1

Problemy Współczesnej Komunikacji Audiowizualnej

Zagadnienia i tezy do kolokwium zaliczeniowego

dr Barbara Wolek-Kocur (semestr letni 2010)

(Podane treści stanowią zaledwie wyciąg i wybór wykładowych prezentacji

multimedialnych - nie są ani materiałem dydaktycznym, ani skryptem)

1. Kultura a media i technika

• Technika jako dzieło człowieka

Technika:

–Określa istotę człowieczeństwa
–„Odmierza czas” – wyznacza dominanty epok

–Rozwój techniki -> odejście od kompetencji technicznych użytkownika

–Uzależnienie techniczne
–Specjalizacje (nowe elity kompetencyjne)

•Każda kultura ma charakter medialny -> przekaźniki stanowią o sposobach funkcjonowania
wszelkich praktyk komunikacyjnych

•Technika a magia (Jacques Ellul/ Józef Bańka):

–Obie wyrastają z chęci podporządkowania rzeczywistości / osiągnięcia określonych
wartościowych efektów
–Obie oparte na pewnej wizji świata
–Obie wymagają wyuczenia się (opanowania) pewnych zachowań
–Niezachwiana wiara w skuteczność podejmowanych praktyk i osiąganych celów
–W obu -> praktyka wyprzedza poznanie

2. Czym jest kultura audiowizualna? Jakie są jej cechy?

•Audiowizualność -> środki słuchowego i wzrokowego przekazywania informacji
–łac. audio: słucham, słyszę; –łac. visualis: wzrokowy
–Kultura audiowizualna = kultura obrazodźwięku = kultura XX wieku

•Wiek XIX:
–Wiek kultury typograficznej, słowa drukowanego
–Początek wizualności -> rozwój fotografii (1839) (Krytycy fotografii -> śmierć malarstwa,
integralny związek z maszyną na etapie procesu tworzenia) -> Stopniowe odkrywanie
walorów dokumentalnych fotografii -> nowe mechanizmy odbioru

–Początek audialności: telefon, fonograf, gramofon

•XX wiek: przemiana z: kultury werbalnej/ typograficznej -> w audiowizualność -> i dalej w
->multimedia (kultura cyfrowa, media elektroniczne)

•Audiowizualność:

2

–Nowy typ kultury
–Zmiana doświadczenia świata -> poszerzenie możliwości poznawczych
–Nowe podstawy wiedzy i samowiedzy człowieka
–Audiowizualność dotyczy wszystkich (nie wymaga kompetencji i przygotowania)

•Audiowizualność II połowy XX wieku -> audiowizualność jako dominujący model
kultury
–Późnoindustrialne warunki cywilizacyjne
–Rozwój elektroniki + miniaturyzacja
–Rozwój mass mediów -> ekspansja tv
-Komunikacja społeczna -> zdominowana przez techniki rejestrujące i odtwarzające
audiowizualne aspekty i wymiary świata
-Zespolenie sfery audialnej i wizualnej
-Semiotyzacja sfer wcześniej nie zauważanych
-Nowe kryteria i wartości -> nowe hierarchizacje (zmiana tradycyjnej centralnej pozycji
literatury)
-Kultura audiowizualna -> wszechobecna, bo obligatoryjna -> problem upośledzenia
audiowizualnego -> antropologiczne skutki nowego typu kultury (kompetencje odbiorcze /
uczestniczenia w kulturze)
-Audiowizualność -> decyduje o wzorach uczestnictwa w praktykach komunikacyjnych, jest
ź

ródłem tych praktyk Przejmuje większość funkcji konstytuujących i regulujących oblicza

współczesnej kultury.

Kultura audiowizualna

audiowizualność

audiowizualność

fotograficzna

symulacyjna

(XX w)

(XXI w)

3. Etapy elektronizacji audiowizualności nowego typu (wg Andrzeja Gwoździa):

–Telewizja
–Wideo

stad

ia przechodzenia od technologii analogowej do obrazów cyfrowo syntezowanych

–Komputer

Media -> współtworzą programy tematyzowania rzeczywistości, w których się ona
manifestuje i przez które sama może być obserwowana

4. Kino jako medium początku ery audiowizualnej

Kino -> medium początku ery audiowizualnej -> 1895 -> początek kina = początek kultury
audiowizualnej
–Pełna audiowizualność kina -> długi, trudny proces
––Kino zwielokrotniło iluzyjność fotografii + możliwości kreacji, fikcji
––Po raz pierwszy połączyło zapisem dwa podstawowe wymiary ludzkiego doświadczenia
(dźwięk i obraz)

3

–Wskazało na nowe wymiary ludzkiej egzystencji -> nowe wymiary doświadczenia ->
ukształtowanie tzw. percepcji kinowej -> Poszerzenie (odejście od) percepcji typograficznej
-> nowy rodzaj widzenia, patrzenia

Kino w połowie XX wieku -> istotny wpływ na kształt kultury:
–Apogeum ewolucji języka filmu
–Integracja estetyczna obrazu i dźwięku
–Rozwój kina artystycznego -> tzw. kino wielkich mistrzów
–Głos kina w sprawach społecznych i politycznych

5. Co to jest kultura multimedialna?

•multimedia = media łączące, integrujące w sobie kilka mediów (np. komputer)

XX/XXI w. -> przejście: media audiowizualne -> media elektroniczne

–Zastosowanie techniki cyfrowej -> względy jakości (dźwięku i obrazu) i ekonomii -> układy
scalone

