Stronnictwo Zrywu Narodowego

sobota, 06 kwietnia 2013 13:00

Stronnictwo Zrywu Narodowego (SZN) powstało w 1943r. wskutek odejścia z podziemnego

Stronnictwa Pracy grupy działaczy skupionych wokół Zygmunta Felczaka. Jego prezesem

został Jan Teska a wiceprezesem Zygmunt Felczak. Organem prasowym partii było pismo

„Zryw"(istniejące od 1942r.), pod jej wpływem politycznym znajdowała się czysto wojskowa

Kadra Polski Niepodległej (KPN), która weszła w skład AK w ramach akcji scaleniowej.

Ideologiem „Zrywu" był Jan Stachniuk, walczący w Powstaniu Warszawskim w oddziałach KPN.

On też należał do głównych autorów pisma tego ugrupowania.

Drukujemy poniższy program SZN ze stycznia 1944r. rozumiejąc, że jego dostępność dla

współcześnie zainteresowanych historią ruchu zadrużnego jest ograniczona. Podstawą wydania

jest Programy polskich partii politycznych i ugrupowań partyjnych lat wojny i okupacji

hitlerowskiej

, op. K.

Przybysz, Warszawa 1987.

Ten niskonakładowy druk jest od dawna dostępny jedynie w bibliotekach naukowych, stąd

przedruk programu SZN, pierwszego programu politycznego inspirowanego ideami Zadrugi jest

jak najbardziej celowy.

T.S.

Deklaracje Zjazdu¹

W pełnym rozumieniu wagi chwili dziejowej dla przyszłych losów narodu polskiego, w głębokim

poczuciu współodpowiedzialności za stanowienie właściwej podstawy jego dalszego

rozwoju, podpisane niżej formacje polityczne i społeczne² solidarnie stwierdzają. co następuje:

1 / 5

Stronnictwo Zrywu Narodowego

sobota, 06 kwietnia 2013 13:00

I

W ogniu nieustępliwej i ofiarnej walki z wrogiem, w wyniku nleustannego, do głębi

upokarzającego terroru, w całym narodzie polskim, s przede wszystkim w szerokich masach

pracujących - u chłopów, robotników i inteligencji - narasta i potężnieje mocna wola

przezwyciężenia naszego przewlekłego niżu cywilizacyjnego i ponurej tereźniejszości oraz w

nawiązaniu do dawnych tradycji znaczonych wielkością budowanie dumnej, silnej, sprawiedliwej

i suwerennej Polski. Ta odrodzeńcza moc klęski narodowej klaruje się na coraz wyraźniejsze

drogi realizacyjne. I tak:

1. Masy pracujące narodu polskiego mają wyraźną świadomość, że znajdują się w tym okresie

rozwoju dziejowego, który moc i wielkość narodowi i państwu, a wolność i szczęście

obywatelowi zapewnić może jedynie taki ustrój społeczny i gospodarczy, który od lat dziesiątek

jest programem i tęsknotą mas pracujących miast i wsi. I tak w powszechnej

świadomości kształtuje się nakaz:

a/ przebudowy ustroju gospodarczego po linii gospodarki planowej,

b/ przebudowy ustroju społecznego w kierunku bezklasowej wspólnoty narodu,

c/ głębokiej rewizji światopoglądowej i mierników najwyższych wartości kulturalnych i

etycznych, albowiem tylko

a/ gospodarka planowa, leżąca na linii rozwoju dziejowego przy uspołecznieniu wielkich

warsztatów wytwórczych, jest w stanie wydźwignąć najszybciej zacofany i wyniszczony kraj,

najcelowiej wykorzystać i rozwinąć jego zasoby gospodarcze 1 energetyczne, zapewnić totalny

dobrobyt najszerszym masom przez zracjonalizowaną produkcję dóbr konsumpcyjnych,

b/ tylko w bezklasowej wspólnocie urzeczywistnić się może równość i sprawiedliwość w

zakresie rozdziału przybywających dóbr konsumpcyjnych i zniknąć zarzewie tarć wynikających

z rażących nierówności ekonomicznych, a zagrażających jedności moralnej pracującego

narodu, tylko we wspólnocie osiągnąć się daję wielkie cele produkcyjne 1 kulturalne i tylko w

ustroju bezklasowej wspólnoty nastąpi twórcze wyzwolenie się spiętrzonych sił drzemiących

dotychczas bezprodukcyjnie w polskich masach chłopskich i robotniczych,

c/ tylko głęboka rewizja naczelnych wartości światopoglądowych jest w stanie wyzwolić,

upowszechnić i spotęgować bodźce pozagospodarcze niezbędne dla powodzenia gospodarki

planowej.

