OPRACOWANIE PYTAŃ Z SOCJOLOGII

dr Michał Lubicz - Miszewski

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Katedra Nauk Humanistycznych, pok. 305
ul. Marii Skłodowskiej-Curie 42
50-369 Wrocław
e.mail: michal.lubicz-miszewski@up.wroc.pl

Pytania na zaliczenie z socjologii:

1. Wymień uwarunkowania powstania socjologii. Czym zajmuje się socjologia?

2. Opisz typologię grup społecznych F. Tönniesa [grupy wspólnotowe i grupy

umowne] oraz podział na grupy małe i duże. Podaj przykłady

3. Opisz typologię grup społecznych CH. Cooleya [pierwotne i wtórne] oraz podział

na grupy formalne i nieformalne. Podaj przykłady

4. Jakie są różnice między rodziną tradycyjną a rodziną nowoczesną

5. Jakie są różnice między ojczyzną prywatną a ojczyzną ideologiczną?

6. Jaka jest różnica między narodem a grupą etniczną? Wymień mniejszości etniczne i

narodowe w Polsce

7. Zderzenie cywilizacji" S. Huntingtona czy "cywilizacja zderzeń" N. Fergusona? -

która z tych dwóch koncepcji trafniej opisuje Twym zdaniem współczesne relacje

między cywilizacjami

8. Opisz wymiary globalizacji i jej skutki społeczne

9. Jaki wpływ wywiera kultura na życie społeczne?

10. Opisz rodzaje socjalizacji / pierwotna, wtórna, resocjalizacja /

Ponadto:

1. Jedno z zadań będzie dotyczyć sondaży i będzie (podobnie jak na ćwiczeniach)

sformułowane następująco:

Na podstawie wykładu, na którym omawialiśmy Warunki rzetelności badań
sondażowych (szerzej omówionych w tekście, pt.: Dwadzieścia pytań, które
dziennikarz powinien zadać, zapoznając się z wynikami sondażu opinii)

wskaż braki w

artykule opisującym wyniki sondażu

. Artykuł te pochodzą z wydania on-line jednego

z polskich dzienników. Nie wypisuj tych informacji, które w omówionym sondażu
zostały zawarte, czyli nie pisz na które z owych 20 pytań możesz odnaleźć
odpowiedzieć. Krytycznie przyjrzyj się prezentowanemu artykułowi i napisz na jakie z
pytań nie znajdujesz w nim odpowiedzi, jakich informacji ów artykuł nie zawiera (a
powinien).

Jedno z zadań będzie dotyczyć badań ankietowych i będzie sformułowane

następująco:

Na podstawie

treści

wykładu,

na którym

omawialiśmy Warunki poprawności pytań

kwestionariusza ankiety oraz Najczęstsze wady pytań kwestionariuszowych

dokonaj

poprawek w poniższym fragmencie kwestionariusza ankiety

. (ankieta z błędami

znajdzie się na kartce już w trakcie kolokwium )

/UWAGA!! każdy z Państwa otrzyma albo zadanie nt sondaży albo nt ankiet/

1. Socjologia to jedna z nauk humanistycznych, zajmująca się badaniem

funkcjonowania społeczeństwa, struktur i procesów, które łączą i dzielą ludzi, są

przejawem więzi między ludźmi, a także procesem ich zmian. Pojęcie socjologia

wprowadził A. Comte w 1838r.

Typologia grup społecznych F. Tönniesa

I. Grupy wspólnotowe

-stosunki naturalne oparte na

pokrewieństwie (rodzina, rody,

klany), na przyjaźni (np. grupy

przyjacielskie, towarzyskie) i grupy

sąsiedzkie

II. Grupy umowne

-stosunki w społ. są umowne,

kontraktowe, oparte na

porozumieniach między jednostkami

dla osiągnięcia i realizacji określonych

celów np. spółki, zrzeszenia,

towarzystwa handlowe

Źródło powstania

O przystąpieniu do grupy decyduje

wola organiczna (spontaniczna i

irracjonalna, kierująca się motywami

emocjonalnymi

O przystąpieniu do grupy decyduje

wola refleksyjna (racjonalna, kierująca

się rozsądkiem, w pełni świadoma;

obejmuje rozważania i myślowe

sformułowanie środków i celu

Grupy małe

Grupy duże

wszyscy w grupie mogą wejść w
bezpośrednie styczności (o gr. małej
możemy mówić tak długo, jak długo
jednostki wchodzące w jej skład mogą
znać się ma tyle dobrze, by mieć do siebie
określony stosunek
NIESAMOISTNE- struktura małych grup
jest prosta, nie posiada żadnych podgrup;
mogą istnieć tylko w zakresie