Kultura XXI w. -> kultura multimediów
–Kontynuacja audiowizualności -> multimedialna faza kultury audiowizualnej
–Nowe jakości <- nowe rozwiązania techniczne (ekspansja elektroniki)
–Media -> mcluhanowskie przedłużenia człowieka
–Cyfrowe wersje urządzeń (technik) analogowych (multiplikacja mediów)

6. Jakie są konsekwencje techniki i kultury audiowizualnej wg J. Bobryka?

–Film umocnił literackie tendencje do oszczędnego operowania słowem i stosowania symboli
–Film jako rozrywka dla mas -> podsuwa rzeszom myśli i marzenia (-> lenistwo
intelektualne)
–Kultura mass mediów -> kosztem utraty indywidualności
–TV -> kolejny krok ku bierności

•

Przyspiesza dorastanie dzieci

•

Uniformizacja technik i środków przekazu

7. Technika a świadomość

•Media -> nowy sposób uczestnictwa w kulturze (problem upadku starych mediów i
tradycyjnych form uczestnictwa)
•Jerzy Bobryk: media kształtują świadomość (dostęp do określonych treści + psychiczne
nawyki):

–Przekształcają język codzienności -> przeniesienie języka komputerowego
–Świadomość wpływa na nowe media
–Internauci -> przypadkowość doświadczeń w sieci, pozyskanych informacji

•Marcel Mauss: technika = uporządkowany przez tradycję system czynności człowieka (gł.
manualnych -> dla osiągnięcia rezultatu)

4

•M. McLuhan -> każda technika stworzona przez człowieka „przytępia jego świadomość”


8. Technika a społeczeństwo

Kultura audiowizualna i multimedialna -> silnie stechnicyzowane:
-Nowe specjalizacje
–Nowe techniki wytwarzania
–Nowe elity -> przemiany ekonomiczne: nowy segment produkcji

przemiany procesów psychicznych -> Krzemień-Ojak -> teleanthropus, medioanthropus

•Raymond Williams:
–Media audiowizualne (tv) -> nowe pojęcia socjalizacji, funkcji społecznej, interakcji
––Utwierdzanie / naruszanie norm społecznych -> nowy uzus społeczny
––Cele komercyjne wchłonęły cele społeczne i polityczne
––Media audiowizualne -> technologia determinująca

Zmiana techniki = zmiana struktur społecznych
•Społeczeństwo informacyjne (społ. zdominowane przez media elektroniczne, informacja =
towar, społ. informatyczne)
•Technika -> nowe interakcje (media = techniki i sposoby komunikowania -> technika
zapośredniczona)
•Media -> niwelują konieczność fizycznego uczestnictwa w komunikacji (telepraca, e-
learning itp.)
•Zmiana/ zanik niektórych form życia społecznego
•Media jako katharsis
•Media jako źródło nowych psychopatologii, neuroz
•Media -> nowy charakter intymności, seksualności (ekshibicjonizm medialny itp.) -> zanik
wrażliwości erotycznej
•Technika i media -> odcieleśnienie człowieka -> przedłużenia człowieka (ektensje),
transgresje
•Odcieleśnienie kontaktów międzyludzkich -> atomizacja społeczeństw, samotność jednostek
-> upośledzenie kontaktów/ wzbogacenie kontaktów
•Technika dla współczesnego człowieka:

–Konieczność wynikająca z praktyki
–Symbol jakości partycypacji w życiu społecznym (upośledzenie medialne,

techniczne)
•Dostęp do techniki (i umiejętności) -> związek ze statusem społecznym
•Technika -> zmiana sposobu pełnienia ról społecznych: zawód = rola

9. Społeczno-psychologiczne

konsekwencje

rozwoju

mediów

i

technologii

komunikowania

•Otwartość na innych – powiązania z innymi kulturami
•Heterogeniczność (wewnętrzne zróżnicowanie struktur społecznych)
•Podstawową jednostką organizacji przestrzennej -> miasto
•Dominacja więzów rzeczowych, instytucjonalnych
•Działania niekonwencjonalne, oparte na kontrakcie

5

•Dominacja profanum
•Wysokie kompetencje symboliczne

•Cechy socjopsychiczne:
––Wysoki poziom potrzeby osiągania
–Wysoki poziom empatii
–Nonkonformizm
–Przekonanie o możliwości okiełznania świata
–Rezygnacja z fatalizmu i wiary w przeznaczenie
–Orientacja na przyszłość
–Osobowość liberalna/ demokratyczna
–Skłonność do ryzyka
–Innowacyjność
–Postawa prozdrowotna

•Cechy techniczno-ekonomiczne:
–Nieautarkiczność (powiązanie gospodarcze)
–Skomplikowane technologie
–Złożony, organiczny podział pracy
–Wysoki wskaźnik produkcji na jednego mieszkańca
–Procentowy wzrost przemysłu innowacyjnego

10.Edukacja medialna

•Edukacja medialna Media literacy -> medialna piśmienność -> alfabetyzm medialny
–Kształtowanie świadomego i krytycznego korzystania z mediów
––Badania i diagnozy: wpływ mediów na świadomość i psychikę jednostki; wpływ mediów
na zmiany społeczne (normy, zachowania, interakcje, zachowania komunikacyjne)
-interdyscyplinarność

