„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Elżbieta Worobik

Rozpoznawanie chorób pszczół 612[01].Z2.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
prof. dr hab. Jerzy Demetraki - Paleolog
dr inż. Krzysztof Olszewski



Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł



Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka







Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 612[01].Z2.03
„Rozpoznawanie chorób pszczół”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu pszczelarz.

























Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

12

5.1. Ogólne wiadomości o chorobach pszczół

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Choroby zakaźne i niezakaźne czerwiu

14

5.2.1. Ćwiczenia

14

5.3. Choroby zakaźne i niezakaźne pszczół i szkodniki produktów pasiecznych

16

5.3.1. Ćwiczenia

16

5.4. Higiena w pasiece

18

5.4.1. Ćwiczenia

18

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

20

7. Literatura

34

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie pszczelarz.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-uczenia się
oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

Modu

ł 612[01].Z2

Produkcja pszczelarska

612[01].Z2.03

Rozpoznawanie chorób

pszczó

ł

612[01].Z2.04

Zak

ładanie pasieki

612[01].Z2.01

Identyfikowanie stanów

biologicznych rodziny

pszczelej

612[01].Z2.02

Kierowanie rozwojem rodzin

pszczelich wiosn

ą

612[01].Z2.05

Prowadzenie pasieki w

ędrownej

612[01].Z2.07

Prowadzenie wychowu matek

pszczelich

612[01].Z2.08

P

rzygotowanie pasieki

do zimowania

612[01].Z2.06

Prowadzenie ró

żnych kierunków

produkcji

pasiecznej

612[01].Z2.09

Przetwarzanie produktów pasiecznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

rozróżnić stadia rozwojowe czerwia pszczelego,

−

zastosować zasady postępowania w przypadku użądlenia przez pszczołę,

−

zastosować zasady zachowania się pszczelarza przy pszczołach,

−

dostrzegać zagrożenia związane z wykonywaną pracą,

−

zastosować zasady ochrony środowiska,

−

dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej do określonych prac,

−

określić czynniki wpływające na rozwój pszczół,

−

określić topografię narządów i układów organizmu pszczoły,

−

charakteryzować funkcjonowanie narządów, układów i całego organizmu pszczoły,

−

określić funkcje ciała tłuszczowego w organizmie pszczoły,

−

charakteryzować czynniki środowiska i ocenić ich wpływ na wzrost, rozwój zwierząt,

−

ocenić wpływ właściwości gleby na rośliny i zwierzęta,

−

określić rolę człowieka w kształtowaniu siedliska,

−

określić wpływ poszczególnych składników pokarmowych na wzrost, rozwój zwierząt,

−

charakteryzować budowę i funkcje narządów układu pokarmowego i chłonnego zwierząt,

−

charakteryzować czynniki wpływające na trawienie i procesy przemiany materii,

−

określić czynniki klimatyczne i glebowe wpływające na zdrowie oraz produkcyjność
zwierząt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

charakteryzować zasady higieny stosowane podczas prowadzenia pasieki,

−

określić czynniki powodujące choroby pszczół,

−

rozpoznać pasożyty pszczół,

−

charakteryzować poszczególne jednostki chorobowe pszczół,

−

określić ogólne zasady zwalczania chorób pszczół,

−

wyjaśnić zjawisko odporności pszczół na choroby,

−

rozróżnić środki odkażające i lecznicze stosowane w pasiece,

−

sporządzić syrop leczniczy,

−

określić warunki otrzymania certyfikatu zdrowotności gospodarstwa pasiecznego,

−

rozróżnić choroby niezakaźne czerwiu,

−

rozpoznać choroby zakaźne czerwiu,

−

sporządzić protokół zatrucia pszczół oraz określić tryb powoływania komisji ustalającej
przyczyny i skutki zatrucia,

−

charakteryzować sposoby zapobiegania i zwalczania szkodników pszczół i produktów
pasiecznych,

−

zastosować przepisy prawa oraz bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące chorób
pszczół.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Pszczelarz 612[01]

Moduł:

Produkcja pszczelarska 612[01].Z2

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie chorób pszczół 612[01].Z2.03

Temat: Odkażanie sprzętu pasiecznego.

Cel ogólny: Charakteryzować rodzaje i metody odkażania sprzętu pasiecznego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

definiować pojęcie: satynizacja, dezynfekcja i sterylizacja,

−

wymieniać rodzaje i metody odkażania,

−

charakteryzować rodzaje i metody odkażania sprzętu pasiecznego,

−

dobierać środki chemiczne do odkażania,

−

dobierać odzież ochronną do odkażania fizycznego i chemicznego.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

dyskusja dydaktyczna.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w grupach 3–4 osobowych.

Czas: 6 godzin dydaktycznych.

Środki dydaktyczne:

−

środki odkażające,

−

sprzęt pasieczny; dłuto pasieczne, szczoteczka, skrobaczka,

−

palnik gazowy z butlą,

−

apteczka pasieczna,

−

odzież ochronna do przeprowadzenia odkażania fizycznego i chemicznego.

Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości do zajęć.
2. Podanie tematu lekcji, uświadomienie celu zajęć.
3. Wprowadzenie do tematu:

W oparciu o dotychczasową wiedzę z zakresu higieny w pasiece dokonaj odkażenia ula

z wyposażeniem.

Zadanie uczeń powinien wykonać w następujących etapach:

I.

Zbieranie i analiza informacji o rodzaju i metodach odkażania (~20 min.)

Aby prawidłowo wykonać zadanie uczeń powinien wiedzieć:

−

jakie są rodzaje i metody odkażania?

−

co to jest satynizacja, dezynfekcja i sterylizacja?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

na czym polega metoda fizykalna a na czym chemiczna?

−

rodzaje i metody odkażania sprzętu pasiecznego Jak przeprowadza się opalanie,
gotowanie czy odkażanie parą nasyconą pod ciśnieniem?

−

jakie środki chemiczne wykorzystuje się do odkażania i dlaczego?

−

jakie środki ostrożności obowiązują przy stosowaniu środków chemicznych?

−

co należy wykonać przed przeprowadzeniem odkażania chemicznego?

−

na czym polega odkażanie bieżące i zapobiegawcze?
Odpowiedzi na powyższe pytania wpisz do formularza.

II. Opracowanie planu pracy (~15 min.)

Na tym etapie uczeń powinien przemyśleć jak należy wykonać przydzielone zadanie,

a zatem:

−

zorganizować stanowisko pracy (dobór i rozmieszczenie narzędzi pracy, sprzętu
pasiecznego),

−

ustalić kolejność i czas wykonywania poszczególnych czynności pasiecznych,

−

ustalić sposób przeprowadzenia odkażania,

−

podzielić się pracą,

−

zaplanować sposób korzystania z materiałów pomocniczych.

Pomogą uczniom w tym pytania prowadzące:

−

jakimi narzędziami pracy oraz jakim sprzętem pasiecznym będziesz posługiwać się
podczas pracy?

−

jaką metodą należy przeprowadzić odkażanie ula?

−

jaką metodą należy odkazić ramki?

−

w jaki sposób należy odkazić zatworomaty?

−

jakiego środka odkażającego należy użyć do sprzętu metalowego?

−

jakiego środka należy użyć do rąk?

−

jak podzielicie się pracą w zespole?

−

w jaki sposób należy wymienić się swoją wiedzą, aby wspólnie opracować całość
przedsięwzięcia?
Odpowiedzi na powyższe pytania wpisują do formularza " Plan pracy".

III. Ustalanie harmonogramu pracy (~10 min)

W tej fazie powinni:

−

omówić dokładnie z nauczycielem zaplanowane odkażanie ula i jego wyposażenia,

−

przedyskutować kolejność i czas wykonywania poszczególnych czynności pasiecznych
oraz podział pracy.

IV. Praktyczne wykonanie zadania (~180 min.)

−

Pracują samodzielnie nad wykonaniem zadania zgodnie z przyjętym harmonogramem
pracy, wymieniacie się wiedzą, konsultujecie i wspólnie opracowujecie w zespole
trzyosobowym zaplanowane odkażanie.

−

Pomoże uczniom w tym czuwający nad prawidłowym przebiegiem prac nauczyciel,
którego w każdej chwili możecie prosić o pomoc.

Uwaga!

W czasie realizacji zadania powinni przestrzegać instrukcji przy odkażaniu sprzętu

pasiecznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

V. Sprawdzenie jakości wykonanej pacy (~15 min.)

Kontrolę jakości pracy wykonują na bieżąco kierując się pytaniami

−

W tej fazie należy odpowiedzieć na pytanie: przewodnimi podanymi powyżej w tekście.

−

Najpierw sprawdzacie jakość przeprowadzonego odkażania.

−

Wyniki oceny odkażania wpisz do formularza "Arkusz oceny odkażonego sprzętu".

−

Następnie wymieniają się w zespołach " Arkuszami oceny odkażonego sprzętu"
i analizujecie wyniki oceny jakości przeprowadzonego odkażania i ewentualnie dokonują
korekty.
Faza ostatnia jest wspólną pracą całej grupy i nauczyciela.

VI. Analiza przebiegu pracy (~20 min.)
"Co bym zrobił inaczej, lepiej, gdybym wykonywał(a) zadanie jeszcze raz?"
Analizują cały przebieg pracy pod kątem polepszenia jakości odkażania, skrócenia czasu
pracy, lepszej organizacji (pod kierunkiem nauczyciela).
Jeżeli poprawki są znaczne - należy cały proces przeprowadzić od początku.
Wypełniają "Kartę samooceny".

Uwaga!

Ocena Waszej pracy zostanie dokonana przez nauczyciela w oparciu o:

"Arkusz oceny odkażonego sprzętu".
"Arkusz obserwacji ucznia".

Praca domowa

Określić potrzebną ilość sody kaustycznej do sporządzenia 60 litrów roztworu o stężeniu

2%.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

nauczyciel ocenia metodą obserwacji indywidualnie ucznia i grupę, na bieżąco podczas
dyskusji, podczas wykonywania ćwiczenia oraz końcowe efekty pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Pszczelarz 612[01]

Moduł:

Produkcja pszczelarska 612[01].Z2

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie chorób pszczół 612[01].Z2.03

Temat:

Choroby niezaraźliwe czerwiu.