2. W przeświadczeniu najszerszych mes narodu powyższe zadania narzucają się jako

Wspólne Dzieło Odnowy Narodowej , którego dokonanie jest nieodpartym nakazem

narodowego semozachowania się i stanowi żywy testament tych, którzy odeszli. Walka o

urzeczywistnienie Dzieła Odnowy idzie w ślad tuż za walką o zdobycie niepodległości. Tylko

przez urzeczywistnienie się Dzieła Odnowy naród wejdzie na drogę potężnego rozwoju

2 / 5

Stronnictwo Zrywu Narodowego

sobota, 06 kwietnia 2013 13:00

cywilizacyjnego, od trzech wieków porzuconą. I tylko przez Dzieło Odnowy urzeczywistnią się

dla milionów Polaków podstawowe wolności Karty Atlantyckiej - "wolność od niedostatku" i

"wolność Ojstrachu”. I tylko dokonanie Dzieła Odnowy skokiem rewolucyjnym, drogą Zrywu

Narodowego bezprzykładną w dziejach klęskę i upokorzenie narodu zamieni w życiodajne

zwycięstwo.

3.Naród polski w swoich najszerszych masach ludu pracu-

jącego ma wolę tworzenia i wnoszenia własnych oryginalnych wartości kulturalnych w

ogólnoludzki dorobek cywilizacyjny. Pierwszym warunkiem takiej twórczości jest niepodległe

własne państwo i dlatego wola niepodległości wyznacza narodowi polskiemu rodzaj

ustosunkowania się do innych wielkich narodów świata. Przy czym neleży stwierdzić, że

a/ Niemcy, zarówno przez zarządzenie władz okupacyjnych, jak i przez własną gorliwość

wykonawców - zrobili wszystko, żeby przynajmniej na lat tysiąc uniemożliwić pozytywny

stosunek do siebie ze strony Polaków.

b/ Masy pracujące narodu polskiego doceniają zarówno ogromny wysiłek mas narodu

rosyjskiego położony dla przezwyciężenia swojego niżu cywilizacyjnego, jak i wielką ofiarę krwi

ponoszoną przez ten naród w jego walce obronnej z germańskim faszyzmem. Polskie masy

pracujące znają wysoką cenę krwi i właśnie dlatego szanują swój krwawy wkład w drugiej

wojnie światowej. Masy pracujące narodu polskiego nie przelewają krwi ani w interesie kepitału

i plutokracji anglosaskiej, jak wmawia propaganda okupanta, ani w imię wyzwolenia proletariatu

niemieckiego, lecz tylko i wyłącznie w imię własnego, wolnego, szczęśliwego i bohaterskiego

życia państwowego. Przeto tylko respektowanie świętych praw suwerennych narodu polskiego

1 nienaruszalność granic jego państwa - może być podstawa przyjaznych stosunków dwu

największych narodów świata słowiańskiego. Przyjaźń tą masy pracujące uważają za pożądaną

i obustronnie pożyteczną, mimo że masom pracujęcym narodu polskiego nie jest obojętne

zadziwiająco niezrozumiałe i niczym nieuzasadnione postępowanie władz sowieckich wobec

Polaków, powiększające trudności dla przyjaznych stosunków.

II

Sformułowane powyżej w części pierwszej niniejszej Deklaracji dążenia masowe w narodzie

polskim, rozproszone w niewykrystalizowanych tęsknotach jednostek, stanowią potężne i

dynamiczne siły odnowy narodowej, które muszą być zdolne sprostać tradycyjnym siłom

biernego trwania, pożytecznym dla przetrwania okupacji, lecz niezdolnym dla nieodzownych a

konsekwentnych przeobrażeń w zdobyciu niepodległości. Podpisane formacje uważają się za

zorganizowane ośrodki krystalizacyjne sił odnowy narodowej, mobilizujące je dla wyrażenia się

w czynach politycznych i społecznych.

