1 

Ignacy Krasicki ,,BAJKI” 

 
 

Bajki i przypowieści 1779 

 

Wstęp do bajek”: utwór rozpoczyna wyliczenie ludzi, którzy, wbrew swej naturze i pozycji, 
nie ulegali pokusom, np. młody, “który życie wstrzemięźliwie pędził”, czy “minister rzetelny”, 
który  “o  sobie  nie  myślał”.  Utwór  kończy  żartobliwa  pointa  utwierdzająca  czytelnika  w 
przekonaniu, że sytuacje takie nie są możliwe w realnym życiu. 
 
Szczur i kot. 
Pyszny szczur siedzi dumny na ołtarzu , cieszy się, że go kadzą. Wtem zakrztusił się dymem, 
wtedy zaatakował go kot i zadusił. Jest to przestroga przed pychą , dumą, wywyższaniem się. 
 
Ptaszki w klatce. 
Młody  czyżyk  pyta  się  starego,  czemu  płacze,  skoro  ma  wszystkie  wygody  w  klatce?  Ten 
mówi, że to dlatego ,że kiedyś był wolny, a teraz jest w niewoli. Młody urodził się w niewoli, 
nie  wie  więc  ,  co  to  swoboda  i  dlatego  za  nią  nie  płacze.  Lepsza  bieda  na  wolności,  niż 
dostatek w niewoli. Bajka ta jest alegoryczną wykładnią losu Polaków. 
 
Przyjaciel. 
Damon  zwraca  się  do  przyjaciela  Arysta  z  prośbą  o  pomoc.  Kocha  Irenę  ,  lecz  i  ona  i  jej 
rodzice  są  temu  przeciwni.  Aryst  obiecuje  iść  do  nich  i  się  wstawić  za  Damonem.  Poszedł 
więc,  poznał  Irenę  i  się  sam  z  nią  ożenił.  Przestroga  przed  fałszywymi  przyjaciółmi. 
Pesymistyczny pogląd na naturę człowieka. 
 
“Filozof”:  pewny  siebie  filozof,  póki  dopisywało  mu  zdrowie  -  głosił  ateizm,  kiedy  jednak 
przyszła choroba, szybko zwrócił się nie tylko ku Bogu, ale i ku magii (upiorom). 
 
Dewotka. 
Dewotce służąca w czymś zawiniła, więc mówiąc pacierz, zaczęła ją bić. Potępienie fałszywej 
pobożności, dewocji, wiary na pokaz. 
 
Jagnię i wilcy. 
2 wilki w lesie znalazły jagnię i chcą je zjeść. Jagnię pyta się , jakim prawem? One mówią , 
że takim, że jest smaczne słabe i samo w lesie. Wilki zjadły jagnię. Najważniejsze jest prawo 
silniejszego. 
  
 
 

Bajki nowe 1803 

 
Wóz z sianem. 
Konie ciągnęły ciężki wóz. Chciały sobie ulżyć i wywróciły wóz. Siano namokło, bo wpadło 
do  wody,    koniom  było  ciężej  niż  przedtem,  a  w  dodatku  nim  wyschło,  musiały  3  dni 
głodować. Przestroga przed przebiegłością, lenistwem, kombinatorstwem. 
 
Ojciec łakomy , syn rozrzutny. 
Autor  przedstawia  2  krańcowe  postawy  wobec  dóbr  materialnych.  Morał  jest  w  pierwszym 
zdaniu:  Zawżdy się zbytek ( w znaczeniu: przesada)  kończy doświadczeniem smutnym. Ojciec 

 

2 

był  skąpy,  syn  rozrzutny.  Obaj  zmarli  z  głodu.  Zdaniem  narratora  obaj  na  to  zasłużyli,  bo 
popadli w złe skrajności. 
 
Baran dany na ofiarę. 
Baran  pysznił  się  widząc,  że  mu  wieńce  kładą  i  rogi  złocą,  choć  nie  wiedział  ,  po  co.  Za 
późno pojął, o co chodzi i złożono go w ofierze. Przestroga przed pozornym szczęściem, gdy 
się nie wie wszystkiego, zalecenie ostrożności w ocenie sytuacji. 
 
Wół minister. 
Gdy wół był ministrem ,wszystko szło wolno, ale dobrze. Znudzony monarcha lew zastąpił go 
małpą.  Było  wesoło,  ale  nie  było  porządku.  Lud  płakał,  zastąpiono  więc  małpę,  lisem.  Ten 
pana  i  poddanych  zdradził.  Wół  znowu  został  ministrem  i  wszystko  naprawił.  Prawda: 
afirmacja przyjaźni, niezgoda rujnuje, pracowitość buduje. 
 
Młynarz, jego syn i osieł. 
Młynarz chciał sprzedać osła zmęczonego już robotą. Żeby się stary osioł nie męczył, niósł go 
z synem na drągu. Ludzie na to ,że sami są osłami i głupi. Posadził więc syna na osła – na to 
ludzie, że syn jest niecnota, bo ojciec musi iść. Usiadł ojciec- to oni, że zmusza dziecko do 
długiej drogi. Wsiedli obaj na osła- zamęczą zwierzę. Zsiedli obaj- ludzie na to ,że poco osioł 
idzie wolno. Sytuację podsumowuje młynarz: chciał wszystkim dogodzić, a sam jest osłem. 
Teraz już nie będzie dbał o to , co ludzie mówią. 
 
Groch przy drodze. 
Pewien  gospodarz,  któremu  przechodzący  ludzie  zjedli  groch  przy  drodze,  posadził  go  za 
żytem. Wkrótce znalazł i groch zjedzony, i żyto zniszczone. Idea mierności i złotego środka. 
Całość kończy nauka: “I ostrożność zbyteczna częstokroć zaszkodzi”. 
 
“Kruk i lis” (z Ezopa): popularna opowieść o kruku trzymającym ser w pysku i przebiegłym 
lisie,  który  sprytnie  namawiając  ptaka  do  śpiewu  prowokuje  go  do  otwarcia  dzioba,  a  tym 
samym upuszczenia sera. 
 
“Przyjaciele”:  historia  zajączka,  który  dzięki  zaletom  charakteru  zjednał  sobie  miłość 
zwierząt.  Jednak,  gdy  myśliwi  urządzili  polowanie,  wśród  “przyjaciół”  nie  znalazł  się  nikt, 
kto zechciałby mu pomóc. Utwór ilustruje popularne przysłowie, że prawdziwych przyjaciół 
poznajemy w biedzie. 
 
“Kulawy i ślepy”: tytułowi bohaterowie podróżują. Wszystko było dobrze dopóki ślepy niósł 
kulawego,  kiedy  jednak  role  odwrócili  (ślepy  postanowił  zawierzyć  kijowi)  -  “zginęli 
pospołu”. 
 

THE END