Liczba członków uniemożliwia
członkom wchodzenie w styczności i
stosunki osobiste
SAMOISTNE- niezależne w swym
istnieniu, silnie zhierarchizowane, nie
wchodzą jako części składowe do
jeszcze większych grup
NP. Państwo, grupy religijne

oddziaływania większych struktur społ.
NP. grupa przyjacielska, rodzina

3.

4. Rodzina TRADYCYJNA – patriarchalna, patrylinearna (mężczyzna –głową rodziny,
zapewnia byt materialny, kobieta rodzi dzieci; rozmnażanie jest celem: inne cechy:
- prawnie zawarte małżeństwo, dzieci, 2 rodziców, trwałość, heteroseksualność,
Rodzina NOWOCZESNA- małe, neolokalne, prowadzą odrębne gosp.domowe, żona tez
pracuje, brak dystansu między mężem a żoną , zmniejszenie dystansu między rodzicami a
dziećmi, celem jest szczęście rodzinne; inne cechy:
- często bez ślubu, dobrowolna bezdzietność, zdarza się związek między osobami tej samej
płci

wg Cooleya
GR. PIERWOTNE

GR. WTÓRNE

oparte na stosunkach pokrewieństwa,
przyjacielskich, sąsiedzkich;
są małe, oparte na stycznościach
bezpośrednich, a jednostki w grupie w
całej swej osobowości wykazują wysoki
poziom identyfikacyjny z grupą,; stosunki
osobowe, nie rzeczowe: druga osoba jest
wartością autoteliczną- relacje z nią są
celem samym w sobie; obejmują i
kształtują osobowość swych członków

powstają na mocy umownych porozumień
między ludźmi; wieź wynika ze styczności
rzeczowych, oparta jest na interesach,
stosunki najczęściej konwencjonalne,
formalne, chłodne, rzeczowe (relacje z
2.os.dla osiągniecia celu ); jednostka często
w określonych rolach (np. urzędnik) ;
heterogeniczność i ewentualne ujednolicenie
w wąskim zakresie wspólnych celów i
wzorów zachowań;

GR. FORMALNE

NIEFORMALNE

- powoływane przez szersze grupy społ.
- przynależność jest przymusowa
- stosunki służbowe
-diałania unormowane przepisami grupy
zwierzchniej lub własnego ustanowienia
-często powołane dla realizacji
konkretnego celu
NP. klasa szkolna

-powstają samorzutnie
- jednostka ma prawo samodzielnego
decydowania o wstąpieniu
- relacje oparte na stos. przyjacielskich,
towarzyskich
-istnieją w obrębie grup formalnych
-współdziałanie jednostek może być
skuteczniej regulowane
NP. grupa przyjacielska

6. Naród a grupa etniczna - przypadku definiowania narodu zachodzą często spory
terminologiczne. Czasami naród jest odróżniany od grupy etnicznej na bazie kryterium, jakim
jest liczebność populacji. Wówczas zakłada się, że grupa etniczna jest zbiorowością mniejszą
od narodu, choć to kryterium nie jest precyzyjne. Innym kryterium jest kwestia uznania
narodu jako zbiorowości, której "przysługuje" posiadanie własnego państwa. Zazwyczaj
jednak uznanie takie pojawia się, gdy dana grupa etniczna poprzez upolitycznienie zacznie
wszczynać ruch narodowy. Według Thomasa Eriksena można wyróżnić we współczesnym
świecie tego typu grupy etniczne, które same uważają się za prawdziwe narody (Sikhowie,
Palestyńczycy, Kurdowie), ale na arenie międzynarodowej często nie ma pewności co do
uznania ich jako odrębnych narodów, którym przysługiwałaby polityczna autonomia.
Mniejszości etniczne w Polsce: śląska, kaszubska, karaimska, łemkowska, romska, tatarska.
Mniejszości narodowe: białoruska, czeska, litewska, niemiecka, ormiańska, rosyjska,
słowacka, ukraińska i żydowska.

