OBOP Sp. z o.o., ul. Dereniowa 11, 02-776 Warszawa, tel. [phone], fax [phone], [e-mail], www.obop.com.pl

Elektoraty partii o przeszlosci

- oceny rzadów -

•

Majac do wyboru powrót do zycia w socjalizmie lub zycie w dzisiejszej Polsce, 74% wyborców -

przede wszystkim: UW (90%) i AWS (84%) - wybraloby czasy obecne. Co piaty, wolalby cofnac sie do
sytuacji, jaka miala miejsce przez ostatnie dziesiec - dwadziescia lat Polski Ludowej. Chec powrotu do
tamtego okresu najczesciej deklarowali wyborcy PSL (niemal co trzeci).

•

Okres PRL jedna trzecia wyborców ocenila pozytywnie, zas negatywnie - przeszlo polowa. Krytyczne

opinie wyrazali najczesciej wyborcy UW (73%), AWS (72%) i ROP (68%). Zas przeciwne poglady
dominowaly jedynie w elektoracie SLD. Podzielone byly zdania elektoratu PSL.

•

Nieco gorzej - niz ocena PRL - wypadlo podsumowanie rzadów PZPR - tylko 14% pytanych

stwierdzilo, ze zrobila ona wiecej dobrego niz zlego (wsród osób zamierzajacych glosowac na PSL
odsetek ten byl dwukrotnie wyzszy). Przeciwnego zdania bylo 40% badanych (przede wszystkim
wyborców AWS - 60%, UW - 51% i ROP - 47%). W przekonaniu 38% respondentów PZPR zrobila tyle
samo zlego co dobrego (poglad ten najczesciej wyrazali wyborcy SLD - 50%).

•

W okresie rzadów solidarnosciowych zmienilo sie na lepsze - uwaza 61% wyborców. Dwa razy mniej

osób bylo przeciwnego zdania. Zadowolenie z polityki prowadzonej przez ówczesne wladze wyróznialo
przede wszystkim wyborców UW (80%), ale takze AWS (73%) i ROP (69%). O zmianie na gorsze w
tamtym okresie w wiekszosci mówi elektorat PSL (52%). Podzielone opinie maja wyborcy SLD.

•

Od czasu objecia wladzy przez koalicje SLD/PSL w Polsce zmienilo sie na lepsze - mówi 54%

pytanych. Zmiany na gorsze zauwaza 33% wyborców. Zdecydowanie najlepiej o zmianach w latach
1989-93 wypowiadali sie wyborcy UW. Takze elektorat AWS i ROP czesciej niz inni pozytywnie ocenil
ówczesne przemiany. Polityka rzadów solidarnosciowych zostala w wiekszosci negatywnie oceniona
przez wyborców PSL. Podzielone opinie panowaly wsród osób deklarujacych poparcie dla SLD.

•

Zdecydowana wiekszosc pytanych (63%) uwaza, ze koalicja SLD/PSL nie wywiazala sie ze swych

obietnic przedwyborczych. W opinii 11% wyborców - wywiazaly sie oba ugrupowania, 7% - twierdzi, ze
tylko SLD, a 3% - ze tylko PSL. Wsród elektoratu SLD 31% uwaza, ze wywiazaly sie obie partie,
zdaniem 20% - tylko SLD, a w opinii 27% - zadna z rzadzacych partii. Wyborcy PSL najczesciej
uwazali, ze oba ugrupowania nie zrealizowaly gloszonych postulatów, a o tym, ze zrealizowalo je PSL
mówi 15%. Najbardziej krytyczni sa wyborcy AWS i ROP - po 82% z nich twierdzi, ze ani SLD ani PSL
nie wywiazaly sie ze swych obietnic.

Warszawa, pazdziernik 1997

Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. .„Elektoraty partii o przeszlosci...”, sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.

2

Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i
opracowan zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla.

* * *

Niespelna tydzien przed wyborami parlamentarnymi przeprowadzilismy na zlecenie I

Programu TVP badanie

1

, którego celem byla analiza elektoratów partyjnych pod katem

ich stosunku do spraw ustrojowych, przeszlosci oraz wplywu róznych wydarzen, jakie

mialy niedawno miejsce w Polsce, na zachowania wyborcze. Wyniki te zostaly

przedstawione w czasie programu „Wieczór Wyborczy”.

Przekazujemy Panstwu druga czesc zaprezentowanych wówczas wyników.

Przypomnijmy, ze pierwsza dotyczyla stosunku wyborców do róznych modelów panstwa.