Cel ogólny:Charakteryzować przyczyny i objawy chorób niezaraźliwych czerwia.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zdefiniować pojęcia: choroba niezaraźliwa, zaraźliwa,

−

wymienić przyczyny chorób niezaraźliwych czerwiu pszczelego,

−

charakteryzować przyczyny chorób niezaraźliwych czerwiu pszczelego,

−

opisywać objawy chorób niezaraźliwych czerwiu,

−

zapobiegać chorobom niezaraźliwym czerwiu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w grupach 3–4 osobowych.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

rodzina pszczela z matką starą,

−

dłuto pasieczne,

−

podkurzacz,

−

strój pasieczny,

−

szczoteczka.

Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości do zajęć.
2. Podanie tematu lekcji, uświadomienie celu zajęć.
3. Wprowadzenie do tematu:

−

nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny na temat ogólnych wiadomości
dotyczących chorób niezaraźliwych. Nauczyciel omawia główne przyczyny i objawy
chorób niezaraźliwych. Nauczyciel po wykładzie zadaje pytanie: Z jakimi objawami
chorób niezaraźliwych czerwiu możemy spotkać się w pasiece?

−

„Burza mózgów” – uczniowie udzielają różnych odpowiedzi, wszystkie zostają
zapisane na tablicy. Nauczyciel weryfikuje odpowiedzi,

−

nauczyciel objaśnia pojęcie „choroba niezaraźliwa”, „choroba zaraźliwa”,

−

nauczyciel omawia przyczyny wywołujące choroby niezaraźliwe czerwiu. Omawia
je i zwraca uwagę na pojęcia takie jak: czerw rozstrzelony, czerw garbaty, jaja czcze.
Po prezentacji nauczyciel zadaje pytanie: Jakie czynniki wywołują choroby
niezaraźliwe czerwia?

−

nauczyciel do odpowiedzi typuje ucznia. Uczeń udziela odpowiedzi. Nauczyciel
weryfikuje odpowiedzi. Następnie nauczyciel przydziela zadania grupom.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4. Realizacja ćwiczenia praktycznego

Praca w grupach 3–4 osobowych:

−

nauczyciel wyjaśnia cel ćwiczenia, jego zakres i sposób wykonania,

−

uczniowie zapoznają się z treścią przydzielonego zadania,

−

uczniowie w grupach prowadzą przeglądy rodzin pszczelich w celu obejrzenia
niektórych,

−

chorób niezaraźliwych,

−

uczniowie zapoznają się z przyczynami i objawami chorób niezaraźliwych czerwiu,

−

uczniowie dyskutują na temat charakterystyki poszczególnych przyczyn i objawów
chorób niezaraźliwych czerwiu,

−

uczniowie w grupach opracowują charakterystykę poszczególnych przyczyn i objawów
chorób niezaraźliwych czerwiu, zapisują na papierze,

−

uczniowie w grupach opracowują sposoby zapobiegania i likwidacji chorób
niezaraźliwych czerwiu, zapisują na papierze,
Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udziela rad i wskazówek oraz kontroluje:

−

czy uczniowie zrozumieli zadanie,

−

czy uczniowie prawidłowo wykonują ćwiczenie,

−

czy zachowują przepisy bhp.

Zakończenie zajęć

−

przedstawiciel grupy prezentuje wykonane zadanie przez swoją grupę. Charakteryzuje
przyczyny chorób niezaraźliwych czerwia,

−

uczniowie dyskutują na forum klasy na temat zapobiegania i likwidacji chorób
niezaraźliwych czerwia.

Praca domowa

Narysować plaster pszczeli z objawami choroby wynikłej z żerowania gąsienic barciaka.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

nauczyciel ocenia metodą obserwacji indywidualnie ucznia i grupę, na bieżąco podczas
dyskusji, podczas wykonywania ćwiczenia oraz końcowe efekty pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Ogólne wiadomości o chorobach pszczół

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ocenianie stanu zdrowotnego rodzin pszczelich.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować etapy oceny stanu zdrowotnego rodzin pszczeli:

pracę pszczół lotnych zachowanie się pszczół w wewnątrz i na zewnątrz ula.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na wylot

i pracę pszczół, zapach w gnieździe pszczelim oraz dźwięk wydawany przez pszczoły.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować sprzęt do przeglądu rodzin pszczelich oraz rozpalić podkurzacz,
2) prowadzić oględziny pasieki w porze najintensywniejszych lotów pszczół,
3) prowadzić oględziny w atmosferze spokoju, gdyż gwałtowne działanie wpływa drażniąco

na pszczoły,

4) zwrócić uwagę na wylot i pracę pszczół, loty słabe, nieliczne, obecność martwego

czerwiu i pszczół oraz leniwa praca pszczół wskazują na osłabienie pszczół i sugerują
chorobę,