8.wymiary globalizacji- rozwój nowoczesnych technologii; rozbudowana sieć powiązań i
zależności ekonom., polit., strateg., kult.; nowe organizacje o zasięgu ponadnarodowym,
nowe kategorie ludzi, język angielski jako język globalny, ujednolicenie kultury materialnej,
nowe rodzaje tozsamości
skutki glob.: pozytywne:
• lepsze warunki dla rozwoju nauki i techniki
• nowe możliwości rozwiązywania problemów egzystencjalnych społeczności opóźnionych w
rozwoju,
• powstanie nowych szans dla osiągnięcia wzrostu gospodarczego,
*może prowadzić do rozwoju nowych form rządów oraz rozszerzenia demokracji na
wszystkie państwa świata
*w gospodarce przyczynia się do konkurencyjności przedsiębiorstw, wymusza efektywność,
elastyczność i innowacyjność gospodarowania
*przyczynia się do powstawania nowych kultur
* przyczyni się do zaprzyjaźnienia wielu ludzi, zmniejszy różnice między narodami, ułatwia
„odnalezienie się”w innym kraju
negatywne
Powstaje coraz większy dystans, dzielący kraje wysoko rozwinięte gospodarczo i kraje
ubogie; wpływa na niszczenie środowiska naturalnego wskutek nierównomiernego
wykorzystania zasobów surowców; pogłębianie się bezrobocia bo Praca ludzi w krajach
wysoko rozwiniętych jest zbyt droga. ; Zmniejsza się rola państwa; przyczynia się do
ujednolicenia świata (zaniknie wiele kultur, języków, obyczajów...); migracje; wytwarza się
tendencja do nowego, kosmopolitycznego stylu życia(zanik roli religii, rodzimej kultury i
narodowości)

9. Wpływ kultury na życie społ.

Kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i
uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych
zbiorowościach przekazywanych z pokolenia na pokolenie.
Wpływ na życie społeczne:

a) proces socjalizacji- człowiek przychodzi na świat jako organizm biologiczny i pod
wpływem kultury społeczeństwa ulega socjalizacji, czyli staje się istotą społeczną.
Socjalizacja jest to część całkowitego wpływu środowiska, która wprowadza jednostkę do
udziału w życiu społecznym, uczy zachowania się wg przyjętych wzorów.

b) ustanawianie systemów wartości i kryteriów określających wartości- wartość jest
dowolnym przedmiotem, w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę
szacunku, przypisują mu ważną rolę. W różnych zbiorowościach może obowiązywać dążenie
do realizacji różnych wartości oraz różny sposób ich zhierarchizowania. Częściej robimy coś
ze względu na to, że tak wypada, niż dlatego, że mamy taką ochotę. Oznacza to, że
rezygnujemy z realizacji wartości odczuwanej na rzecz wartości uznawanej. Wybór ten może
prowadzić do konfliktu wartości.

c) ustalanie wzorów zachowania i reagowania na określone sytuacje- w różnych
zbiorowościach ustalone wzory zachowań powodują, że np. w jednym społeczeństwie ludzie
witają się poprzez podanie sobie dłoni, w innym przez potarcie sobie nosów, a w kolejnym
przez ukłon. Wzór kulturalny określa sposób zachowania uznany za normalny w danej
sytuacji, czyli uznawany w danej grupie. Ustalone wzory kulturowe zachowań stanowią o
regularności życia społecznego i jego „porządku”, umożliwiają i ułatwiają wzajemne
przystosowania
Pewne praktyki mogą budzić nasz sprzeciw czy oburzenie moralne, ale nie oznacza to, że nie
są one elementami kultury. Dlatego nie możemy powiedzieć, że człowiek jest bez kultury, a
co najwyżej, że jego kultura nam się nie podoba.