•Edukacja medialna -> media audiowizualne:
–Powszechność dostępu
–Nieodzowność korzystania
–Mass media -> zasada wspólnego mianownika
•Media audiowizualne -> problem kompetencji odbiorczych -> media jako źródło wzorów i
postaw

•Edukacja medialna -> kształtowanie postawy odbiorczej:

–Selektywnej
–Świadomej
–Krytycznej

•kształtowanie zdolności do odróżniania:

–faktów i fikcji
–faktów i komentarzy
–komentarzy (opinii) i reklamy (wpływu, perswazji)

6

11. Kultura obrazu a kultura pisma

ewolucja:

OBRAZ -> PISMO -> OBRAZ

•Obecnie -> głosy o zanikaniu kultury pisma i druku -> rozwój elektronicznych środków
przekazu i przechowywania informacji -> zmiana paradygmatu kultury

•Tradycyjne kulturowe spojrzenie:

–

Obraz = konkret

–

Słowo = koncept

•Kultura audiowizualna:
–Przewartościowanie starych mediów (zmiany cywilizacyjno-kulturowe +radykalne
przeobrażenia sceny komunikacyjnej)
–Upadek dominującej kultury słowa -> awans obrazu
–Komunikacja społeczna -> zbliżenie roli słowa i obrazu

•Pismo w kulturze elektronicznej -> zmienia zasady i sposoby swojego funkcjonowania
•Pismo i obraz -> najstarsze i podstawowe media używane w komunikacji społecznej ->
wymiana mediów
•XX w.-> przejście od kultury pisma do kultury obrazu -> audiowizualności
•Pismo – obraz -> kultura konwergencji mediów (M. McLuhan -> zjawisko narastania
mediów)

Słowo, pismo:

– do XX w. -> wysoki status (poj. języka literackiego) -> wzór dla znaczeniowych

aspiracji obrazu

– w kulturze audiowizualnej -> podważa się jego funkcje komunikacyjne, kulturowe,
artystyczne
•Negacja wymiaru znaczeniowego słowa
•Słowo odsłania swoją wielowymiarowość -> eksponuje zdolności przedstawiające ->
przedstawianie jako nowy model kultury


12. Słowo pisane i jego status w kulturze

Pismo -> z natury wizualne (por. teksty literackie o celowej formie wizualnej)

M. Hopfinger: Słowo pisane:
–Szuka swojej tożsamości
–Zabiega o uzyskanie odrębności wobec słowa języka mówionego
–Wizualizuje się

•Zawsze sprzęgnięte z „ideą” wyrażoną wizualnie: wizualność werbalna

XX-wieczna krytyka słowa pisanego: Zapowiedzi i pojawienie się nowych doświadczeń w
sferze audiowizualnej

Poszukiwania intermedialne -> np. „teksty wizualne”, poezja konkretna (Stanisław Dróżdż)

7

Status słowa pisanego pod koniec XX w.
•Słowo pisane -> funkcja znaczeniowa (tradycyjna) + funkcja przedstawiająca (nowa)
•Zainteresowanie materiałem języka pisanego
•Wizualne (często przestrzenne) ujęcie tego, co materialne w budulcu językowym

Wizualizacja pisma

pismo (jako stare medium) = wizualność werbalna

zmiana

wizualność znaków obrazowych = wizualność obrazowa

Status słowa pisanego (XX / XXI w.)
•Słowo pisane -> znaczy i przedstawia
•Jest samodzielne lub współwystępuje z formami wizualnymi
•Oscyluje między wizualnością werbalną a wizualnością obrazową
•Słowo pisane nie utraciło tradycyjnej roli, ale...
•Jest elementem nowych mediów -> nowe funkcje

Słowo pisane na ekranie
•K. XIX w. -> słowo pisane pojawia się na ekranie -> kino nieme (obok obrazu ->
niezauważalne -> funkcjonalność względem obrazu)

-Rola pomocnicza -> w kinie dźwiękowym, video, telewizji
-Czołówki, końcowe napisy
–W kinie stylu zerowego -> umiejscawia akcję
–Technika elektroniczna w tv -> zmiana statusu słowa pisanego w tym medium

(M. Hendrykowski):

–wydobycie plastycznych walorów napisu
–odkrycie telegeniczności pisma jako wydarzenia ekranowego -> wnoszenie dramaturgii
–dźwięk z offu + napis -> podkreślenie roli, ważności słów

Telewizja:
––Multiplikacja mediów -> telegazeta, teletekst
–Możliwość synchronizacji przekazu audiowizualnego z tekstem (napisami z telegazety)

•Kultura audiowizualna (później multimedialna) -> odrodzenie słowa pisanego -> era
„wtórnej piśmienności”

Komputer:

– nowy status pisma (nie)materialny
–Wydawnictwa elektroniczne, multimedialne -> E-booki
Pismo na ekranie komputera -> uwypuklenie różnic między „piśmiennością
pierwotną” a „piśmiennością wtórną”
•Pismo drukowane (komputerowe):
–zdepersonalizowane
–znormalizowane
–zobiektywizowane

•Tekst -> hipertekst
–Pozbawiony linearności
–Oparty na hiperłączach

8

–Tekst powiązany z multimediami


13. Obraz i jego status w kulturze

Obraz -> medium od zarania cywilizacji ludzkiej -> utrwalanie rzeczywistości, funkcje
magiczne

Pismo (potem druk) -> degradacja roli i funkcji obrazu -> przemiany świadomości (myślenie
abstrakcyjne itp.)

