„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
0
MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Danuta Cichy
Stosowanie prawa w ochronie środowiska
311[24].Z2.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy w Radomiu
Radom 2005
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
dr Wojciech Jaworski
mgr inż. Elwira Krzemieniewska
Konsultacja:
dr hab. Barbara Baraniak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska
Korekta:
mgr inż. Teresa Sagan
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[24].Z2.01.
Stosowanie prawa w ochronie środowiska zawartego w programie nauczania dla zawodu
technik ochrony środowiska.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie
3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania
6
4.1. Pojęcie i rodzaje prawa
6
4.1.1. Materiał nauczania
6
4.1.2. Pytania sprawdzające 6
4.1.3. Ćwiczenia
7
4.1.4. Sprawdzian postępów 7
4.2. Akty prawne związane z ochroną i kształtowaniem środowiska 8
4.2.1. Materiał nauczania
8
4.2.2. Pytania sprawdzające 10
4.2.3. Ćwiczenia 11
4.2.4. Sprawdzian postępów 13
4.3. Akty prawne dotyczące ochrony i kształtowania środowiska obowiązujące
w Polsce i krajach Unii Europejskiej
14
4.3.1. Materiał nauczania
14
4.3.2. Pytania sprawdzające 20
4.3.3. Ćwiczenia 20
4.3.4. Sprawdzian postępów 22
4.4. Międzynarodowa współpraca zakresie ochrony środowiska 23
4.4.1. Materiał nauczania
23
4.4.2. Pytania sprawdzające 26
4.4.3. Ćwiczenia 26
4.4.4. Sprawdzian postępów 27
4.5. Normy dotyczące ochrony środowiska, obowiązujące w Polsce
28
4.5.1. Materiał nauczania
28
4.5.2. Pytania sprawdzające 30
4.5.3 Ćwiczenia 30
4.5.4. Sprawdzian postępów 31
4.6. Konsekwencje nieprzestrzegania prawa ochrony przyrody i środowiska 32
4.6.1 Materiał nauczania
32
4.6.2 Pytania sprawdzające 33
4.6.3. Ćwiczenia 34
4.6.4. Sprawdzian postępów 36
4.7. Formy ochrony przyrody w Polsce i na świecie 37
4.7.1. Materiał nauczania
37
4.7.2. Pytania sprawdzające 38
4.7.3 Ćwiczenia 39
4.7.4. Sprawdzian postępów 39
5. Sprawdzian osiągnięć 40
6. Literatura 43
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o stosowaniu prawa w ochronie
środowiska.
W poradniku zamieszczono:
−
wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika i przygotować się do stosowania prawa
podczas wykonywania zawodu,
−
cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
−
materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
treści jednostki modułowej,
−
zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,
−
ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
−
sprawdzian postępów, zamieszczony po każdym haśle programowym. Odpowiedzi na
pytania sprawdzianu pozwolą Ci ocenić swoją wiedzę z danego zakresu tematycznego,
−
sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas zajęć i że nabrałeś wiedzę i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,
−
literaturę uzupełniającą, z której korzystając pogłębisz swoje wiadomości i umiejętności.
Znajomość prawa i umiejętność jego stosowania wymagać będzie wielu analiz aktów
prawnych, a także umiejętności obliczania opłat za korzystanie ze środowiska.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
2.
WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
− posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu chemii,
− wyjaśniać elementarne procesy ekologiczne zachodzące w środowisku przyrodniczym,
− w zakresie podstawowym rozwiązywać zadania matematyczne,
− interpretować akty prawne i polecenia dotyczące wykonywania ćwiczeń,
− korzystać z wiadomości i umiejętności nabytych z innych przedmiotów,
− obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− wzbudzać w sobie motywację do zdobywania wiedzy,
− współpracować w zespole.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− dokonać analizy uregulowań prawnych w Polsce i w innych krajach Unii Europejskiej,
− określić rodzaje norm stosowanych w zakresie ochrony środowiska,
− posłużyć się normami do oceny stanu środowiska naturalnego,
− określić skutki prawne nieprzestrzegania obowiązujących przepisów dotyczących ochrony
środowiska,
− określić kierunki działań organizacji międzynarodowych w zakresie ochrony środowiska,
− scharakteryzować międzynarodowe programy badawcze i systemy informacyjne
w zakresie ochrony środowiska,
− scharakteryzować metody i formy ochrony środowiska w Polsce i na świecie,
− zastosować obowiązujące akty prawne dotyczące ochrony środowiska.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Pojęcie i rodzaje prawa
4.1.1.Materiał nauczania
Prawo można zdefiniować jako reguły zachowania się (normy prawne), których
realizacja jest zabezpieczona zorganizowanym przymusem państwowym i służy określonym
celom społecznym.
Prawo można podzielić na:
−
regulacje administracyjne,
−
regulacje finansowe i karne,
−
regulacje ekonomiczne,
−
regulacje strategiczne (plany, programy, polityki).
Prawo ochrony środowiska (ekologiczne) to ogół przepisów dotyczących ochrony,
kształtowania i gospodarowania środowiskiem przyrodniczym i zasobami przyrody. Dotyczy
ono nie tylko szeroko pojętego środowiska, ale także ochrony przyrody. Określa sposoby
i dopuszczalne granice korzystania ze środowiska. Zawiera również obowiązki, nakazy,
zakazy i ograniczenia użytkowników.
Prawo ochrony środowiska tworzą: ustawy, rozporządzenia i zarządzenia
wykonawcze oraz różne przepisy wynikające z ustaw, a także akty prawa Unijnego
i międzynarodowego (traktaty, konwencje, umowy, dyrektywy).
System prawny kształtuje się i poszerza w miarę narastania problemów w środowisku
gdy pewne składniki przyrody stają się dobrami rzadkimi i nasila się korzystanie z zasobów
naturalnych w związku z czym środowisko ubożeje lub następuje jego przekształcanie.
W ujęciu ustawy przez środowisko rozumie się ogół elementów przyrodniczych, w tym
także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię
ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat
Państwo ma stworzyć warunki niezbędne do realizacji ochrony środowiska. Polityka
ekologiczna państwa na podstawie aktualnego stanu środowiska określa: cele ekologiczne,
priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogramy działań proekologicznych, środki niezbędne
do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.
A oto niektóre akty prawne:
−
Konstytucja R.P. – Dz.U. Nr 170, poz. 1660 z 2003 r. (z późniejszymi zmianami),
−
Prawo ochrony środowiska – Dz. U. Nr 62 poz. 627 z 2001 r.
−
Prawo wodne – Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z 2001 r.
−
Ustawa o ochronie przyrody – Dz.U. Nr 92, poz. 880 z 2001 r. (z późniejszymi
zmianami).
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co oznacza pojęcie prawo?
2. Jakie wyróżniamy rodzaje prawa?
3. Co rozumiemy pod pojęciem środowisko?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Znajdź w bibliotece, Internecie lub urzędzie gminy dwa akty prawne dotyczące ochrony
środowiska i dokonaj ogólnego ich opisu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) odczytać i wynotować z niniejszego poradnika Dzienniki Ustaw, w których zamieszczone
są akty prawne dotyczące środowiska,
2) wybrać miejsce, w którym te akty prawne możesz znaleźć,
3) odnotować następujące informacje: Kiedy to prawo i przez kogo zostało ustalone.? Jakim
problemom jest ono poświęcone?
Informacje mają dotyczyć dwóch aktów prawnych.
4) przygotować samodzielnie lub w zespole sprawozdanie z wykonanych zadań.
Wyposażenie stanowiska pracy:
– Gutowski B.: Aktualne przepisy o ochronie środowiska i inwestycjach. Poradnik AOS.
Koszalin 2004
4.1.4.Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie „prawo”?
2) wskazać rodzaje prawa?
3) określić pojęcie środowisko?
4)
wskazać, gdzie można znaleźć najważniejsze akty prawne dotyczące
ochrony środowiska?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
4.2.Akty prawne związane z ochroną i kształtowaniem środowiska
4.2.1.Materiał nauczania
Najważniejszym aktem prawnym obowiązującym w każdym kraju jest konstytucja
danego kraju. W Konstytucji RP jest szereg zapisów uznających prawo człowieka do
środowiska.
W trzech artykułach Konstytucji RP są wyraźnie zapisane prawa i obowiązki obywateli
wobec środowiska i tak:
„Rozdział I. Art.5.Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego
terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli,
strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą
zrównoważonego rozwoju.
Rozdział II.Art.74.
1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne
współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.
3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.
4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu
środowiska.
Art. 86. Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za
spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.
Konstytucja nakłada na państwo obowiązek ochrony środowiska oraz przyznaje jego
obywatelom prawo do korzystania ze środowiska, a także nakłada na nich obowiązek dbałości
o niego.
Realizację praw i obowiązków zawartych w Konstytucji zapewniają odpowiednie ustawy
i rozporządzenia
Obecnie w Polsce tak, jak w pozostałych krajach UE – 25 wdrażane jest prawo ochrony
środowiska obowiązujące w Unii.
Podstawowymi aktami prawnymi określającymi zasady ochrony środowiska są:
− Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z 2001 r.),
− Ustawa o odpadach (Dz.U. Nr 62, poz. 628 z 2001 r.),
− Ustawa o odpadach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. Nr 63, poz. 638 z 2001 r.),
− Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami
oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. Nr 63, poz. 639 z 2001 r.),
− Ustawa o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz.U. Nr 76, poz. 811 z 2001 r.),
− Ustawa o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880 z 2002 r.),
− Prawo wodne (Dz.U. Nr 233, poz. 2022 z 2001 r.),
− Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 228, poz. 1947 z 2005 r.),
− Prawo łowieckie (Dz.U. Nr 127, poz. 1066 z 2005 r.),
− Ustawa o lasach (Dz.U. Nr 101, poz. 444 z 1991 r.),
− Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z 2003 r.).
Prawo wodne reguluje gospodarkę wodną, ochronę wód przed zanieczyszczeniami,
korzystanie z wód podziemnych i powierzchniowych, ochronę przed powodzią, melioracje
wodne i inne związane z problemami użytkowania wody.
Prawo geologiczne i górnicze reguluje użytkowanie kopalin i gospodarkę zasobami
mineralnymi.
Do wszystkich ustaw stosowane są zarządzenia wykonawcze i wprowadzane kolejne
zmiany, dlatego wykonując zawód technika ochrony środowiska musisz je śledzić na bieżąco.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Prowadzona jakakolwiek działalność nie może wpływać negatywnie na środowisko lub
powodować w nim zmian zakłócających równowagę ekologiczną
Prawo ochrony środowiska stanowi kodeks ekologicznych zasad postępowania
w większości problemów związanych z ochroną środowiska i racjonalnym kształtowaniem jej
zasobów. Ustawa ta między innymi określa i reguluje:
− politykę ekologiczną państwa i związane z nią programy,
− podstawowe pojęcia systemu ochrony środowiska,
− zasady ustalania warunków wprowadzania substancji lub energii do środowiska i kosztów
korzystania ze środowiska,
− udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie,
− udział społeczeństwa w postępowaniu w środowisku,
− zasady przeciwdziałania poważnym awariom,
− odpowiedzialność i sankcje.
W Prawie ochrony środowiska we wszystkich poruszanych problemach, znajduje się
odniesienie do ustaw określających szczegółowo prawo dotyczące danej kwestii.
Ochronę środowiska rozumie się jako podjęcie lub zaniechanie działań,
umożliwiających zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta
polega w szczególności na:
a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska
zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
Ustawa o ochronie przyrody określa cele, zasady i formy ochrony przyrody żywej
i nieożywionej oraz krajobrazu. Ustawa ta określa i reguluje przepisy dotyczące:
− form ochrony przyrody,
− ogrodów botanicznych, ogrodów zoologicznych oraz ośrodków rehabilitacji zwierząt,
− ochrony terenów zieleni i zadrzewień,
− organów ochrony przyrody,
− służb ochrony przyrody
− zwalczania przestępstw i wykroczeń na obszarach chronionych
− wykonywania ochrony przyrody
− gospodarowania zasobami i składnikami przyrody,
− skutków prawnych objęcia ochroną
− przepisów karnych
− zmian w przepisach obowiązujących,
− przepisów przejściowych, dostosowujących i końcowych
Ochrona przyrody w rozumieniu ustawy, polega na zachowaniu, zrównoważonym
użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody.
Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody w parkach narodowych oraz w rezerwatach
przyrody zabrania się:
− budowy lub rozbudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem
obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody,
− rybactwa, z wyjątkiem obszarów ustalonych w planie ochrony albo w zadaniach
ochronnych,
− chwytania lub zabijania dziko występujących zwierząt, zbierania lub niszczenia jaj,
postaci młodocianych i form rozwojowych zwierząt, umyślnego płoszenia zwierząt
kręgowych, zbierania poroży, niszczenia nor, gniazd, legowisk i innych schronień
zwierząt oraz ich miejsc rozrodu,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
− polowania, z wyjątkiem obszarów wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach
ochronnych ustanowionych dla rezerwatu przyrody,
− pozyskiwania, niszczenia lub umyślnego uszkadzania roślin oraz grzybów,
− użytkowania, niszczenia, umyślnego uszkadzania, zanieczyszczania i dokonywania zmian
obiektów przyrodniczych, obszarów oraz zasobów, tworów i składników przyrody,
− zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, jeżeli zmiany te nie służą ochronie
przyrody,
− pozyskiwania skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin
i zwierząt, minerałów i bursztynu,
− niszczenia gleby lub zmiany przeznaczenia i użytkowania gruntów,
− palenia ognisk i wyrobów tytoniowych oraz używania źródeł światła o otwartym
płomieniu, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego,
a w rezerwacie przyrody - przez organ uznający obszar za rezerwat przyrody,
− prowadzenia działalności wytwórczej, handlowej i rolniczej, z wyjątkiem miejsc
wyznaczonych w planie ochrony,
− stosowania chemicznych i biologicznych środków ochrony roślin i nawozów
− zbioru dziko występujących roślin i grzybów oraz ich części, z wyjątkiem miejsc
wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody – przez organ
uznający obszar za rezerwat przyrody,
− amatorskiego połowu ryb, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony lub
zadaniach ochronnych,
− ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem, z wyjątkiem
szlaków i tras narciarskich wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego,
a w rezerwacie przyrody – przez organ uznający obszar za rezerwat przyrody,
− wprowadzania psów na obszary objęte ochroną ścisłą i czynną, z wyjątkiem miejsc
wyznaczonych w planie ochrony oraz psów pasterskich wprowadzanych na obszary objęte
ochroną czynną, na których plan ochrony albo zadania ochronne dopuszczają wypas,
− wspinaczki, eksploatacji jaskiń lub zbiorników wodnych, z wyjątkiem miejsc
wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ
uznający obszar za rezerwat przyrody,
− ruchu pojazdów poza drogami publicznymi oraz poza drogami położonymi na
nieruchomościach będących w trwałym zarządzie parku narodowego, wskazanymi przez
dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody – przez organ uznający obszar za
rezerwat przyrody.
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym określa zasady polityki
przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego organy administracji rządowej, także
zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczenia terenów na określone cele oraz
ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy.
W planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się zwłaszcza: wymagania
ochrony środowiska w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakim stopniu Konstytucja RP jest aktem prawnym ochrony środowiska?
2. Jakich problemów dotyczy Prawo ochrony środowiska?
3. Jakich problemów dotyczy Ustawa o ochronie przyrody?
4. Które sektory objęte są prawem ochrony środowiska?
5. Czego dotyczy Prawo wodne?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
6. Czego dotyczy Ustawa o organizmach genetycznie zmodyfikowanych?
7. Za co obywatele polscy wnoszą opłaty środowiskowe?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz wysokość opłaty pobieranej za korzystanie ze środowiska na podstawie
obowiązujących przepisów.
Oblicz ile złotych musi zapłacić zakład farmaceutyczny za użycie 480 m
3
wody,
jeżeli
korzysta z wody podziemnej na obszarze województwa, na którym znajduje się szkoła.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wyszukać w materiałach, na przykład „Aktualne przepisy w ochronie środowiska”,
(suplement dotyczący systemu opłat) wysokość opłat za:
− pobór 1m
3
wody podziemnej,
− pobór 1m
3
wody powierzchniowej,
− uwzględnić w wyszukiwaniu danych województwo dla którego obliczasz opłatę,
− zanotować dane i obliczyć wysokość opłaty w zależności od poboru wody.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2001.62.627.)
− Ustawa o ochronie przyrody (DZ,U.2004.92.880)
− Prawo wodne (Dz.U.2002.233.2022)
Ćwiczenie 2
Oblicz stawkę za pobór 15025 m
3
wody powierzchniowej na cele utrzymania zieleni
w mieście.
Obliczeń dokonaj dla województwa świętokrzyskiego, śląskiego i mazowieckiego.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) znaleźć w „Aktualnych przepisach w ochronie środowiska” dane dotyczące opłat za wodę
powierzchniową.
2) dokonać obliczeń za pobór 15 025 m
3
wody dla województwa:
− świętokrzyskiego,
− śląskiego,
− mazowieckiego,
3) zapisać obliczenia i wyniki uzupełniając zdania:
W województwie świętokrzyskim za 1 m
3
zapłaci się .............................................. Za pobór
15 025 m
3
trzeba zapłacić ..................................... zł.
W województwie śląskim 1 m
3
wody powierzchniowej do celów utrzymania....................... zł.
W województwie mazowieckim opłata za 1 m
3
wody powierzchniowej dla tych samych celów
wynosi .................... zł. Za pobór 15 025 m
3
trzeba zapłacić ....................... zł.
Za tę samą ilość wody dla celów utrzymania zieleni w mieście najwięcej zapłacić trzeba w
województwie .............................., a najmniej w województwie ....................... .
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
Wyposażenie stanowiska pracy
1) tablice opłat za pobór wody,
2) Ustawa o ochronie wód.
Ćwiczenie 3
Oblicz opłatę za usuwanie drzew i krzewów
Użytkownik Kowalski Jan ma usunąć:
− topolę o obwodzie 59 cm,
− kasztanowiec o obwodzie 110 cm,
− dąb o obwodzie 60 cm.
Oblicz opłaty dla użytkownika Jana Kowalskiego. Podaj sumę jaką musi zapłacić.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z aktualnie obowiązującymi opłatami za usuwanie drzew i krzewów. W tym
celu powinieneś skorzystać z tabel stawek o opłatach za usuwanie drzew i krzewów,
2) obliczyć opłaty za każde drzewo i podsumować,
3) przygotować rachunek dla obywatela Jana Kowalskiego.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− tabela opłat za usuwanie drzew i krzewów,
− Ustawa o ochronie przyrody,
− aktualne przepisy o ochronie środowiska i inwestycjach.
Ćwiczenie 4
Dokonaj analizy podstawowych aktów prawnych i przyporządkuj je do odpowiednich
działań w środowisku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z Ustawą Prawo ochrony środowiska,
2) wybrać odpowiednie ustawy i przyporządkować im dziedziny gospodarki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627
z 2001 r.).
Ćwiczenie 5
Przeprowadź dowód o wyższości lub nie, Prawa ochrony środowiska nad innymi
ustawami.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dokonać analizy Prawa ochrony środowiska,
2) zapisać w punktach czego dotyczy ustawa – Prawo ochrony środowiska,
3) wykonać wykres zależności Prawa ochrony środowiska i innych wymienionych ustaw,
wraz z dyrektywami dostosowawczymi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627
z 2001 r.),
− tabela dyrektyw dostosowawczych.
Ćwiczenie 6
Ustal stawki roczne za składowanie następujących odpadów:
1. Tworzywa sztuczne
2. Szkło
3. Papier i tektura
4. Zużyte opony
Zapisz je. Ustal podstawy prawne tych opłat.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z ustawą o odpadach
2) odnaleźć źródło stawek rocznych opłat za składowanie odpadów
3) ustalić i zapisać opłaty
Wyposażenie stanowiska pracy:
– Ustawa o odpadach (Dz.U. Nr 62, poz. 628 z 2001 r.),
– Tablice
opłat za składowanie odpadów.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić różnicę między Ustawą Prawo ochrony środowiska
a innymi ustawami?
2) przyporządkować sektory do ustaw?
3) obliczyć wysokość opłaty za korzystanie ze środowiska?
4) udowodnić, że konstytucja jest aktem prawnym ochrony środowiska?
5) scharakteryzować pojęcie prawo ochrony środowiska?
6) wskazać przynajmniej trzy sektorowe ustawy?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
4.3. Akty prawne dotyczące ochrony i kształtowania środowiska
obowiązujące w Polsce i krajach Unii Europejskiej
4.3.1.Materiał nauczania
Po wstąpieniu Polski do Wspólnoty Europejskiej Polska musi przystosować swoje prawo
do prawa unijnego. Ochrona środowiska w UE przyjmuje za podstawę prawo traktatowe,
w którym zasadniczą rolę odegrał Jednolity Akt Europejski (1986). Zobowiązano nim kraje
członkowskie do rozważnego gospodarowania zasobami naturalnymi.
Główne zasady polityki dotyczące ochrony środowiska w krajach unijnych są
normowane traktatem o utworzeniu Unii Europejskiej (Maastricht, 1992), w którym za
główny cel rozwoju gospodarczego przyjęto przyspieszenie wzrostu standardu życia.
Polityka Ekologiczna krajów unijnych opiera się na ośmiu następujących zasadach:
−
Wysoki poziom ochrony środowiska. Zgodnie z tą zasadą polityka środowiskowa musi
uwzględniać badania naukowe, warunki środowiskowe, koszty i korzyści działań oraz
ekonomiczne i społeczne warunki Wspólnoty poszczególnych regionów.
−
Podejmowanie środków ostrożności. Zasada ta oznacza, iż należy unikać
przede
wszystkim powodowania szkód w środowisku naturalnym.
−
Zasada zapobiegania. Należy zapobiegać skutkom zanieczyszczenia u źródła i nie
dopuszczać do tego, by przenikały one do środowiska.
−
Zasada subsydiarności, oznacza, że decyzje muszą być podejmowane tak blisko
obywatela, jak to możliwe.
−
Zasada „zanieczyszczający płaci” zakłada, że koszty szkód ekologicznych ponoszone
powinny być przez tych, którzy je spowodowali.
−
Zasada integracji, polega na połączeniu zagadnień ochrony środowiska z wszystkimi
dziedzinami polityki, co prowadzi do stworzenia całościowej polityki ochrony środowiska
dającej gwarancję pełnej skuteczności i efektywności.
−
Rozwój zrównoważony, czyli taki, który zapewni sprawiedliwe zaspokojenie potrzeb
współczesnego społeczeństwa bez naruszania możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych
pokoleń. Agenda 21 przedstawia globalny program działań na rzecz wprowadzania
zrównoważonego rozwoju.
− Zasada partnerstwa. Zgodnie z ustaleniami Agendy 21
państwa Unii powinny
prowadzić dialog i współpracować przy rozwiązywaniu problemów ekologicznych
(www.euro.agenda 21.pl).
Prawo unijne obejmuje kilkaset aktów prawnych – dyrektyw, rozporządzeń i decyzji,
które tworzone są przez Parlament, Radę Europy i Komisję Europejską.
W 1992 roku w Rio de Janeiro odbyła się Konferencja Narodów Zjednoczonych
„Środowisko i Rozwój”. Potwierdzono słuszność kierunku rozwoju edukacji przyjętego na
poprzednich Konferencjach poczynając od Deklaracji Narodów Zjednoczonych w sprawie
środowiska człowieka przyjętej w 1972 r. w Sztokholmie. W Rio de Janeiro przyjęto
Deklarację w sprawie środowiska i rozwoju. Zawiera ona 27 zasad.
W pierwszej zasadzie mówi się „Że istoty ludzkie są w centrum zainteresowania
w procesie zrównoważonego rozwoju. Mają prawo do zdrowego i twórczego życia
w harmonii z przyrodą”.
W dwudziestej pierwszej stwierdza się, że „Twórczość, ideały i odwaga młodych
świata powinna zostać zmobilizowana w celu rozwijania światowego partnerstwa, które
pomoże osiągnąć zrównoważony rozwój i zapewnić lepszą przyszłość dla wszystkich.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
W dwudziestej piątej podkreśla się, że „Pokój, rozwój i ochrona środowiska są
współzależne i niepodzielne” (Deklaracja z Rio 1992).
Przytoczone zasady zapewne będą rzutować na prawa ludzi do zdrowego środowiska
i oparcia gospodarki na ekorozwoju.
Podczas obrad przyjęto konwencję o bioróżnorodności, która ma ogromne znaczenie
dla utrzymania gatunków i zrównoważonego wykorzystywania zasobów biologicznych.
W Konwencji zobowiązuje się kraje do opracowania narodowych strategii, planów,
programów dotyczących ochrony i zrównoważonego wykorzystywania bioróżnorodności.
A następnie w szeregu artykułów określa się zobowiązania do stosowania odpowiedniego
monitoringu, ustalania obszarów objętych ochroną w celu ochrony różnorodności
biologicznej, zapewnienia zrównoważonego ich wykorzystania.