d) ustalenie modeli i ideałów
Model jest pewnym obrazem pożądanego stanu rzeczy, o którym wiadomo, że w
rzeczywistości nie występuje, ale jest czymś, co się naśladuje.
Do tego typu zjawisk należą również kulturowe ideały osobowości
W społeczeństwie średniowiecznym takim modelem był ideał osobowości świętego, w
plemionach Indian ideał wojownika, a w Anglii ideał gentlemana. Te ideały są modelami do
naśladowania przez wszystkich członków grupy. Nie są one osiągalne w pełni, ale zbliżanie
się do możliwej doskonałości oceniane jest pozytywnie.

10. Rodzaje socjalizacji - Socjalizacja to złożony, wielostronny proces uczenia się, dzięki
któremu człowiek będący istotą biologiczną, staje się istotą społeczną, członkiem określonego
społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawania się takim, jakim
chce nas mieć nasze otoczenie społeczne. Ze względu na różnice przebiegu socjalizacji
wyróżnia się jej następujące rodzaje:
Socjalizacja pierwotna – człowiek przechodzi ją w dzieciństwie, dzięki niej staje się
członkiem społeczeństwa. W jej toku uczy się elementarnych wzorów zachowań i
podstawowych ról społecznych. Uczy się posługiwać językiem i gestem, uczy się, że jest
dzieckiem, dziewczynką lub chłopcem, uczy się, że nie należy bić młodszego, ale opiekować
się nim. Uczy się także, że rodzice są najważniejszymi ludźmi, że mają nad nim władzę i
należy ich słuchać. Dziecko łączy z rodzicami silna więź emocjonalna. Rodzice przekazują
mu wiedzę o otaczającym świecie i jego regułach. Dziecko łatwo utożsamia się z rodzicami i
automatycznie przejmuje ich sposób widzenia świata, ich wartości, postawy i wzory
zachowań. Ponadto rodzice, tacy jacy są, dla dziecka jedynymi znaczącymi innymi, na
których jest nieodwołalnie skazane. W rezultacie, w takiej postaci, w jakiej rodzice go
doświadczają, postrzegają i oceniają, przedstawia się dziecku jako jedynie istniejący i jedynie
możliwy. Człowiek uczy się tzw. abecadła społecznego, dlatego socjalizacja pierwotna jest
najważniejsza w życiu jednostki. Socjalizacja pierw. przebiega w atmosferze nasyconej

uczuciami. Końcowa faza soc.pierw. – pojawienie się w świadomości jednostki pojęcia
uogólnionego innego. Początkowo pouczenia pochodzą od konkretnych osób i dotyczą
konkretnych sytuacji. Stopniowo okazuje się, że pewne rzeczy robi się jednorazowo, a inne
systematycznie, codziennie. Odkrycie uogólnionego innego kończy soc.pierw.
Socjalizacja wtórna – dotyczy jednostki. Następuje po soc.pierw. i człowiek zna już
wyniesione z domu abecadło życia społecznego. Soc.wtórna uczy, jak się nim posługiwać.
Ważna część tej nauki zdobywana jest w szkole. Soc.wt. wprowadza człowieka w
poszczególne segmenty życia społecznego. Człowiek zdobywa wiedzę niezbędną do życia w
społeczeństwie. Uczy się, jak być uczniem, przyjacielem, fryzjerką.., mężem, ciocią, babcią
itp. Człowiek ma tu do czynienia z wieloma światami społecznymi oraz różnorodnymi
interpretacjami. Wśród których może wybierać. Na jego wybory w znacznym stopniu wpływa
wcześniejsza soc.pierw., nad którą soc.wtórna jest nadbudowywana. W soc.wt. człowiek sam
decyduje, kto będzie dla niego kimś znaczącym. Ze względu na zróżnicowanie świata
społecznego (inaczej niż w rodzinie, która jest jedynym światem małego dziecka) człowiek
może mieć wielu znaczących ludzi. Wielu rzeczy m.in. dobrych manier człowiek uczy się też
z podręczników i przekazów medialnych.
Resocjalizacja – cel: przemiana człowieka; wymazanie z jego świadomości
dotychczasowych treści i wprowadzenie nowych. Całkowite przekształcenie jego
dotychczasowego obrazu świata oraz siebie samego. Przebudowa osobowości i zmiana
tożsamości. Resocjalizacja i soc.pierw. są podobne. Zasadnicza różnica: w soc.pierw.
wszystko zaczyna się od zera; dziecko w sensie umiejętności społecznych jest jeszcze
niezapisaną kartą. Os. resocjalizowana ma czasem b. gęsto zapisaną kartę; problem polega na
poradzeniu sobie z wytarciem tej karty, aby zrobić miejsce dla nowych treści.

