Łąki to specyficzna przestrzeń obfitująca w roślinność zielną, kwia-

ty, trawy, zapewniająca zarówno najdrobniejszym bezkręgowcom, jak

i dużym ssakom dogodne warunki do bytowania, w tym żerowania

i rozmnażania się. Łąki powstawały na przestrzeni setek lat na skutek

działalności ludzkiej – karczowania lasów, wypasu zwierząt, koszeń.

W tym czasie wiele organizmów żywych przystosowało się do życia

na tych terenach. Zacienianie i zarastanie łąki ma negatywny wpływ

na ich biologię. Zaprzestanie koszeń doprowadza do zanikania roślin

pokarmowych motyli, a ptaki zakładające gniazda w niskiej trawie nie

znajdują dogodnych miejsc do odbycia lęgu. Zbyt częste koszenie

(dwa, trzy razy w roku) także wpływa negatywnie na strukturę łąki,

co może skutkować zanikaniem roślin pokarmowych. Jednorazowe

koszenie w okresie jesiennym jest tutaj najlepszym rozwiązaniem.

Ze względu na swoją biologię, takie gatunki motyli jak: modraszek

telejus, modraszek alkon, przeplatka didyma, przeplatka diamina,

w przypadku nieprawidłowego lub zbyt intensywnego koszenia łąk

mogą utracić swoje siedliska. Wśród ptaków wiele gatunków zakłada

gniazda bezpośrednio w niskiej trawie łąk, są to np. czajka, kszyk

lub skowronek polny, inne gatunki pojawiają się na łące wyłącznie,

aby żerować, np. bocian czarny i orlik krzykliwy.

Aby zachować różnorodność gatunkową roślin i zwierząt, któ-

rych byt uzależniony jest od istnienia łąk, należy przestrzegać kilku

specyficznych i bardzo ważnych zasad koszenia. Najważniejsza

z nich - nie szkodzić.

Oto kilka zasad stosowanych w Kampinoskim Parku Narodowym,

wprowadzonych po to, aby zwierzętom łąk stworzyć odpowiednie

miejsce do życia.

Na koszonych łąkach pozostawia się miejsca nieskoszone,

w tym zagłębienia terenu, fragmenty podmokłe, skraje rowów.

To miejsca, gdzie wiele ptaków zakłada gniazda, często są to

gatunki unikające skoszonej trawy, np. pokląskwa, potrzos.

usuwania krzewów należy pamiętać, że wiele ptaków oraz

owadów całe swoje życie spędza w kępach krzewów. Dla

nich należy pozostawić wieloletnie krzewy, skupiska dużych

krzewów lub te pojedyncze rosnące na skraju łąki, a tworzące

strefę ekotonu. Całkowite usunięcie krzewów z łąki skutko-

wałoby zanikaniem takich gatunków ptaków jak: jarzębatka,

cierniówka czy gąsiorek, a wiele motyli utraciłoby miejsce

schronienia przed silnym wiatrem.

Kolejne prace utrzymujące łąkę w stanie sprzyjającym zacho-

waniu bogactwa gatunkowego - to usuwanie nawłoci kana-

dyjskiej i późnej. Te piękne rośliny ogrodowe są gatunkami

inwazyjnymi, szybko rozprzestrzeniającymi się w dogodnym

siedlisku. Zarastając całkowicie łąkę, szybko wypierają rodzi-

me gatunki roślin, a ich wysokie pędy zacieniają teren, który

staje się nieprzyjazny dla ciepłolubnych ptaków i owadów

łąk. Wykaszanie nawłoci przeprowadzane jest przy pomocy

ręcznych podkaszarek dwukrotnie w sezonie wegetacyjnym

tej rośliny. Pierwszy pokos stosuje się, gdy nawłoć osiągnie

wysokość ok. 20 cm. Następuje to w okresie wczesnoletnim,

zatem w trakcie wykaszania płatów nawłoci należy podjąć

wszelkie środki ostrożności, aby nie zaszkodzić zwierzętom

rozmnażającym się w tym czasie na łące. Szczególnie sarny

upodobały sobie wysokie pędy nawłoci, w której bardzo

często pozostawiają ukryte młode. Sukcesywne wykaszanie

nawłoci ogranicza jej ekspansję, nie dopuszcza do wytwo-

rzenia się nasion oraz pozwala rosnąć gatunkom rodzimym.

Wykoszona nawłoć staje się bardzo atrakcyjna dla dzików,

które po skoszeniu pędów przychodzą zjeść podziemne kłącza

nawłoci, ponieważ mają teraz do nich łatwy dostęp. W ten

sposób dziki dodatkowo wspierają pracę człowieka - niszczą

podziemne kłącza inwazyjnej rośliny.

KAMPINOSKI

PARK NARODOWY

Druk współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko

Dla rozwoju infrastruktury i środowiska

CZYNNA

OCHRONA ŁĄK

W trakcie koszeń pozostawia się kępy drzew, krzewów i niekoszone fragmenty zarośli

Efekty usuwania nawłoci: po lewej stronie łąka KPN, gdzie usuwano nawłoć,

po prawej stronie zapomniana łąka należąca do prywatnych właścicieli

Kampinoski Park Narodowy, ul. Tetmajera 38, 05-080 Izabelin,

tel.: [phone], fax: [phone]

www.kampinoski-pn.gov.pl

Tekst i zdjęcia: Danuta Pepłowska-Marczak

Redakcja: Agnieszka Adamiec

Rysunki: Ewa Siatecka

Projekt, DTP: Krzysztof Niedbała

Wydawnictwo Epograf, ul. Warszawska 37,

05-082 Blizne Łaszczyńskiego, epograf.com

ISBN 978-83-62910-09-0

Druk: EU, Nakład 6000 egz.