•XIX w. -> przemiany sposobu funkcjonowania obrazu w kulturze (M. Hendrykowska)

–Klucz estetyczny epoki (rola fotografii)
–Ofensywa obrazu
-Mniej tematów zastrzeżonych dla wysokich rejonów sztuki
–Nowa perspektywa postrzegania świata -> wspólny mianownik dla poszukiwań sfery
nauki, sztuki, techniki, informacji
–Błyskawiczny rozwój techniki -> ukształtował dominujący wówczas typ ikonografii
–Zainteresowanie RUCHEM I ZMIANĄ

•XX wiek -> znaczeniowa nobilitacja obrazu -> masowość przekazów audiowizualnych

•Obraz w kulturze -> spory o jego wartości poznawcze i rejestrujące -> kategorie

realizmu, abstrakcji itp.

•Kategorie realizmu i obiektywizmu -> aktualne w kinie stylu zerowego, kinie

gatunków itp.

•Kultura audiowizualna -> obraz domaga się obecności w codzienności -> informacje
wizualne:
–Plakat
–Billboard (dziś -> wychodzi poza płaszczyznę 2D i ramy plakatu)
–Neon
–Ekrany światła

Obraz u progu XXI wieku
•Codzienna ikonosfera -> nadal oparta na konwencji realistycznej (fotografia, kino itp.), ale...
•przekroczenie (odejście od) prostoty i przejrzystości tradycyjnych przedstawień
•Koegzystencja obrazu analogowego i cyfrowego -> tzw. bastardy medialne

•Obraz u progu XXI wieku oscyluje między:
–Relacją fotograficzną a cyfrową
–Reprodukcją a symulacją (kreacją)

Przekroczenie tradycyjnych przyzwyczajeń percepcyjnych -> zanik kategorii referencyjności

14. Literatura w sferze audiowizualnej

•Literatura wobec kina:

–Źródło fabuł
–Źródło wątków

9

–Źródło wzorców gatunkowych -> np. powieść kowbojska -> western, powieść
gotycka -> horror itp.

•Kino wobec literatury:

–Nowe formy literackie -> pisarstwo scenariuszowe (M. Hopfinger -> scenariusz jako
słowny ekwiwalent filmu)
-Różnorodność twórczości scenariuszowej -> funkcja służebna wobec przemysłu
filmowego vs scenariusze literackie (Konwicki, Zanussi, Bergman, Antonioni)

Poezja konkretna

•Lata ’50-te XX w.
•Połączenie poezji i sztuk wizualnych
•Zrównanie znaczenia układu typograficznego z pozostałymi walorami artystycznymi
i estetycznymi dzieła
•Poezja tradycyjna opisuje obraz. Poezja konkretna pisze obrazem (Stanisław
Dróżdż)
•S. Dróżdż -> określał swoje prace mianem pojęciokształtów

Komiks -> narracja wizualno-werbalna
-Narodziny -> związek z prasą wysokonakładową (XIX / XX w.) -> kultura masowa
-Równouprawnienie tekstu i obrazu (również ich autorów)
-Źródła narracji -> powieść + kino (plany, iluzja dynamiki ujęć)
–(kino również inspiruje się komiksem)
-Obraz w komiksie -> znaczy i przedstawia a słowo pisane nabiera cech przedstawienia
graficznego -> wyraz przestrzenno-wizualny


15. Cywilizacja pisma a cywilizacja obrazu

P. Zawojski:
–Ponowczesność -> wypiera myślenie dyskursywne i linearną ciągłość pisma ->
POSTLITERACKOŚĆ
–Podstawowym kodem komunikacji współczesności ->IDEOGRAFICZNOŚĆ (rola
spojrzenia, widzenia)
–Odrzucenie dominacji i adoracji tekstu -> IKONOLATRIA -> ponowoczesny kult obrazu

•Zastąpienie postrzegania historii jako ciągłości modelem wiecznej teraźniejszości
•Dominacja obrazowych epizodów nie układających się w progresywny ciąg zdarzeń
•Epizodyczność -> brak hierarchii wydarzeń -> pozbawienie znaczenia
•Fragmentaryczność -> poczucie wiecznej tymczasowości i braku zakorzenienia

Vilem Flusser:
–Nowy etap kultury Zachodu -> koniec epoki społeczeństwa alfanumerycznego. Nowa elita
myśli liczbami, formami, kolorami, dźwiękami, ale w coraz mniejszym stopniu słowami ->
społeczeństwo numeryczne
–Odejście od „myślenia językiem”

V. Flusser: typy obrazów:
–Tradycyjne -> coraz bardziej hermetyczne
–Techniczne -> stają się powszechnym językiem współczesnego społeczeństwa

10

•Produkty aparatów -> urządzeń, które symulują myśli
•Obrazy techniczne są wyobrażeniami -> projekcje, nie przedstawienia

16. Telewizja –cechy medium

- TV - najstarsze z nowych mediów (media po TV = nowe media)
- Tv a emocje i oceny -> ludyczność, masowość
–Seryjność
–Powtarzalność -> gatunki tv

Rola TV w codziennym życiu (towarzysz codzienności, „trzeci rodzic”)

-Medium angażujące -> tworzy znaczenia i przyjemności
•Nie wymaga kompetencji odbiorczych
•Konstruuje reprezentacje świata przez przezroczyste konwencje -> tv = przekazy
niezauważalne

