GENETYCZNE PODSTAWY ZACHOWANIA 
PLAN WYKA
ADU
Pojęcia podstawowe, historia genetyki
Organizacja materiału genetycznego w komórce
Zapis informacji genetycznej i jej odczytywanie
Efekty fenotypowe ekspresji genów
Regulacja ekspresji genów
Zmienność genetyczna
Główne zasady i prawa dziedziczenia
Dziedziczenie cech ilościowych
Dziedziczenie cech jakościowych
Geny a zachowanie
POJ
CIA PODSTAWOWE
GEN  liniowa sekwencja deoksyrybonukleotydów na nici DNA, kodująca
komplementarną sekwencję rybonukleotydów w cząsteczce RNA, oraz
sekwencję aminokwasów w cząsteczce polipeptydu (w przypadku
mRNA). Zawiera sekwencjÄ™ regulujÄ…cÄ… transkrypcjÄ™.
ALLEL  wariant danego genu, zajmujÄ…cy to samo miejsce (locus) w
chromosomie; powstaje na drodze mutacji; w zale\
ności od charakteru
zmiany wyró\
niamy a. dominujÄ…ce i recesywne.
KOD GENETYCZNY  sposób odwzorowania sekwencji nukleotydów DNA
(RNA) na sekwencję aminokwasów. Właściwości kodu genet.:
trójkowy
niezachodzÄ…cy
uniwersalny
bezprzecinkowy
jednoznaczny
zdegenerowany
KOMPLEMENTARNOSĆ ZASAD  zasada przebiegu replikacji DNA
i transkrypcji (A-T (U), G-C)
KAMIENIE MILOWE ROZWOJU GENETYKI
Lata 1860te  badajÄ…c dziedziczenie cech u
grochu G. Mendel formułuje podstawowe prawa
dziedziczenia. Cechy są określone przez
nieciągłe jednostki przenoszone na potomstwo.
1900-1903  de Vries badając wiesiołki
formułuje teorię mutacji i przypisuje mutacjom
dominujÄ…cÄ… rolÄ™ w ewolucji.
1909  W. Johanssen, wprowadza termin  gen
oznaczajÄ…cy jednostkÄ™ dziedziczenia cechy.
Grzegorz Mendel Thomas Morgan
1910  T. Morgan (badania na Drosophila)
chromosomowa teoria dziedziczności - geny
zajmują określone locus na chromosomie i
uło\
one sÄ… liniowo;.
1941 - G. Beadle i E. Tatum: koncepcja  jeden
gen, jeden enzym .
1944 - O. Avery, C. MacLeod i M. McCarty
ustalenie, \
e geny zbudowane sÄ… z DNA.
1953 J. Watson i F. Crick ustalajÄ… chemicznÄ…
strukturę DNA i formułują centralny dogmat
biologii molekularnej: DNA RNA białko.
Oswald Avery J. Watson i F. Crick
KAMIENIE MILOWE ROZWOJU GENETYKI
1977  R. Roberts i P. Sharp: geny mogą być podzielone na segmenty - jeden gen mo\
e
kodować kilka białek?!
1993  identyfikacja pierwszego mikroRNA - niekodujÄ…ce, regulatorowe czÄ…steczki (u
nicienia C. elegans)
2000  wstępny opis genomu człowieka (Human Genome Project)
14.04.2003
publikacja dokumentu
stwierdzajÄ…cego
zakończenie HGP;
poznano 99% genomu
kodujÄ…cego geny,
z 99,99% dokładnością
2006  koncepcja, \
e ludzkie geny stanowią jedno długie kontinuum.
ORGANIZACJA MATERIAA
U GENETYCZNEGO W KOMÓRCE
Formy DNA:
B  typowa, prawoskrętna, dwie szczeliny, łatwo mo\
e się zginać;
Z  jedna szczelina, zygzakowata struktura szkieletu fosfo-cukrowego, mało stabilna, mo\
e
powstać lokalnie z formy B, wskutek rotacji zasad; ułatwia ją metylacja cytozyny w 5
March 17, 2006 Looking for signs of life in outer
space? Here's one that scientists really weren't
expecting: an entire nebula shaped like a DNA
double helix.
