T

WORZENIE POSTACI

Zbiór artykułów na temat procesu tworzenia postaci.

C

ASTING NA BOHATERA

Zanim zaczniesz pisać książkę, musisz zastanowić się kogo obsadziłbyś w rolach głównych, a kogo w

drugo- i trzecioplanowych. Kto ma się w niej pojawić? Tak jak reżyser przed pierwszym klapsem, tak

pisarz musi przeprowadzić casting na bohaterów.

Myśląc o swojej książce, najpierw musisz zadecydować jakich bohaterów będziesz potrzebował, aby

fabuła rozwijała się w dobrym kierunku i była zgodna z twoimi założeniami. Romans wymaga

przecież zupełnie innych bohaterów niż powieść wojenna. Wybór postaci zawsze musi być idealnie

dopasowany do świata powieści, którą tworzysz.

Zacznij od nadania głównemu bohaterowi imienia. Może wydaje się to łatwe, ale wybór imienia

spędza sen z powiek wielu pisarzom. Przecież imię to magia! Wyobraź sobie wrażenie kiedy po raz

pierwszy usłyszysz imię twojego bohatera wypowiedziane na głos? A w powieści? Jak dźwięczy

radośnie, kiedy bohaterka woła ukochanego, jak brzmi rzucone w złości przez zaciśnięte zęby, jak jest

szeptane przez kochanków w miłosnym uścisku? W zależności od tego jakie imię wybierzemy za

każdym razem będzie miało inną siłę. Możesz nadać każde imię, ale pamiętaj, że spędzisz z

bohaterem dużo, naprawdę dużo czasu. Może więc powinno być to imię, które lubisz i które będzie ci

się podobało w każdych okolicznościach. Nie tylko powinno dobrze pasować do danej postaci, jej

charakteru i funkcji, którą będzie pełnić w książce, ale też powinno być łatwo identyfikowane przez

czytelników. Według najstarszych zasad imiona bohaterów jednej powieści nie powinny być do siebie

podobne, a nawet dobrze by było, aby nie zaczynały się od tej samej litery. Wybierając imię dla

bohatera nie śpiesz się. To naprawdę ważna sprawa.

Kiedy już nazwiesz swoich bohaterów, dla każdego z nich zrób listę podstawowych informacji

dotyczących wyglądu zewnętrznego, cech charakteru i osobowości, pochodzenia, rodziny, przyjaciół.

Może wyglądać tak:

Imię i nazwisko:

Data i miejsce urodzenia:

Wzrost/waga/cechy zewnętrzne/:

Obywatelstwo:

Imiona rodziców i ich zawód:

Inni członkowie rodziny:

Mąż/żona lub ukochany/ukochana:

Imiona przyjaciół i ich zawody:

Wykształcenie:

Zawód wykonywany:

Wynagrodzenie:

Status społeczny:

Umiejętności zawodowe:

Poglądy polityczne:

Hobby/jak spędza wolny czas:

Cechy osobiste (wyobraźnia, gust, temperament, moralność etc.):

Ambicje/nadzieje/marzenia:

Obawy:

Inteligencja:

Poczuci humoru:

Najbardziej bolesne doświadczenie:

Najbardziej znaczące konstruktywne doświadczenie:

Kondycja zdrowotna/znaki szczególne:

Seksualna orientacja/doświadczenia/wartości:

Jaką lubi muzykę, sztukę, literaturę, ubrania, jedzenie, picie, wystrój wnętrza:

Stosunek do życia:

Stosunek do śmierci:

Filozofia życia:

Oczywiście nie będziesz musiał wykorzystać wszystkich tych informacji, ale z pewnością pomogą

one, tobie samemu, zobaczyć bohatera jako kompletną, trójwymiarową postać. Takie resume ułatwi

później pokazanie motywacji bohatera, wyjaśni dlaczego działa w taki, a nie w inny sposób w

punktach kulminacyjnych powieści oraz uwiarygodni go w oczach czytelników.