Układanie pytań w badaniu ankietowym i rodzaje pytań:

1/ pytania otwarte – wymagają krótkich i szczegółowych odpowiedzi, odpowiedzi typu narracyjnego
2/ pytania zamknięte – wymagają odpowiedzi: tak, nie
3/ pytania wielokrotnego wyboru – przygotować odpowiedzi wzajemnie rozłączne, pytania takie powinny
zawierać wskazówkę np. ile odpowiedzi zaznaczyć, odpowiedzi powinny być ułożone być w kolejności.
4/ zróżnicowanie znaczeniowe – ogólne obiektu – ocena w punktacji od 1 do 5 lub od 1 do 7, przy założeniu, że
jeden to ocena najgorsza, a 5 lub 7 najlepsza. Przy konstruowaniu skali należy wziąć pod uwagę kilka
czynników
a/ liczba możliwych odpowiedzi
b/ dystans psychologiczny
c/ kolejność prezentowanych odpowiedzi nie może być dwuznaczna
Mogą być skale jedno- i wielo- biegunowe

Wskazówki dotyczące zadawania pytań:

Pytania powinny być
- krótkie,
- rzeczowe,
- precyzyjne,
- jasno sformułowane,
- pojęcia zdefiniowane jasno,
- nie używać żargonu ( fachowego w szczególności),
- nie używać zaimków, unikać podwójnych przeczeń,
- unikać pytań o konstrukcji przysłówkowej, (jak, dlaczego, kiedy, gdzie, ile),
- zadawać pytania jednowymiarowe ( nie łącz 2 lub 3 pytań w jedno),
- odpowiedzi wzajemnie rozłączne- stosować, kiedy chodzi o wiek,
- nie pisać pytań obciążonych ( sugerujących odpowiedź),
- pisanie pytań powinno być poprzedzone lekturą badań z takiego samego tematu

1. Kto przeprowadził sondaż?

Prezentacji wyników sondaży w mediach zawsze powinna towarzyszyć informacja o tym, jaka agencja
badawcza, organizacja polityczna, firma lub inna grupa prowadziła badania. Brak odpowiedzi na to pytanie
uniemożliwia udzielanie odpowiedzi na pozostałe i poddaje w wątpliwość wiarygodność wyników sondażu.

2. Kto zapłacił za sondaż i dlaczego został on przeprowadzony?

Dzięki odpowiedzi na to pytanie dowiemy się tego, kto uznał, że problematyka zawarta w sondażu jest na tyle
ważna, by wydawać pieniądze na sprawdzenie, co ludzie o tym myślą. Sondaży nie przeprowadza się po prostu
dla dobra ludzkości, lecz raczej dla konkretnego powodu - zdobycia użytecznej informacji lub poparcia dla
jakiejś sprawy. Może zdarzyć się, iż dany sondaż miał na celu wypromowanie jakiegoś polityka czy partii
politycznej, bądź też miał doprowadzić do wprowadzenia na rynek nowego produktu..

3. Z iloma osobami przeprowadzono wywiady?

Im większa liczba osób w próbie, tym mniejszy błąd związany z wielkością próby.

4. W jaki sposób dobrano badanych?

Sondaże naukowe od nienaukowych odróżnimy przede wszystkim ze względu na techniki doboru respondentów.