The 80-light-year-long formation lies near the
enormous black hole at the center of our own
Milky Way galaxy, say the scientists who report
the unusual find in this week's issue of the journal
Nature.
"Nobody has ever seen anything like that before
in the cosmic realm," said Mark Morris, professor
of physics and astronomy at the University of
California, Los Angeles, and lead author of the
study.
"Most nebulae are either spiral galaxies full of
stars or formless, amorphous conglomerations of
dust and gas space weather. What we see
indicates a high degree of order."
NASA's Spitzer Space Telescope captured an
infrared image of this spiraling stairway to the
heavens, shown above in a false-color photo.
Astronomers studying the image believe that the
irresistible pull of magnetism created the
intertwining spiral strands.
Strong magnetic-field lines, perhaps a thousand
times more powerful than those around the Earth,
run through the nebula. These lines appear to
have been twisted at their base. Morris believes
that the lines are grounded in the circumnuclear
disk a huge body of gas that orbits around the
black hole, like water circling a drain.
He theorizes that the twisting motion travels
through the magnetic-field lines, creating the
nebula's distinctive spiral shape.
news.nationalgeographic.com/news/2006/03/0317_060317_dna_nebula.html
CzÄ…steczka DNA jest
stabilizowana przez białka
tworzÄ…ce struktury
wy\
szego rzędu o ró\
nym
stopniu upakowania:
- nukleosom
- spirale (solenoid), pętle itp.
- chromatyda (=chromosom)
Dzięki temu ok. 190 cm! DNA
w komórce jest podzielone na
kawałki  chromosomy (46),
których liniowe rozmiary mogą
być < 10 µm, co umo\
liwia ich
rozdział podczas podziału.
Kariotyp  obraz chromosomów w komórce (podczas metafazy  największa
spiralizacja). Gatunkowo specyficzny, co pozwala wykryć ewentualne
zmiany strukturalne. Dowodzi istnienia szkieletu białkowego, tworzącego
strukturÄ™ ka\
dego chromosomu.
ORGANIZACJA GENOMU
Genom czÅ‚owieka (ok. 3 × 109 bp) zawiera:
" zaledwie 20-25 tys genów kodujących białka przez mRNA (ok. 3-5%)
" geny kodujÄ…ce RNA (rRNA, tRNA, ncRNA: miRNA, du\
e RNA)
" niekodujÄ…ce sekwencje DNA:
- regulatorowe - regulujÄ… ekspresjÄ™ genu:
promotor, enhancer, silencer, izolator chromosomowy
- repetytywne (powtarzalne),
- elementy ruchome (transpozony i retrotranspozony).
ncRNA (niekodujÄ…ce RNA):
miRNA  mikroRNA (19-25 nukleotydów): regulatory procesu rozwoju u zwierząt; uczestniczą
w potranskrypcyjnej regulacji ekspresji swoistych mRNA
przypuszczalnie są setki ró\
nych cząsteczek w genomie człowieka
du\
e RNA - > 10000 nukleotydów: blokowanie ekspresji genów u wy\
szych eukariontów
Organizacja informacji w DNA przypomina raczej bardzo zło\
ony program
komputerowy ni\
zestaw przepisów na ró\
ne białka.
ZAPIS INFORMACJI GENETYCZNEJ I JEJ ODCZYTYWANIE
Semikonserwatywna replikacja DNA oraz transmisja informacji genetycznej na białko
ZAPIS INFORMACJI GENETYCZNEJ I JEJ ODCZYTYWANIE
Transkrypcja
Transkrypcję przeprowadza zło\
ony kompleks białkowy  kompleks transkrypcyjny
SyntezÄ™ mRNA prowadzi polimeraza RNA zale\
na od DNA
Translacja
Przyporzadkowanie aminokwasu
do określonego kodonu:
specyficzność enzymu
(aminoacylo-tRNA syntetazy)
Komplikacja zapisu i odczytu  geny podzielone
Typowe geny strukturalne: naprzemiennie występujące eksony i introny.