Odnośnie najważniejszych spraw wewnętrznych formacje ruchu stwierdzeją, co następuje:

3 / 5

Stronnictwo Zrywu Narodowego

sobota, 06 kwietnia 2013 13:00

1. Formacje ruchu narodowej odnowy zasady ideowoprogramowe ruchu, związane z Działem

Odnowy, określają w pracach wydawniczych ruchu i publikacjach prasowych.

2. Ruch odnośnie spraw ustrojowo-politycznych stoi na stanowisku demokracji parlamentarnej.

Żadne ugrupowanie polityczne w Polsce nie zdaje sobie równie wyraźnie sprawy z istoty

kryzysu Demokracji w świecie, wynikającego z ogólnego kryzysu cywilizacyjnego ludzkości i

charakteru Nowej Epoki, do której wynaturzenie totalistyczne jest koszmarnym przejściem - to

jednak w Polsce nowa zbawcza świadomość odnowy dojrzeć i twórczo ustalić się będzie mogła

tylko w atmosferze demokratycznej, przy pełnym poszanowaniu czterech wolności Karty

Atlantyckiej, a przede wszystkim "wolności myśli i słowa. Tylko na tej drodze możliwy będzie

kolektywny wysiłek twórczy całego narodu na drodze wytworzenia awangardowych form

ustrojowych najdoskonalszych w Nowej Epoce.

3. Ruch szanuje indywidualność kultur narodowych mniejszości słowiańskich, zamieszkujących

od wieków we wspólnocie państwowej granice Rzeczypospolitej, natomiast Dzieło Odnowy

uważa za wspólna zadanie jednoczące wszystkich mieszkańców Państwa. Nie język, nie

wyznanie, lecz stosunek do Wspólnego Dzieła będzie miarą obowiązków i praw obywatelskich.

4. Ruch stoi na stanowisku konstytucyjnej ciągłości władz państwowych. Dlatego uznaje Rząd

w Londynie

3

, jak i jego przedstawiciela w Kraju

4

za władze legalne Rzeczypospolitej.

Stwierdzając powyższe, formacje ruchu podkreślają, że polityczno-społeczny układ sił,

stanowiący podstawę tego Rządu, a pretendujący do wyczerpania wszystkich dążeń w narodzie

i wyrażania jedności narodowej, nia ogarnia sformułowanych w tej deklaracji sił odnowy. Jest to

zrozumiałe o tyle, że siły te narastały w czasie walki i terroru z okupantem, polityczna podstawa

Rządu złożona z czterech tradycyjnych stronnictw

5

formułowana jest wcześniej. Rozszerzenie podstaw "Jedności narodowej" na formacje nowej

siły dziejowej w narodzie polskim, która organizacyjnie reprezentuję podpisane formacje - Ruch

uważa za nakaz obowiązku przyspieszenia i tak zdeterminowanego historią procesu odnowy.

5. Ruch wzywa do współpracy na zasadzie równości wszystkie formacje polityczne i społeczne

stojące na płaszczyźnie powyższej deklaracji.

"Zryw” nr 29 z 31 stycznia 1944 roku, s. 1-3.

Przypisy:

1 

Deklaracja ta uchwalona została na konspiracyjnym zjeździe Stronnictwa Zrywu Narodowego

w Warszawie w styczniu 1944 roku, z udziałem przedstawicieli Kadry Polski Niepodległej oraz

Polskich Związków Zawodowych "Praca",

2 

Obok SZN deklarację niniejsze podpisały - Kadra Polski

Niepodległej oraz Polskie Związki Zawodowe "Praca".

3 

Zob. przypis nr 4 do dokumentu nr 9.

4 

Chodzi o Delegata Rządu RP. W tym czasie funkcje te pełnił działacz Stronnictwa Pracy

4 / 5

Stronnictwo Zrywu Narodowego

sobota, 06 kwietnia 2013 13:00

Stanisław Jankowski.

5 

Chodzi o Stronnictwo Ludowe, Polaka Partię Socjalistyczne, Stronnictwo Narodowe oraz

Stronnictwo Pracy.

Artykuł pochodzi z Kwartalnika metapolitycznego Trygław nr 11 zima 2008/2009

5 / 5