1

Błędy w wychowaniu wg Antoniny Guryckiej

Rygoryzm:

bezwzględne egzekwowanie

wykonywania poleceń, pedanteria (sztywność)
ocen; stawianie wymagań bardzo dokładnie
określonych, nie pozostawiających swobody: ścisłe
kontrolowanie postępowania dziecka

(egzekwowanie posłuszeństwa).
Zachowanie ,,właściwe" - stawianie realnych
wymagań , kontrolowanie ich spełniania z
prawidlowym systemem wzmocnień: równowaga
kar i nagród lub przewaga tych ostatnich.
Równoważenie potrzeb (stanu) dziecka i wymagań
zadania.

Agresja:

atak słowny, fizyczny lub symboliczny,

zagrażający lub poniżający w stosunku do dziecka.
Zachowanie ,,właściwe" - rozwiązywanie konfliktów
przez dążenie do racjonalizacji stanowisk;
tolerancja.

Hamowanie aktywności: przerywanie,
zakazywanie aktywności własnej dziecka poprzez
fizyczne lub symboliczne z

achowanie własne,

zmienianie bez racjonalnych przyczyn rodzaju
aktywności dziecka.
Zachowanie ,,właściwe" - tworzenie warunków dla
rozwijania przez dziecko własnej aktywności;
ustalanie z dzieckiem rodzaju aktywności
zastępczej wobec jego własnej (negocjowanie).

Obojętność: obserwowany dystans do spraw
dziecka i do niego osobiście; okazywanie braku
zainteresowania dla jego aktywności.
Zachowanie ,,właściwe"- tworzenie warunków dla
wyrażenia się dziecka i jego akceptacja.

Eksponowanie siebie: koncentrowanie uwagi
dziecka na walorach wychowawcy, potrzebach,
odczuciach wtórnych do aktualnych potrzeb i
odczuć dziecka; chęć imponowania, wyróżniania się
, obrażanie się. Zachowania ,,właściwe" -
demonstrowanie własnych zachowań zgodnie z
wymaganiami stawianymi dziecku bez nacisku na
naśladownictwo; bycie wzorem; skromność w
traktowaniu własnej osoby; równoważne
traktowanie swoich

i dziecka interesów (potrzeb).

Uleganie (bezradność): spełnianie zachcianek
dziecka, rezygnowanie z wymagań stawianych
dziecku; d

emonstrowanie własnej bezradności

wobec dziecka.
Zachowanie ,,właściwe" - uzgadnianie, pertraktacje.

Zastępowanie (wyręczanie): bez oczekiwania na
wyniki pracy dziecka, zastępowanie go w działaniu,
przejmowanie jego zadań, aktywności.
Zachowanie ,,właściwe" - pomoc, współdziałanie - z
z

achowaniem aktywności dziecka.

Idealizacja dziecka

, utożsamianie się z nim jako

najwyższym dobrem: ciągłe zajmowanie się
dzieckiem, jego sprawami; czynności
zabezpieczające przed możliwym, nawet nie
bezpośrednim, niebezpieczeństwem, a
równocześnie przed zachowaniem dziecka
niezgodnym z idealnym wzorem, np. bardzo
grzecznego dziecka; afektacja w stosunku do
dziecka; brak krytycyzmu, co rzutuje na
maksymalizację ocen pozytywnych .
Zachowania ,,właściwe" - pozytywne i adekwatne
wzmacnianie zachowań dziecka, krytycyzm
połączony z akceptacją.

Niekonsekwencja:

przemienność zachowań

błędnych zaliczanych do różnych kategorii błędów.
Zachowania ,,właściwe" - adekwatność zachowań
wychowawcy do zachowań i własności sytuacji - z
utrzymaniem pewnej linii postępowania, a
szczególnie struktury ,,wspólne działanie"."