Obecnie zajmiemy sie opiniami wyborców na temat ich opinii o blizszej i dalszej

przeszlosci - czasach PRL, rzadach solidarnosciowych oraz ostatnim okresie wladzy

koalicji SLD/PSL. Przypomnijmy, ze zaprezentowane tu wyniki dotycza tych osób, które

zadeklarowaly gotowosc wziecia udzialu w wyborach i mialy sprecyzowane preferencje.

W szczególowych zestawieniach uwzglednilismy partie, które wprowadzily swoich

przedstawicieli do Sejmu (pominieto Mniejszosc Niemiecka). Wyborcy UP, KPEiR,

KPEiR RP, UPR, NChD BdP - ze wzgledu na niewielkie liczebnosci w próbie - zostali

wlaczeni do kategorii „inne partie”.

Miniona epoka - opinie elektoratów

Zdecydowana wiekszosc badanych majac do wyboru powrót do zycia w socjalizmie

- takim jaki byl - lub zyc w Polsce dzisiejszej nie chcialaby powrotu do sytuacji, jaka

miala miejsce jeszcze dwadziescia lat temu. Zycie w Polsce Ludowej wybralby co piaty.

Akceptacja dzisiejszej rzeczywistosci nieco wieksza jest wsród osób, które

zdecydowane byly wybierac swoich przedstawicieli do Parlamentu niz wsród ogólu

doroslej ludnosci Polski.

1

Sondaz Osrodka Badania Opinii Publicznej z 15-17 wrzesnia 1997 r. na zlecenie I Programu TVP. Zbadano 1024 Polaków

od 18 roku zycia. Dopuszczalny blad dla takiej wielkosci próby nie przekracza +/-3,1% przy wiarygodnosci oszacowania
równej 95%. Na potrzeby komunikatu przeanalizowano opinie 682 uprawnionych do glosowania Polaków, którzy

Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. .„Elektoraty partii o przeszlosci...”, sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.

3

GDYBY MIAL(A) PAN(I) DO WYBORU POWRÓCIC DO ZYCIA W SOCJALIZMIE TAK, JAK TO

WYGLADALO PRZEZ OSTATNIE DZIESIEC - DWADZIESCIA LAT POLSKI LUDOWEJ, CZY ZYC W

POLSCE DZISIEJSZEJ, TO CO BY PAN(I) WYBRAL(A)?

wyborcy partii

ogól Polaków

zycie w socjalizmie takim jaki byl

19%

21%

zycie w Polsce dzisiejszej

74%

68%

trudno powiedziec

7%

11%

Terazniejszosc najbardziej odpowiada wyborcom UW (90%) i AWS (84%) - w tych

grupach - okres realnego socjalizmu jest najsilniej odrzucany (czasy te wybraloby

odpowiednio 8% do 11%). Natomiast najwieksza nostalgia za miniona epoka cechuje

elektorat PSL (socjalizm wybraloby 31% z nich).

inna

UW

AWS

ROP

SLD

PSL

ogólem

9%

63%

28%

2%

90%

8%

5%

84%

11%

8%

72%

20%

10%

68%

22%

7%

62%

31%

7%

74%

19%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

inna

UW

AWS

ROP

SLD

PSL

ogólem

zycie w socjalizmie

w dzisiejsze Polsce

trudno powiedziec

GDYBY MIAL(A) PAN(I) DO WYBORU POWRÓCIC DO ZYCIA W SOCJALIZMIE, TAK JAK TO

WYGLADALO PRZEZ OSTATNIE DZIESIEC, DWADZIESCIA LAT POLSKI LUDOWEJ, CZY ZYC W

POLSCE DZISIEJSZEJ, TO CO BY PAN(I) WYBRAL(A)?

Wsród wyborców partii, które nie weszly do Parlamentu, lata Polski Ludowej

szczególnie chetnie wybieraliby wyborcy obu ugrupowan emeryckich - Krajowego

Porozumienia Emerytów i Rencistów Rzeczypospolitej oraz Krajowej Partii Emerytów i

Rencistów. Natomiast przeszlosc najsilniej odrzucany byl przez elektorat Narodowo

Chrzescijansko Demokratycznego Bloku dla Polski.

*

zadeklarowali gotowosc wziecia udzialu w wyborach i mieli sprecyzowane preferencje wyborcze. Dopuszczalny blad dla
takiej liczebnosci nie przekracza +/-3,7%.

Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. .„Elektoraty partii o przeszlosci...”, sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.