Konwencja omawia możliwości międzynarodowej współpracy dotyczącej zasobów
genetycznych oraz przekazywania technologii, a także odpowiedniego dzielenia się
korzyściami wynikającymi z ich zastosowania.
Szczególnie ważne są treści zawarte w artykułach dotyczących :
− kształtowania świadomości opinii publicznej,
− wymiany informacji,
− współpracy naukowo-technicznej.
Stwierdza się, że strony będą:
1) popierały i nakłaniały do zrozumienia wagi oraz środków niezbędnych do ochrony
bioróżnorodności, do propagowania tych problemów za pomocą środków masowego
przekazu oraz umieszczenia ich w programach edukacyjnych,
2) w miarę potrzeb będą współpracowały z innymi państwami i organizacjami
międzynarodowymi w rozwijaniu programów edukacyjnych oraz kształtujących
świadomość społeczną, mając na względzie ochronę i zrównoważone wykorzystanie
różnorodności biologicznej.
Mówi się również o współpracy naukowo-technicznej, w ramach której powoływane
mają być agencje zbierające i udostępniające informacje. Będą to międzynarodowe programy
badawcze oraz wspólne przedsięwzięcia naukowe na rzecz biologicznej różnorodności
i ekorozwoju. Zapewnia się krajom, które podpisały konwencję, pełny dostęp do informacji
ze wszystkich źródeł, dotyczących ochrony i zrównoważonego wykorzystania
bioróżnorodności. Wymiana informacji obejmować będzie również wyniki badań
technicznych, naukowych, społeczno – ekonomicznych programów, wiedzy specjalistycznej
wraz z nowymi technologiami.
W Rio została również przyjęta konwencja dotycząca lasów, ich ochrony
i prawidłowego rozwoju. Podkreśla się, że wszystkie rodzaje lasów charakteryzują się
złożonymi i unikalnymi procesami ekologicznymi, stanowiącymi podstawę ich obecnej
i potencjalnej zdolności do zapewnienia zasobów pokrywających potrzeby ludzkie oraz
wartości środowiskowe.
W Konwencji tej zobowiązuje się kraje m. in.: do podjęcia działań edukacyjnych
umożliwiających udział młodzieży w procesach podejmowania decyzji w sprawach
środowiska. (Agenda 21 roz. 25).
Dalej proponuje się ukierunkowanie szkolnictwa na utrzymanie dynamiki rozwoju,
prowadzącego do kształtowania świadomości społecznej, dzięki której jednostki
i społeczeństwa mogą osiągnąć pełnię swoich możliwości. Edukacja podstawowa powinna
stanowić podstawę dalszego kształcenia w dziedzinie ochrony środowiska i ekorozwoju.
Zaleca się krajom przygotowanie strategii integrujących problemy ochrony środowiska
i rozwoju, należy także stworzyć ciała koordynująco-doradcze do spraw kształcenia.
Obecnie zagrożenia środowiska przyjmują w wielu regionach świata katastrofalne
rozmiary. Odczuwamy groźne zaburzenia klimatyczne, które jak określono na Konferencji
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
ministrów G 8 w Leeds Castle „Jako najpoważniejsze zagrożenie dla trwałego rozwoju
świata, zdrowia publicznego i przyszłego dobrobytu”.
Lata 1997–2005 są okresem wielu katastrof: pożary i utrzymujące się okresy suszy
w Indonezji, pożar Amazonii, wybuchy wulkanów, trzęsienia ziemi, powodzie w Chinach,
Korei, Japonii, Bangladeszu, w Rosji, a także u nas, w Polsce. Niektórzy naukowcy próbują
wytłumaczyć te kataklizmy przyczynami naturalnymi – plamami na słońcu. (Kęciek, 2001).
Dla innych nie jest to wiarygodne. Fryderico Mayor (2001) w swojej książce „Przyszłość
świata” uważa, że: „przygotowani jesteśmy do prowadzenia wojen, a nie ulepszania stanu
środowiska w celu uniknięcia jego degradacji i zredukowania takich zjawisk jak: trzęsienia
ziemi, powodzie, pożary”
Ten sam Autor twierdzi, że zobowiązania podjęte na Konferencji w Rio de Janeiro
w 1992 nie mają do dnia dzisiejszego poważnych konsekwencji. Od roku 1992 roczne emisje
CO
2
wzrosły o 100 milionów ton. Łączne emisje gazów cieplarnianych wzrosły od 8 do 40 %
(USA – 17%). Szacuje się, że w roku 2020 – wzrost wyniesie 45% (Mayor 2001). Trzeba
sobie uświadamiać co oznacza – wzrost emisji gazów cieplarnianych – to wzrost ocieplenia
od 10 do 50 razy szybszy, niż miało to miejsce w okresie ostatnich 10-ciu lat. Jeżeli
wylesienie będzie postępowało w dzisiejszym tempie, to lasy tropikalne znikną z powierzchni
Ziemi do 2050 roku. Jeżeli tendencje takie utrzymają się, nasza planeta ogrzeje się od 1 do
3,5°C do końca XXI wieku. Ocieplenie klimatu dotknęłoby poważnie biologiczną
różnorodność spowodowaną zanikiem pewnych gatunków zwierząt i roślin w szczególności
na północy Europy. Ocieplenie może mieć poważne, niekorzystne konsekwencje dla
rolnictwa wiążące się z obniżeniem plonów. Już dzisiaj stwierdzono, iż ponad ¼ powierzchni
gleb przeznaczonych do uprawy i hodowli uległa w mniejszym lub większym stopniu
degradacji. Rocznie następuje utrata 0,2% zdolności produkcyjnej światowego rolnictwa.
Poważne zagrożenie dla kryzysu środowiska stwarza zanieczyszczenie wód. Powoduje
ono zatrucia pokarmowe. W krajach rozwijających się istnieje duża śmiertelność wśród
małych dzieci.
Wszystkie te zagrożenia ostatnio odczuwalne są w naszym kraju. Na skutek powodzi
i huraganów odczuwamy brak na tych terenach wody pitnej, zanieczyszczenia plonów,
a zwłaszcza warzyw i brak dachu nad głową licznych mieszkańców naszego kraju.
W Polsce Komitet „Człowiek i Środowisko” PAN niejednokrotnie w swoich
ekspertyzach wskazywał na zagrożenia środowiska, między innymi na:
− procesy degradacji przyrody związane z wykorzystaniem niszczących technologii
i stałymi brakami dostatecznych środków ekonomicznych na ochronę środowiska,
− wyczerpywanie się polskich zasobów,
− niekorzystny bilans wodny i możliwość wystąpienia deficytu zasobów wodnych,
− możliwość wystąpienia niekorzystnych zmian klimatycznych,
− niski stopień kultury przyrodniczej społeczeństwa objawiający się brakiem nawyków
ochrony środowiska,
− konieczność wprowadzenia powszechnie obowiązującego na poziomie podstawowym
i średnim nauczania przyrody i środowiska, nie tylko jako ogólnego programu
wychowawczego, ale także w postaci odrębnego przedmiotu nauczania. Badania
wykazują, że świadomość środowiskowa nadal jest niska, zwłaszcza w sferze działań
praktycznych. Obserwuje się wzrost nielegalnych wysypisk śmieci do rowów
przydrożnych, lasów, oczek wodnych, brak podstawowych nawyków żywieniowych i
higieny.
Zgodnie z ustaleniami na Konferencji „Szczyt Ziemi” i Globalnym Programie Działań
Ekologicznych Unii Europejskiej – państwa, które podpisały „Agendę 21”, powinny
prowadzić dialog i współpracować przy opracowaniu rozwiązań problemów ekologicznych.
Parlament, Rada Ministrów Komisji UE stosują następujące instrumenty prawne:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
− Zarządzenia, to instrumenty bezpośrednio obowiązujące wszystkie kraje
− Dyrektywy – to instrumenty obligatoryjne dla wszystkich krajów wspólnoty, ale
obowiązują w przyjętym horyzoncie czasowym,
− Decyzje – wydawane są indywidualnie dla określonych podmiotów prawnych: władz
regionalnych, przedsiębiorstw,
− Rekomendacje, opinie – to forma interpretacji, traktatów zarządzeń.
Wszelkie spory rozstrzyga Trybunał Sprawiedliwości.
W unijnym prawie środowiskowym stosuje się następujący podział przedmiotowy:
− Ochrona powietrza,
− Ochrona zasobów wód powierzchniowych i gruntowych wraz z całym kompleksem
gospodarki wodno ściekowej,
− Ochrona ziemi i gruntów rolnych,
− Ochrona przyrody (fauny flory z naturalnymi siedliskami i ekosystemami),
− Gospodarka odpadami stałymi,
− Gospodarka odpadami toksycznymi i niebezpiecznymi,
− Zarządzanie ryzykiem środowiskowym.
Prawo unijne stosowane jest przez programy środowiskowe, które realizują wszystkie
państwa Wspólnoty.
Dotychczas obowiązywało 5 programów, obecnie obowiązuje VI Program.
Program I – przyjęty do realizacji w latach 1973–1975.Obejmował zagadnienia korzystania
z wody dla ludności, a także przemysłu i rolnictwa. Ustalono normy – standardy jakości
wody.
Program II – obejmował lata 1976-1981. Dotyczył zagadnień redukcji zanieczyszczeń
i poprawy stanu środowiska. Zwrócono uwagę na ochronę flory i fauny oraz problem
uciążliwości hałasu.
Program III – obejmował lata 1982–1986. Określono wówczas wartości dopuszczalnych
substancji wprowadzanych do środowiska zarówno dla źródeł stacjonarnych ruchomych, jak
i
stacjonarnych. Program odwoływał się do pierwszej globalnej strategii na rzecz
zrównoważonego rozwoju.
Program IV – realizowano w latach 1987–1991. Opracowano wówczas nowe bardziej
restrykcyjne standardy emisji/imisji dla poszczególnych komponentów środowiska. Za
priorytetowe uznano zwalczanie zanieczyszczeń powietrza, wód. Podkreślano działania
sektorowe oraz zapoczątkowano pracę nad przeglądami ekologicznymi i metodami
ekologizacji zarządzania przedsiębiorstwami.
Program V – obowiązywał w latach1993 –2000. Miał hasło „W stronę zrównoważonego
rozwoju” Jako priorytetowe działania uznano:
− zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi,
− zintegrowane zwalczanie zanieczyszczeń i zapobieganie powstawaniu odpadów,
− poprawę jakości środowiska na obszarach miejskich,
− zmniejszanie zużycia energii.
Podkreślono również potrzebę zbudowania systemu edukacji środowiskowej.
Program VI – „Środowisko 2010: Nasza przyszłość zależy od naszego wyboru”
obowiązuje w latach 2001–2010. Program kładzie nacisk na aktywne włączenie w działania
na rzecz środowiska lokalnych społeczności, konsumentów i przedsiębiorców. Przewiduje się
następujące priorytety:
− Zmiany klimatyczne – ochrona warstwy ozonowej przez zmniejszenie emisji gazów
cieplarnianych. Propozycja zredukowania emisji gazów cieplarnianych o 8% do 2008 roku
w porównaniu do roku 1990 (Protokół z Kioto,1997), natomiast o 20–40% do roku 2020
docelowo do 70%.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
− Przyroda i różnorodność biologiczna – stworzenie systemów w pełni chronionych
Natura 2000. Sieć ta opiera się na dwóch dyrektywach ptasiej i habitowej. Na podstawie
tych dyrektyw wyznaczane są ostoje i siedliska chronionych gatunków zwierząt i roślin.
− Środowisko i zdrowie – Ograniczenie środowiskowych skutków zdrowotnych.
Zmniejszenie emisji niebezpiecznych substancji. Redukcja używania pestycydów.
Zmniejszenie uciążliwości hałasu.
− Zasoby naturalne i odpady – Zmniejszenie do 2006 roku o 80% odpadów, przez
recykling i powtórne użycie, spalanie, a w ostateczności składowanie. (2015 r. – 95%).
Priorytety te wymagają od wszystkich krajów Europy wzmocnienia dla edukacji, od
której w dużej mierze zależy powodzenie wprowadzenia zrównoważonego rozwoju w życie.
Program VI kładzie nacisk na włączenie w aktywne działanie na rzecz ochrony
środowiska i zrównoważonego rozwoju lokalnych społeczności. Można żywić nadzieję, że
samorządy lokalne (gminne, powiatowe i wojewódzkie) w swoich programach uwzględniają
edukację środowiskową i zintegrują działania szkoły ze społecznością lokalną.