Cechy procesu wychowania

1. Ciągłość- proces wych. jest procesem ciągłym nierozerwalnym społeczeństwo zachowuje swoja
tożsamość dzięki procesowi wychowania. Społeczeństwo które nie miałoby możliwości przekazania swojej
kultury uległoby rozpadowi.
2. Długotrwałość – proces wych. w kontekście człowieka trwa całe życie ma swój początek i koniec
zmieniaja się tylko sytuacje wychowawcze
3. Dynamiczność – proces wych. powinien nadążać za zmianami w płaszczyznie wychowanka i jego
osobowości zmianami w płaszczyznie społeczno kulturowej. Jeśli zmienia się kultura wartości i style życia
powinno to mieć odbicie w procesie wychowania . Proces powinien być dynamiczny zmienny i nadążać za
zmianami .
4. Złożoność – proces jest złożony ponieważ w oddziaływaniu na wychowanka bierze udział cały szereg
czynników i środowisko społeczne (nauczyciele, rodzice, gr. rówieśnicza) cechy osobowościowe
wychowanka jego cechy indywidualne m

aja wpływ na przebieg wychowania. Jest to proces złożony bo

bierze w nim udział wiele różnych zmiennych (zewnętrznych, osobowościowych i środowiskowych) nie jest

2

to proste działanie 2 elementów a jest to działanie wielu czynników.
5. Intencjonalność – czyli celowość proces wych. powinien być procesem celowym gdzie określone są
cele wychownia.
6. Relatywność – czyli względność wychowawca nie może być pewien jakie osiągnie rezultaty może tylko
przypuszczać. Proces wych. jest procesem skomplikowanym bierze w nim udział wiele czynników
środowiskowych a wychowawca nie wie który z nich będzie miał wpływ na proces wychowania.
7. Interakcyjność- czyli dialogowość , proces dwu kierunkowy wychowawca wpływa na wychowanka i
odwrotnie

Trzy warunki wychowania według Konarzewskiego:

1.

Nie można mówić o wychowaniu, jeśli nie ma oddziałujących na siebie osób.

2.

Nie można mówić o wychowaniu, jeśli przynajmniej niektóre osoby biorące w nim udział nie działają z

myślą o wywołaniu zmian w postępowaniu innych ludzi.
3.

Nie można mówić o wychowaniu, jeśli wszyscy ci ludzie nie znajdą się we wspólnej sytuacji symbolicznej,

czyli układzie znaczeń zgodnie nadawanych rzeczom i czynom przez nadawcę i odbiorcę oddziaływania
(podmioty musi coś łączyć, wychowawca i wychowanek mają wspólne cele)

Rodzaje wychowania:

dyrektywne-

bezpośrednie dokonywanie zmian

w rozwoju

wychowanków, zakłada wywołanie

wpływu na owe zmiany głownie
przez osoby dorosłe, wychow. odbywa się bez
czynnego

udziału wychowanków, odpowiedz. za

rozwój ponoszą rodzice (NAKAZOWE)

niedyrektywne- wspomaganie rozwoju
wychowanków, dyskretne dopingowanie ich do
osobistego angażowania się w proces
samowychowania (TWÓRCZE)

Style wychowania w rodzinie

autokratyczny-

duży dystans pomiędzy

rodzicami i dziećmi; rodzice podporządkowują
sobie dzieci, ważne są tylko ich racje,
niedostrzeganie potrzeb dzieci; dzieci są
nieśmiałe, żyją w lęku przed karą, uległe,
niektóre są agresywne i nienawidzą innych

demokratyczny-styl najbardziej optymalny;
koleżeńskie i partnerskie kontakty z dziećmi;
liczenie się z ich potrzebami i zdaniem w
podejmowaniu decyzji domowych; silna więź
emoc

jonalna; dzieci są lepiej przygotowane do

życia

liberalny-

niepożądane; polega na

pozostawieniu dzieci samym sobie; nie
ingerowanie w ich sprawy, tolerancja
as

połecznych zachowań; spełnianie zachcianek

dzieci-

które są oczkiem w głowie rodziców;

dzieci przesadnie pewne siebie,
egoistyczne, kapryśne; niezdyscyplinowane, nie
rozumieją istoty życia

wychowania okazjonalnego-

brak spójności

oddziaływań wychowawczych ze strony
rodziców; zmienność i przypadkowość
oddziaływań na dziecko, zależne od humoru
rodziców. Dziecko jest zagubione mając nadmiar
„wolności”. Dobra wolność nie jest możliwa bez
dobrych ram.