Co to oznacza?
- konieczność precyzyjnego oznaczenia końców ka\
dego intronu (GT  AG)
- konieczność obróbki pierwotnego transkryptu (pre-mRNA):
wycięcie intronów
połączenie eksonów (składanie  splicing)
oznaczenie poczÄ…tku czÄ…steczki
dołączenie sekwencji końcowej
Komplikacja zapisu i odczytu  geny podzielone
schemat składania eksonów przy udziale kompleksu transkrypcyjnego
alternatywne składanie (alternate spicing)  z tej samej informacji wyjściowej
powstają przez  przetasowanie ró\
ne produkty końcowe.
EFEKTY FENOTYPOWE EKSPRESJI GENÓW: gen cecha
Geny kodujÄ…:
białko strukturalne np.: tubulina  cytoszkielet; aktyna  mikrofilamenty; antygeny
powierzchniowe  grupy krwi; receptor ACh  pobudliwość błony
białko enzymatyczne np.: synteza NA, A, DA  neurotransmisja; MAO, AChE  rozkład
neurotransmiterów; synteza melaniny  zabarwienie skóry i tęczówki oka
białko regulatorowe (hormon) np.: insulina  metabolizm glukozy; hormon wzrostu 
wielkość ciała
Od sekwencji DNA do cechy - powiązań pomiędzy produktami genów w całościową
funkcję biologiczną  transmisję sygnału w komórce
REGULACJA AKTYWNOŚCI GENÓW U EUKARIONTÓW
Brak operonu: regulowana jest transkrypcja ka\
dego genu
przez zmianÄ™ struktury chromatyny: euchromatyna  heterochromatyna
przez kompleks transkrypcyjny
przez sekwencje regulatorowe (wzmacniacze i wyciszacze)
przez komplementarne kopie genów w innym miejscu genomu (piętno
genomowe); ma charakter blokowania transkrypcji i dotyczy tylko niektórych
genów.
REGULACJA AKTYWNOŚCI GENÓW U EUKARIONTÓW
Schemat kompleksu inicjującego transkrypcję. 1- enhancer, połączony z aktywatorem -
czynnikiem transkrypcyjnym; 2 - kompleks Mediatora; 3 - podstawowe czynniki
transkrypcyjne: TBP, TFIIB, TFIIE, TFIIF, TFIIH; 4 - RNA - polimeraza II.
ZMIENNOŚĆ GENETYCZNA I JEJ PODA
OśE
Rekombinacje (crossing-over, losowa segregacja w anafazie I mejozy)
ZMIENNOŚĆ GENETYCZNA I JEJ PODA
OśE
Mutacje punktowe i strukturalne (chromosomowe)
Mutacje liczbowe chromosomów (genomowe) - aneuploidie
- euploidie
Triploidia
EPIGENETYKA -
& badanie dziedzicznych zmian w ekspresji genów, które nie
sÄ… rezultatem zmiany sekwencji DNA.
Procesy epigenetyczne obejmujÄ…:
- chemiczne modyfikacje DNA
- chemiczne modyfikacje białek związanych z DNA (histony)
- regulacjÄ™ ekspresji przez ncRNA
Oddziaływanie mech. epigenetycznych:
- niektóre procesy kluczowe dla rozwoju i ró\
nicowania ró\
nych
typów komórek w ustroju
- inaktywacja chromosomu X u kobiet (i samic innych ssaków).