Zgodnie z ustaleniami na Konferencji „Szczyt Ziemi” i Globalnym programie Działań
Ekologicznych Unii Europejskiej – państwa, które podpisały „Agendę 21” (Globalny program
działań na rzecz zrównoważonego rozwoju) powinny prowadzić dialog i współpracować przy
opracowaniu rozwiązań problemów ekologicznych.
W „Poradniku dla opracowania gminnego, powiatowego i wojewódzkiego programu
ochrony środowiska” (Kawałczewska, Kozłowski, Lenart, 2003) autorzy uważają, że program
ochrony środowiska (przygotowany przez władze lokalne) powinien wchodzić do programu
nauczania wszystkich stopni – etapów kształcenia. „Wokół programu mogą powstać grupy
inicjatywne wspierające działania programu. Promocją programu powinien zajmować się
Komitet wspierający” (Kawałczewska, Kozłowski, Lenart, 2003). Wymaga to odpowiednich
uzgodnień z władzami oświatowymi.
Wprowadzenie treści VI programu unijnego wymaga:
− ukształtowania świadomości środowiskowej kadry, samorządów lokalnych oraz
zarządzającej szkołą,
− transformacji treści do poziomów kształcenia
− wspomagania prowadzenia zajęć w terenie,
− stymulowania prowadzenia ekologicznych projektów uczniowskich,
− wzmocnienia wprowadzania uczniów do rozwiązywania środowiskowych problemów
lokalnych,
− integrowania wiedzy o środowisku na danym etapie kształcenia
Ważną częścią prawa europejskiego są międzynarodowe porozumienia, które muszą być
ratyfikowane przez wszystkie państwa członkowskie
Najważniejsze z nich to:
− Konwencja Ramsarska (1971),dotycząca ochrony obszarów wodno-błotnych,
− Konwencja Waszyngtońska (CITES, 1973) o międzynarodowym handlu dzikimi
zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych,
− Konwencja Genewska (1979), w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na
dalekie odległości,
− Konwencja z Aarhus (1998) o dostępie do informacji i udziale społeczeństwa
w podejmowaniu decyzji,
− Ramowa Konwencja NZ (1992) w sprawie zmian klimatu,
− Protokół z Kioto (1998) – Ramowa Konwencja NZ w sprawie zmian klimatu,
− Konwencja Berneńska (1979) w sprawie ochrony dzikiej fauny i flory europejskiej oraz
ich siedlisk naturalnych,
− Konwencja Bońska (1979) o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt,
− Konwencja Wiedeńska (1985) w sprawie ochrony warstwy ozonowej,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
− Protokół Montrealski (1987) dotyczący substancji zubażających warstwę ozonową,
− Konwencja Bazylejska (1989) o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania
odpadów niebezpiecznych,
− Konwencja o różnorodności biologicznej (1992),
− Konwencja Helsińska –HELCOM (1992) o ochronie środowiska morza Bałtyckiego.
Po wejściu do Unii Europejskiej Polska otrzymała następujące dyrektywy
dostosowawcze naszego prawa do przepisów prawa Wspólnoty dotyczące transgranicznej
imisji powietrza na dalekie odległości.
Tabela 1. Zakres i terminy okresów dostosowawczych do prawa unijnego
dyrektywa
Okres
dostosowawczy
(do daty lub
w okresie)
Zakres dostosowania
91/271/EWG
31.12.2008
Systemy kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji powyżej
10 000 RLM
*
91/271/EWG
31.12.2015
Systemy kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji od 2 000 do
10 000 RLM
91/271/EWG
31.12.2015
Zrzut ścieków z aglomeracji od 10 000 do 15 000 RLM
91/271/EWG
31.12.2015
Zrzut ścieków z aglomeracji od 15 000 do 100 000 RLM
91/271/EWG
31.12.2010
Zrzut ścieków z aglomeracji ponad 100 000 RLM
91/271/EWG
31.12.2015
Zrzut ścieków do wód słodkich i ujść rzek z aglomeracji
poniżej 2 000 RLM
91/271/EWG
31.12.2015
Zrzut ścieków do wód przybrzeżnych z aglomeracji poniżej
10 000 RLM
91/271/EWG
31 12.2010
Zrzut ścieków do wód z zakładów sektora rolno-spożywczego
reprezentujących równoważną liczbę mieszkańców powyżej
4 000
96/61/WE
(IPPC)
31.12-2007–
–31.12.2010
Dot. wprowadzenia poważnych lub całkowitych zmian
technologicznych w istniejących instalacjach przemysłowych
z dołączonej listy
94/62/WE
31.12.2007
Na osiągnięcie poziomu odzysku materiałów
opakowaniowych rzędu 50% i recyklingu rzędu 25%
76/464/EWG
31.12.2007
Zrzut substancji niebezpiecznych do wód
Rozp.
259/93/EWG
31.12.2007
z możliwością
przedłużenia do
2012 r. w
odniesieniu do
niektórych rodz.
odpadów
Kontrola przesyłania odpadów z klauzulą ochronną
umożliwiającą ochronę terytorium przed napływem zużytych
opon, plastików, makulatury
97/43/Euratom 31.12.2006
Ochrona przed promieniowaniem jonizującym ze źródeł
medycznych
99/32/WE
31.12.2006
Ograniczenie zawartości siarki w paliwach płynnych
94/63/WE
31.12.2005
Kontrola emisji lotnych związków organicznych z istniejących
instalacji do magazynowania i transportu paliw
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
94/63/WE
31.12.2004
Wymagania dotyczące instalacji do rozładunku i załadunku
cystern na istniejących terminalach o rocznej przepustowości
150 tys. ton benzyn
99/31/WE
2009-30.06.2012 Modernizacja lub budowa nowych składowisk odpadów
2001/80/WE
1.01.2008–
–31.12.2015
Emisja SO
2
ze spalania węgla przez wielkie obiekty spalania
paliw wg załączonej listy
2001/80/WE
1.01.2008–
–31.12.2017
Emisja pyłów z ciepłowni komunalnych
2001/80/WE
1.01.2016–
–31.12.2017
Emisja NO
x
ze spalania węgla przez wielkie obiekty spalania
paliw wg załączonej listy
* RLM – równoważna liczba mieszkańców
W celu dostosowania naszego prawa do prawa UE rząd opracowuje różne dokumenty
strategiczne i programowe.
Podstawy polityki ekologicznej naszego kraju określają następujące dokumenty ustalane dla
pewnych ram czasowych:
− I Polityka ekologiczna – dokument z roku 1991,
− II Polityka ekologiczna państwa – dokument z roku 2001,
− Polityka ekologiczna państwa na lata 2003–2006,
− Narodowy plan rozwoju na lata 2004–2006,
− Polska 2025 – długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju.
Najważniejszymi celami polskiej polityki ekologicznej są:
− kształtowanie polityk sektorowych, aby sprzyjały one gospodarce opartej na
zrównoważonym rozwoju,
− ochrona zasobów naturalnych, wdrażanie proekologicznych wzorców produkcji,
− zapewnienie wzrostu różnorodności biologicznej oraz ochrona krajobrazu,
− zabezpieczenie realizacji unijnej polityki środowiskowej,
− zapewnienie dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku.
Organami administracji w zakresie ochrony środowiska są: minister właściwy do spraw
środowiska oraz wojewodowie.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Na jakich zasadach opiera się środowiskowe prawo unijne?
2) Ile programów środowiskowych obowiązywało dotychczas w Unii?
3) Jakie problemy poruszano w programach obowiązujących do roku 2000?
4) Jaki program obowiązuje obecnie?
5) Jakie priorytety występują w obecnie obowiązującym programie środowiskowym UE?
6) Jakie są zakresy prawa, na które Polska uzyskała z Unii okresy dostosowawcze (omów
przynajmniej trzy)?
4.3.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymień podstawowe unijne prawa (ustawy) ochrony środowiska, które obowiązują
aktualnie w Polsce i zapisz czego one dotyczą.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się tekstem poradnika akty prawne w Polsce i krajach Unii Europejskiej,
2) zaprojektować tabelę, w którą wpiszesz najważniejsze akty prawne obowiązujące
we Wspólnocie Europejskiej (co najmniej pięć),
3) przyporządkować do nich sektory, do których się odnoszą,
4) sprawdzić i zapisać, czy Polska uzyskała dla tych praw okres dostosowawczy, jeżeli tak,
to jaki jest okres dostosowania.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− poradnik dla ucznia,
− tabela dyrektyw dostosowawczych.
Ćwiczenie 2
Zinterpretuj zapisy wybranych umów międzynarodowych dotyczących ochrony
środowiska.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) ze zrozumieniem przeczytać tekst:
W Ustawie o opakowaniach i odpadach opakowaniowych wprowadzono zapis,
stwierdzający, że ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenie dyrektywy
94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych
(Dz. Urz. WE Nr365,31.12.1994). Zmieniło się podejście do oznakowania opakowań.
Producent, importer i dokonujący nabycia (wewnątrzwspólnotowego) opakowań, mogą
je znakować i jeśli je znakują, to są obowiązani stosować oznakowanie określające:
− rodzaj materiałów wykorzystanych do produkcji opakowania,
− możliwość wielokrotnego użytku opakowania– w przypadku opakowań wielokrotnego
użytku,
− przydatność opakowania do recyklingu – w przypadku opakowań przydatnych do
recyklingu.
Oznakowanie umieszcza się na opakowaniu lub na naklejonej na nim etykiecie,
a jeżeli rozmiary opakowania na to nie pozwalają – na dołączonej do niego ulotce
informacyjnej, w sposób, który nie stanowi przeszkody dla recyklingu odpadów
opakowaniowych,
2) zastanowić się i zapisać do jakiej ustawy odnosi się ta dyrektywa,
3) określić dla kogo skierowane są te zalecenia,
4) określić jakie są cele tych zaleceń,
5) sporządzić notatkę dotyczącą analizy tekstu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
– teksty wybranych do analizy umów międzynarodowych,
– tekst ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
4.3.4.Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić na jakich zasadach opiera się prawo unijne?
2) określić ile programów dotychczas realizowano w Unii?
3) scharakteryzować problemy poruszane w programach
obowiązujących do roku 2000?
4) omówić priorytety VI programu środowiskowego?
5)
wskazać trzy zakresy prawa, na które Polska uzyskała
z Unii okresy dostosowawcze?
6) podać cele, które spełniać mają dyrektywy dostosowawcze?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
4.4. Międzynarodowa współpraca w zakresie ochrony środowiska
4.4.1. Materiał nauczania
Podstawę międzynarodowej współpracy w zakresie ochrony środowiska stanowią normy
i przepisy prawne obowiązujące dwa lub więcej państw oraz realizacja aktów prawnych,
rekomendacji deklaracji ustanawianych przez organizacje międzynarodowe, które
zobowiązują swoich członków do ich wypełniania. Organizacje międzynarodowe
przygotowują raporty, rekomendacje, konwencje, podpisywane przez zainteresowane tymi
problemami strony.
Współpraca międzynarodowa może dotyczyć:
− współpracy dwustronnej,
− współpracy regionalnej,
− współpracy globalnej.
Współpraca dwustronna odbywa się głównie z państwami sąsiadującymi i dotyczy
ochrony terenów transgranicznych, ochrony przed powodziami, ochrony wód przed
zanieczyszczeniami rzek stanowiących granice państw, zagospodarowywania terenów
przygranicznych.
Oprócz państw sąsiedzkich współpraca dwustronna obejmuje inne państwa zrzeszone
w OECD, UE, a także państwa byłego Związku Radzieckiego. Dotyczyć ona może różnych
problemów eksportu polskich osiągnięć technicznych, wymiany naukowej, dostępu do
informacji czy wprowadzania nowych standardów procedur i norm ujętych w dyrektywach
obowiązujących w dziedzinie ochrony środowiska w krajach Wspólnoty Europejskiej.
Współpraca regionalna dotyczy współdziałania z Europejską Komisją Gospodarczą
ONZ, czyli wszystkimi państwami Europy, USA, Kanadą, Izraelem oraz nowymi państwami
na terenie dawnego ZSSR, w Azji Centralnej i na Zakaukaziu.
Polska prowadzi współpracę regionalną przez działalność i udział w programach
międzynarodowych organizacji.
Prawo międzynarodowe realizowane jest przez politykę ekologiczną państwa, która
koncentruje się wokół następujących programów:
− Prawo unijne– programy I–VI, oraz akty prawne unijnych instytucji: Europejska Agencja
Ochrony Środowiska,
− Europejska Komisja Gospodarcza ONZ z programem „Środowisko dla Europy”
− Europejskie programy ekologiczne międzynarodowych instytucji finansowych (banki),
− Europejskie konwencje ekologiczne,
− Rada Europy,
− Europejskie programy współpracy w ochronie środowiska pilotowane przez organizacje
i instytucje o zasięgu międzynarodowym: Światowa Unia Ochrony Przyrody, Światowy
Fundusz Ochrony Przyrody.