Tworząc osobowość bohatera wypunktuj jakie ma największe zalety i mocne strony. Obdziel go

kilkoma naprawdę świetnymi cechami, a następnie dodaj chociaż jedną porządną słabość. Nikt nie

lubi spotykać na swojej drodze chodzących doskonałości, tak samo jest w powieści. Bohater nie może

być perfekcyjny. Powinien walczyć nie tylko z przeszkodami stojącymi na drodze do osiągnięcia celu,

ale również ze swoimi słabościami. To one nadadzą bohaterowi realności. Nikt nie jest doskonały.

Uczyń swojego bohatera perfekcyjnie......niedoskonałym.

U.G.

T

EN ZŁY

Główny Bohater powieści ma do osiągnięcia pewien określony cel, ale aby powieść nie skończyła się

na dziesiątej stronie, droga do niego nie może być usłana różami. Nieważne jaki rodzaj powieści

piszesz – romans, kryminał, powieść przygodową, fantasy – jeśli bohaterowi nic nie stanie na drodze

do osiągnięcia celu - nie ma historii.

Musi pojawić się przeciwnik, antagonista.

Ten zły, to może być drań, który zrobi wszystko, żeby pogrążyć bohatera. Podwójny agent albo

psychotyczny naukowiec, a może po prostu „ta druga” próbująca za wszelką cenę usidlić męża

bohaterki.

Antagonista tworzy konflikt i musi być to coś naprawdę silnego, coś co pociągnie historię przez co

najmniej 100 stron. Nie jakieś tam wyboje na drodze – solidna, betonowa ściana. Przeszkoda, której

twój bohater być może nie pokona.

Lord Voldemort jest taką postacią. To on ciągnie serię o Harrym Potterze.

Jednak bez względu na to, kim jest twój antagonista sprawienie, aby był wiarygodną postacią to o

wiele więcej, niż tylko zmuszenie go do robienia na złość głównemu bohaterowi.

Twoje zadanie polega na stworzeniu czarnego charakteru, który jest silny, logicznie myślący,

wiarygodny.

Może się zdarzyć, że ten zły będzie milutki i kochany. Być może będzie nawet przyjacielem głównego

bohatera – ale do czasu. Zazdrość, zdrada, obłuda, pycha – położą kres sielance i rozpocznie się

długotrwała, miejmy nadzieję, wojna z podchodami.

Antagonista wyrządza zło, ale uważa, że postępuje słusznie. Kieruje się, w swoim mniemaniu,

słusznymi pobudkami. Nie uważa siebie za osobę złą, głupią czy zdradliwą. Jest przekonany, że jego

czyny są w pełni usprawiedliwione, a powody postępowania racjonalne (nawet jeśli jest psychopatą).

Jako autor musisz być fair w stosunku do niego. Musisz dostrzec i zrozumieć (co nie znaczy, że

usprawiedliwić) motywy jego postępowania. Dostrzec mocne strony. Nikt nie jest do gruntu zły.

Czarny charakter musi być silny. Musi stanowić takie zagrożenie dla bohatera, które czytelnik uzna za

realne i wystarczająco groźne. Jednak jego główną motywacją nie może być jedynie chęć czynienia zła.

Złoczyńca kierujący się w swoim postępowaniu ślepą nienawiścią i żelazną logiką jest o wiele bardziej

przerażający, niż złośliwa małpka czyniąca zło dla samej przyjemności szkodzenia komuś.

Czarny charakter musi być godnym przeciwnikiem dla twojego bohatera.

Prawdopodobnie, tworząc głównego bohatera starałeś się zbudować postać godną podziwu i

sympatii czytelnika. Pewnie sporo czasu zajęło ci dopracowanie szczegółów, zobaczenie świata jego

oczyma, zrozumienie go.

Antagonista też zasługuje na taką uwagę.

Zadaj sobie pytania:

1. Jakie są słabości antagonisty? Czy główny bohater na pewno jest od nich wolny?

2. Jakie są jego zalety? Czy główny bohater tez może się nimi poszczycić?

3. Czy przeciwnik jest podatny na pokusy i co może go skusić? Jeśli ulegnie, czy go to osłabi?

4. Jak zmienia się w miarę rozwoju akcji?

Aby stworzyć godnego przeciwnika dla głównego bohatera musisz zobaczyć świat oczyma tego

złego, zrozumieć go, uwierzyć, że z jego punktu widzenia wszystko co robi jest słuszne i

sprawiedliwe. Pokaż czytelnikowi logikę, którą się kieruje, a zbudujesz niezbędne napięcie. Stwórz

wrażenie, że jego wygrana jest wielce prawdopodobna i postaraj się stworzyć atmosferę pełną

niepewności.