4

Podsumowujac okres PRL, jedna trzecia badanych ocenila go pozytywnie, a

negatywnie - nieco ponad polowa. Nieco bardziej krytyczni pod tym wzgledem sa

decydujacy sie na glosowanie niz ogól Polaków - z których czesc nie zamierzala

korzystac ze swych praw wyborczych. Jednoczesnie w tej ostatniej grupie czesciej

pojawial sie brak jednoznacznych opinii o tym jak oceniac czasy Polskiej

Rzeczypospolitej Ludowej.

JAK OGÓLNIE RZECZ BIORAC OCENIL(A)BY PAN(I) OKRES PRL?

wyborcy partii

ogól Polaków

dobrze

33%

34%

zle

56%

51%

trudno powiedziec

11%

15%

Oceny pozytywne nad negatywnymi zdecydowanie przewazaly jedynie wsród

elektoratu SLD (55% do 33%). Podzielone byly zdania wyborców PSL (48% do 47%).

Czasy PRL najkrytyczniej ocenione zostaly przez osoby zamierzajace wówczas

glosowac na UW (73%), AWS (72%), a takze ROP (68%).

inna

AWS

UW

ROP

PSL

SLD

ogólem

18%

45%

37%

11%

72%

17%

7%

73%

20%

10%

68%

22%

5%

47%

48%

12%

33%

55%

11%

56%

33%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

inna

AWS

UW

ROP

PSL

SLD

ogólem

pozytywna

negatywna

trudno powiedziec

JAK OGÓLNIE RZECZ BIORAC OCENIL(A)BY PAN(I) OKRES PRL?

Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. .„Elektoraty partii o przeszlosci...”, sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.

5

Wsród ugrupowan, które nie weszly do Sejmu - tak jak w poprzednim pytaniu -

najlepsze opinie o czasach PRL panuja wsród przede wszystkim wyborców Krajowego

Porozumienia Emerytów i Rencistów Rzeczypospolitej, Krajowej Partii Emerytów i

Rencistów, a takze Unii Pracy. Elektorat Bloku dla Polski i Unii Prawicy

Rzeczypospolitej nie róznil sie zasadniczo od ogólu pytanych - zdecydowana wiekszosc

z nich krytycznie ocenila tamten okres historii Polski.

*

W ogólnej ocenie okresu PRL zawieraja sie wspomnienia ludzi dotyczace zarówno

ich zycia osobistego, jak i stosunek do minionego systemu. Aby oddzielic te dwie

sprawy, zapytalismy respondentów, jak oceniliby niemal pólwiecze rzadów PZPR.

Okazuje sie, ze w tym przypadku pozytywnych ocen bylo przeszlo dwukrotnie mniej niz w

przy ocenie okresu PRL - zaledwie jedna siódma badanych uwaza, ze formacja ta

zrobila wiecej dobrego niz zlego. Przeciwnego zdania jest niemal trzykrotnie wiecej

osób. Podobny odsetek osób uwaza, ze rachunek korzysci i strat wyrównuje sie.

CZY PANA(I) ZDANIEM PZPR PRZEZ 50 LAT RZADÓW W PANSTWIE

ZROBILA WIECEJ DOBREGO CZY ZLEGO?

wyborcy partii

ogól Polaków

wiecej dobrego

14%

14%

wiecej zlego

40%

35%

tyle samo zlego co dobrego

38%

39%

trudno powiedziec

8%

12%

Podobnie jak wczesniej - ta czesc osób, która wybierala sie do glosowania i miala

sprecyzowane preferencje, jest pod wzgledem oceny minionego pólwiecza bardziej

krytyczna niz ogól spoleczenstwa.

Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. .„Elektoraty partii o przeszlosci...”, sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.

6

38%

50%

42%

51%

47%

22%

8%

10%

8%

8%

8%

9%

8%

37%

25%

38%

38%

60%

22%

34%

40%

20%

2%

7%

7%

20%

27%

14%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

inne

UW

AWS

ROP

SLD

PSL

ogólem

wiecej dobrego

wiecej zlego

tyle samo zlego co dobrego

trudno powiedziec

CZY PANA(I) ZDANIEM PZPR PRZEZ 50 LAT RZADÓW W PANSTWIE ZROBILA

WIECEJ DOBREGO CZY ZLEGO?

Rzady PZPR byly najlepiej oceniane przez wyborców PSL (27% ocen pozytywnych)

oraz SLD (20%). Relatywnie duze zadowolenie z polityki prowadzonej przez ówczesne

wladze wyróznialo takze wyborców obu ugrupowan emeryckich oraz UP.

Negatywne opinie na temat skutków sprawowania rzadów przez komunistów

najsilniej akcentowali wyborcy AWS (60% ocen negatywnych). Podobne nastawienie -

lecz juz nieco slabiej - cechowalo osoby deklarujace glosowanie na UW (51%) i ROP

(47%). Wsród krytyków poprzedniego systemu znalezli sie takze wyborcy BdP.