Współpraca globalna. Polska aktywnie uczestniczy w rozwiązywaniu globalnych
problemów środowiska wynikających z prac Komisji Trwałego Rozwoju ONZ i Programu
Środowiska Narodów Zjednoczonych oraz w pełni realizuje podpisane i ratyfikowane
konwencje ekologiczne.
Polska realizuje następujące międzynarodowe konwencje:
− Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu i Protokół
z Kioto,
− Konwencja o różnorodności biologicznej i Protokół o bezpieczeństwie ekologicznym,
− Konwencja Wiedeńska w sprawie ochrony warstwy ozonowej i Protokół Montrealski
w sprawie substancji zubażających warstwę ozonową,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
− Konwencja Bazylejska o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów
niebezpiecznych,
− Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi roślinami i zwierzętami gatunków
zagrożonych wyginięciem (CITES),
− Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt,
− Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza
jako środowisko życiowe ptactwa wodnego.
Polska realizuje wszystkie konwencje i dyrektywy wynikające z prawa Unii Europejskiej.
Obecnie jako kraj należący do Wspólnoty Europejskiej, realizujemy co najmniej trzy grupy
programów:
− Programy sanitarne, dotyczą czystości powietrza, wody, gleby i żywności . Najtrudniejsze
do realizacji dla Polski są programy, które dotyczą sanitacji wsi i miast. Zgodnie ze
standardami europejskimi każda miejscowość licząca ponad 2000 mieszkańców powinna
być skanalizowana oraz posiadać system utylizacji odpadów.
− Programy rolnośrodowiskowe dotyczą ochrony różnorodności biologicznej na obszarach
rolnych oraz ochrony środowiska przyrodniczego i struktury krajobrazów wiejskich.
− Europejska sieć ekologiczna Natura 2000
Podstawę międzynarodowej współpracy w zakresie ochrony środowiska stanowią normy
i przepisy prawne obowiązujące w dwóch lub więcej państw oraz uczestnictwo
w międzynarodowych organizacjach, które w swoich działaniach podejmują ochronę
wspólnie użytkowanych zasobów. Międzynarodowe umowy są stanowione przez organizacje
międzynarodowe, które przygotowują raporty, rekomendacje, konwencje, podpisane przez
zainteresowane tymi problemami strony.
1. Jednym z bardzo ważnych dokumentów dla ochrony środowiska był opublikowany 26
maja 1969. Raport U’Thanta „Człowiek i jego środowisko”. Zawierał on ocenę problemów
związanych z zanieczyszczeniem gleb, wody, powietrza oraz globalnego zmniejszania się
zasobów. Autor zwrócił uwagę świata na środowisko. Raport U’Thanta zainteresował
ochroną środowiska rządy, parlamenty, organizacje międzynarodowe i zwykłych ludzi.
2. Raport ten dokonał przełomu w świadomości społeczności międzynarodowej, która
zaczęła dostrzegać konieczność ratowania środowiska przez szeroko zakrojoną współpracę
w jego ochronie.
3. Ważnym punktem rozwoju współpracy międzynarodowej stała się konferencja
Sztokholmska ONZ w sprawie środowiska człowieka, która odbyła się w roku 1972
w Szwecji. Uczestniczyli w niej przedstawiciele rządów 113 państw. W wyniku obrad
ogłoszono Deklarację Sztokholmską zawierającą zbiór zasad, plan działania
i rekomendacje ochronie środowiska. Powołano również Międzynarodowy „Program
Narodów Zjednoczonych do Spraw Środowiska” (UNEP).
4. Do zadań UNEPU należy inicjowanie i wspieranie działania rządów i organizacji
międzynarodowych oraz prowadzenie własnej działalności dotyczącej oceny stanu
środowiska, organizacji badań, tworzenie prawa, ustalanie norm środowiskowych,
szkolenia kadr dla ochrony środowiska i zarządzania nim. Szczególną uwagę UNEP
przywiązuje do ochrony klimatu, atmosfery, mórz i oceanów, wód śródlądowych,
urbanizacji, alternatywnych źródeł energii i zastosowania czystych technologii. Propaguje
ideę zrównoważonego rozwoju.
Inną, niezwykle ważną, organizacją międzynarodową jest Światowa Unia Ochrony
Przyrody (do 1988 r. nosiła nazwę Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów
Naturalnych).
Jest to organizacja, która powstała w 1948 roku. Członkami jej są rządy państw,
instytucje państwowe, organizacje pozarządowe i indywidualni uczeni i eksperci.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
Organizacja ta (IUCN) zajmuje się ochroną zasobów naturalnych, gatunków,
ekosystemów i obszarów przyrodniczo cennych. Prowadzi Światowe Centrum Monitoringu
Przyrody, ustala kategorie zagrożenia gatunków publikując je w czerwonych księgach.
W ramach (IUCN) pracują stałe komisje: ochrony przyrody zagrożonych gatunków,
parków narodowych, obszarów chronionych i ekologii, planowania środowiskowego, polityki
środowiskowej, prawa i administracji oraz edukacji środowiska Ustawa popiera i wspomaga
działania rządów i organizacji międzynarodowych w tworzeniu planów oraz działaniach na
rzecz ochrony przyrody. Współpracuje z UNESCO, UNEP, WWF (Światowym Funduszem
Ochrony Przyrody).
Polscy członkowie IUCN to: Liga Ochrony Przyrody, Państwowa Rada Ochrony
Przyrody, Komitet Ochrony Przyrody PAN, Polski Klub Ekologiczny.
W 1980 roku przez IUCN przy udziale UNESCO i WWF oraz UNEP przygotowano
Światową strategię ochrony przyrody, dokument, który wpłynął na świadomość
środowiskową ludzi wszystkich krajów i uzmysłowił im motywację i cele ochrony,
utrzymanie podstawowych procesów ekologicznych:
− zachowanie równowagi ekologicznej,
− zachowanie różnorodności genetycznej,
− trwałe użytkowanie gatunków i ekosystemów.
W strategii zaakcentowano konieczność łącznego uwzględnienia w ochronie przyrody
problemów przyrodniczych, ekonomicznych i społecznych. Podkreślono również znaczenie
działań międzynarodowych. Zasłużonym w działaniach Światowej Unii Ochrony Przyrody
był wybitny polski uczony Władysław Szafer, który w 1958 roku został wybrany na jej
honorowego członka.
Niezwykle ważną rolę w międzynarodowej współpracy na rzecz ochrony środowiska
miała Konferencja Organizacji Narodów Zjednoczonych „Szczyt Ziemi”, która odbyła się
w 1992 roku w Rio de Janeiro.
Dziesięć lat po Konferencji w Rio de Janeiro Zgromadzenie Ogólne Narodów
Zjednoczonych zorganizowało Konferencję światową „Szczyt Ziemi” – Rio+10, która odbyła
się w dniach 26 sierpnia–4 września 2002 r. w Johannesburgu. Organizatorzy wezwali
wszystkie kraje do przygotowania raportu oceniającego postępy we wdrażaniu Agendy 21
w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Zdecydowano, iż przegląd Rio+10 będzie miał charakter
konkretnych działań i określi zadania niezbędne do wdrażania Agendy 21 w szczególności
w tych obszarach, które wymagają największych wysiłków.
Delegacja Polska przedstawiła w Johannesburgu Raport Krajowy z dziesięciu lat
realizacji Agendy 21, wraz ze wskazaniami zagrożeń dla globalnego rozwoju
zrównoważonego i propozycjami nowych rozwiązań. W ramach imprez towarzyszących
„Szczytowi Świata” Polska prezentowała ekspozycję wystawową w zakresie ochrony
ekosystemów, zarządzania terenami nadbrzeżnymi, sukcesów ekokonwersji oraz czystych
technologii i zarządzania środowiskiem.
W pracach przygotowawczych do „Szczytu Ziemi” jako priorytetowe zgłoszono
następujące problemy:
− doprowadzenie rynków do działania na rzecz zrównoważonego rozwoju,
− wzmożenie procesów decyzyjnych,
− wzmocnienie roli nauki i technologii,
− wzmocnienie związków z gospodarką globalną,
− reakcje na zmiany klimatu,
− racjonalizacja gospodarowania zasobami naturalnymi.
Przyjęto dwa główne dokumenty: – deklarację polityczną oraz plan zastosowania,
mający służyć wdrażaniu postanowień przyjętych na Konferencji w Rio de Janeiro.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
Główne punkty deklaracji politycznej to ogólne sformułowania w których apeluje się
między innymi do krajów bogatych o przeznaczenie 0,7% PKB na pomoc rozwojową,
o większy wkład krajów bogatych w ratowanie środowiska.
Zobowiązania i deklaracje generalne dotyczą ułatwienia dostępu krajom biednym do
tanich, odnawialnych źródeł energii, dostępu do opieki zdrowotnej i zapewnienia lekarstw
wszystkim potrzebującym. Trudno było uzyskać porozumienie w kwestiach ekonomicznych,
dlatego większość ustaleń jest pełna sformułowań ogólnych.
Drugi dokument – Plan Zastosowania zawiera propozycje działań, które mają pomóc
krajom najbiedniejszym w rozwoju gospodarczym i społecznym.
Zawiera on konkretne sformułowania między innymi proponuje się:
− zmniejszenie do 2015 roku o połowę liczby osób żyjących za dolara lub mniej dziennie,
− odnowienie zasobów ryb, zmniejszonych wskutek nadmiernych połowów,
− do roku 2010 osłabienie tempa wymierania rzadkich odmian fauny i flory,
− do roku 2020 eliminację przy produkcji i użytkowaniu chemikaliów, które szkodzą
zdrowiu,
− do roku 2015 zmniejszenie o połowę liczby ludności, która nie ma dostępu do wody
pitnej.
Wielu postulatów nie udało się ustalić, między innymi dotyczących dzielenia się
technologiami, problemów związanych z rolnictwem, a także wprowadzeniem
zrównoważonego rozwoju. Niewątpliwie wielu ludziom Szczyt Świata pomógł zrozumieć
międzynarodowe problemy środowiska. Poruszane zagadnienia zwracają uwagę na ważność
problemów edukacji.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Co stanowi podstawę prawa międzynarodowego?
2. Jakie istnieją formy współpracy międzynarodowej?
3. Jakie znasz przykłady współpracy dwustronnej prowadzonej przez Polskę w zakresie
ochrony środowiska.
4. Jakie znasz przykłady współpracy regionalnej.
5. Czy umiesz scharakteryzować globalną współpracę w zakresie ochrony środowiska?
6. Jakie jest znaczenie organizacji międzynarodowych dla współpracy w zakresie ochrony
środowiska?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ, jakie akty prawne normują postępowanie z bateriami i akumulatorami.
Zinterpretuj zapisy umów międzynarodowych dotyczących ochrony środowiska.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać uważnie następujący tekst:
Postępowanie z bateriami i akumulatorami w krajach Unii Europejskiej prowadzone
jest zgodnie z zapisami dyrektywy: 91/157/EEC z 18 marca 1991 r.
W sprawie baterii i akumulatorów zawierających szkodliwe substancje,
znowelizowanej dyrektywą 98/101/EEC z dnia 22 grudnia 1998 r. Uzupełniający charakter
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
ma dyrektywa Komisji nr 933/86/EEC z 4 października 1993 roku, dostosowująca do
postępu technicznego dyrektywę 91/157.
Celem nadrzędnym dyrektywy 91/157/EEC jest ujednolicenie przepisów państw UE
dotyczących produkcji, odzysku i kontrolowanej likwidacji zużytych baterii
i
akumulatorów. Cytowana dyrektywa zakresem swoich przepisów obejmuje
wprowadzone na rynek od 18 września 1992:
− baterie i akumulatory zawierające powyżej 25 mg rtęci na ogniwo, za wyjątkiem baterii
manganowo-cynkowych z elektrolitem alkalicznym,
− baterie i akumulatory zawierające powyżej 0,4% wag. ołowiu,
− baterie i akumulatory zawierające powyżej 0,025% wag. kadmu nakładając na państwa
członkowskie obowiązek odzysku i kontrolowanego składowania tych ogniw.
Dodatkowo, dyrektywa ta zabroniła od 1 stycznia 1993 roku produkcji specjalnych
alkalicznych baterii cynkowo-manganowych zawierających po wyżej 0,05 % wag. rtęci,
oraz innych tego typu ogniw (dotychczas stosowanych powszechnie), zawierających
powyżej 0,025wag. rtęci. Od 1 stycznia 2000 roku dopuszczalna zawartość rtęci
w produkowanych ogniwach różnego typu wynosi 0,0005% wagowych (z wyjątkiem
baterii guzikowych). Zobowiązano również państwa do zapewnienia utworzenia
efektywnego systemu zbiórki zużytych baterii i akumulatorów oraz wprowadzenia
systemu opartego na opłatach depozytowych i produktowych.