Czynniki środowiska oraz starzenie mogą zakłócić działanie
tych mechanizmów
Główne zasady i prawa dziedziczenia
I prawo Mendla (czystości gamet)
allele homologiczne wykluczajÄ… siÄ™ w gametach;
Kiedy: w czasie mejozy (anafaza I)
Co: biwalent rozdziela się na dwa chromosomy, po jednym do komórki potomnej
Rezultat: ka\
dy plemnik lub jajo ma tylko jeden allel danego genu
prawo nie dotyczy genów w chromosomach płciowych mę\
czyzn
II prawo Mendla (niezale\
nego dziedziczenia ró\
nych par alleli)
allele niesprzÄ™\
one dziedziczÄ… siÄ™ niezale\
nie od siebie;
Kiedy: w czasie mejozy (anafaza I)
Co: chromosomy niehomologiczne segregujÄ… niezale\
nie
Rezultat: unikalna kombinacja w gamecie rodzica chromosomów dziadków
prawo nie dotyczy genów sprzę\
onych, t.j. le\
Ä…cych na tym samym chromosomie;
crossing-over umo\
liwia częściowo niezale\
nÄ… segregacjÄ™ alleli sprzÄ™\
onych
W podanej wersji prawa Mendla to
właściwie prawa Mendla i Morgana
Główne zasady i prawa dziedziczenia
Prawo Hardy ego i Weinberga (stałości puli genetycznej populacji)
w ustabilizowanej populacji, w stałych warunkach częstość występowania
poszczególnych alleli nie ulega zmianie z upływem czasu;
 stałe warunki to:
- brak zachodzenia nowych (niezrównowa\
onych) mutacji,
- brak migracji osobników (zarówno emigracji jak imigracji)
- brak selekcyjnej przewagi określonego allela (prze\
ywalność, mo\
liwość rozrodu,
płodność) - nie działa dobór naturalny
- brak działania lub nieistotny efekt czynników losowych (du\
a populacja)
p + q = 1 oraz p2 + 2pq + q2 = 1
 Procentowy udział rudych albo piegowatych jest stały w kolejnych pokoleniach
DZIEDZICZENIE CECH  cechy jakościowe:
JÄ…drowe (podlega prawom Mendla i Morgana)
PozajÄ…drowe = cytoplazmatyczne (mitochondrialne); nie podlega prawom
Mendla i Morgana. Przyczyny:
- haploidalny genom mitochondrialny
- dziedziczenie zasadniczo tylko po matce ( po kÄ…dzieli )
  mitochondrialna Ewa
Genotypy i fenotypy potomstwa rodziców posiadających allel dominujący
i recesywny w jednej parze genów autosomalnych
G - 1:1 G - 1:2:1 G - 1:0
F - 1:1 F - 3:1 F - 1:0
Dziedziczenie cechy autosomalnej dominującej (u góry) i recesywnej (u dołu)
Dziedziczenie sprzÄ™\
one z płcią (z chromosomem X). Mutacja ujawnia się przede
wszystkim u mÄ™\
czyzn (hemizygot)
Dziedziczenie cech ilościowych  geny kumulatywne
Rozkład częstości występowania genotypów w potomstwie w zale\
ności od liczby
par genów
BARWA OCZU
Cecha poligeniczna!!! - 6 lub więcej genów?