W sondażach naukowych obowiązują określone sposoby doboru próby, oparte na matematycznej podstawie.
Ponadto obowiązują prawidła statystyczne, umożliwiają oszacowanie prawdopodobieństwa popełnienia błędu
losowego, czyli odchylenia wyników będącego rezultatem samego losowania. Badania sondażowe są zatem
wiarygodne tylko wtedy, gdy opierają się na reprezentatywnej próbie, miniaturze populacji, o której chcemy coś
powiedzieć.

Z kolei w sondażach nienaukowych respondenci "dobierają się sami". Przeprowadzający sondaż nie stosuje
próby losowej, a ogranicza się do przeprowadzenia wywiadu z tymi osobami, które same się zgłoszą do badania
(np. sonda uliczna, sonda audiotele, sonda na portalu internetowym).

5. Z jakiego obszaru, spośród jakiej grupy dobrano respondentów?

Musimy wiedzieć, czy próba jest reprezentatywna np. dla całej Polski, czy tylko dla województwa
dolnośląskiego lub wyłącznie dla Wrocławia. Przykładowym nadużyciem może być badanie preferencji
wyborczych wyłącznie na obszarze jednego województwa, a następnie przenoszenie ich wyników na teren
całego kraju. Winniśmy mieć na uwadze także to, iż sondaż dotyczący np. studentów, może odzwierciedlać
jedynie studentów, nie zaś np. wszystkie osoby w wieku studenckim.

6. Czy wyniki badań sondażowych zostały oparte na odpowiedziach wszystkich badanych?

Najprostszym sposobem na wypaczenie wyników sondażu jest uwzględnienie tylko jednej z grup ludzi
biorących udział w badaniach.

7. Kto spośród tych, którzy powinni brać udział w badaniach, nie brał w nich udziału?

Istotna informacja, jaką powinniśmy uzyskać, dotyczy liczby osób, jakie odmówiły udziału w sondażu, bądź też
ilości osób, z którymi w ogóle nie udało się skontaktować. Poziom braku odpowiedzi informuje, jaki procent
ludzi, z którymi się skontaktowano i którzy mieli być objęci badaniami, ostatecznie nie wziął w nich udziału.

8. Kiedy przeprowadzono sondaż?

Niekiedy jakieś nagłe, pojedyncze wydarzenie może mieć dramatyczny wpływ na wyniki sondażu. A zatem ich
interpretacja powinna zależeć od tego, czy był przeprowadzony przed jakimiś istotnym wydarzeniem czy też po
nim.

9. Jaką metodą przeprowadzono wywiady?

W tym pytaniu poszukujemy informacji na temat sposobu realizacji badań - czy były one przeprowadzane w
domach respondentów, telefonicznie czy też rozsyłano kwestionariusze pocztą. Czy mamy do czynienia z sondą
(a nie sondażem!) typu audiotele, opiniami przesyłanymi pocztą lub sondą (a nie "sondażem") wśród
prenumeratorów?

10. Jak brzmiały zadawane pytania?

Wyniki badań sondażowych mogą znacząco się różnić ze względu na sposób sformułowania pytania. Analizując
dany sondaż warto zastanowić się nad tym, jak samemu reaguje się na zawarte w nim pytania. Czy pytania te
wydają się nam uczciwe i bezstronne? Czy podane kategorie odpowiedzi zapewniają zrównoważony wybór?
Czy znani nam ludzie byliby w stanie udzielić na takie pytania odpowiedzi? Stąd też warto, aby w prezentacji
sondażu przytoczyć pełne brzmienie, przynajmniej niektórych, pytań.

11. W jakiej kolejności zadawano pytania?

W niektórych wypadkach na wyniki sondażu może mieć także wpływ kolejność pytań. Niekiedy ten wpływ jest
zamierzony. Możemy np. zastanawiać się, czy na odpowiedzi na interesujące nas pytanie nie miała wpływu
obecność jakiegoś wcześniejszego pytania. Np. zadawanie pytań dotyczących aborcji przed pytaniem o to, jak
respondent zagłosuje w referendum dotyczącym aborcji, może zafałszować odpowiedzi udzielane na drugie
pytanie.