2) zapoznać się z Ustawą o odpadach,
3) odpowiedzieć na pytanie: jakie akty prawne i późniejsze dyrektywy normują postępowanie
z bateriami i akumulatorami?
4) przygotować w zespołach informacje dla mieszkańców o zbiórce baterii i akumulatorów.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Ustawa o odpadach,
− Regulski Z. Prawie wszystko o bateriach. Warszawa, REBA Organizacja Odzysku, 2005.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać podstawy prawa międzynarodowego?
2) omówić formy współpracy międzynarodowej?
3) scharakteryzować dwustronną współpracę Polski w zakresie ochrony
środowiska?
4) podać przykłady współpracy regionalnej?
5) scharakteryzować współpracę globalną?
6) uzasadnić znaczenie działań organizacji międzynarodowych
dla ochrony środowiska?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
4.5. Normy dotyczące ochrony środowiska obowiązujące w Polsce
4.5.1. Materiał nauczania
Norma ochrony środowiska to ustalona arbitralnie wielkość, której przekroczenie
jest uznane za szkodliwe dla środowiska i za naruszenie prawa. Normy są tworzone
osobno dla każdego składnika środowiska i podane w odpowiednich ustawach, dyrektywach,
rozporządzeniach decyzjach i zaleceniach. Ustawa – Prawo ochrony środowiska wprowadziła
określone uporządkowanie prawne i przejrzystość przepisów w wydawaniu pozwoleń na
korzystanie ze środowiska. Ustawa reguluje wydawanie pozwoleń na korzystanie ze
środowiska. Prawo reguluje wprowadzanie do środowiska substancji lub energii. Pozwolenia
na korzystanie ze środowiska wydają wojewodowie lub starostowie. Pozwolenia dotyczą:
– wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza,
– wprowadzanie ścieków lub wód do ziemi,
– wytwarzania odpadów,
– emitowania hałasu do środowiska,
– emitowania pól elektromagnetycznych,
– zintegrowanego korzystania ze środowiska (dotyczy wszystkich rodzaj emisji do
środowiska).
Pozwolenie zintegrowane wydaje się po uzgodnieniu z Wojewódzkim Inspektorem
Ochrony Środowiska.
Pozwolenia regulowane są przepisami i ustawami dotyczącymi odpowiedniego składnika
środowiska.
Za wydanie pozwolenia na wprowadzenie do środowiska substancji lub energii wnosi się
opłatę rejestracyjną. W 2005 roku wynosiły one przykładowo:
– 190 zł za pozwolenie wodnoprawne za wprowadzenie ścieków do wód lub ziemi,
– po 2000 zł za pozostałe.
Wysokość opłaty za pozwolenie zintegrowane oblicza się według wzoru:
O = B x WR/WP
gdzie:
O
– wysokość opłaty rejestracyjnej,
B –
wysokość bazowej stawki opłaty dla danego rodzaju instalacji [wartość należy
odczytać z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2002 r. w sprawie
wysokości opłat rejestracyjnych (Dz.U. Nr 190, poz. 1591)],
WR – maksymalna teoretyczna wielkość parametru charakteryzującego skalę działalności
prowadzonej w danej instalacji,
WP – progowa wielkość parametru charakteryzującego skalę działalności prowadzonej
w instalacji danego rodzaju,
X
– znak mnożenia.
Niektóre instalacje nie wymagają pozwolenia, ale eksploatacja ich wymaga zgłoszenia
np.:
1) na wprowadzenie gazów lub pyłów do powietrza:
– do suszenia zboża, wydajności większej niż 30 mg na godzinę,
– stosowane w gastronomii, przystosowane do obsługi więcej niż 500 osób na dobę,
2) na wprowadzenie ścieków do wód lub ziemi:
– oczyszczanie ścieków o przepustowości 5m
3
na dobę wykorzystywane na potrzeby
gospodarstw domowych lub rolnych w ramach normalnego korzystania z wód.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
Prawo ochrony środowiska UE koncentruje się przede wszystkim na normach
sektorowych, dokładnie regulujących każdy rodzaj czynników naruszających równowagę
ekologiczną.
Hałas:
Poczesne miejsce w unijnych normach ekologicznych zajmuje walka z hałasem. Akty
prawne wyznaczają maksymalny poziom hałasu emitowany przez urządzenia takie jak sprzęt
gospodarstwa domowego, maszyny rolnicze, kosiarki, samoloty, samochody czy motocykle.
Gospodarka odpadami:
Unia narzuca normy, jaka część odpadów ma być przetwarzana do ponownego użycia.
Celem jest znaczne zmniejszenie zanieczyszczeń spowodowanych składowaniem i spalaniem
odpadów. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej w najbliższym czasie ilość śmieci
trafiających na wysypiska powinna się zmniejszyć o połowę. Obowiązkiem samorządów staje
się inwestowanie w nowoczesne spalarnie śmieci, składowanie odpadów i recykling. Prawo
unijne w założeniu zakłada stopniowe przechodzenie na odpowiedzialność producentów za
odpady wytwarzane przez ich produkty (np. doliczanie do cen samochodu kosztów jego
późniejszego złomowania i utylizacji). Specjalnymi zasadami objęto także odpady
produkowane przez przemysł (oleje samochodowe, baterie, produkty toksyczne itp.).
Czystość wody:
W celu ochrony jakości wód Unia Europejska uchwaliła bardzo rygorystyczne przepisy
dotyczące wprowadzania zanieczyszczeń do środowiska wodnego, a także stworzyła
szczegółowe normy czystości, którym muszą odpowiadać poszczególne rodzaje wód.
Nałożyła także wysokie wymagania wobec dostawców wody pitnej dla ludności. Bardzo
rygorystyczne limity zostały wprowadzone dla substancji szkodliwych takich jak: rtęć, kadm,
DDT, ołów, trihalometany i wiele innych. Polska wynegocjowała okres przejściowy do (2015
r. na dostosowanie się do unijnego poziomu oczyszczania ścieków. Po tym okresie każde
miasteczko powyżej 2 tys. mieszkańców będzie musiało mieć własną oczyszczalnię ścieków.
Poprawa jakości powietrza:
Przyjęto szereg przepisów ograniczających dopuszczalną emisję substancji szkodliwych
zarówno przez przemysł jak i przez środki transportu. Wprowadzono szczegółowe normy
jakim ma odpowiadać paliwo co do zawartości ołowiu i jakości spalin. Wprowadzono zakaz
używania szeregu substancji (np. niektórych związków fluoru stosowanych w aerozolach).
Poprzez środki ekonomiczne (podatki, subwencje) wspierane są alternatywne źródła energii
i pojazdy poruszające się za ich pomocą. Ważnym zadaniem, jakie sobie wyznaczyła UE, jest
zminimalizowanie emisji gazów cieplarnianych. Unia Europejska jest sygnatariuszem
Protokołu z Kioto i na jego podstawie zobowiązała się do 2008 r. ograniczyć o 8% ilość
gazów cieplarnianych wypuszczanych do atmosfery. W tym miejscu trzeba wspomnieć
o zasadzie BAT (best available techniques), przyjętej w 1996 r. dyrektywą 96/61/WE. Na jej
podstawie od 1999 r. nowo powstałe zakłady, a od 2007 r. zakłady już istniejące, które
prowadzą działalność określoną w aneksie, będą musiały uzyskać zintegrowane pozwolenie
ekologiczne. Pozwolenie to określa graniczny poziom emisji zanieczyszczeń.
Ochrona przyrody:
W tej dziedzinie przyjęto szereg dyrektyw regulujących handel produktami ze skór,
badania naukowe prowadzone na zwierzętach, a także ochrony zwierząt i obszarów
chronionych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Co rozumiesz pod pojęciem norma?
2. Czego dotyczą normy?
3. Czy na korzystanie ze środowiska potrzebne są pozwolenia?
4. Kiedy potrzebne jest pozwolenie zintegrowane?
5. Według jakiego wzoru oblicza się wysokość opłaty za pozwolenie zintegrowane?
4.5.3
.
Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Używając odpowiednich norm oblicz kary pieniężne za usuwanie lub niszczenie drzew
i krzewów
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) uważnie przeczytać następujący tekst:
Użytkownik Ryszard Kwiatkowski usunął bez zezwolenia na swojej posesji
następujące drzewa:
− klon jesionolistny o obwodzie 80 cm,
− daglezję o obwodzie 30 cm,
− brzozę o obwodzie 45 cm,
− grysik o obwodzie 20 cm.
2) ustalić stawki jednostkowe w zł za 1 cm obwodu pnia drzewa mierzonego na wysokości
cięcia przy obwodzie dla wszystkich wymienionych gatunków,
3) wypisać ścięte gatunki i pomnożyć długość obwodu przez cenę za 1 cm danego drzewa,
4) zsumować kary za wszystkie drzewa,
5) obliczyć karę, jaką należy nałożyć na tego użytkownika.
Odpowiedzieć na pytania:
1) W jakich okolicznościach wymierza się karę o 100% wyższą za niszczenie drzew
i krzewów:
A. na obszarze ochrony uzdrowiskowej,
B. na terenach miejskich,
C. w lesie,
D. na terenach nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków.
Prawidłowe odpowiedzi zaznaczyć znakiem X
2) Jakie należy podjąć działania w przypadku, kiedy użytkownik podjął działania
w najbliższych dniach wegetacji w celu odtworzenia zniszczonego terenu zieleni?
− Karę mnoży się przez współczynnik 0,01
− Karę mnoży się przez współczynnik 0,1
− Karę mnoży się przez 1,0
Prawidłowe odpowiedzi zaznaczyć znakiem X
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Ustawa o ochronie przyrody,
− Gutkowski B.: Aktualne przepisy o ochronie środowiska i inwestycjach. Poradnik.
Koszalin 2004. AOS.
Ćwiczenie 2
Podaj cztery ustawy przedstawiające normy za korzystanie ze środowiska.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) ustalić sektory powodujące zaburzenia równowagi ekologicznej środowiska,
2) wyszukać i podać przykładowe normy dla korzystania ze środowiska w ustalonych
sektorach.
Wyposażenie stanowiska pracy
− Ustawa Prawo ochrony środowiska
− Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz.U.
Nr 279, poz. 2758, r. z 2004)
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać definicję normy?
2) powiedzieć, czego dotyczą normy?
3) wskazać, na co potrzebne jest pozwolenie za korzystanie ze środowiska?
4) powiedzieć, kiedy konieczne jest pozwolenie zintegrowane?
5) podać wzór na obliczenie opłaty za pozwolenie zintegrowane?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
4.6. Konsekwencje nieprzestrzegania prawa ochrony przyrody
i środowiska
4.6.1. Materiał nauczania
Postęp techniczny prowadzi nieustannie do rosnącej konsumpcji surowców.
Konsekwencjami takiego postępowania jest zanieczyszczenie terenów, wód gruntowych
i
powierzchniowych, wyczerpywanie się zasobów środowiska, zmniejszenie warstwy
ozonowej, a zatem pustynnienie, kataklizmy, powodzie, wzrost zachorowań. Każdy
codziennie doświadcza postępującej degradacji środowiska, dlatego liczba zwolenników jego
ochrony stale rośnie. Przeciętny człowiek, zarówno w życiu codziennym jak i na stanowisku
swojej pracy, może dużo zrobić. Nie jest jednak w stanie zapobiec zasadniczym
konsekwencjom wynikającym z postępu cywilizacji. Zwiększa się liczba organizacji
rządowych i pozarządowych statutowo zainteresowanych zapobieganiem konsekwencjom
nieprzestrzegania prawa. Po doraźnych działaniach takich jak segregacja odpadów, recykling
pojawiła się koncepcja czystszej produkcji. Związana ona jest z zasadą zrównoważonego
rozwoju, czyli nieprzerwanego wzrostu gospodarczego z poszanowaniem zasobów
naturalnych i ochroną środowiska.
Prześledźmy przykład wpływu zagrożeń powodowanych przez poszczególne sektory na
różnorodność biologiczną:
Rolnictwo
• rozszerzenie upraw wielkopowierzchniowych oraz zajmowanie nowych terenów pod
uprawy. Zamiana użytków zielonych na grunty orne. —Wpływ÷
a) ograniczenie powierzchni przyrody naturalnej, zanikanie zadrzewień, oczek wodnych,
miedz,
b) wypadanie gatunków towarzyszących uprawom: ziół, chwastów i zwierząt żyjących
agrocenozach,
c) zmiana warunków siedliskowych wynikająca ze zwiększenia erozji.