© Kampinoski Park Narodowy, 2014

Oczka wodne i zagłębienia terenu nie są wykaszane

3.

4.

W takich miejscach znajdują również siedliska do rozrodu nie-

które rzadkie gatunki motyli. W wysokich trawach rozmnażają

się drobne ssaki, tutaj mogą ukryć się przed zagrożeniem ze

strony drapieżników, a w trakcie koszeń schować i spokojnie

przeczekać do końca prac polowych.

Większość koszeń na terenie parku wykonywana jest po 15

sierpnia, czyli poza sezonem lęgowym ptaków oraz okresem

rozrodczym ssaków. Wszystko po to, aby nie zaszkodzić gniaz-

dom i pisklętom ptaków oraz oszczędzić młode sarny i inne

ssaki, które rodzą się wczesnym latem. Do tego czasu motyle

mogą zakończyć swój rozwój larwalny - zbyt wczesne koszenie

mogłoby im zaszkodzić, gąsienice straciłyby źródło pokarmu

tuż przed przepoczwarzeniem.

W miejscach podmokłych należy wprowadzić wykaszanie

mechaniczne wykonywane ciągnikiem z napędem na 4 koła

z doczepianymi z przodu i z tyłu kołami bliźniaczymi, tak aby

zmniejszyć nacisk osi na powierzchnię podmokłego gruntu.

Pozwoli to na ograniczenie zniszczeń gruntu, w innym razie

wilgotne podłoże zostałoby rozjechane. W powstałych koleinach

zniszczona darń i roślinność niska odtwarzać się może nawet

kilka lat. Możliwe jest także wykaszanie

ręczne w celu ochrony niewielkich pła-

tów cennych siedlisk, szczególnie tam,

gdzie nie może wjechać ciężki sprzęt.

Bardzo ważnym punktem jest obowią-

zek koszenia odśrodkowego, ewentu-

alnie pasowego, w celu umożliwienia

ucieczki bytujących na łąkach zwierząt.

Koszenie dośrodkowe - od brzegu łąki

do jej centrum, po linii koła - zagraża

życiu zwierząt, ponieważ są one wówczas

zaganiane do środka łąki, skąd nie znaj-

dują drogi ucieczki przed otaczającym je

ciągnikiem. W takiej sytuacji mogą się

znaleźć nie tylko dziki, sarny oraz małe

ssaki np. karczowniki, lecz także młode

ptaki, które nie uzyskały jeszcze zdolności lotu. Dlatego też

w czasie wykaszania mechanicznego na powierzchni może

przebywać jednorazowo jeden ciągnik wykaszający. Dwa cią-

gniki pracujące obok siebie stwarzają identyczne zagrożenie

jak jeden pracujący dośrodkowo – mogą naganiać zwierzęta

i w rezultacie odciąć im drogę ucieczki.

Wysokość koszenia to kolejny bardzo ważny element całego

procesu. Powinna wynosić około 10-15 cm nad ziemią. Pozwala

to zachować mrowiska mrówek, w których larwy modraszków

odbywają rozwój. Przykładowo samice modraszka telejusa,

którego liczebność spada z powodu zarastania łąk, składają

jaja na kwiatach krwiściągu lekarskiego. Wylęgłe z nich larwy

po kilku dniach odżywiania się pokarmem roślinnym schodzą

na ziemię i zaczynają wydzielać zapach przywabiający mrówki

z rodzaju wścieklica. Mrówki adoptują larwy i zanoszą je do

swoich gniazd. Tam odbywa się dalszy rozwój larwy, aż do

postaci dorosłego motyla. Zbyt niskie koszenie zniszczyłoby

mrowiska, które w postaci kopców wystają kilka centymetrów

ponad grunt. Mrówki w takim wypadku opuściłyby łąkę czym

skazałyby larwy modraszków na wyginięcie, a same miałyby

problem ze znalezieniem nowego miejsca do życia. Dla dobra

owadów, a także innych drobnych zwierząt, należy utrzymywać

wskazaną wysokość koszenia.

Zarastanie łąki krzewami i młodymi drzewami jest poważnym

zagrożeniem dla świata zwierząt i roślin łąkowych. Aby tego

uniknąć wprowadzono usuwanie części krzewów oraz młodych

brzóz i sosen poprzez ich karczowanie i wycinanie tuż przy

ziemi. Gałęzie uzyskane z odkrzaczania są zrębkowane i mogą

posłużyć jako opał lub wyściółka w ogrodach. Odkrzaczanie

jest mało inwazyjną, a jednocześnie bardzo skuteczną metodą

powstrzymywania sukcesji na łąkach. Najlepsza pora na tego

typu zabiegi to późna jesień i zima. Prace należy zakończyć

w lutym, ponieważ w marcu pierwsze ptaki przystępują do

budowy gniazd w krzewach (np. kos i trznadel). W trakcie

Ciągnik na podwójnych oponach

Odkrzaczanie wykonuje się ręcznie

Ręczne wykaszanie krzewów i ziołorośli

Koszenie odśrodkowe

Zalecana wysokość koszenia to

10 do 15 centymetrów od ziemi