Jan III Sobieski

Dodane przez Darkol dnia 03 październik 2005

Powrót do - Dział Tematyczny

||

Powrót do - Dział Artykułów

Jan III Sobieski

król Polski (19.05.1674 - 17.06.1696)

zwany przez Turków "Lwem Lechistanu"

Podstawowe dane:

ojciec:
Jakub Sobieski - kasztelan krakowski

matka:
Teofila Daniłowiczówna - wojewodzianka ruska

Data i miejsce urodzin:
17.08.1629 - Olesko koło Kamieńca

Data i miejsce śmierci:
17.06.1696 - Wilanów

Miejsce pochówku:
katedra na Wawelu - Kraków

Polski wódz, hetman i król Polski, długoletni pogromca Tatarów i Turków, triumfator wielkiej
wiktorii wiedeńskiej.

„Nikt nie słucha mnie za życia, czyż po śmierci będzie inaczej?”.

słowa Jana III Sobieskiego, wypowiedziane u kresu życia - czerwiec 1696

Mściciel

w 320 rocznicę odsieczy wiedeńskiej

Autor tekstu: Jan Solak
www.krzyzowiec.prv.pl

W październiku 1620 r., podczas niefortunnej wyprawy cecorskiej, poległ bohaterską śmiercią jej dowódca,
hetman Stanisław śółkiewski. Najdzielniejszy z dzielnych, człowiek wielkiej prawości, wyruszył z garstką
żołnierzy powstrzymać pochód potęgi tureckiej, by dać Rzeczypospolitej czas na zorganizowanie obrony.
Ciało śółkiewskiego sprowadzono do rodzinnej śółkwi, i pochowano w tamtejszym kościele parafialnym. Na
grobowcu bohatera wyryto napis:

„OBY Z KOŚCI NASZYCH POWSTAŁ MŚCICIEL”.

Dziewięć lat po tragicznej bitwie, w Olesku opodal Lwowa, przyszedł na świat Jan Sobieski, prawnuk (po
kądzieli) hetmana śółkiewskiego. Swe pacholęce lata spędził w śółkwi, gdzie matka, Zofia Teofila z
Daniłowiczów, często wiodła go na grób pradziadka, i napis, do pomsty wzywający, stale mu wskazywała…
Majątek i rodzinne koneksje gwarantowały Sobieskiemu błyskotliwą karierę polityczną. Młody Jan
konsekwentnie skłaniał się jednak ku służbie wojskowej. Odebrawszy staranne wykształcenie, zwiedził
Anglię, Francję, Włochy, Niderlandy, nawet wrogą Turcję, wszędzie podpatrując tamtejsze sposoby
wojowania. Podczas pobytu w Paryżu zaciągnął się do regimentu muszkieterów, zapoznając się z francuską
sztuką wojenną. Jako 19-latek wstąpił wreszcie w szeregi polskiego wojska. Po 20 latach burzliwej służby
otrzymał najwyższą militarną godność – buławę hetmana wielkiego koronnego.

Walczył przeciw Kozakom, Tatarom, Szwedom, Turkom i rokoszanom
Lubomirskiego. Prócz poległego przed laty pradziadka, do wyrównania
miał nowe rachunki krzywd – brat Marek zginął z rąk Tatarów pod
Batohem, wuj Stanisław Daniłowicz zmarł w tatarskiej niewoli. Sobieski bił
wroga pod Ochmatowem i Bracławiem, wytrzymał oblężenie w
Podhajcach. Kiedy potężna armia turecka zajęła Podole (1672), gdy padł
bohatersko broniony Kamieniec Podolski, a polityczni krętacze skwapliwie
akceptowali nawet najbardziej upokarzające Rzeczpospolitą posunięcia,
hetman Sobieski nie złożył broni. Z garścią wojska uderzył na plądrujące
kraj czambuły tatarskie. Uwolnił dziesiątki tysięcy jasyru, gromiąc w
Narolu, Niemirowie, Komarnie i innych miejscach wielokrotnie liczniejsze
oddziały nieprzyjaciela.

Page 1 of 3

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=31

11 listopada 1673 r. rozbił doszczętnie siły tureckie zgrupowane w Chocimiu. Rocznicę tego zwycięstwa
papież Klemens X nakazał obchodzić po wieczyste czasy w Kościele powszechnym, wpisując na ów dzień
osobne modły do brewiarzy kapłańskich. Potem Sobieski rozniósł na strzępy tatarską ordę pod Lwowem,
odparł tureckie oblężenie śurawna… Zwycięzcy spod Chocimia rozentuzjazmowana szlachta ofiarowała
Koronę (w 1674 r., koronacja odbyła się 2 lata później w Krakowie). Król Jan III nadal prowadził szczęśliwe
wojny z muzułmanami, wydzierając spod ich panowania ukrainne ziemie. Planował uderzyć na Prusy, by raz
na zawsze zlikwidować zagrożenie od północy. Zasłynął też jako szczodry mecenas i protektor nauki.
Gdański astronom Heweliusz, wdzięczny za opiekę, „Tarczą Sobieskiego” nazwał jeden z odkrytych przez
siebie gwiazdozbiorów.