Dwa podstawowe barwniki melaninowe:
brÄ…zowy (eumelanina),
\
ółty (feomelanina)
Składowe barwy tęczówki oka:
a) Zawartość eumelaniny w nabłonku pigmentowym tęczówki
b) Zawartość melaniny w macierzy tęczówki  zmienna
c) Zagęszczenie komórek w macierzy tęczówki - ró\
ny stopień pochłaniania
światła
Plansza barwy oczu (skala Martina-Schultza)
JASNE: szare  niebieskie  zielone /jednolita barwa/
JASNE-MIESZANE: szaroniebieskie  niebieskozielone, szarozielone,
jasne z odcieniem brÄ…zowym
MIESZANE: o podobnej zawartości barwnika jasnego i brązowego
(np. piwne)
CIEMNE-MIESZANE: brÄ…zowe z niewielkÄ… domieszkÄ… jasnego barwnika
CIEMNE: brÄ…zowe  ciemnobrÄ…zowe  prawie czarne
/jednolita barwa/
Uniwersytet ÅšlÄ…ski Dzieci
JASNE
JASNE- MIESZANE
JASNE- MIESZANE JASNE -NIEBIESKIE
ZIELONE
JASNE
JASNE- MIESZANE
JASNE- SZARE JASNE- MIESZANE
MIESZANE MIESZANE
MIESZANE
MIESZANE
Uniwersytet ÅšlÄ…ski Dzieci
CIEMNE-MIESZANE
BR
ZOWE
CIEMNE-MIESZANE
CIEMNOBR
ZOWE
ALBINIZM
HETEROCHROMIA
NASZE OCZY
Geny a zachowanie
Odziedziczalność (heritablility)  część zmienności fenotypowej
między osobnikami (osobami), która mo\
e być przypisana
ró\
nicom genetycznym w określonej populacji. Obejmuje ona:
- addytywnÄ… wariancjÄ™ genetycznÄ…, czyli sumowanie siÄ™
niezale\
nych wpływów alleli lub loci (o. sensu stricto)
- addytywne i nieaddytywne z
ródła wariancji, czyli prócz
powy\
szego tak\
e ró\
nice wynikające z interakcji pomiędzy
ró\
nymi allelami (dominacja) albo loci (epistaza) (o. sensu lato)
PA
EĆ MÓZGU
PA
EĆ MÓZGU
GENETYCZNE PODA
OśE ZACHOWANIA
EWOLUCJA
zmiana częstości występowania, liczby oraz
struktury genów w populacji (mutacje, selekcja itp.)
GENY
ÅšRODOWISKO
program rozwoju sieci nerwowej -
w jakim przebiega rozwój
strukturalnego podło\
a zachowań
oddziałuje na formowanie
(unikalnej dla ka\
dej osoby)
siÄ™ sieci nerwowej
AKTUALNY STAN ORGANIZMU AKTUALNA SYTUACJA
RZECZYWISTE ZACHOWANIE
wynik interakcji pomiędzy ukształtowanym
wzorcem aktywności neuronalnej (tak\
e doświad-
czeniem) a percepcjÄ… bie\
Ä…cej sytuacji
SUKCES
PRZETRWANIE, REPRODUKCJA
[Pinel  Biopsychology, zmienione]
Na zachowanie składają się liczne cechy ni\
szego rzędu,
wzajemnie ze sobÄ… powiÄ…zane w hierarchiczny system.
Selekcja działa głównie na zmienność fenotypową a nie genotypową.
[Garland, 2006: Phenotypic plasticity and Experimental evolution. The J. Exp. Biol. 209, 2344-2361]
Co majÄ… geny do zachowania?
Klasyfikacja czynności behawioralnych wg Chmurzyńskiego
Reakcje posturalne Reakcje lokomocyjne Reakcje
operacyjne
Zakres Bez- Kierunkowe Bez- Kierunkowe Kierunkowe
reakcji kierunkowe kierunkowe
Taksje Taksje Optokineza
Całego Nastie Odr. Kinezy Odr. retrakcji Odr.
ciała Tanatoza posturalne poprawcze i
R. startowa celownicze
- - - Odr.
Części Tropizmy Celownicze,
ciała Odr. repulsja
posturalne Odr.
specyficzne
Jak rozpoznać instynkt
Klasyfikacja reakcji wg G.Viauda
Własności reakcji Odruch Taksja Instynkt Zachowanie
i nastia i tropizm inteligentne
Dziedziczenie + + +/-? -
Stereotypowość
Rodzaj bodz
ca czynnik czynnik znak znak
Aktywacja - -/+ ? + +
napędu
ZÅ‚o\
oność reakcji prosta, prosta sekwencyjna sekwencyjna
narzÄ…du
unikanie, osiÄ…ganie wygaszanie wygaszanie
Efekt reakcji osiąganie ekstremum, napędu, motywacji
bodz
ca lub optimum potrzeby
Składnik - -/+ ? + +
orientacyjny
Sztywność i plastyczność
" Działanie instynktu, mimo \
e dziedziczne, u ludzi i wielu
zwierząt w niemałym stopniu mo\
e się kształtować w
konfrontacji z okolicznościami środowiskowymi.