5) zaznaczyć kredą rodziny podejrzane,
6) wpuścić kilka kłębów dymu z podkurzacza przez oczko do ula a następnie prowadzić

przegląd rodziny pszczelej,

7) zwrócić uwagę na zapach w gnieździe pszczelim oraz dźwięk wydawany przez pszczoły,
8) odsklepić czerw używając pęsety lub widełkowego odsklepiacza do miodu, obejrzeć

wyciągnięte larwy pszczele,

9) zapisać spostrzeżenia i zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

sprzęt do przeglądu rodzin pszczelich,

−

kreda,

−

pęseta lub odsklepiacz widelcowy,

−

karta rodziny pszczelej,

−

rodziny pszczele.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie przyczyn złej zimowli pszczół.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować posługiwanie się wężykiem podczas osłuchiwania

rodzin pszczelich.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na wygląd

martwych pszczół, odgłos zimujących pszczół i zapach wydostający się z ula.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałami dostarczonymi przez nauczyciela,
2) przeprowadzić osłuchiwanie rodzin pszczelich za pomocą gumowego wężyka,
3) pobrać i zbadać próbkę osypu z dna ula,
4) wpisać spostrzeżenia w tabeli,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Przyczyny

Wygląd

martwych

pszczół

Wyniki

osłuchiwania

Zapach

w gnieździe

Zaobserwowane

objawy

Brak pokarmu

Pokarm

nie

zasklepiony

Miód
spadziowy

Miód szybko
krystalizujący

Brak matki

Matka
trutowa

Słaba rodzina

Choroby

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja,

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

sprzęt do przeglądu rodzin pszczelich,

−

kociubka do pobierania osypu,

−

karta rodziny pszczelej,

−

gumowy wąż,

−

rodziny pszczele.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Choroby zakaźne i niezakaźne czerwiu

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznawanie objawów chorób niezakaźnych czerwiu.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować wycinki plastrów lub całych plastrów zawierających

czerw zamarły na choroby niezakaźne czerwiu.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na wygląd oraz

zapach zdrowego, zasklepionego czerwia i czerwia podejrzanego o chorobę niezaraźliwą.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z przeźroczami, fotografiami lub foliogramami ilustrującymi objawy chorób

niezaraźliwych,

2) obejrzeć wycinki plastrów lub całe plastry zawierających czerw zamarły w wyniku

chorób niezakaźnych czerwiu,

3) porównać wygląd czerwiu zdrowego z wyglądem czerwiu zamarłego na skutek choroby,
4) zwrócić uwagę na objawy poszczególnych chorób,
5) porównać i opisać wygląd oraz zapach zdrowego, zasklepionego czerwiu i czerwiu

podejrzanego o choroby niezaraźliwe,

6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

przezrocza, fotografie lub foliogramy ilustrujące choroby niezarażliwe,

−

wycinki plastrów lub całe plastry zawierające czerw zamarły w wyniku chorób
niezakaźnych czerwiu,

−

plaster ze zdrowym czerwiem,

−

rodzina pszczela.

Ćwiczenie 2

Określanie objawów grzybicy otorbielakowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować barwione preparaty mikroskopowe ukazujące

strukturę grzybni i worków zarodnikonośnych z zarodnikami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na ułożenie

czerwia i jego wygląd w otwartych komórkach oraz na różnice w wyglądzie
zmumifikowanego czerwia: mumie o barwie jasnej i mumie z ciemnym nalotem.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z przezroczami, fotografiami lub foliogramami ilustrującymi objawy

grzybicy otorbielakej,

2) obejrzeć plaster zawierający chorobowo zmieniony czerw,
3) zwrócić uwagę na ułożenie czerwiu i jego wygląd w otwartych komórkach oraz na

różnice w wyglądzie zmumifikowanego czerwiu: mumie o barwie jasnej i mumie
z ciemnym nalotem,

4) wykonać rysunek grzybni i owocników otorbielaka pszczelego,
5) obejrzeć barwione preparaty mikroskopowe (powiększenie 100-200 x) ukazujące

strukturę grzybni i worków zarodnikonośnych z zarodnikami,

6) opisać wygląd zmumifikowanego czerwia,
7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

przezrocza, fotografie lub foliogramy ilustrujące objawy grzybicy otorbielakowej,

–

wycinki plastrów lub całych plastrów zawierających czerw zamarły na grzybicę
otorbielakową,

–

mikroskop,

–

preparaty mikroskopowe ukazujące strukturę grzybni i worków zarodnikonośnych
z zarodnikami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.3. Choroby zakaźne i niezakaźne pszczół i szkodniki

produktów pasiecznych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Analizowanie objawów zatrucia pszczół środkami ochrony roślin i spadzią na podstawie

okazów martwych pszczół.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować aktualna tabelę toksyczności pestycydów dla

pszczół.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić uwagę na

objawy zatrucia pszczół.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) umieścić w szalkach Petriego, na bibule filtracyjnej nasączonej wodą destylowaną, 10–15

osobników pszczelich (płytki kontrolne),

2) umieścić 10–15 pszczół w szalkach Petriego z bibułą filtracyjną nasączoną roztworem

badanego preparatu, w stężeniu zalecanym do zwalczania szkodników roślin,

3) zwrócić uwagę na zachowanie się pszczół na płytkach kontrolnych i na płytkach

z użytym preparatem,

4) umieścić 10–15 pszczół w szalkach Petriego, na bibule nasączonej roztworem badanego

preparatu tak, jak w punkcie 1, lecz poddanej 3-godzinnemu suszeniu lub 2–godzinnej
ekspozycji na promienie słoneczne,