Cztery techniki słuchania:

1.

słuchanie bierne

2.

zaakcentowanie uwagi

3.

otwieracze i

zachęty

4.

słuchanie aktywne

3

Słuchanie bierne zakłada, iż istnieją takie
sytuacje, gdy w najlepszy sposób wyrazić
akceptację może nie mówienie; bierne
słuchanie ośmiela dziecko oraz pozwala
wszystko powiedzieć. W przypadku biernego
słuchania sprawdza się stare porzekadło, iż
mowa jest srebrem, a milc

zenie złotem.

Otwieracze,zachęty równie ważne w
rozmowach z dziećmi są to wypowiedzi,
umożliwiające dziecku większe otworzenie
się, powodujące zachęcenie go do dalszej
wypowiedzi. Otwieracze stanowią odpowiedzi
nie zawierające żadnych osobistych sądów,
opinii, czy też uczuć; zaliczyć tu może takie
wyrażenia jak: [serio?, interesujące, opowiedz
mi o tym,

chciałbyś o tym pomówić?”]

TECHNIKI AKTYWNEGO SŁUCHANIA:

- odzwierciedlenie
-

udzielanie zachęt

-

wypowiedzi otwierające

- parafrazowanie

- klasyfikacje
-

dowartościowanie

- pytania otwarte
- podsumowanie

-

redagowanie szumów

zewnętrznych

1) ODZWIERCIEDLANIE- dostosowanie

się do osoby z którą rozmawiamy do jej
odczuć i nastrojów po to by ją lepiej
zrozumieć. W praktyce- upodobnianie
się do rozmówcy przez zbliżone
zachowanie: mowa ciała, głosu i
języka.(ton głosu, gestykulacja,kontakt
wzrokowy, sposób siedzenia itd)

2)

UDZIELANIE ZACHĘT- zachęty
powinny ośmielić drugą osobę do
wypowiedzi i potwierdzać, że jest z
uwagą słuchana, pomoce niewerbalne,
sygnały, uśmiech, potakiwanie głową.

3) PARAFRAZOWANIE-

powtórzenie

sensu wypowiedzi naszego rozmówcy
własnymi słowami „Chodzi o to, że…”
„Chcesz powiedzieć, że…”

4) KLASYFIKACJA- oddzielenie rzeczy

ważnych (istotnych elementów)
badanego zjawiska od ubocznych
(skupienie się na ważniejszym). Jest to
prośba o wyjaśnienie, gdy nie możemy
zrozumieć wypowiedzi.

5) PYTANIA OTWARTE- ni

e sugerujące i

nie narzucające rozmówcy jednej
interpretacji, dzięki nim można uzyskać
wiele odpowiedzi „Co sądzisz o…”

6) PODSUMOWANIE-

dostrzeżenie

osiągniętego postępu, powiązanie ze
sobą ważnych treści i faktów, dokonanie
przejścia do dalszego etapu rozmowy.
„Wydaję mi się, że istotne myśli jakie
wyraziłeś to…”

7)

DOWARTOŚCIOWANIE- okazanie
drugiej osobie, że jest ważna,
docenienie wysiłków rozmówcy
„Doceniam twoje działania…”

8)

REDUKCJA SZUMÓW
ZEWNĘTRZNYCH- unikanie czynności i
elementów które mogą niekorzystnie
wpływać na komunikację i wskazywać
na brak zainteresowania lub odwracać
uwagę np. słuchanie zbyt głośnej
muzyki, przeglądanie papierów.

CZYNNIKI SUBIEKTYWISTYCZNE I OBIEKTYWISTYCZNE MODELOWANIA:

Dwa rozumienia wartości:
1.Obiektywistyczny-

a więc wartości obiektywne niezależne od ocen i systemów etycznych, nie są

zależne od niczego, ani od nas.
2.Subiektywistyczny-

wartości subiektywne, tkwią tylko we mnie, zależą od mojej świadomośc

METODY I ŚRODKI WYCHOWANIA !!!!