Rzady solidarnosciowe - ocena zmian

Przemiany, jakie nastapily w Polsce w latach 1989 - 1993, a wiec w czasie trwania

rzadów solidarnosciowych, wiekszosc badanych ocenila pozytywnie. O zmianach na

gorsze mówi dwukrotnie mniej osób. Respondenci, którzy na tydzien przed wyborami

deklarowali zamiar uczestnictwa w nich i wiedzieli na kogo glosowac, nieco czesciej niz

ogól spoleczenstwa mówili o poprawie sytuacji w tamtym okresie. W tej drugiej grupie -

czesciej niz wsród wyborców - pojawial sie brak zdania o skutkach prowadzonej

Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. .„Elektoraty partii o przeszlosci...”, sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.

7

wówczas polityki.

CZY W POLSCE W OKRESIE RZADÓW SOLIDARNOSCIOWYCH, MIEDZY 1989 A 1993 R., OGÓLNIE

RZECZ BIORAC ZMIENILO SIE W NASZYM KRAJU NA LEPSZE CZY NA GORSZE?

wyborcy partii

ogól Polaków

na lepsze

61%

56%

na gorsze

29%

29%

trudno powiedziec

10%

15%

inne

PSL

SLD

ROP

AWS

UW

ogólem

11%

31%

58%

11%

52%

37%

9%

45%

46%

12%

19%

69%

10%

17%

73%

9%

11%

80%

10%

29%

61%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

inne

PSL

SLD

ROP

AWS

UW

ogólem

na lepsze

na gorsze

trudno powiedziec

CZY W POLSCE W OKRESIE RZADÓW SOLIDARNOSCIOWYCH, MIEDZY 1989 A 1993 R.,

OGÓLNIE RZECZ BIORAC ZMIENILO SIE NA LEPSZE, CZY NA GORSZE?

Okres rzadów solidarnosciowych zdecydowanie najlepiej zostal oceniony przez

elektorat UW (80% ocen pozytywnych). Korzystniej niz inni mówili o nim takze wyborcy

AWS (73%) i ROP (69%). Podobne nastawienie wyróznialo równiez zwolenników UPR.

Glosy dezaprobaty przewazaly natomiast wsród osób, które zamierzaly popierac

PSL (o zmianach na gorsze mówi 52% sposród nich). Podzielone opinie panowaly w

elektoracie SLD (46% mówi o zmianach na lepsze, a 45% - na gorsze), który jednak - w

porównaniu z ogólem badanych - cechowal sie relatywnie duzym krytycyzmem wobec

skutków reform prowadzonych przez ekipe solidarnosciowa. Ówczesne przemiany nie

znalazly takze wielu entuzjastów wsród osób, deklarujacych zamiar glosowania na

KPEiR RP.

Wyborcy o ustepujacej ekipie rzadzacej

Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. .„Elektoraty partii o przeszlosci...”, sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.

8

Polowa pytanych, podsumowujac dzialalnosc koalicji SLD/PSL stwierdzila, ze od

czasu objecia przez nia wladzy w Polsce zmienilo sie na lepsze. Zdaniem co trzeciego -

sytuacja pogorszyla sie. Mozna zauwazyc, ze efekty dzialan odchodzacej koalicji zostaly

ocenione nieco gorzej niz poprzedzajacych ja rzadów formacji solidarnosciowej. Tak jak

i w tamtym przypadku korzystniejsze opinie na ten temat panuja wsród wyborców niz

ogólu populacji.

WE WRZESNIU 1993 R., W WYNIKU WYBORÓW WLADZE ZDOBYLY SLD I PSL. CZY OD TAMTEJ PORY

W POLSCE ZMIENILO SIE - OGÓLNIE RZECZ BIORAC - NA LEPSZE CZY NA GORSZE?

wyborcy partii

ogól Polaków

na lepsze

54%

49%

na gorsze

32%

31%

trudno powiedziec

14%

20%

Zmiany, które nastapily w wyniku rzadów koalicji SLD/PSL zdecydowanie najlepiej

ocenili wyborcy SLD (87% ocen pozytywnych). Duzo gorzej - ale mimo wszystko nieco

lepiej niz przez ogól - wypadlo podsumowanie ich dzialalnosci przez elektorat

koalicyjnego PSL (o zmianach na lepsze mówi 61% z nich, a na gorsze - 30%).