12. Jakie inne sondaże przeprowadzano na ten temat? Czy ich wyniki były takie same?

Wyniki innych sondaży (zamówionych przez konkurencyjnego kandydata, media, instytucje publiczne czy
kogokolwiek innego) - powinny być skonfrontowane z analizowanym przez nas sondażem. Różnice między nimi
mogą wynikać z odmiennego terminu ich przeprowadzenia, czyli z faktu zmienności opinii publicznej w czasie.
Jeśli jednak porównywane sondaże różnią się mimo tego, że zostały przeprowadzone mniej więcej w tym
samym czasie, to warto zwrócić się o wyjaśnienia bezpośrednio do autorów tychże sondaży.

We wprowadzeniu do kwestionariusza powinny się znaleźć następujące elementy:
1. cel badania
2. zapewnienie o poufności zebranego materiału
3. uzasadnienie wyboru respondenta
4. ewentualna instrukcja dotycząca sposobu wypełniania kwestionariusza
5. apel o poważne potraktowanie pytań i udzielenie szczerych odpowiedzi
6. ewentualne określenie sposobu zwrotu wypełnionego narzędzia
7. podziękowanie za wzięcie udziału w badaniach

PROBLEM to zamieszczona w kwestionariuszu wywiadu lub ankiety wypowiedz badacza najczęściej w formie
zdania pytającego skierowana do respondenta i zadająca od niego wypowiedzi określającej treściowo, bardziej
lub mniej dokładnie. Wypowiedź to jest dla badacza źródłem informacji.

Rodzaje pytań kwestionariuszowych ze względu na ich cel:

Pytania wprowadzające ? są to pytania, których celem jest umożliwienie badaczowi przygotowania respondenta
do zagadnień poruszanych w całym kwestionariuszu lub w pewnych jego sekwencjach tematycznie odmiennych
od pozostałych części narzędzia badawczego. Przynoszą one pewne informacje o respondencie, ułatwiając
późniejsza interpretację materiału a jednocześnie pytaniami zbyt szczegółowymi.

Pytania o opinie ? są to pytania odnoszące się do sposobu postrzegania przez respondentów pewnych faktów,
zjawisk, procesów do oceniania ich i ewentualnego własnego zachowania się wobec nich.

Pytania o fakty ? dot. uzyskania informacji o pewnych zjawiskach, faktach a nie opinii o nich, czy postaw wobec
nich. Odwołują się najczęściej do pamięci badanych. Do tej kategorii należy większość tzw. pytań
metryczkowych.

Pytania o wiedzę ? nie są to pytania zbyt często spotykane w badaniach socjologicznych tym mniej
wystarczające w kwestionariuszach. Są to pytania głównie z badań zasięgu życia kulturowego czy społecznego.

Pytania o informacje ? stosuje się w celu zdefiniowania źródeł, jakich respondent czerpie wiedząc na pewien
temat.

Pytania o motywy ? jest to jeden, z najczęściej stosowanych typów pytań kwestionariuszowych. Ich zamiarem
jest ujawnienie subiektywnie odczuwalnych pobudek do wykonywania takich czy innych czynności.

Pytania o sugestie ? tego typu

badania

zadaje się respondentom wówczas, gdy badacz chce rozpoznać pewne

formułowane przez respondenta zalecenia dot. np. rozwiązywania problemów społ.

Pytania sondujące ? ich zadaniem jest nakłanianie badanych osób do udzielania odpowiedzi istotnej wtedy, gdy
od ich sformułowania się uchylają.

Pytania uzupełniające ? ich celem jest uzyskanie od rozmówcy jakiś dodatkowych informacji, przydatnych do
interpretowania poprzednio udzielonych odpowiedz.

Kwestionariusz ankiety, kwestionariusz wywiadu to narzędzie badawcze. Składa się z:

pytań rekrutacyjnych (opcjonalnie)

Rodzaje pytań przykładowej kategorii



pytania wprowadzające



pytania filtrujące



pytania otwarte



pytania zamknięte