Polski monarcha, wychowany na wzorcu Stefana śółkiewskiego, „świętego hetmana”, był człowiekiem
głęboko religijnym. Lubił tytułować się rex orthodoxus – król prawowierny. Należał do bractwa
różańcowego, praktykował posty, codziennie uczestniczył we Mszy św. Każda wyprawa wojenna zaczynała
się od procesji. Podczas sławnego pochodu pod Wiedeń król sześć razy przyjął Komunię św. W 1683 r.,
zaledwie dziesięć lat po wiekopomnej wiktorii chocimskiej, cała chrześcijańska Europa zamarła ze zgrozy.
Islamskie hordy wielkiego wezyra Kara Mustafy, o którym mówiono, że nie zazna spokoju, póki nie zamieni
Bazyliki św. Piotra w sułtańskie stajnie, stanęły u bram Wiednia. Upadek stolicy cesarstwa Habsburgów
wydawał się przesądzony.

Wtedy nadeszła odsiecz. Po sześciu tygodniach forsownego marszu, pod Wiedeń dotarła armia polska,
dowodzona przez Sobieskiego. Tu połączyła się z sojuszniczymi wojskami państw niemieckich. W niedzielę
12 września 1683 r., na dwie godziny przed wschodem słońca, naczelny wódz chrześcijan Jan III Sobieski
nakazał odprawić Mszę św. Potem był całodzienny bój, jeden z najważniejszych w dziejach świata. W
godzinach wieczornych Sobieski rzucił do szarży 20 tysięcy jeźdźców, w tym skrzydlatą husarię. Ten atak
przesądził o losach Starego Kontynentu. Obóz turecki padł.

„– Przybyliśmy, zobaczyliśmy, Bóg zwyciężył!” –

zwięźle raportował Sobieski Ojcu Świętemu, przesyłając

najcenniejsze trofeum – zieloną chorągiew Proroka. W liście do żony, „najśliczniejszej i najukochańszej
Marysieńki”, monarcha pozwolił sobie na mniejszą powściągliwość:

„Bóg i Pan nasz wielki błogosławiony dał zwycięstwo i sławę narodowi naszemu, o jakiej wieki przeszłe
nigdy nie słyszały. Działa wszystkie, obóz wszystek, dostatki nieoszacowane dostały się w nasze ręce.
Nieprzyjaciel, zasławszy trupem ……, pola i obóz, ucieka z konfuzji (…) przybiegały tedy do mnie książęta,
jako to elektor bawarski, Waldeck, ściskając mię za szyję a całując w gębę, a generałowie zaś w ręce i nogi
(…) Wszystko to całowało, obłapiało, swym salwatorem zwało”.

Jan III Sobieski pod Wiedniem - Jan Matejko

Wiktoria wiedeńska ostatecznie powstrzymała ekspansję muzułmańskiej Turcji, zepchniętej teraz do
defensywy. Rozbudziła nadzieję ludności Bałkanów, cierpiącej pod islamskim jarzmem. Wywołała entuzjazm
w całym chrześcijańskim świecie. Wszędzie odbywały się dziękczynne modły i procesje. Zwycięskiego
wodza opiewało ponad 100 poetów włoskich, również poeci i pisarze hiszpańscy, portugalscy, francuscy,
czescy, słowaccy, węgierscy. Słowa uznania dobiegały również z krajów protestanckich – Anglii, Danii,
Szwecji. Nawet w dalekiej Persji nadano Sobieskiemu przydomek El Ghazi – Zwycięzca. Polski król nieraz
jeszcze potwierdził swój militarny geniusz, gromiąc Turków pod Parkanami i w innych bojach. Jeszcze w
przedostatnim roku życia Sobieski wyprawił się na Ruś, przeciw plądrującym Tatarom. Ci, na samą wieść o

Page 2 of 3

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=31

nadejściu wielkiego wojownika, pierzchnęli…

Jan III Sobieski zakończył ziemski żywot 17 czerwca 1696 r. Umierał rozgoryczony. Państwo, którym
władał, którego imię wymawiano z szacunkiem na dworach Europy i Azji, pogrążało się teraz w chaosie i
anarchii. Szerzyła się prywata, kraj rozszarpywały chciwe koterie. Potężne rody magnatów walczyły o
władzę i wpływy, wchodząc w konszachty z obcymi dworami. Sprzedajni posłowie zrywali sejmy, zakładając
liberum veto. Nie ziściło się marzenie króla o zbrojnej wyprawie na Prusy i umocnieniu pozycji Polski nad
Bałtykiem. Z osłabienia Turcji największe korzyści wyciągnęli sąsiedzi Polski – cesarstwo niemieckie i
Moskwa. Umierający monarcha, nakłaniany do sporządzenia testamentu, odmówił:

„– Nikt nie słucha mnie

za życia, czyż po śmierci będzie inaczej?”

Na tronie polskim nie pojawił się już godny następca króla Jana. A przecież męstwo i wysiłek wielkiego
monarchy przynosiły owoce nawet po jego śmierci. Trzy lata po zgonie Sobieskiego sponiewierana Turcja
wycofała się z Podola, które zagarnęła jeszcze w 1672 r. W Kamieńcu Podolskim, na tamtejszej katedrze,
po 27 latach na nowo zatknięto krzyże, w kamienieckich kościołach znów rozległ się dźwięk dzwonów…

„Wzrastanie” wrzesień 2002

Powrót do - Dział Tematyczny

||

Powrót do - Dział Artykułów

Page 3 of 3

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=31