Natomiast odwrotne do tych opinie deklarowali wyborcy AWS (odpowiednio 34% do

48%).

inne

AWS

UW

ROP

PSL

SLD

ogólem

14%

49%

37%

18%

48%

34%

22%

33%

45%

14%

37%

49%

9%

30%

61%

6%

7%

87%

14%

32%

54%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

inne

AWS

UW

ROP

PSL

SLD

ogólem

na lepsze

na gorsze

trudno powiedziec

WE WRZESNIU 1993 R. W WYNIKU WYBORÓW WLADZE ZDOBYLY SLD I PSL. CZY OD TAMTEJ

PORY W POLSCE ZMIENILO SIE - OGÓLNIE RZECZ BIORAC - NA LEPSZE, CZY NA GORSZE?

Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. .„Elektoraty partii o przeszlosci...”, sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.

9

Zadowolenie z polityki prowadzonej przez ostatnie cztery lata wyróznialo wyborców

KPEiR. Opinie elektoratu UP nie róznily sie zasadniczo od ogólu pytanych. Z kolei

negatywne oceny tego okresu przewazaly wsród wyborców BdP, a takze - UPR i KPEiR

RP.

*

W ramach podsumowania dzialalnosci ustepujacej koalicji, poprosilismy badanych,

aby odpowiedzieli, czy w ich przekonaniu, rzadzace SLD i PSL wywiazaly sie ze swych

obietnic przedwyborczych, czy tez nie. Zdecydowana wiekszosc badanych stwierdzila,

ze zadno z tych ugrupowan nie zrealizowalo zapowiadanych w 1993 r. postulatów.

Zaledwie co dziewiaty uznal, ze obie partie wypelnily swoje zobowiazania. Wsród

pozostalych, nieco wiecej osób przychylalo sie do opinii, ze wywiazalo sie tylko SLD niz

PSL.

CZY PANA(I) ZDANIEM - OGÓLNIE BIORAC - RZADZACA OBECNIE KOALICJA SLD/PSL

WYWIAZALA SIE, CZY RACZEJ NIE, ZE SWOICH OBIETNIC PRZEDWYBORCZYCH?

wyborcy partii

ogól Polaków

tak, wywiazaly sie oba ugrupowania - SLD i PSL

11%

9%

wywiazalo sie tylko SLD

7%

5%

wywiazalo si e tylko PSL

3%

3%

nie wywiazaly sie ani SLD ani PSL

63%

60%

trudno powiedziec

16%

23%

Wyborcy niemal wszystkich - poza SLD - ugrupowan, które weszly do Parlamentu (w

tym takze elektorat wspólrzadzacego PSL), w zdecydowanej wiekszosci stwierdzili, ze

zadna z partii rzadzacych nie wywiazala sie ze swych przedwyborczych obietnic. Opinie

takie zadeklarowalo po 82% wyborców AWS i ROP, 70% - UW i 63% - PSL. Natomiast

wsród osób, które zamierzaly poprzec SLD odsetek ten wynosil 27%. Nieco czesciej -

31% - elektorat ten twierdzil, ze wywiazaly sie oba ugrupowania, a co piaty twierdzil, ze

tylko SLD. Dla porównania, wsród wyborców PSL, o realizacji zapowiadanych

postulatów przez oba ugrupowania mówilo 9%, a realizacji obietnic skladanych przez

„swoja” partie - 15%.

Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. .„Elektoraty partii o przeszlosci...”, sondaz z 15-17
wrzesnia 1997 r.

10

67%

82%

82%

70%

63%

27%

63%

1%

2%

2%

1%

15%

3%

3%

1%

0%

0%

7%

3%

4%

6%

9%

31%

11%

12%

16%

12%

19%

13%

19%

18%

7%

7%

4%

20%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

inne

AWS

ROP

UW

PSL

SLD

ogólem

oba ugrupowania

tylko SLD

tylko PSL

ani SLD ani PSL

trudno powiedziec

CZY PANA(I) ZDANIEM - OGÓLNIE BIORAC - RZADZACA OBECNIE KOALICJA SLD/PSL

WYWIAZALA SIE, CZY RACZEJ NIE, ZE SWOICH OBIETNIC PRZEDWYBORCZYCH?

Wywiazywanie sie z obietnic wyborczych przez SLD i PSL ostalo krytycznie

ocenione przez wyborców BdP i UPR. Czesciej niz inni, o realizacji obietnic przez SLD

mówili respondenci zamierzajacy glosowac na UP. Opinie elektoratów obu ugrupowan

emeryckich nie róznily sie zasadniczo od przecietnych, mozna tylko dodac, ze wyrazenie

opinii w tej sprawie sprawilo im troche wiecej trudnosci niz pozostalym.