" Zalety sztywnych zachowań instynktownych 
w sytuacjach stereotypowych:
- małe koszty
- małe ryzyko,
- nie wymaga uczenia siÄ™
- jest bezbłędne.
" Wady 
obciÄ…\
enie środków przekazu genetycznego
i nieskuteczność w sytuacjach nietypowych.
Sztywność i plastyczność
" Zachowania nabyte  lepsze w sytuacjach zmiennych
i nietypowych np. Gdy jest nieskuteczne to wygasa.
" Wady  wymagają uczenia się i doświadczenia, du\
e
koszty energetyczne
Pojęcie instynktu
" Znane od staro\
ytności (stoicy, III w. p. Chr.)
" Badania prowadzone w XIX i pierwszej poł. XX w.
" Zespół zachowań składający się z dziedziczonych części (Darwin)
O pochodzeniu gatunków... ,  O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt
" Francis Galton (1822-1911) - pionier statystyki, twórca eugeniki (eugenes -
gr. dobrze urodzony, rasowy): porównanie bliz
niÄ…t mono- i dizygotycznych:
 Nasuwa się nieodparta konkluzja: jeśli warunki środowiskowe mieszczą się
w zakresie typowych dla danej sfery społ. i kraju wpływ dziedziczności
znacznie przewa\
a nad wpływem środowiska. Obawiam się jednak, \
e
wnioski z moich badań są zbyt jednoznaczne i mogą zostać poddane w
wątpliwość, poniewa\
tak niewielki wpływ środowiska jest niezgodny z
powszechnie panujÄ…cymi poglÄ…dami...
" William James (1890)  w zachowaniu człowieka znaczącą rolę odrywają
instynkty ujawniajÄ…ce siÄ™ ju\
od momentu urodzenia i póz
niej.
Instynkt w świecie
WRODZONY
MECHANIZM
WYZWALAJ
CY
" wybiórczo-swoiste spostrzeganie
" aktywne popędy
BODy
CE
WYZWALAJ
CE
HORMONY
ÅšRODOWISKO
ZACHOWANIE
INSTYNKTOWNE
SZTYWNY
" orientacyjne
"
WZORZEC
zorientowane
"
ZACHOWANIA
konsumacyjne
Alternatywa pojęcia popęd
" W literaturze obok pojęcia popęd (drive),
występuje te\
konstrukt teoretyczny zwany
gotowością do działania (action readiness)
" Jest to ogólny stan funkcjonalny wyra\
ajÄ…cy siÄ™
obni\
eniem progów wra\
liwości na bodz
ce
kierunkowe i podwy\
szoną gotowością do
uruchomienia zachowania
Instynkt jako forma zachowania
wrodzony  odziedziczalny (instynkt zamknięty), modyfikowalny przez wyuczenie
(i. otwarty) [Alcock, 1989],
charakterystyczny dla gatunku, zbli\
ony u pokrewnych,
ujawniający się w warunkach wzbudzenia popędu (motywacji),
prowadzący do zaspokojenia popędów, realizacji potrzeb,
wieloetapowy, hierarchiczny - o stałej sekwencji
bodziec kluczowy (wyzwalacz) wrodzony mechanizm wyzwalajÄ…cy sztywny wzorzec
zachowania (i. zamknięty)
bodziec kluczowy (wyzwalacz) wrodzony mechanizm wyzwalajÄ…cy wzorzec
zachowania modyfikowany przez doświadczenie (np. śpiew godowy, budowa gniazda)
(i. otwarty)
wzorzec zachowania obejmuje:
- fazÄ™ apetencyjnÄ… - reakcje orientacyjne i zorientowane
- fazę konsumacyjną (działanie spełniające) - reakcje terminalne (wrodzone)
wygaszenie popędu.
