1

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

To znany wiersz, może pojawić się na maturze. Dość trudne słowo „golem”
w tekście wiersza może utrudnić jego interpretację. Warto skojarzyć utwór z in-
nymi tekstami Miłosza i... sytuacją polityczną, w jakiej poeta funkcjonował.
Wskazane określenie typu liryki. Pomocna znajomość poezji romantycznej, mi-
tologii greckiej, Biblii, innych kontekstów kulturowych.

Jaki to typ liryki?

Jaki to typ liryki?

Jaki to typ liryki?

Jaki to typ liryki?

Jaki to typ liryki?

Inwokacyjna. Podmiot zwraca się do kogoś w 2. osobie – tytuł informuje, do kogo – do
polityka.

Co znaczy w wierszu słowo „polityk”?

Co znaczy w wierszu słowo „polityk”?

Co znaczy w wierszu słowo „polityk”?

Co znaczy w wierszu słowo „polityk”?

Co znaczy w wierszu słowo „polityk”?

Wyraźnie w utworze Miłosza słowo to ma większą moc, niż odczuwamy to w mowie
potocznej. To władca, dygnitarz, ktoś, kto ma wielką moc decyzyjną.

Jaką funkcję pełni pytanie-apostrofa „kto ty jesteś człowieku”?

Jaką funkcję pełni pytanie-apostrofa „kto ty jesteś człowieku”?

Jaką funkcję pełni pytanie-apostrofa „kto ty jesteś człowieku”?

Jaką funkcję pełni pytanie-apostrofa „kto ty jesteś człowieku”?

Jaką funkcję pełni pytanie-apostrofa „kto ty jesteś człowieku”?

Podkreśla wagę problemu i jego złożoność. Sam fakt, że pytanie to pojawia się na po-
czątku wiersza, sugeruje, że jest w tym utworze najważniejsze. Problem zostaje zasygna-
lizowany już w pierwszym wersie, ale nie zostaje rozstrzygnięty.

Czy zwróciłeś uwagę na rolę kontrastu w wierszu?

Czy zwróciłeś uwagę na rolę kontrastu w wierszu?

Czy zwróciłeś uwagę na rolę kontrastu w wierszu?

Czy zwróciłeś uwagę na rolę kontrastu w wierszu?

Czy zwróciłeś uwagę na rolę kontrastu w wierszu?

Pierwszy z kontrastów tworzą umieszczone w wierszu obok siebie wyrazy: „zbrodniarz”
i „bohater”. Odpowiedź na pytanie: „kto ty jesteś człowieku?” dzięki temu kontrastowi nie

Czesław Miłosz

Do polityka

Kto ty jesteś człowieku – zbrodniarz czy bohater?
Ty, którego do czynu wychowała noc.
Oto starca i dziecka w ręku dzierżysz los
I twarz twoja zakryta
Jak golem nad światem.

Czy obrócisz w popioły miasto czy ojczyznę?
Stój! Zadrżyj w sercu swoim! Nie umywaj rąk!
Nie oddawaj wyroku niespełnionym dziejom!
Twoja jest waga i twój jest miecz.
Ty ponad ludzką troską, gniewem i nadzieją
Ocalasz albo gubisz
Pospolitą rzecz.

Ty jesteś dobry i w gronie rodziny
Pieściłeś nieraz blask dziecinnych głów.
Ale jeżeli przeklnie ciebie – milion rodzin?
Biada! Co pozostanie z twoich dobrych dni?
Co pozostanie z twoich krzepkich mów?
Ciemność nadchodzi.

Gwarne miasta i pola, kopalnie, okręty
Na twojej dłoni, ludzkiej, jakże ludzkiej.
Patrz. Linia twego życia tędy będzie szła.
Trzykroć błogosławiony
Po trzykroć przeklęty
Władco dobra
Albo władco zła.

Kraków 1945

Analiza i interpretacja wiersza Czesława Miłosza

„Do polityka”.

2

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

jest jasna, pozostaje otwarta. Dalej mamy zestawienie innych skrajności: starzec i dziecko
(tym razem kontrast służy podkreśleniu, iż dygnitarz, polityk ma władzę nad całą ludzko-
ścią, zarówno dzieckiem, jak i starcem). Kontrast zawarty w ostatniej apostrofie: „władco
dobra”, „władco zła” pokazuje, że problem (kim jest człowiek) nie został rozstrzygnięty –
człowiek bowiem jest zdolny zarówno do zbrodni, jak i heroizmu, jednakże słowa te pozo-
stawiają zapewne nadzieję: człowiek może wybierać pomiędzy wartościami.

Czy zauważyłeś echa poezji romantycznej?

Czy zauważyłeś echa poezji romantycznej?

Czy zauważyłeś echa poezji romantycznej?

Czy zauważyłeś echa poezji romantycznej?

Czy zauważyłeś echa poezji romantycznej?

Metafora „ty, którego (…) wychowała noc” oddaje atmosferę spisku, ciemności, grozy.
Słyszymy tu echa poezji romantycznej (Do matki Polki), czujemy atmosferę spisku (war-
to nawiązać do Konrada Wallenroda), konspiracji. To także nawiązanie do historii Pol-
ski, być może, do współczesnej poecie konspiracji, opozycji.