•Tv -> medium oferujące wrażenie realności


17. Telewizja – problemy percepcji medium


•Socjologia -> wpływ określonych programów, konsekwencje:
–Wpływ na postawy, przekonania i zachowania dzieci i młodzieży
–Wpływ na postrzeganie świata zewnętrznego
–Badania -> problem weryfikacji
•Tv -> nie wskazuje co myśleć, ale -> o czym myśleć -> kreuje porządek dyskursu
publicznego

•Dominujący model odbioru tv -> rozrywkowość
•Rozrywka -> odmienne funkcje dla:
–Nadawców (w tym reklamodawców)
–Widzów
–Ekonomiczny system medium

•Źródło wypowiedzi telewizyjnej -> rozsiane -> strumień telewizyjny (segmenty
strumienia tv)
•Ujęcie psychoanalityczne -> fascynacja fragmentami (strumienia)
•Percepcja tv -> rozproszona (rozproszone formy identyfikacji odbiorczej)
•Przelotność, przypadkowość odbiorczego spojrzenia

•Interaktywność odbioru -> aspekt wolicjonalny, ale...
•brak konieczności zaangażowania widza -> tv sama pochłania odbiorcę
•VOYEURYZM -> podglądanie

•Wrażenie bezpośredniości i teraźniejszości
•Iluzja intymności

11

•Symulacja czasu teraźniejszego

•Widz tv -> widz konstruowany -> liczne i różnorodne perspektywy i spojrzenia kamer

•TV -> medium oparte na mechanizmie perswazji
–Środki przekazu tv
–Selekcja materiału -> gate-keeperzy
–Konieczność komentarzu
–Publicystyczne gatunki tv

18.Telewizja a kultura

•Tv jako medium i jej obecny status -> zmienność wynikająca z przemian kulturowych
•Tv -> medium obiektywizujące -> intersubiektywne
•Tv -> każdorazowo aktualizuje kontekst społeczny i kulturowy, w którym funkcjonuje

Raymond Williams

•Tv w społeczeństwie postprzemysłowym -> przyczyna i skutek przemian społecznych i
kulturowych
•Wpływ tv na pojmowanie kategorii: przemocy, seksu, polityki
•Socjalizująca funkcja tv -> funkcje kontrolne i komunikacyjne
•Tv jako „trzeci rodzic”
•Tv jako największa firma usługowa
• determinizm technologiczny

Dominique Chateau: Efekt zappingu

•Zapping -> przełączanie kanałów tv przy pomocy pilota
•D. Chateau: zapping jako zjawisko odbioru spektaklu
•Efekt zappingu -> reakcyjny zapping -> permanentne, gwałtowne zmienianie kanałów tv ->
ludyczne niezadowolenie zamiast aktu woli

•Przyczyny zappingu:
––sprawcza: pilot (lata ’70 USA)
–motywacyjna: ominięcie reklam -> manifestacja irytacji
–wzmacniająca: tv kablowa
•Interaktywność zappingu -> działanie w bezruchu, deprogramowanie strumienia tv (przez
zappera)

D. Horton, R. R. Wohl

•Radio, tv i film -> iluzja bezpośredniego kontaktu z wykonawcą (performer) -> związek
paraspołeczny, paraspołeczna interakcja
•Reakcje odbiorcy podobne do tych w świecie rzeczywistym
•Odbiorca: brak zobowiązania (możliwość) wycofania się -> luki implikują ich wypełnienia
fantazjami

19. Telewizja – przemiany medium

12

PALEO-TELEWIZJA:
–instytucja
–Związana z projektem edukacji kulturalnej i popularyzacji
–instytucja funkcjonująca w oparciu o pedagogiczną umowę komunikacyjną

•Cechy komunikacji pedagogicznej
–cel -> przekazywanie wiadomości
–Jest komunikacją zwektorowaną, jednokierunkową
–Jest komunikacją opartą na hierarchizacji ról
-strukturalizowany strumień

•Programy:
–wyraźnie podzielone na gatunki
–ukierunkowane na określonego odbiorcę
–wpisane w sztywną strukturę czasową -> periodyczność, regularność

NEOTELEWIZJA:
•Lata ’80-te +
•Zmiana modelu opowiadania
•Zrywa z pedagogicznym modelem, z komunikacją zwektorowaną i uruchamia proces
wzajemnej aktywności
•prowadzący nie jest centrum (prezenter -> dziennikarz)
•Centrum: widz o podwójnej tożsamości

Neo-telewizja nie jest już przestrzenią edukacyjną, lecz przestrzenią wspólnego

biesiadowania

- przedłużenie codziennej gadaniny
•programy poddają się rytmowi życia codziennego (odnośnik czasowy, odnośnik przestrzenny
– codzienna scenografia)
Nowy sposób strukturowania strumienia
•ramówka programowa rozmywa się
•struktura syntagmatyczna neotelewizji zmierza w stronę nieprzerwanego strumienia

20. Problemy percepcji telewizyjnej w ujęciu Jerzego Bobryka

•Kultura audiowizualna -> utrata osobowości (jednostki, indywiduum)
••Przemiany w kategorii autorskości
••TV -> przemiany w technice filmowej
••Tv -> umysłowa bierność odbiorcy
••Tv-> jednoczenie zmysłów i wyobraźni

•TV -> przyczyna szybkiego dorastania dzieci
••Wpływ homogenizacji kultury -> zacieranie granic (w tym rówieśniczych)
••Dostęp do rozrywek dla dorosłych
••Pozornie przestaje istnieć rozwój i dorastanie -> zjawisko regresji dorosłych (ucieczka w
kicz i dziecięce zabawy -> gry komputerowe, komiksy)