• zwiększenie stosowania środków ochrony roślin i nawozów. —Wpływ÷
a) zmiana warunków siedliskowych (eutrofizacja siedlisk), a w efekcie przekształcanie
ekosystemów i wypadanie gatunków wrażliwych.
• wprowadzanie nowych, wysokoplennych odmian roślin uprawnych i ras zwierząt
gospodarskich, w tym również genetycznie zmodyfikowanych (GMO). —Wpływ÷
a) zanikanie starych, tradycyjnych odmian i ras,
b) możliwość krzyżowania się gatunków.
• zmiana stosunków wodnych: —Wpływ÷
a) przesuszenie lub nawodnienie siedlisk, przekształcenie ekosystemów i wypadanie
gatunków wrażliwych.
Przemysł
• zanieczyszczenia środowiska w wyniku: emisji gazów i pyłów do atmosfery, składowania
odpadów, zrzutu ścieków, hałasu i promieniowania. —Wpływ÷
a) zmiany warunków siedliskowych w wyniku eutrofizacji wód i wypadanie gatunków
wrażliwych
b) zmniejszanie powierzchni terenów zielonych.
• eksploatacja zasobów surowcowych (wzrost pozyskiwania kruszyw). – Wpływ÷
a) degradacja krajobrazu w wyniku tworzenia hałd, osuwisk i zapadlisk
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
b) zmiany warunków siedliskowych w wyniku wydobywania i składowania skały płonnej,
zrzutu wód kopalnianych, powstawania lejów depresyjnych, w efekcie wypadanie
gatunków wrażliwych.
Gospodarka przestrzenna
• zajmowanie terenów otwartych pod osadnicze zespoły mieszkaniowe, turystyczno
rekreacyjne, oraz towarzysząca im infrastrukturę. —Wpływ÷
a) ograniczenie powierzchni przyrody naturalnej, lasów i terenów zieleni,
b) zmiany warunków siedliskowych, przekształcanie ekosystemów synantropizacja
gatunków flory i fauny,
• zajmowanie terenów pod rozbudowę systemów transportowych oraz linii infrastruktury
technicznej. —Wpływ÷
a) utrudnienie rozprzestrzeniania się gatunków w wyniku tworzenia barier ekologicznych,
b) degradacja krajobrazu,
c) tworzenie warunków do rozprzestrzeniania się nowych (w tym obcych) gatunków.
Ze względów na transgraniczny charakter problemów ekologicznych Rada Wspólnoty
Europejskiej wydała szereg dyrektyw, rozporządzeń w sprawie przestrzegania prawa
w ochronie środowiska. Nieprzestrzeganie prawa środowiskowego i zasad obowiązujących
w krajach UE oraz większości krajów należących do OECD grozi płaceniem kar finansowych
i groźbą utraty rynku. Rosnące koszty odpowiedzialności za szkody środowiskowe sprawiły,
że opracowano system audytów środowiskowych służących jako instrument identyfikacji
problemów środowiskowych oraz monitorowania wyników przestrzegania prawa. W celu
egzekwowania od przedsiębiorstw zasad ochrony środowiska wprowadzono normy ISO serii
14000 regulujące system zarządzania zgodnie z normami ISO serii 9000. Nad
przestrzeganiem prawa czuwa Inspekcja Ochrony Środowiska, którą kieruje Główny
Inspektor Ochrony Środowiska, przy pomocy Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska
oraz wojewodowie przy pomocy wojewódzkich inspektorów, jako kierowników
wojewódzkich inspekcji ochrony środowiska.
Przedmiotem kontroli IOŚ są wszelkie instalacje i zakłady, z których emisje
zanieczyszczeń do powietrza, odprowadzanie zanieczyszczeń do wód lub ziemi oraz,
w których działania w zakresie postępowania z odpadami, podlegają wymogom uzyskania
pozwolenia lub zezwolenia, oraz których eksploatacja wykracza poza ramy powszechnego
korzystania ze środowiska. Kary za nieprzestrzeganie prawa środowiskowego nakładają na
obywateli i przedsiębiorstwa organy administracyjne wójt, burmistrz, wojewoda.
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są konsekwencje postępującego rozwoju techniki i cywilizacji dla środowiska (co
i jaki wywiera wpływ)?
2. Jakie są konsekwencje działalności sektora rolnictwa dla różnorodności biologicznej (co
i jaki wywiera wpływ)?
3. Jakie są konsekwencje działalności przemysłu dla różnorodności biologicznej (co i jaki
wywiera wpływ)?
4. Jakie są konsekwencje działalności w sektorze gospodarki przestrzennej dla różnorodności
biologicznej (co i jaki wywiera wpływ)?
5. Do czego służą i jakie mają znaczenie audyty?
6. Kto kontroluje przestrzeganie prawa ochrony środowiska?
7. Czy istnieją kary i kto je nakłada za nieprzestrzeganie ochrony środowiska?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ, jakie mogą być konsekwencje nieprzestrzegania prawa dla różnorodności
biologicznej w sektorach: leśnictwa, rybactwa śródlądowego, gospodarki wodnej i morskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z negatywnymi trendami w gospodarce leśnej i lasach prywatnych, oraz
zachowaniem obywateli podczas pobytu w lasach.
2) zapoznać się z sektorem rybactwa śródlądowego oraz działalnością negatywną tego sektora
dla różnorodności biologicznej
3) zapoznać się z działalnością sektora gospodarki wodnej i morskiej oraz zanotować
negatywne oddziaływanie na zachowanie różnorodności biologicznej
4) zaproponować tabelę i zawrzeć w niej znalezione informacje
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Ustawa Prawo wodne (Dz.U. Nr 233, poz. 2022 z 2001 r.),
− Ustawa o lasach (Dz.U. Nr 101, poz. 444 z 1991 r.),
− komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Oblicz dobową karę pieniężną za naruszenie warunków, jakim powinny odpowiadać
ścieki doprowadzane do wód powierzchniowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać niżej zapisane zadanie,
2) dokonać obliczeń dobowego ładunku zanieczyszczeń wynikającego z pozwolenia wodno-
prawnego,
3) wyliczyć różnicę pomiędzy ładunkiem zanieczyszczeń w dniu kontroli i ładunkami
dopuszczalnymi,
4) wyliczyć karę.
Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne na zrzut ścieków na następujących warunkach:
a) dobowa ilość odprowadzanych ścieków – 250 m
3
b) dopuszczalne stężenia dla wybranych wskaźników zanieczyszczeń
BZT
5
– 15mgO
2
/dm
2
(0,015kg O
2
/m
3
)
ChZT – 75mgO
2
/dm
3
(0,075kg O
2
/m
3
)
Zawiesina ogólna–25mg/dm
3
(0,025kg/m
3
)
Odczyn pH–6,5–9
W wyniku przeprowadzonej kontroli uzyskano następujące wartości:
a) dobowa ilość odprowadzanych ścieków – 280 m
3
b) kontrolne stężenia dla wybranych wskaźników zanieczyszczeń:
BZT
5
–50mg O
2
/dm
3
(0,05 kg O
2
/m
3
)
ChZT – 170 mg O
2
/dm
3
(0,17 kg O
2
/m
3
)
zawiesina ogólna 80 mg/dm
3
(0,08 kg /m
3
)
odczyn pH – 9,6
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
Powinieneś dokonać obliczeń:
Ł
DBZT
=
Ł
DChZT
=
Ł
DZO
=
oraz dla wielkości z przeprowadzonej kontroli:
Ł
KBZT
=
Ł
KChZT
=
Ł
KZO
=
Ł = S x Q
Ł – ładunek zanieczyszczeń
S – stężenie zanieczyszczeń
Q – przepływ ścieków
Następnie należy wyliczyć różnicę pomiędzy ładunkiem zanieczyszczeń w dniu kontroli
i ładunkiem dopuszczalnym. Wypełnić tabelę.
Wskaźnik
Ładunek w dniu
kontroli
kg O
2
/db
Ładunek dopuszczalny
kg O
2
/db
Wartość przekroczenia
ładunku
kg O
2
/db
BZT
5
ChZT
zawiesina ogólna
Wypełnić tabelę zgodnie z kategorią zanieczyszczeń wielkości ładunku (według
odpowiedniej tabeli)
Wskaźnik
Kategorie
grup
Przekroczenie
ładunku
kg/O
2
/db
Jednostkowa
stawka kary
(zł/jednostka)
Kara dobowa
zł/db
BZT
5
ChZT
zawiesina
ogólna
− wyliczyć wysokość dobowej kary pieniężnej przez obliczenie iloczynu przekroczenia
ładunku i jednostkowej stawki kary dla odpowiedniej kategorii przynależności wskaźnika,
− obliczyć karę za przekroczenie pH. Dodać wartość obliczonych wyżej kar.
Wyposażenie stanowiska
− tabele:
1) podział wskaźników zanieczyszczeń na grupy i kategorie z określenia wielkości
jednostkowego ładunku zanieczyszczeń,
2) wysokość kar pieniężnych za przekroczenie dopuszczalnego stanu ścieków,
3)
stawki kar pieniężnych za naruszenie warunków ustawowych dla odprowadzonych
ścieków do wód powierzchniowych lub ziemi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać, co najmniej 4, rodzaje konsekwencji, rozwoju techniki
i cywilizacji dla środowiska?
2) podać konsekwencje rozwoju sektora rolnictwa
dla różnorodności biologicznej?
3) omówić konsekwencje rozwoju przemysłu dla różnorodności biologicznej?
4) uzasadnić znaczenie audytów?
5) powiedzieć, kto czuwa nad przestrzeganiem prawa?
6) wyliczyć karę za nieprzestrzeganie prawa?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
4.7. Formy ochrony środowiska w Polsce i na świecie
4.7.1. Materiał nauczania
Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody dnia16 kwietnia 2004 roku (Dz.U. Nr 92 poz. 880
z 2004 r. z późniejszymi zmianami) formami ochrony przyrody są:
1. Parki narodowe
Park narodowy obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami
przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie
mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.
Cele i funkcje parku narodowego to przede wszystkim zachowanie i dokumentowanie
całości ekosystemów przyrodniczych w celu ich poznania, odtwarzania oraz naukowego
wykorzystania. Parki udostępniane są turystom w celach poznawczych. Spełniają też funkcje
edukacyjne. Stosuje się w nich ochronę ścisłą, polegającą na bezwzględnym, całkowitym
zaniechaniu ingerencji człowieka, lub częściową – dopuszczającą przeprowadzanie zabiegów
ochronnych, hodowlanych i pielęgnacyjnych.
2. Rezerwaty przyrody
Rezerwat obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym,
ekosystemy, ostoje, siedliska przyrodnicze, także siedliska roślin, siedliska zwierząt
i
siedliska grzybów oraz twory składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się
szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami
krajobrazowymi.
Rozróżnia się rezerwaty przyrody ścisłe i częściowe. W rezerwatach ścisłych ingerencja
człowieka jest całkowicie wykluczona, natomiast w częściowych – dopuszczalne jest
stosowanie pewnych zabiegów.
3. Parki krajobrazowe
Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze
historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych
wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. O utworzeniu parku krajobrazowego
decyduje wojewoda posługując się odpowiednimi aktami prawnymi. Wydaje rozporządzenie
określające nazwę, obszar, otulinę. Zarządzenie to jest uzgadniane z radami gmin tego terenu
4. Obszary chronionego krajobrazu
Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na
wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na
możliwość zaspokajania potrzeb związanych turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją
korytarzy ekologicznych. Obszar chronionego krajobrazu powstaje na mocy rozporządzenia
wojewody lub uchwały rady gminy.
5.Obszary Natura 2000
Natura 2000 stanowi sieć obszarów chronionych w Europie. Tworzenie ich oparte jest na
dwóch powszechnie obowiązujących dyrektywach unijnych:
− Dyrektywa ptasia Rady (79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r.) w sprawie ochrony
dzikich ptaków,
− Dyrektywa siedliskowa – habitatowa Rady (92/43/EWG z dnia 21 maja1992r.) w sprawie
ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej flory i fauny
Na podstawie przepisów zawartych w tych dyrektywach powstaje sieć obszarów chronionych,
które zachować mają najcenniejsze siedliska przyrodnicze w Europie, ze szczególnym
uwzględnieniem siedlisk bytowania dzikich ptaków
W ramach dyrektywy siedliskowej powstają Specjalne Obszary Ochrony (SOO), a na
podstawie dyrektywy ptasiej obszary specjalnej ochrony (OSO). Nadzór nad powstaniem
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
38
obszarów chronionych – Natura 2000 sprawuje Dyrekcja Generalna „Środowisko” –organ
Komisji Europejskiej.