Owa niepewność zwiększa napięcie i daje głównemu bohaterowi idealną okazję do zaprezentowania

swoich zalet i mocnych stron.

Jeśli twój główny bohater jest naprawdę bardzo silny – czarny charakter musi być jeszcze silniejszy.

Jeśli protagonista jest sprytny, mądry i inteligentny – wtedy antagonista musi być jeszcze sprytniejszy,

mądrzejszy itd. Pokonanie takiego przeciwnika to prawdziwe osiągnięcie. Dla czytelnika śledzenia

walki „gigantów” to wielka frajda. Kto chciałby śledzić potyczki mięczaka z kotkiem szczerzącym

zęby i pokazującym pazurki?

M.B.

D

LACZEGO LUBIMY BOHAT ERÓW

?

Moim zdaniem sekretem świetnej i wytrzymałej na upływ czasu powieści są jej bohaterowie. To

poprzez ich działania nawiązujesz i wzmacniasz więź z czytelnikiem. Wsłuchując się w swoje

wewnętrzne emocjonalne wspomnienia, potrafisz stworzyć wielu różnych bohaterów. Silne postaci

prowadzą czytelnika po świecie powieści.

Aby nawiązać i wzmocnić więź z czytelnikiem poprzez głównego bohatera możesz wykorzystać

identyfikację, współczucie, sympatię i wewnętrzny konflikt.

Więź poprzez identyfikację

Kiedy już wprowadzisz bohatera do fabuły, to czytelnik będzie tym silniej na nią reagował im

bardziej będzie identyfikował się z bohaterem. Poprzez identyfikację, kreujesz cudowne uczucie, że

historia w pewnym sensie, dzieje się dla mnie i że to ja jestem bohaterem. Identyfikacja, to po prostu

odczucie, że bohater jest taki jak my. Czujemy, że my także moglibyśmy, w pewnych okolicznościach,

znaleźć się w takiej samej sytuacji jak pokazana w fabule i nasze reakcje byłyby podobne. Bohater

wydaje nam się prawdziwą osobą. Nie jest supermanem, ma słabości, boi się, ale jakoś stara się sobie

radzić w życiu. Czy tak samo nie jest z nami? Identyfikację możemy również nazwać empatią.

Więź poprzez współczucie

W przeciwieństwie do zwykłej empatii, współczucie intensyfikuje zaangażowanie emocjonalne

czytelników do bohatera. Moim zdaniem, najlepsze fabuły mają bohatera, do którego można czuć

jakąś cząstkę współczucia. Nawet jeśli bohater ma negatywne cechy możesz znaleźć sposób, aby

wzbudzić współczucie czytelnika.

Istnieją cztery główne sposoby wzbudzania współczucia. Wybierz mądrze. Nie przesadź z ich ilością,

aby czytelnik nie odczuł, że jest manipulowany.

1. Niebezpieczeństwo.

Postaw bohatera w okropnej, groźnej sytuacji i od razu osiągniesz odpowiedni poziom

współczucia. Oczywiście niebezpieczeństwo może również być

2. Trudności, bieda.

Jeśli bohater będzie musiał borykać się z tragedią lub nieszczęściem, do których on sam się nie

przyczynił, wzbudzi w czytelniku natychmiastowe współczucie. Nie pozwól jednak

bohaterowi płakać i biadolić. Oczywiście zdarzają się takie momenty, kiedy bohater rozkleja

się emocjonalnie z powodu ogromu tragedii, ale nie pozwól mu utknąć w tym punkcie.

Podziwiamy tych, którzy podejmują kroki, aby przezwyciężyć trudności.