13

Załamanie się przerwy -> między bodźcem i reakcją -> brak czasu na świadomą integrację
napływających informacji i ich przetworzenie w świadomości

21. Przemoc w mediach

•Badania
– -> wpływ obrazów przemocy na zachowania agresywne (gł. u dzieci) -> poza
ś

wiadomością, bez udziału ego

–-> wpływ wynika nie z samych obrazów przemocy lecz z cech poszczególnych mediów i
interakcji między odbiorcą i medium

•Herbert E. Krugman -> (’70) -> tv usypia lewą półkulę mózgu -> odpowiedzialną za
ś

wiadomą refleksję i myślenie analityczne

–Krugman -> dowiódł wpływu tv na trudności w nauce czytania

•Obrazy przemocy w mass mediach -> efekt znieczulający (również w odniesieniu do
rzeczywistości)

Psychologiczne przyczyny wpływu na gotowość reagowania agresją (Aronson, Wilson,
Akert):
1.Jeśli oni mogą to ja też mogę (przesunięcia normy kontroli agresji)
2.Ach, więc tak to się robi! (dostarczanie pomysłów)
3.Myślę, że to co czuję, to właśnie agresja (wpływ na błędną = przesadną interpretację
odczuć -> skutkujących agresywnym zachowaniem)
4.Ale lipa, znowu się tłuką, a co jest na innym kanale? (powtarzalność scen przemocy ->
„znieczulica” -> zanik odruchu współczucia wobec ofiary -> łatwiej o akceptację dla aktu
przemocy na ekranie)

22. Kultura wideo

Wideo -> z łac. Widzę

•Uwolnienie widza tv od tradycyjnych cech medium -> medium preinteraktywne
•Nowa lektura tekstu audiowizualnego

•Kultura wideo -> całość zjawisk społeczno-kulturowych związanych z medium wideo
–Rynek konsumencki -> produkcja, sprzedaż, wypożyczalnie itp...
–Nowa jakość procesu odbioru
•Nowy standard obrazu -> nowa estetyka:
–Home wideo (Home movie) jako zjawisko kulturowe

Video -> medium
–Idea: przezwyciężenie struktury i przymusu obrazu tv -> nowe możliwości medium
–Zbieżność (i zależność) z medium tv (ekran)
-> odmienne cechy i możliwości
–Jako medium -> umiera
–Jako idea -> rozwój ku innym (doskonalszym) technikom projekcji, odtwarzania, ingerencji
w obraz

14

23. Wideo jako przedmiot / temat sztuki

•Video art
––Zapoczątkowana w latach ’60 XX w.
–Kreacja dzieł artystycznych z zastosowaniem środków i metod wytwarzania ruchomych
obrazów w technice wideo
–Prekursor -> Nam June Paik

Videoperfomance - przedstawienie audiowizualne w formie ruchomych obrazów oparte na
zastosowaniu technologii wideo w sztuce akcyjnej
•Videoperfomance obejmuje:
–tzw. działania dokamerowe,
–studia ludzkich zachowań,
–komentarze rzeczywistości,
–wyznania liryczne,
–zapis techniką strumienia świadomości, gra wolnych skojarzeń

Instalacja wideo
•Gatunek audiowizualnej wypowiedzi artystycznej
• dziś -> multimedialność
•Projekcja przekazu (audio)wizualnego w zaaranżowanej czasoprzestrzeni -> integralna
część struktury znaczeniowej przekazu
Peter Campus, Bill Viola

24. Wideo i kultura audiowizualna

-

powstanie i rozwój wideoklipu

Roy Armes: Estetyka obrazu wideo

•Cechy medium:
––Łatwość manewrowania kamerą
–Możliwość natychmiastowego podglądu
–Synchroniczne połączenie obrazu i dźwięku
–Zdolność kamery do rejestracji obrazu przy małym natężeniu światła
–Zachowanie czasu rzeczywistego i realnych stos. przestrzennych
–Aktualność (ale nie realność obrazu) -> obraz jako interpretacja rzeczywistości
–Mały ekran (odbiór)

Pascal Bonitzer: Powierzchnia wideo

•Taśma filmowa -> przezroczysta = wrażliwa (taśma wideo – nie)
•Wideo zatraciło status optycznego zapisu (reprodukcji) rzeczywistości -> magnetyzm
•Wideo -> brak głębi, przestrzeni obrazu

25. Internet – medium przemian kulturowych

Internet -> international network -> międzysieć

15

Początki Internetu -> lata ’60, cele – wojskowe
Medium telematyczne (T. Goban-Klas) -> telekomunikacja + informatyka
Nośnik najnowszej fazy rewolucji komunikacyjnej

Konwergencja technologiczna: przekraczanie granic między:
-technologiami i mediami
-komunikacją prywatną i publiczną

Zmiana sytuacji komunikacyjnej -> tradycyjnej sytuacji odbiorczej i audytorium ->
Jednokierunkowy system przekazu -> system wielokierunkowy (sieć: użytkownik kontroluje
ś

rodowisko informacyjne)

Manuel Castells

Internet = komunikat
Sieć -> charakter elastyczny -> podatny na wzmacnianie współczesnych sprzecznych
tendencji
Internet stanowi techniczną bazę dla struktury organizacyjnej epoki informacji – sieci
(wcześniej elektryczność, para itp.)