6 .

6 .

6 .

6 .

6 . A echa mitologii,

A echa mitologii,

A echa mitologii,

A echa mitologii,

A echa mitologii,

Biblii

Biblii

Biblii

Biblii

Biblii?

??

??

Sformułowanie „nie umywaj rąk” nawiązuje do słynnej sceny z Nowego Testamentu:
obmycia rąk przez Piłata. Nie odczuwamy już tego zdania jako biblijnego, umywanie
rąk to dziś frazeologizm oznaczający uchylanie się od odpowiedzialności za własne
czyny, celowe unikanie decyzji, przerzucanie odpowiedzialności na innych i manifesto-
wanie własnej niewinności. W wierszu Miłosza zyskuje dodatkowy wymiar: biblijny Pi-
łat miał władzę, mógł z niej skorzystać w dobrej sprawie, nie uczynił tego, przed podob-
nymi wyborami stają współcześni poecie politycy.

Nawiązanie do mitologii odnajdujemy w słowach „twoja jest waga i twój jest miecz”.

Miecz bywał często atrybutem władzy (np. miecze koronacyjne), ale dzierżyła go rów-
nież grecka bogini zwycięstwa Nike, waga z kolei była atrybutem bogini sprawiedliwo-
ści Temidy. To właśnie w rękach polityków są wymiar sprawiedliwości i władza.

7 .

7 .

7 .

7 .

7 . Co oznacza porównanie – twarz jak golem?

Co oznacza porównanie – twarz jak golem?

Co oznacza porównanie – twarz jak golem?

Co oznacza porównanie – twarz jak golem?

Co oznacza porównanie – twarz jak golem?

Trudne pytanie, wymagające znajomości kontekstu kulturowego. Golem to według he-
brajskiej legendy ulepiona z gliny i mułu postać ludzka, w którą tchnięto życie; Golem
nie był jednak prawdziwym człowiekiem, gdyż nie umiał mówić i nie mógł płodzić po-
tomstwa. Najsłynniejszego z Golemów stworzył jeden z rabinów w XVI w. w czeskiej
Pradze dla obrony społeczności żydowskiej. Popełnił jednak błąd: nadludzko silny twór
najpierw działał w obronie ludzi, na korzyść społeczności, potem jednak wpadł w szał
i zaczął niszczyć wszystko na oślep, trzeba go było zgładzić...

Przywołanie postaci Golema przypomina, jak różnymi można pójść drogami, jak

wiele dobra można zdziałać i jak wiele zła: polityk jak Golem może działać na korzyść
innych albo siać spustoszenie. I też – jak Golem – dysponuje wielką siłą.

8. Jakie masz skojarzenia z innymi wierszami Miłosza?

8. Jakie masz skojarzenia z innymi wierszami Miłosza?

8. Jakie masz skojarzenia z innymi wierszami Miłosza?

8. Jakie masz skojarzenia z innymi wierszami Miłosza?

8. Jakie masz skojarzenia z innymi wierszami Miłosza?

Forma wiersza (typ liryki inwokacyjnej, bezpośredni zwrot do władców tego świata) i tema-
tyka (kwestia rządzenia ludźmi, odpowiedzialności za nich) nasuwa skojarzenie z innym
utworem Miłosza Który skrzywdziłeś. O ile jednak utwór Do polityka jest jeszcze pytaniem,
o tyle Który skrzywdziłeś to już oskarżenie. W wierszu Do polityka apostrofie towarzyszy into-
nacja pytania, Który skrzywdziłeś wystawia jednoznacznie negatywną ocenę władcy despoty.

9. Cz

9. Cz

9. Cz

9. Cz

9. Czy możesz skojarzyć jakoś wiersze z sytuacją poety, osadzić je w kontek-

y możesz skojarzyć jakoś wiersze z sytuacją poety, osadzić je w kontek-

y możesz skojarzyć jakoś wiersze z sytuacją poety, osadzić je w kontek-

y możesz skojarzyć jakoś wiersze z sytuacją poety, osadzić je w kontek-

y możesz skojarzyć jakoś wiersze z sytuacją poety, osadzić je w kontek-

ście politycznym?

ście politycznym?

ście politycznym?

ście politycznym?

ście politycznym?

Wprawdzie oba utwory mają wymiar uniwersalny, ale zapewne można je wiązać z do-
świadczeniami poety, który zetknął się z totalitaryzmem zarówno w wydaniu hitlerow-
skim, jak i komunistycznym (przypomnijmy, że ostatecznie Miłosz emigrował z komuni-
stycznej Polski i dał się poznać światu jako autor analizującego mechanizmy tego systemu
Zniewolonego umysłu). Jaki to ma związek z tematyką wierszy? Właśnie w systemie
totalitarnym polityk był niejednokrotnie despotycznym władcą nowych czasów, XX-wiecz-
nym wcieleniem dawnych tyranów.

10. Jak mógłby brzmieć temat?

10. Jak mógłby brzmieć temat?

10. Jak mógłby brzmieć temat?

10. Jak mógłby brzmieć temat?

10. Jak mógłby brzmieć temat?

Opisz portret władcy wpisany w strofy wiersza Czesława Miłosza. Czy ocena bohatera
lirycznego jest tu jednoznaczna?