3. Przegrana pozycja.

Lubimy obserwować ludzi, którzy stoją na straconej pozycji, naturalnie trzymamy kciuki za

tych, którzy w pojedynku mają mniejsze szanse

4. Wrażliwość, słaby punkt, podatność na zranienie.

Czytelnik martwi się bohatera, który w każdym momencie może zostać zniszczony. Wiemy

jaki jest jego słaby punkt i czekamy, kiedy przeciwnik się o tym dowie

Więź poprzez sympatię

Miły bohater, to taki oczywiście, który robi miłe rzeczy. Na przykład sympatyczny bohater pomaga

innym ludziom. Albo prowadzi błyskotliwą konwersację. Jest pomocny i czarujący. Nie jest

samolubny. Ma szerokie spojrzenie na świat. Takimi ludźmi lubimy się otaczać. Spójrz na ludzi,

których lubisz i następnie dołącz niektóre cechy do cech twojego bohatera. Bohater dowcipny, który

nie bierze siebie zbyt serio, jest bohaterem sympatycznym. Również bohater, który troszczy się o

innych, bez zwracania uwagi na siebie. Ale zauważ, że osoby, które zbyt bardzo chcą być lubiane,

często nie osiągają tego celu. Uważaj, aby twój bohater nie przesadził, ale podejmij wysiłek, aby szedł

wyznaczoną przez ciebie ścieżką.

Oczywiście możesz zdecydować się na niesympatycznego bohatera, ale musisz skompensować to w

innych dziedzinach. Jedną z dobrych metod jest danie władzy bohaterowi lub uczynienie go bardzo

silnym. Spraw, aby niemiły bohater fascynował w inny sposób, w przeciwnym razie stracisz

zainteresowanie czytelników.

Więź poprzez wewnętrzny konflikt

Bohater, którym nie targa wewnętrzny konflikt, który nie odczuwa żadnych obaw ani lęku wcale nie

jest interesujący. Nie idziemy przez życie w ten sposób. W rzeczywistości, wszyscy mamy

wątpliwości. Wyciągnięcie wątpliwości twojego bohatera na powierzchnię pociągnie czytelnika

głębiej do twojej fabuły. Najczęściej bohater obawia się podjąć jakąś akcję. Konflikt wewnętrzny jest

rozwiązany, kiedy bohater słuchając drugiego głosu – obowiązku, honoru, zasad i innych –

przezwycięża wątpliwości i zaczyna działać odpowiednio.

U.G.

J

AK STWORZYĆ BOHATERA

3D?

Tworzenie wiarygodnych, trójwymiarowych bohaterów wymaga, abyś poznał ich bardzo dokładnie.

Jeśli nie będziesz znał ich dobrze w jaki sposób sprawisz, że będą na tyle wiarygodni, aby czytelnicy

uwierzyli, że są realni?

Jeśli jesteś początkującym pisarzem, może ci to sprawić niemałą trudność i z pewnością będzie

wymagało wiele pracy.

I l u b o h a t e r ó w m a s i ę p o j a w i ć w k s i ą ż c e ?

Nie więcej niż jest to absolutnie konieczne. Każdy dodatkowy- to dodatkowe słowa, dodatkowa

przestrzeń, dodatkowy wysiłek. Jeśli będzie ich zbyt wielu, łatwo możesz stracić zainteresowanie

czytelników.

J a k z d e c y d o w a ć , c z y d a n y b o h a t e r j e s t n a m k o n i e c z n i e
p o t r z e b n y ?

Najlepszą zasadą jest odpowiedź na pytanie, czy ta postać ma wpływ na konflikt, czy jest za czy

przeciw protagoniście? Każdy bohater powinien coś wnosić do fabuły: jakieś działanie lub informację,

które pomogą lub utrudnią głównemu bohaterowi dojście do celu.

A j e ś l i p o t r z e b u j ę w i ę c e j b o h a t e r ó w ?

Śmiało. Sztuką jest skonsolidowanie ich funkcji. Zastanów się, czy kelner, szatniarz i recepcjonista nie

mogą być połączeni w jedną postać. Czy ich wpływ na fabułę, to co w nią wnoszą nie mogłoby być

przekazane tylko przez jedną osobę?

C z y b o h a t e r o w i e m u s z ą b y ć c a ł k o w i c i e w y m y ś l e n i ?

Jak najbardziej. Powieść, to nie fakty i historia; to produkt wyobraźni pisarza.

Konsekwentnie, wszystko co się z nią łączy jest wymyślone. Sztuka polega na tym, aby wymyślać

umiejętnie, tak aby czytelnik nie odrzucił twoich pomysłów.