Wzorzec społeczno-techniczny sieci -> z tego, jak z niego korzystamy
Kultura Internetu: Kultura -> Internet -> Kultura
-Technoelity
-Hakerzy
-Wirtualni komunitarianie -> społeczności sieciowe (wzorce zachowań)
-Pozioma, swobodna komunikacja -> uosobienie globalnej wolności słowa
-„usieciowienie skierowane na JA” -> zdolność znalezienia swojego miejsca w sieci /
stworzenia swojego miejsca w sieci (organizowanie sieci wokół siebie)

Internet -> poczucie anonimowości:

-

Swoboda wypowiedzi

-

Udawanie bycia kimś innym

-

Iluzja intymności -> otwartość

-

Zarzucenie konwenansów obyczajowych

Netykieta, netetykieta -> z ang. netiquette

-

Zbiór zasad przyzwoitego zachowania się użytkowników Internetu w sieci

-



Założenia -> wynikają z ogólnych reguł przyzwoitości

-



Idea -> niwelowanie zachowań niekulturalnych, obraźliwych, łamiących

powszechnie uznane konwenanse oraz regulowanie form internetowych wypowiedzi

cyberprzemoc -> działania czyniące krzywdę natury psychicznej za pośrednictwem technik
komunikacyjnych (np. seksting)
-Treści i zachowania zakazane off-line (Materiały o treści zakazanej i szkodliwej w Internecie
(Resolution of 24 April 1997 on the Commission communication on illegal and harmful
content on the Internet)
-Trolling
-Flamowanie -> flamewar itp.

network society
•Oparte na przestrzeni przepływów i aczasowym (achronicznym) czasie (timeless time)

16

(M. Castells)
•Edwin Bendyk: sieć definiuje współczesność – globalną rzeczywistość



26. Interaktywność

-Interaktywność a media elektroniczne -> biologiczna interakcja między maszyną a
człowiekiem
-Interakcja po stronie maszyny -> kody
-Założenie sprzężenia zwrotnego

Richard N. Tucker -> media interaktywne -> systemy, w których dane wyjściowe z
przekaźników informacji mogą być zmieniane (modyfikowane, przekształcane) przez
działania użytkownika
interaktywność -> właściwość systemów złożonych z maszyn i posługujących się nimi ludzi
zapewniającą tym systemom sprzężenie zwrotne

-Interface -> techniczny substytut międzyludzkiej relacji face-to-face -> tzw. styk, sprzęg
-Interfejs użytkownika -> oprogramowanie pozwalające na komunikację między aplikacjami,
programem a człowiekiem

-Interfejs graficzny
-Interfejs tekstowy ...

Tendencje -> ikonizacja interfejsu

Rudy Bretz -> Interaktywność:
-interaktywność autentyczna > w której role nadawcy i odbiorcy są całkowicie wymienne
-quasi-interaktywność -> układ, w którym nie dochodzi do wymiany przekazu kognitywnego
między interaktantami

Andrew B. Lippman -> alternacja -> wymiana informacji między maszyną i człowiekiem
w ustalonej kolejności (bez możliwości przerywania/ zakłóceń <- interakcja)


27. Cyberprzestrzeń

(1984; William Gibson) -> interakcja człowieka z maszyną
-problemy etyczne, psychologiczne
-Cyberprzestrzeń -> nierzeczywista (niewymiarowa) przestrzeń komunikacji, wymiany
informacji (itp.) w sieci

... jako przestrzeń cyfrowa, sieciowa (w ujęciu humanistycznym):
-jako synonim Internetu
-środowisko: hipertekstualne, interakcyjne, wirtualne, przetwarzalne w czasie rzeczywistym

28.Wirtualność

17

Poj. wirtualności -> w odniesieniu do rzeczywistości, realiów
VIRTUAL

REAL

Rzeczywistość / światy cyfrowe poza przestrzenią i czasem

Współczesne tendencje wirtualizacji:

-Przenoszenie realiów świata rzeczywistego do świata cyfrowego
-Przeniesienie sfery kontaktów międzyludzkich do sieci
-Cyfryzacja życia publicznego i administracyjnego -> społeczeństwo informatyczne


Rzeczywistość wirtualna - ang. Virtual Reality (VR) -> poj. Jaron Lanier

- Technologia interaktywna
- Zmiana kategorii odbiorcy -> interaktor
- Interaktywne zanurzenie telematyczne ->
-Immersyjność (zanurzenie) -> full-body immersion (Myron Krueger)
-Multisensoryczność
-Integracja mediów -> multimedium

J. Lanier: doświadczenie wirtualności = zespolenie działań (doznań)
-Zanurzenie zmysłów (sensory immersion)
-Zdalna obecność (remote presence)
-Teleoddziaływanie (tele-operations) – współreagowanie człowieka i obrazów

Interakcja z symulowanym komputerowo środowiskiem
Audiowizualny charakter -> projekt 3D -> na bieżąco aktualizowana perspektywa 3D

Zmiany zachodzące w świecie wirtualnym -> w czasie rzeczywistym -> autonomiczne,
płynne reakcje na działania interaktora

RW -> sztuczna rzeczywistość, cyberprzestrzeń, Virtual Environments, Virtual Worlds