(Środki - stanowią treść metod)

4

MUSZYŃSKI:
1) metody wpływu osobistego:

Metoda

Środek

Sugerowanie

Perswazja

Słowo

Przykład osobisty

Osobowość kreatora

Wyrażanie zgody/niezgody

2) metody wpływu sytuacyjnego:
Nagradzanie lub karanie

Kara lub nagroda

Pokierowanie

Organizacja

przeżyć wychowanka

Wywoływ.antycyopacji wobec odstępstw od norm

Przydzielenie funkcji/zadań w społeczenstwie

Ćwiczenie

3) metody oddziaływania społecznego
4) metody ukierunkowania samowychowania

KONARZEWSKI :

1) metody indywidualne:
Karanie i
nagradzanie

Kształtowanie

Perswazja

Metoda zadaniowa

czynność wychowania dokonywana przez podopiecznego podczas realizacji
zadania

- perswazja

(tworzenie i przekazywanie podopiecznym sygnałów językowych mających za zadanie

osiągnięcie przemian w strukturach ich wiedzy)
- metoda zadaniowa

(wywoływanie aktywności podopiecznych a także pokierowanie owej aktywności

poprzez wyznaczanie im zadań co również ma istotny wpływ na przemiany zachodzące w
strukturach ich wiedzy)

2) metody grupowe:

-

kształtowanie się odniesienia poznawczego (naciski na daną grupę w taki sposób, aby miała

ona wpływ na kształtowanie się osobowości podopiecznego)
-

metody wpływu grupowego (różnica pomiędzy naciskiem grupowy a metodą nagrody i kary polega na

tym iż przyczynia się do niego większa grupa społeczeństwa)

3) metody kształtowania się systemu zadań oraz norm grupowych
4) metody kształtowania się grupowych wzorców egzystencjonalnych

CZĘŚĆ KLAUDII’

1

.POJĘCIA:

Asertywność- w psychologii termin oznaczający posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz
bezpośrednie wyrażanie emocji i postaw w granicach nienaruszających praw i psychicznego terytorium
innych osób oraz własnych, bez zachowań agresywnych, a także obrona własnych praw w sytuacjach
społecznych. Jest to umiejętność nabyta. * umiejętność wyrażania opinii, krytyki, potrzeb, życzeń,
poczucia winy,

* umiejętność odmawiania

w sposób nieuległy i
nieraniący innych,

* umiejętność

przyjmowania krytyki, ocen i
pochwał,

* autentyczność,

* świadomość siebie (wad,

zalet, opinii),

* wrażliwość na innych

ludzi,

* stanowczość

5

* samoocena.

Uległość- chęć pozostania w cieniu, poddawanie się wpływom innych, posłuszeństwo wobec innych,
rezygnacja ze swoich praw na korzyść osób trzecich. (Bezradność i jej demonstracja, spełnianie zachcianek
wychowanka, rezygnacja ze stawiania mu wymagań).
Agresja- ata

k słowny, fizyczny lub symboliczny zagrażający lub poniżający w stosunku do dziecka to

cechy agresji. Agresja może być okazywana poprzez atak fizyczny, bicie, szturchanie, obezwładnianie,
przymuszanie do określonej pozycji, np. klęczenie. Może występować atak symboliczny poprzez
stosowanie obraźliwych gestów, ironii oraz ostrych kar.
Rygoryzm-

to bezwzględne egzekwowanie wykonywania poleceń, pedanteria, sztywność ocen; stawianie

wymagań bardzo dokładnie określonych, nie pozostawiających swobody. Występuje tu ścisła kontrola
postępowania dziecka, egzekwowanie posłuszeństwa, brak równowagi kar i nagród, formułowanie ocen
negatywnych.
Hamowanie aktywności- to przerywanie, zakazywanie aktywności dziecka poprzez fizyczne lub
symboliczne zachowanie własne dziecka, tj. innymi poleceniami, zadaniami, inicjatywami. Wychowawca
włącza się w aktywność dziecka, przeszkadza, odbiera odwagę, krytykuje, wprowadza modyfikacje nie
licząc się ze zdaniem dziecka, przejmuje jego czynności bez uzasadnień. Hamowanie aktywności dziecka
może wystąpić poprzez zakazanie aktywności uprawianej przez dziecko bez uzasadnień lub z
uzasadnieniami ograniczającymi prawa dziecka do własnej aktywności.
Obojętność- wyznacza niedocenianie zadań oraz nadmierna koncentracja na sobie.