Wyzwalacze
Wzorzec paszczy piskląt   tu pchać robale
Wyzwalacze
Schemat dzieciątka wg Lorenza  skąd nam się to wzięło?
Wyzwalacze mogą być reakcją
Imponowanie wg. I Eibla-Eibelsfeldta
Eibl-Eibelsfeld
Wyzwalacze są wśród nas
Dziedziczenie pamięci i orientacji przestrzennej&
Dziedziczenie cech psychicznych u człowieka
 Spór co jest wa\
niejsze: cechy wrodzone czy wychowanie, jest w zasadzie
zakończony, odkąd wykazano wpływ genów na właściwie wszystkie aspekty
zachowania ludzkiego. Postęp w genetyce mo\
e pomóc w wyeliminowaniu
najtrudniejszych do zwalczenia problemów społecznych, w tym narkomanii,
włóczęgostwa, a tak\
e przestępstw z u\
yciem przemocy.
[z wypowiedzi D.E. Koshlanda, Jr., red. Science]
Jest to o tyle intrygujÄ…ce, \
e wszyscy ludzie posiadajÄ… 99,99% takiego samego DNA.
Skąd zatem bierze się ró\
norodność?
SNP (single nucleotide polymorphism)  takich miejsc jest w genomie ok. 2 mln. co
daje ogromnÄ… liczbÄ™ mo\
liwych kombinacji zestawów takich zmian
Badania bliz
niÄ…t
Bouchard et al., 1990: Sources of human psychological differences: The Minnesota study of
twins reared apart. Science 250:223-228. - najobszerniejszy raport na ten temat
1. 56 par monozygotycznych wychowywanych osobno
2. 458 par monozygotycznych wychowywanych razem (wiek badanych 19-68 lat)
Ocena inteligencji testem Wechslera:
korelacja 0,70 dla 1 i 0,85 dla 2 (tzn. wpływ genów czyli odziedziczalność odpowiada
za 70% i 85% ró\
nic w inteligencji).
Zatem stwierdzono jedynie 15% ró\
nic w inteligencji m. bliz
niakami monozygot.
wychowywanymi razem
Ocena cech osobowości: średnio korelacja ok. 0,50 dla obu grup
Wyniki wy\
sze ni\
uzyskane przez innych badaczy; genetyczne uwarunkowanie większości
badanych cech w tym kulturowych
religijności,
orientacji politycznej,
zadowolenia z pracy,
preferencji spędzania wolnego czasu
skłonności do rozwodów).
Badania bliz
niÄ…t
 ZadziwiajÄ…ce korelacje :
- Oskar wychowywany na faszystę w Czechosłowacji i Jack - na śyda w Trinidadzie.
W momencie spotkania obaj nosili koszule z epoletami, spuszczali wodÄ™ w
toalecie przed i po u\
yciu i lubili straszyć kichaniem ludzi w windach;
- dwie Angielki nosiły po siedem pierścionków a synowie pierworodni nazywali się
Richard Andrew i Andrew Richard;
- Jim & Jim mieli psy o imieniu Toy, pierwszÄ… \
onÄ™ o imieniu Linda i drugÄ… o imieniu
Betty;
- Jerry Levey i Mark Newman - obaj zostali stra\
akami i pili piwo Budweiser
Krytyka:
- zawsze mo\
na znalez
ć jakieś zbie\
ności nawet między obcymi i niekrewnymi jeśli
urodzili siÄ™ w tym samym kraju i tego samego dnia;
- badane bliz
nięta mogły być zainteresowane rozgłosem (badania ogłaszane były
w mediach) i celowo zatajały fakty wcześniejszych spotkań oraz wyolbrzymiały
podobieństwa
Dziedziczenie zdolności poznawczych
(czynnika g)
Dziedziczenie zdolności poznawczych
Korelacja rodzic-
potomstwo dla
wskaz
ników zdolności
poznawczych dla
rodziców adopcyjnych,
biologicznych i
kontrolnych. (za:
Plomin et al. 2001)
Rola środowiska w dziedziczeniu zdolności poznawczych
Rola środowiska w dziedziczeniu zdolności poznawczych
Dziedziczenie zaburzeń nastroju
Poszukiwanie genetycznego podło\
a zachowań&
PowiÄ…zania i sprzÄ™\
enia dla niektórych zaburzeń behawioralnych człowieka
(Plomin i wsp. 2001)
Poszukiwanie nowości
Zachowania aspołeczne
za: GW 1.09.2006
 GEN WOJOWNIKÓW
MAO-A (oksydaza monoamin)  deaminuje 5-HT, NA, A, DA i tyraminę. Zaburzenia działania
MAO-A  mo\
liwość chorób afektywnych.