29.Cyberkultura

•Kultura związana z siecią i multimediami
•Kultura zdominowana informacją, informatyzacją, siecią połączeń itp.
•Nowe jakości komunikacyjne -> sprzężenie zwrotne między rzeczywistością a tym co
wirtualne
•Cyberprzestrzeń (1984; William Gibson) -> interakcja człowieka z maszyną -> problemy
etyczne, psychologiczne

•Interaktywność
•Multimedialność
•Autonomia
•Metakomunikacja społeczna
•Wirtualność

18

•Brak centrum
•Nowa relacja twórca-odbiorca w odniesieniu do sztuki
•Rezygnacja z akademickiej, zinstytucjonalizowanej formy kultury
•Media telematyczne

••Przemiany sytuacji komunikacyjnej tradycyjnej sytuacji odbiorczej i audytorium
•Odbiorca = użytkownik
•Konsument nowych mediów -> PROSUMENT (Alvin Toffler)

•Jednokierunkowy system przekazu -> system wielokierunkowy (sieć: użytkownik kontroluje
ś

rodowisko informacyjne)

30.Nowe media – przemiany w komunikacji

•Tradycyjne modele komunikowania: (T. Miczka)

––Model nazywany transmisją -> komunikowanie = proces jednokierunkowy -> nadawca
wywiera wpływ na odbiorcę – formuła H. D. Lasswella oparta na serii pytań: Kto mówi?, Co
mówi?, Za pośrednictwem czego?, Do kogo?, Z jakim rezultatem? •wyznaczniki monologu
dominują nad elementami dialogu.
–Model nazywany interakcją -> eksponuje w komunikacji proces negocjowania, wymianę
poglądów i idei, uzgadnianie interpretacji - dialogiczna natura interakcji -> równa władza
nadawcy i odbiorcy

•Tradycyjne modele komunikacyjne zakładają:
–Interpersonalny charakter procesu komunikowania
–Nadawca i odbiorca -> partnerzy w komunikacji
Nowe media -> przemiany, przesunięcia sfery komunikacyjnej
•Komunikacja zapośredniczona
•użytkownik

medium

użytkownik

–Interaktywność = źródło i cel komunikacji
–Decentralizacja komunikacji (społeczności sieciowe, portale społecznościowe)
–„ekstaza komunikowania” (Jean Baudrillard)

•Ryszard Kluszczyński -> w ramach medialnego komunikowania pośredniego
wyodrębnia:
–komunikowanie quasibezpośrednie -> na gruncie interaktywności (sprzężenia człowieka z
maszyną) występuje realna interakcja typu face-to-face
––komunikowanie nie-bezpośrednie -> komunikowanie mediatyzowane, w którym nie
prowadzi się realnego dialogu i nie występuje bezpośredni kontakt pomiędzy stronami aktu
komunikacyjnego (CD ROM, instalacja interaktywna)

•Umiędzynarodowienie transmisji i odbioru (brak ograniczeń audytorium: język, przestrzeń
itp.)
•Aktywność odbioru
•Audytorium (kultura masowa) -> publiczność
•Klucz do zrozumienia kategorii teleobecności -> nowe media jako przedłużenia zmysłów i
możliwości człowieka
–M. McLuhan (media jako przedłużenia człowieka)

19

–Nieustanne podłączenie -> online

Psychotechnologie (D. de Kerckhove)
•Systemy przetwarzania informacji (video, komputer) -> technologie ludzkiej psyche =
psychotechnologie
•Każde medium zmusza do reakcji – zaangażowania zmysłów/ umysłu -> rozbicia spójności
psychofizycznej

•Multimedia -> komunikacja zapośredniczona
•Wirtualne społeczności -> portale społecznościowe
•Nomadyzm medialny-> o wymiarze kulturowym:


31. Teleobecność

•Teleobecność -> teleodczuwanie (telesensitivity) (Derrick de Kerckhove)
–Nowe media -> udostępnianie „mentalnej” rzeczywistości poza ciałem i umysłem (obraz na
ekranie staje obrazem wewnątrz umysłu)
––„pożyczona subiektywność”
•Rozszerzenie się na cyberprzestrzeń -> świat zewnętrzny nie jest ani stały, ani rzeczywisty ->
zmienia się wedle potrzeb

Derrick de Kerckhove:
–pojęcie techno-fetyszyzmu -> identyfikacja jednostki z cybergadżetami -> przygotowanie
ludzkiego doświadczenia na nowy „wystrój psychiczny”
––Ludzkie doznanie rzeczywistości = ciało + zmysły + psychika
•Fizycznie odczuwalna cielesność towarzysząca poznaniu

a

•Mentalnie odczuwalna percepcja (wzrok, słuch) -> wspomagane przedłużenia zmysłowe
sięgające poza granice wzroku, słuchu i dotyku

•Media multimedialne:

redukcja tradycyjnej percepcji świata, bytowości, komunikacji na rzecz teleobecności

– rozproszenia siebie (Richard H. Cutler)

•Teleobecność -> obecność równoczesna, wielopoziomowa
•Iluzyjność rzeczywistości cybernetycznej, sieciowej, wirtualnej -> zaangażowanie
sensoryczne

•Multimedia -> cybertożsamość
••

Transcendencja tradycyjnych granic i standardów

••

Płynność i otwartość -> samomultiplikacja tożsamości

••

Wielość mentalnych światów -> transhumanizm

••

delokalizacja

•Derrick de Kerckhove -> współczesna tożsamość = pochodna punktu istnienia ->
zwielokrotnione tożsamości -> zwielokrotnione światy