5) zwrócić uwagę na zachowanie się pszczół na płytce kontrolnej i porównać je

z zachowaniem obserwowanym w czasie wykonywania zadań podanych w punkcie 1 i 2,

6) opisać zaobserwowane objawy zatrucia pszczół na podstawie wykonanego

doświadczenia,

7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

szalki Petriego o średnicy 10 cm,

−

bibuła filtracyjna,

−

pipety,

−

wybrany insektycyd (np. Oecis, Fastac lub inne),

−

aktualna tabela toksyczności pestycydów dla pszczół,

−

żywe pszczoły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ćwiczenie 2

Wypełnianie protokołów zatrucia pszczół.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować przeźrocza, fotografie lub foliogramy ilustrujące

stan pasieki i wygląd pszczół po zatruciu.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na sposób

pakowania prób pszczół, roślinności i gleby w wyniku wytruć środkami ochrony roślin.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się praktycznie ze sposobami pakowania prób pszczół, roślinności i gleby oraz

wymaganą dokumentacją,

2) wypełnić protokół wraz z załącznikiem dotyczący ustalenia ubytku pszczół i wysokości

strat w pasiece,

3) Założenia:

−

pasieka liczy 20 rodzin pszczelich,

−

w 7 rodzinach pszczelich zatruciu uległo 80% pszczół zbieraczek,

−

w 7 rodzinach pszczelich zatruciu uległo 50 % pszczół zbieraczek,

−

w 6 rodzinach pszczelich zatruciu uległo 20% pszczół zbieraczek,

−

do zatrucia doszło w porze kwitnienia rzepaku, w pierwszej połowie maja.

4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

protokół w sprawie ustalenia ubytku pszczół i wysokości szkód w pasiece,

−

etykiety lub oryginalne opakowania kilku wybranych środków ochrony roślin,

−

przeźrocza, fotografie lub foliogramy ilustrujące stan pasieki i wygląd pszczół po
zatruciu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.4. Higiena w pasiece

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Projektowanie wyposażenia apteczki pasiecznej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować plansze i foliogramy przedstawiające podział

środków leczniczych i odkażających.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na

zastosowanie poszczególnych środków leczniczych i odkażających.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć plansze i foliogramy przedstawiające podział środków leczniczych

i odkażających,

2) określić zagrożenia w pasiece,
3) dobrać środki lecznicze i odkażające,
4) uzupełnić poniższą tabelę poprzez wpisanie nazwy środka leczniczego lub odkażającego

i jego zastosowanie,

5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Nazwa środka

zastosowanie

uwagi

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

plansze przedstawiające poszczególne grupy środków leczniczych i odkażających,

−

środki lecznicze i odkażające.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Ćwiczenie 2

Dobieranie środków odkażających.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować środki chemiczne wykorzystywane do odkażania.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na właściwy

dobór środka chemicznego do odkażanego materiału i metody fizycznej.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3-4 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć foliogramy i plansze przedstawiające podział metod fizycznych i środków

chemicznych wykorzystywanych do odkażania,

2) obejrzeć oryginalne opakowania środków chemicznych wykorzystywanych do

odkażania,

3) sporządzić krótką charakterystykę środków chemicznych wykorzystywanych do

odkażania,

4) uzupełnić poniższą tabelę,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Rodzaj

odkażania

metody fizyczne

środki chemiczne

Materiał poddany

odkażaniu

odkażania
bieżące

odkażania
zapobiegawcze

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

pogadanka,

–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

–

foliogramy,

–

plansze i foliogramy przedstawiające podział metod fizycznych i środków chemicznych
stosowanych do odkażania,

–

oryginalne opakowania środków do odkażania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Rozpoznawanie chorób

pszczół”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1, 4, 5, 6, 8, 10, 12, 14, 15, 16, 17, 20, są z poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 3, 7, 9, 11, 13, 18, 19, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. b, 4. d, 5. a, 6. a, 7. d, 8. a, 9. d, 10. a, 11. a,
12. c, 13. d, 14. d, 15. b, 16. b, 17. d, 18. d, 19. b, 20. a.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić wrażliwości czerwiu na
ochłodzenie gniazda