Obszary Natura 2000 powołuje się na podstawie dyrektyw unijnych z uwzględnieniem
krajowego prawa ochrony przyrody. W ramach prac przygotowawczych do powołania
obszarów chronionych sieci Natura 2000 zidentyfikowano w Polsce ponad 400 obiektów
spełniających kryteria wynikające z obu dyrektyw. Obszary te stanowią ponad 20%
powierzchni naszego kraju.
6. Pomniki przyrody
Pomniki przyrody to pojedyncze twory lub skupienia tworów przyrody żywej lub
nieożywionej o szczególnej wartości naukowej, wychowawczej, dydaktycznej, estetyczno
krajobrazowej lub historycznej wyróżniające się szczególnymi cechami od innych tworów. Są
to przeważnie drzewa, głazy narzutowe, skałki, jaskinie, aleje. Uznanie tworu za pomnik
przyrody następuje na mocy rozporządzenia wojewody.
7. Stanowiska dokumentacyjne
Stanowiska dokumentacyjne to obiekty przyrody nieożywionej mające znaczenie dla
nauki i kształcenia zwłaszcza nauczania geologii, gleboznawstwa,a także innych nauk
przyrodniczych. Przykładem mogą być odkrywki w kamieniołomach, profil geologiczny,
skamieniałości i inne. Tworzą one międzynarodową sieć obiektów geologicznych.
8. Użytki ekologiczne
Użytki ekologiczne to obszary z pozostałościami naturalnych ekosystemów mających
znaczenie dla zachowania flory i fauny oraz lokalnych typów środowisk, zwykle o niewielkiej
powierzchni, położonych w osiedlach, wśród obszarów produkcyjnych. Są to bagienka, oczka
wodne, starorzecza, skały, wyspy piaszczyste…Pełnią one ważne funkcje ekologiczne dla
celów rolniczych i żyjących tam gatunków.
9.Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy to obszar o dużych wartościach estetycznych
krajobrazu naturalnego lub kulturowego ustanowiony rozporządzeniem wojewody lub
uchwałą rady gminy. Na obszarze tym może być prowadzona działalność gospodarcza pod
warunkiem, że nie zostaną zaburzone walory tego krajobrazu
10.Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów
Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów polega na ochronie wybranych
gatunków na obszarze całego państwa. Ochrona roślin dotyczy zakazu ich niszczenia,
zrywania, ścinania wykopywania. W odniesieniu do zwierząt zabrania się niszczenia
określonych gatunków w lasach, wodach na polach i osiedlach ludzkich
W przypadku grzybów zakaz obejmuje nie tylko niszczenia osobników gatunków
chronionych, ale także rozgrzebywania ściółki leśnej.
4.7.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaka ustawa reguluje ochronę przyrody w Polsce?
2. Jakie główne problemy reguluje ustawa o ochronie przyrody?
3. Jakie rodzaje form ochrony środowiska obowiązują w Polsce?
4. Czy potrafisz zdefiniować pojęcie parku narodowego?
5. Jakie są różnice między parkiem narodowym, a parkiem krajobrazowym?
6. Czy możesz podać istotne informacje o obszarach Natura 2000?
7. Co oznaczają skróty SOO i OSO?
8. Na czym polega ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów?
9. Kto decyduje o powstaniu parku narodowego, parku krajobrazowego, lub zespołów
przyrodniczo-krajobrazowych ?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
39
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj regulamin korzystania z terenów chronionych prawem (parku narodowego lub
rezerwatu).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zdecydować się, dla jakiej formy ochrony chcesz przygotowywać regulamin,
2) zapoznać się treścią Ustawy o ochronie przyrody dotyczącą danego obiektu,
3) wyszukać w ustawie informacji o zakazach na terenie tego obiektu (parku lub rezerwatu),
4) dać tytuł regulaminowi,
5) w punktach zapisać czego nie wolno robić, czyli jak należy zachowywać się na danym
terenie,
6) przygotować odpowiednią szatę graficzną, zwracającą uwagę turystów,
7) zaproponować miejsce umieszczenia regulaminu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
– Ustawa o ochronie przyrody,
– przykładowe regulaminy.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać nazwę ustawy o ochronie przyrody i sposób jej znalezienia?
2) wyszczególnić główne problemy jakie reguluje Ustawa o ochronie przyrody?
3) wymienić i omówić formy ochrony środowiska?
4) zdefiniować poszczególne formy ochrony środowiska?
5) podać różnicę między parkiem narodowym a krajobrazowym?
6) omówić program Natura 2000. Rozszyfrować skróty SOO i OSO?
7) omówić ochronę gatunkową roślin, grzybów i zwierząt?
8) podać organy decydujące o powstaniu obszarów chronionych?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
40
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 10 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
−
instrukcja,
−
zestaw pytań testowych,
−
karta odpowiedzi.
Zestaw zadań testowych
1. Ochronę środowiska rozumie się jako:
a) poprawę działania ekosystemów,
b) podjęcie lub zaniechanie działań umożliwiających zachowanie lub przywracanie
równowagi przyrodniczej,
c) rozwój zrównoważony,
d) właściwe gospodarowanie zasobami.
2. Uzupełnij zdanie:
Najważniejszym aktem prawnym w każdym kraju jest:
a) Konstytucja,
b) prawo ochrony środowiska,
c) prawo ochrony przyrody,
d) dyrektywy unijne.
3. Co musisz wiedzieć i umieć, żeby obliczyć stawkę za pobór wody:
a) znać prawo ochrony środowiska,
b) znać prawo wodne z tabelami stawek o opłatach za pobór wody,
c) umieć liczyć i znać ustawę o ochronie przyrody,
d) znać prawo z tabelami o opłatach za pobór wody powierzchniowej
w odpowiednich województwach.
4. Ile do roku 2001 było Unijnych programów ochrony środowiska
a) 3,
b) 4,
c) 5,
d) 6.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
41
5. Jakie priorytety zawiera VI Unijny Program „Nasza przyszłość zależy od naszego
wyboru”:
a) ochrona powietrza, wody, odpady,
b) zmiany klimatyczne, przyroda, różnorodność biologiczna, środowisko i zdrowie,
zasoby naturalne, odpady,
c) zdrowie, bioróżnorodność, parki narodowe, pustynnienie,
d) zdrowie, ochrona ziemi, odpady, recykling, zmiany klimatyczne.
6. Wskaż trzy grupy programów, które obowiązują w krajach Unii Europejskiej:
a) programy ochrony przyrody, zasobowe klimatyczno-atmosferyczne,
b) zasobowe, obszarów przyrodniczo- Natura 2000,
c) programy sanitarne, rolno-środowiskowe, Natura 2000,
d) Natura 2000, klimatyczne, zrównoważony rozwój.
7. Tworzenie obszarów chronionych Natura 2000 oparte jest na unijnych dyrektywach:
a) ekosystemowej i ptasiej,
b) siedliskowej i gatunkowej,
c) ptasiej i siedliskowej,
d) ptasiej i ozonowej.
8. Jaka ustawa reguluje ochronę przyrody?
a) prawo ochrony środowiska,
b) ustawa o ochronie przyrody,
c) prawo wodne,
d) prawo Natura 2000.
9. Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający
się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach. Powstaje na mocy rozporządzenia
wojewody lub uchwały gminy. Zdecyduj o prawdziwości lub fałszywości zdań.
a) prawdziwe, prawdziwe,
b) fałszywe, prawdziwe,
c) prawdziwe, fałszywe,.
d) fałszywe, fałszywe.
10. Rozpoznaj z jakiej ustawy jest ten tekst:
„Studium uchwala rada gminy, rozstrzygając jednocześnie o sposobie rozpatrzenia uwag,
o których mowa w art. 2 p. 12.
... Jeżeli rada gminy nie uchwaliła studium, nie określiła w nim obszarów rozmieszczenia
inwestycji.... wojewoda wzywa radę do uchwalenia studium...”
a) z Ustawy o ochronie przyrody,
b) z Ustawy Prawo wodne,
c) z Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
d) z Ustawy Prawo geologiczne.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
42
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko.....................................................................................................
Stosowanie prawa w ochronie środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
Razem:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
43
6. LITERATURA
1. Akty prawne związane z ochroną środowiska (Dzienniki Ustaw, Dziennik Urzędowy Unii
Europejskiej)
2. Carley M.: Dzielenie się światem. Instytut Na Rzecz Ekorozwoju, Białystok 2000
3. Ciesielska Z.: Przygotowanie nauczycieli do innowacji w prowadzeniu edukacji
ekologiczno-środowiskowej. [w:] Pr. zb. pod. redakcją D. Cichy: Program edukacji
środowiskowej. Teoria i praktyka. IBE, Warszawa 1996
4. Gutowski B.: Aktualne przepisy w ochronie środowiska i inwestycjach z suplementami.
Poradnik AOS. Agencja Ochrony Środowiska. Koszalin 2004
5. Hewitt N.: Podręcznik planowania działań na rzecz ochrony środowiska: europejski
podręcznik planowania Lokalnej Agendy 21. The International Council for Local
Environmental Initiatives, Freiburg 1997
6. Karaczun Zb., Indeka L.: ochrona środowiska. Aries, Warszawa 1999
7. Kozłowski S. : I Polityka przestrzennego zagospodarowania kraju [w:] Pr. zb. pod
redakcją K. Dubel: Strategia rozwoju gmin wiejskich na terenach przyrodniczo cennych,
FCEEW, Krosno 1999
8. Mayor F.: Przyszłość świata
9. Plan działania na zakończenie Szczytu Ziemi RPA. Internet .www.rp.pl gazeta/wydanie/-0
20906/publicystyka/publicystyka-a-1.html
10. Praca zbiorowa: Prawo ochrony środowiska dla praktyków. Verlag Dashofer 2003
11.
Praca zbiorowa pod red. G. Kobyłko: Proekologiczne zarządzanie przedsiębiorstwem.
Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego, Wrocław 2000
12. Praca zborowa pod redakcją D. Cichy: Edukacja środowiskowa. Agenda 21 – realizacja
zadań edukacyjnych. IBE, Warszawa 1997
13. Praca zbiorowa: Inwestycje komunalne w ochronie środowiska – poradnik inwestora.
PROEKO i Agencja Reklamowo-Wydawnicza Arkadiusz Grzegorczyk, Warszawa 1995
14. Praca zbiorowa pod redakcją S.Kozłowskiego: Ocena zrównoważonego rozwoju
(ekorozwoju) w procesie transformacji polskiej gospodarki, Komitet „Człowiek
i Środowisko” PAN, Warszawa 2002
15. Praca zbiorowa pod red. J. Radziejowskiego: Ochrona środowiska, samorządy i obywatele
po wejściu do Unii Europejskiej. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa,
Warszawa 2004
16. Preisner L.: Przeglądy środowiska jako instrumenty ekologizacji działalności
gospodarczej. Uczelnie Wyd. Nauk.-Dydakt. AGH, Kraków 2000
17.
Reguski Z.: Prawie wszystko o bateriach. REBA Organizacja Odzysku. Warszawa 2005
18. Systemy zarządzania środowiskiem – Wymagania z wytycznymi ich stosowania.
Kontekst, Poznań 1997
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
REFERAT z prawa ochrony środowiska , Ekologia
Elementy prawa ochrony srodowiskaA
ZASADY PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA, Ochrona Środowiska
Zagadnienia egzaminacyjne z prawa ochrony środowiska, studia mgr rok 2, semestr II, Prawo Ochrony śr
Ochrona przed hałasem nowelizacja prawa ochrony środowiska
Zasady prawa ochrony środowisk1, Ochrona Środowiska
PODSTAWY PRAWA W OCHRONIE ŚRODOWISKA
Wykład z Ochrony Środowiska Nr 3 z dnia 06.12.2009, ochrona środowiska(1)
skrypt POS 2008 r, III rok prawa, ochrona środowiska
testy z POS, TEST Z DNIA 05.05.08r., TEST Z PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA (JEDNOKROTNEGO WYBORU)
REFERAT z prawa ochrony środowiska , Ekologia
11 Stosowanie przepisów ochrony środowiska morskiego
06 Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnejid 6409
06 Stosowanie przepisow prawa i Nieznany
sciaga scieki, Studia, 1-stopień, inżynierka, Ochrona Środowiska, Technologie stosowane w ochronie ś
Ścieki ściąga(egzamin), Studia, 1-stopień, inżynierka, Ochrona Środowiska, Technologie stosowane w o
więcej podobnych podstron