Rod Lea (2005,2006) - 60 proc. Maorysów (rdzenni mieszkańcy Nowej Zelandii) a tylko 30
proc. Europejczyków (i białych imigrantów na Nowej Zelandii) posiada słabo aktywną
formÄ™ MAO-A. Co to oznacza?
- większa podatność Maorysów na uzale\
nienie się od palenia tytoniu, hazardu i chęci
doznawania nowych wra\
eń ?
- predyspozycja do waleczności i agesywności ? [faktem pozostają konflikty plemienne
oraz częste stosowanie odwetu]
- predyspozycja, która umo\
liwiła przodkom
kolonizacjÄ™ Nowej Zelandii ?
Było ju\
tyle podejrzeń na temat genetycznych
uwarunkowań zdolności "do gry na gitarze czy w
rugby", \
e nie zdziwię się gdyby chciano udowodnić,
i\
"Maorysi sÄ… genetycznie predestynowani np.
jedynie do prowadzenia buldo\
erów".
Hone Harawira
maoryski deputowany
do parlamentu NZ
Dziedziczenie skłonności do alkoholizmu?
Fot. Patricia Steur EAST NEWS
& lub u\
ywek
Geny a zachowanie
 Rozstrzyganie o tym w jakim stopniu dana cecha jest wytworem genów
a w jakim środowiska jest równie jałowe jak rozwa\
anie czy dobiegajÄ…cy
z oddali odgłos bębna jest wydawany przez perkusistę, czy przez jego
instrument.
[Hans Kummer, prymatolog]
 Usunięcie jednego genu mo\
e wpłynąć na zachowanie, ale zapewne jest te\
wiele innych
genów, których uszkodzenie da podobny efekt. Jeśli z domku z kart wyciągniemy jedną, to
cała piramidka się rozpadnie. Nie ma znaczenia, która dokładnie to będzie karta. Dlatego nie
mo\
na powiedzieć, \
e jeden gen steruje zachowaniem. Zale\
y ono od du\
ych, niezwykle
skomplikowanych zespołów genów.
[prof. Małgorzata Kossut, neurobiolog, IBD im. Nenckiego PAN]
 Przepaść pomiędzy genem a zachowaniem jest tak ogromna, \
e
dobre wytłumaczenie wymagałoby metafor kosmologicznych. Nawet
przy odpowiedzialnym opisie funkcji pełnionych przez określone
geny nie mo\
na przypisać pojedynczych genów konkretnym
zachowaniom: opisać mo\
na jedynie kolektywny wysiłek wielu
genów i ich przypuszczalny wpływ na pewne reakcje układu
nerwowego.
[prof. Medina  Center for Mind, Brain and Learning]
KONKLUZJA
 Dzieci nale\
y w tym samym stopniu odkrywać co kształtować,
trzeba pozwolić im rozwijać własny potencjał i pomagać w tym.
Ka\
dy jest kimÅ› wyjÄ…tkowym ju\
w chwili poczęcia
 nie jesteśmy jednakowymi bryłami marmuru,
z których \
ycie rzez
bi indywidualności.
Ka\
dy z nas przychodzi na świat jako ktoś
a resztÄ™ \
ycia spędzamy na odkrywaniu kim jesteśmy.
[D.H & P.C., Geny a charakter, 1998]