B

P

d

2

Scharakteryzować objawy zgnilca
złośliwego

C

PP

a

3

Dobrać zabiegi stosowane przy
zwalczaniu zgnilca złośliwego

C

PP

b

4

Rozpoznać choroby pszczół na
podstawie opisu objawów

B

P

d

5

Rozpoznać pasożyty pszczół na
podstawie rysunku i opisu

A

P

a

6

Rozpoznać choroby zaraźliwe czerwiu

B

P

a

7

Obliczyć ilość potrzebnego ługu
sodowego do sporządzenia roztworu

C

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

8

Określić przeznaczenia alkoholu
etylowego do odkażania

B

P

a

9

Wykryć chorobę grzybiczą w rodzinie
pszczelej

C

PP

d

10

Określić stan biologiczny rodziny
pszczelej

B

P

a

11

Zidentyfikować pasożyta pszczół na
podstawie objawu

C

PP

a

12

Określć miejsce żerowania Varroa
destructor

A

P

c

13 Zapobiec chorobom grzybiczym

C

PP

d

14

Określić odporność sekrecyjną
produktów pasiecznych

B

P

d

15

Określić bariery mechaniczne dla
świdraczka pszczelego

B

P

b

16

Rozpoznać naturalne bariery
odpornościowe pszczół

B

P

b

17

Określić wykorzystanie zarażonego
miodu

A

P

d

18

Scharakteryzować objawy choroby
majowej

C

PP

d

19 Zastosować przepisy prawne

C

PP

b

20

Określić drogi rozprzestrzeniania się
zgnilca złośliwego

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią ilość testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. W wyniku zaziębienia czerwiu zamierają

a) larwy zwinięte.
b) larwy wyprostowane.
c) poczwarki.
d) wszystkie stadia.

2. Charakterystycznym objawem zgnilca złośliwego jest

a) kleista masa wyciągająca się w długie nitki.
b) czerw kryty rozpada się i wyciąga w krótkie i grube nitki.
c) zamarły czerw jest zupełnie biały lub ciemnoszary.
d) martwe larwy podobne są do woreczka i łatwo wysuwają się z komórek.

3. Najczęstszym zabiegiem stosowanym przy zwalczaniu zgnilca złośliwego jest

a) podkarmienie syropem z dodatkiem Polisulfamidu.
b) przesiedlenie pszczół na węzę.
c) usunięcie plastrów z czerwiem.
d) przesiedlenie na plastry jasnobrązowe.

4. Obniżenie się temperatury w ulu przy równoczesnym braku pokarmu, mała siła rodziny

lub zbyt obszerne gniazdo oraz zbyt częste przeglądy i szybkie poszerzanie gniazda
przyczyniają się do pojawienia się
a) zgnilca złośliwego.
b) choroby woreczkowej
c) choroby sporowcowej.
d) zgnilca łagodnego.

5. Na rysunku przedstawiono pasożyta, który wywołuje chorobę charakteryzującą się

długim okresem utajonego przebiegu w rodzinie pszczelej. Tą chorobą jest
a) akarapidoza.
b) aspergiloza.
c) warroza.
d) askosferioza.

6. Choroba ta pojawia się zarówno w słabych, jak i silnych rodzinach. Rozwija się bardzo

powoli, rzadko ma przebieg łagodny. Tą chorobą jest

a) grzybica wapienna.
b) grzybica kamienna.
c) zgnilec łagodny.
d) zaziębienie czerwiu.

7. Używany do odkażania 2% roztwór ługu sodowego sporządza się przez rozpuszczenie

20 g ługu w 1 l wody. Ile kg ługu sodowego potrzeba na 70 l wody?
a) 1,0.
b) 1,2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

A.

B

D

C

c) 0,9.
d) 1,4.

8. Alkohol etylowy w praktyce pasiecznej używa się do

a) odkażania rąk i drobnego metalowego sprzętu.
b) odkażania uli, ramek, drewnianego sprzętu pasiecznego.
c) dezynfekcji plastrów przy grzybicy otorbielakowej.
d) dezynfekcji plastrów przy kiślicy.

9. Podejrzenie o chorobę akarapidozę świadczy objaw

a) pełzające pszczoły przed wylotem.
b) pszczoły z napiętymi odwłokami krzątające się u wylotu.
c) żałosny, dobrze słyszalny brzęk pszczół na desce wylotowej.
d) pełzające pszczoły przed wylotem mają nieprawidłowo ustawione skrzydła.

10. W okresie wczesnej wiosny rano widoczne krople wody (skroplona para wodna)

w okolicy wylotu jest dowodem
a) obfitego składania jaj przez matkę.
b) rodzina bez wątpienia chora.
c) w rodzinie czerwią trutówki.
d) rodzina oczyszcza do zaczerwienia plastry.

11. Na rysunku przedstawiono pszczołę z wywichniętymi skrzydłami. Jaki pasożyt opanował

pszczołę
a) Świdraczek pszczeli.
b) Varroa destructor.
c) Sporowiec pszczeli.
d) Pełzak pszczeli.

12. Literką B oznaczono miejsce żerowania jednego z pospolitych pasożytów. Tym

pasożytem jest
a) Świdraczek pszczeli.
b) Sporowiec pszczeli.
c) Warroa destruktor.
d) Pełzak pszczeli.

13. Chorobom grzybiczym zapobiegamy poprzez

a) zmniejszenie zagęszczania rodzin pszczelich na danym terenie.
b) zachowanie odległości pomiędzy ulami i rzędami uli.
c) koszenie pasa trawy bezpośrednio przed ulami.
d) lokalizację pasiek w miejscach suchych, zacisznych i osłoniętych.