C z y n i e b y ł o b y l e p i e j p i s a ć o p r a w d z i w y c h l u d z i a c h ?

Nie. I to z trzech powodów:

1. Przede wszystkim dlatego, że prawdziwa osoba mogłaby siebie rozpoznać i mógłby ci grozić

nieprzyjemny proces sądowy.

2. Prawdziwa osoba rzadko spełnia wszystkie wymogi potrzebne w powieści.

3. Często znajomość danej osoby ogranicza cię i blokuje kiedy piszesz. Nie możesz wyjść poza

znane ci już zachowania, sposób bycia i mowy tej osoby. Ciężko jest zmusić ją do zrobienia

czegoś, bo zaraz przypominasz sobie jak naprawdę reaguje w określonych sytuacjach.

Zazwyczaj dzieje się to w podświadomości, a ty zauważasz tylko, że nie możesz pisać.

C z y b o h a t e r m a s i ę r o z w i j a ć w t r a k c i e t r w a n i a p o w i e ś c i ?

Ulubiony element krytyków: rozwój bohatera. Dziś trochę traci na aktualności, bo powieści często

rozgrywają się w bardzo krótkim czasie. Dwa dni. Dwadzieścia cztery godziny.

Jak bardzo ty sam lub twoi przyjaciele możecie się zmienić w tak krótkim czasie?

Jeśli będziemy mieli akcję rozgrywającą się na przestrzeni wielu lat, oczywiście bohater zmieni się,

poprzez własne doświadczenia nauczy się nowych rzeczy, rozwinie. Jeśli masz taką potrzebę zawsze

możesz pokazać jak bohater odrabia swoją lekcję życia.

C z y b o h a t e r o w i e n a p r a w d ę „ o ż y w a j ą ” j a k t w i e r d z ą n i e k t ó r z y
p i s a r z e i p r z e j m u j ą k o n t r o l ę n a d p o w i e ś c i ą ?

Cóż, według mnie dzieje się tak tylko wtedy, kiedy pisarz zostaje zafascynowany osobowością, którą

stworzył. Woli pisać o bohaterze, a nie o fabule, o której myślał wcześniej. Fascynacja ułatwia każdą

pracę, a pisarzowi pozwala w stworzeniu bardziej realnej opowieść. Z drugiej strony jednak

nadmierne zainteresowanie bohaterem, często prowadzi do słabości przy konstruowaniu innych

elementów np. struktury. Bohater ze zbyt dużą dawką swobody z pewnością zburzy równowagę

powieści.

Najlepiej sprawdzają się bohaterowie, którzy funkcjonują w ramach określonych przez fabułę.

C z y t a k i e o g r a n i c z e n i e n i e s p o w o d u j e , ż e b o h a t e r o w i e b ę d ą
p ł a s c y i s z t u c z n i ?

Nie wszystkie postaci muszą być głęboko nakreślone. Sam zdecyduj, kto jest bardziej, a kto mniej

ważny. Jeśli rola, którą spełnia dana postać jest marginalna, potraktuj ją jak najprościej. W życiu

poświęcasz niewiele uwagi taksówkarzowi wiozącemu cię do pracy.

Wprost przeciwnie jest z żoną – może pochłaniać całą twoją uwagę. Te same zasady odnoszą się

również do fikcji literackiej.

C z y p o w i n n i ś m y t w o r z y ć d o k ł a d n e b i o g r a f i e b o h a t e r ó w ,
z n a ć j a k n a j w i ę c e j s z c z e g ó ł ó w i c h w y g l ą d u , c h a r a k t e r u ,
h i s t o r i i r o d z i n n y c h e t c . ?

Jest to sprawa bardzo subiektywna. Każdy powinien sam wiedzieć jak dokładnie musi poznać

bohaterów. Jednak zbyt szczegółowe zagłębienie się może być niebezpieczne. Przede wszystkim

dlatego, że zajmuje bardzo dużo czasu. Jeśli będziesz chciał poznać odpowiedzi na pytania typu czy

twoja bohaterka lubi ciasto z jagodami, możesz otrzymać idealny background swoich postaci, ale

zabraknie ci energii, chęci i czasu na pisanie powieści.

U.G.