib/kbd/consolefonts/.
z różnych powodów preferuje konsolę tekstową, wspiera-
ną czasem przez framebuffer. Również w konsoli możemy Zakończenie
chcieć ustawić sobie inną czcionkę niż domyślna. Mam nadzieję, że niniejszy artykuł wyjaśnił wszelkie
Większość dystrybucji obecnie wykorzystuje pakiet wątpliwości Czytelników dotyczące instalacji czcionek
Kbd, zawierający nie tylko zbiór fontów bitmapowych, w Linuksie. Starałem się skupić na informacjach praktycz-
ale również kilka narzędzi (np. do ustawiania mapy kla- nych. Wierzę, że zawarte w artykule informacje pozwolą
wiatury). Nas w tej chwili interesują jednak tylko fonty Czytelnikom na zainstalowanie nowych czcionek i takie
i ich wykorzystanie. Same pliki czcionek powinny znaj- skonfigurowanie systemu, aby korzystanie z niego było
dować się w katalogu /lib/kbd/consolefonts/ (tak jest w wygodne i przyjemne.
Auroksie, lecz może to być też katalog /usr/share/kbd/
consolefonts/ lub inny). Do ich ładowania służy nam pole-
cenie setfont.
W Sieci:
Przykładowo, jeśli chcemy na bieżącej konsoli uzyskać
" Porównanie formatów Type1 i TrueType:
większe czcionki, możemy wczytać font LatArCyrHeb-19,
http://studweb.euv-frankfurt-o.de/twardoch/f/pl/font/
mający rozmiar znaków 8 na 19 pikseli. Robimy to pole-
sparing/sparing_nn.html
ceniem:
" Kbd:
http://freshmeat.net/projects/kbd/
setfont LatArCyrHeb-19 -m 8859-2
" Fontconfig:
http://freedesktop.org/software/fontconfig/
Dodatkowy parametr -m 8859-2 wskazuje, że lokalnym
" Mozilla ze wsparciem dla Xft:
zestawem znaków jest ISO 8859-2. W ten sposób możemy
http://www.scottbolander.com/mozilla-xft.html
na każdej konsoli pracować z innym zestawem fontów -
" Czcionki.com:
zależnie od potrzeb. Jeśli nie jesteśmy pewni, w jakim kata- http://www.digit.pl/czcionki/
logu znajdują się czcionki, możemy dodać do wywołania " Fontoholic:
http://www.nowak.tv/fontoholic/
parametr -v, który spowoduje wydrukowanie dodatkowych
" Dingbat pages:
komunikatów. Przykładowo w wyniku polecenia setfont
http://www.dingbatpages.com/
-v (ładującego domyślną czcionkę) zostanie wyświetlona
" Simply the Best Fonts:
linia o treści zbliżonej do poniższej:
http://simplythebest.net/fonts/
" HighFonts.com:
Loading 256-char 8x16 font from file //lib/kbd/
http://www.highfonts.com/
consolefonts/default8x16.psfu.gz
48 kwiecień 2004