14. Który z produktów pasiecznych posiada odporność sekrecyjną

a) pierzga.
b) nektar.
c) pyłek.
d) propolis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

15. Która mechaniczna przeszkoda jest barierą dla świdraczka pszczelego?

a) włoski pokrywające ciało pszczół.
b) włoski otaczające przetchlinki.
c) twardy, schitynizowany oskórek.
d) złuszczanie się nabłonka.

16. Aparat żądłowy i tylny odcinek przewodu pokarmowego pszczoły robotnicy przed

zakażeniem bakteriami kałowymi chroni
a) melityna.
b) rojalizyna.
c) lektyny.
d) lizozym.

17. Miód pozyskany od rodzin porażonych zgnilcem złośliwym nie może być przeznaczony

do
a) produkcji wyrobów cukierniczych.
b) spożycia.
c) produkcji miodu pitnego.
d) sporządzenia syty.

18. Objawem choroby majowej jest obecność gęstego żółtego kału. Który z poniższych

objawów nie jest tej choroby
a) w postaci grudek na deseczce wylotowej.
b) na przedniej ścianie ula.
c) w postaci wężyków na dennicy.
d) na plastrach pszczelich.

19. Który z poniższych leków jest lekiem zabronionym do stosowania

a) baywarol.
b) sapiwarol.
c) fumagilina.
d) perizin.

20. W rozprzestrzenianiu zgnilca złośliwego uczestniczy

a) rabunek.
b) przegra.
c) rójka.
d) budowa plastrów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Rozpoznawanie chorób pszczół

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Rozpoznawanie chorób

pszczół”

Test składa się z 20 zadań z których:

−

zadania 1, 2, 5, 7, 8,10,12, 13,14,15,18,19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 4, 6, 9, 11, 16, 17, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. c, 3. b, 4. d, 5. c, 6. d, 7. a, 8. c, 9. c, 10. b, 11. b,
12. c, 13. b, 14. d, 15. b, 16. a, 17. c, 18. d, 19. d, 20. b.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Scharakteryzować cechy pasożytów
zewnętrznych

A

P

d

2

Określić cechy chorób zaraźliwych

B

P

c

3

Dobrać sposoby wymiany plastrów
w rodzinie pszczelej

C

PP

b

4

Zapobiec chorobom pszczół

C

PP

d

5

Określić skutki intensywnego
odymiania rodziny pszczelej

B

P

c

6

Scharakteryzować postępowanie
w przypadku wykrycia choroby
zwalczanej z urzędu

C

PP

d

7

Określić zasady postępowania
w pasiece zapowietrzonej

B

P

a

8

Zdefiniować rodzaje odkażania

A

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

9

Pobrać próbkę do badań
laboratoryjnych.

C

PP

c

10

Określić sposób przechowywania
środków leczniczych i odkażających

B

P

b

11

Rozpoznać objawy szkodników
produktów pszczelich

D

PP

b

12 Rozpoznać choroby pasożytnicze

B

P

c

13 Rozróżnić choroby zaraźliwe

B

P

b

14

Określić cel wiosennej wymiany
dennic

B

P

d

15

Określić czynnik chorobotwórczy
zgnilca złośliwego

B

P

b

16

Zapobiec chorobie niezaraźliwej
pszczół dorosłych

C

PP

a

17

Określić wielkość okręgu
zapowietrzonego

C

PP

c

18 Rozpoznać choroby bakteryjne

A

P

d

19 Określić miejsce zimowania roztocza

B

P

d

20

Scharakteryzować objawy zgnilca
złośliwego

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

3

zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

4

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

5

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij wątpliwości.

6

Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

3

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

4

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

5

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

6

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8

Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Pasożyty zewnętrzne pszczół cechuje

a) dzieworództwo.
b) okresowe występowanie w okresie letnim.
c) obecność trzech par odnóży i jednej pary skrzydeł.
d) spłaszczone grzbietowo-brzusznie ciało, aparat gębowy typu kłująco-ssącego.

2. Zdolność szybkiego przenoszenia choroby z jednego osobnika na inne charakteryzuje

choroby
a) niezakaźne.
b) zakaźne.
c) zaraźliwe.
d) niezaraźliwe.

3. Najprostszym sposobem wymiany starych plastrów na nowe jest

a) zakup nowych plastrów z innej pasieki.
b) poddanie węzy pszczołom we własnej pasiece.
c) używanie plastrów odbudowanych na węzie wykonanej z tworzyw sztucznych.
d) poddanie plastrów starych ze ściętymi do połowy wysokości komórkami.

4. Naturalnym sposobem zapobiegania chorobom pszczół jest:

a) regularna wymiana czerwiu pomiędzy rodzinami.
b) utrzymywanie nastroju rojowego.
c) wymiana matek co 3–4 lata.
d) utrzymywanie silnych rodzin.

5. Intensywne odymianie rodzin pszczelich podczas przeglądu powoduje

a) skrócenie czasu przeglądu do minimum.
b) ustanie lotów pszczół.
c) rozdrażnienie i wzrost agresji.
d) błądzenie pszczół.

6. Przed przystąpieniem do rewizji gniazd w pasiece zapowietrzonej należy

a) ustalić rasę pszczół.
b) zamknąć wyloty uli.
c) ustawić tablicę ,, Uwaga zagrożenie choroby”.
d) przeprowadzić wywiad z właścicielem pasieki.

7. W przypadku stwierdzenia choroby podlegającej obowiązkowi zwalczania należy

a) zawiadomić powiatowego lekarza weterynarii.
b) natychmiast podać pszczołom antybiotyk.
c) zasiarkować i spalić wszystkie rodziny na pasieczysku.
d) ogrodzić pasiekę do chwili wygaśnięcia choroby.

8. Zabieg odkażania polegający na zniszczeniu wegetatywnych i przetrwalnikowych form

drobnoustrojów to
a) sanityzacja.
b) dezynfekcja.
c) sterylizacja.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

d) deratyzacja.

9. W celu potwierdzenia choroby czerwiu do badań laboratoryjnych przeznacza się wycinek

a) wycofanego plastra.
b) częściowo odbudowanej węzy.
c) plastra z chorobowo zmienionym czerwiem.
d) plastra z miodni.

10. Środki dezynfekujące i lecznicze należy przechowywać

a) w czarnych opakowaniach plastikowych.
b) w oryginalnych opakowaniach.
c) w pudełkach ze środkami o podobnym działaniu.
d) w opakowaniach zbiorczych.

11. Do chorób wirusowych pszczół należy

a) nosemoza.
b) warrona.
c) ostry paraliż pszczół.
d) toksykoza spadziowa.

12. Silne osłabienie pszczół po zimowli, biegunka, ślady kału wewnątrz ula i na zapasach

świadczą o wystąpieniu
a) choroby majowej.
b) kiślicy.
c) nosemozy.
d) choroby woreczkowej

13. Do chorób zakaźnych i zaraźliwych pszczół dorosłych i czerwiu należy

a) ameboza.
b) warrona.
c) grzybica wapienna.
d) wirus kaszmirski.

14 Wiosenna wymiana dennic ma na celu

a) kontrolę nastroju rojowego.
b) poprawę wentylacji gniazda.
c) konserwację dennic po zimowli.
d) usunięcie osypu zimowego.

15. Zgnilca złośliwego wywołuje

a) Paenibacillus larvae.
b) Melissococcus pluton.
c) Nosema Apis.
d) Acarapis woodi.

16. Zapobieganie toksykozie pyłkowej polega na

a) zapewnieniu dostępu do wody.
b) zapewnieniu odpowiedniej ilości i jakości pierzgi na okres zimowli.
c) zasilanie rodzin czerwiem otwartym.
d) systematyczne poławianie obnóży pyłkowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

17. Okręg zapowietrzony to obszar wokół pasieki o promieniu

a) 1-2 km.
b) 3-5 km.
c) 6-8 km.
d) 9-10 km.

18. Do chorób pszczół wywoływanych przez bakterie należy

a) biegunka.
b) choroba roztoczowa.
c) choroba woreczkowa.
d) posocznica

19. Okres zimy samice Varroa destructor spędzają

a) w wolnych przestrzeniach ula.
b) w pustych komórkach plastra.
c) na zapasach pierzgi i miodu.
d) pod sternitami pszczół dorosłych.

20. W przypadku zgnilca złośliwego bezkształtna masa czerwiu

a) tworzy białe mumie.
b) daje ciągnąć się w długie nitki.
c) wydziela zapach gnijących pomarańczy.
d) pokryta jest zielonkawą grzybnią.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Rozpoznawanie chorób pszczół

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

7. LITERATURA

1. Banaszak J.: Ekologia pszczół. PWN, Warszawa 1993
2. Bornus, L (red.).: Encyklopedia Pszczelarska. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze

i Leśne, Warszawa 1989

3. Gliński, Z., Jarosz, J.: Immunologia pszczoły miodnej. Wydawnictwo Akademii

Rolniczej, Lublin 1995

4. Kostecki, R., Tomaszewska, B.: Choroby i szkodniki pszczół. Państwowe Wydawnictwo

Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987

5. Muszyńska J.: Pszczoły a monitoring skażenia środowiska. ISiK, Puławy 1997
6. Pałach S.: Kodeks dobrej praktyki produkcyjnej w pszczelarstwie. PZP, Warszawa 2005
7. Pohorecka K (red.).: Podstawowe zasady diagnostyki, zwalczania i profilaktyki chorób

czerwia i pszczół Apis mellifera L. w świetle dyrektyw unijnych i aktów prawnych
obowiazujących w kraju. P I W , Puławy 2005

8. Prabucki J. (red): Pszczelnictwo. Albatros, Szczecin 1998
9. Praca zbiorowa: Hodowla pszczół. PWRiL, Warszawa 1996
10. Skowronek W.: Rasy pszczoły miodnej. ISiK, Puławy 1997
11. Tomaszewska B., Chorobiński P.: Choroby owadów użytkowych. Axa, Wrocław 2000
12. Tomaszewska B.: Higiena w pasiece. PWRiL, Warszawa 1987