W SKRÓCIE (tego nie było, ale nóż widelec dla przypmnienia)
eksponowanie siebie

jest wyznaczone przez nadmierną koncentracje na sobie i niedocenianie zadań,

uleganie (bezradność) wyznacza niedocenianie zadań oraz ekstremalna akceptacja emocjonalna

dziecka („żar”),

zastępowanie (wyręczanie) jest wyznaczone przez ekstremalną akceptację emocjonalną dziecka („żar”) i

nadmierną koncentrację na zadaniu,
idealizacja dziecka

została wyznaczona przez nadmierną koncentrację na zadaniu i nadmierną

koncentrację na dziecku,
niekonsekwencja

– cechuje się występowaniem w czasie jednej sytuacji wychowawczej kilku błędów

niepokrewnych ze sobą (nie sąsiadujących ze sobą w kole), np. rygoryzm, hamowanie aktywności,
obojętność

Wychowanie INTENCJONALNE wg GURYCKIEJ: "Wychowanie

podmiotowe określa sytuację

wychowawczą jako układ ludzi, rzeczy i zadań, w której jej podmiotem jest zarówno wychowawca jak i
wychowanek, a więc jako sytuację dwupodmiotową. Istotą wychowania jest zachodzący między nimi
stosunek, przepływ informacji".

Wychowanie INTERAKCJONALNE

: zachodzi w związku interakcją z wychowawcą i jego wychowankiem,

wymiana poglądów, itp.Interakcyjność to jedna z cech wychowania, zakłada, że wychowanek musi być
aktywny w procesie wychowania, znać cele różnych sytuacji wych.

Personalizm-

nazwa kilku (czasem przenikających się) kierunków współczesnych filozoficznych o

nastawieniu na autonomiczną wartość osobowości, przykładających szczególną wagę do pojęcia osoby
(łac. persona).

Personalizacja-

są to wszelkiego rodzaju oddziaływania wychowawcze. Pedagogizacja odbywa się w wielu

instytucjach, które pomagają ludziom z problemamu typu alkoholizm, narkomania, domy opieki. Wywołuje
ona pozytywne zmiany w osobowości wychowanka, pozwala mu wrócić na dobrą drogę, lub na niej
pozostać.

Zasady wychowania-

Włodzimierz Szewczuk zakładał, że istnieją tylko zasady wychowania, gdyż

wychowanie nie da się oddzielić od nauczania. Zasady wychowania są prawami. Jeżeli, pisał „ opierając się
na prawie przebiegu działalności wychowawczej, formułujemy ogólną wytyczną dla działalności
wychowawczej, otrzymujemy z a s a d ę w y c h o w a n i a” (W.Szewczuk 1972, s.11). Jednocześnie
przyjmował, że liczba zasad jest skończona i obejmuje dziewięć zasad: motywacji, aktywności,
praktyczności, bezpośredniości, receptywności, systemowości, trwałości, zespołowości oraz
indywidualizacji.

Osobowość – to zespół względnie trwałych cech lub dyspozycji psychicznych jednostki, różniących ją od
innych jednostek.Osobowość człowieka kształtuje się w wyniku procesów wychowania w rodzinie, w szkole
w grupach rówieśniczych, a szczególnie poprzez kontakty w pracy.

Postawa -

uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do

6

reagowania

w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w

odpowiedzi na oczekiwania społeczne.

BŁĘDY W WYCHOWANIU

Błędy "ciepłe" (idealizacja dziecka, zastępowanie, uleganie) często nie są zauważane przez dziecko.
Stanowiąc ryzyko niekorzystnych skutków dla niego, nie pogarszają one percepcji rodziców jako
wychowawców, lecz je stale optymalizują. Jednak dzieje się to wszystko do pewnego wieku. Wytwarza się
również nadmierne uzależnienie od obojga rodziców czy jednego z nich, co wtórnie hamuje rozwój
indywidualności, kompetencji społecznej dziecka, przysparzając mu zwykle poza rodziną kłopotów
związanych z przystosowaniem. Może zmniejszyć się odporność dziecka na wszelkie trudne sytuacje, a
równocześnie na skutek stałego i nasyconego emocjami dodatnimi wzajemnego stosunku, wytwarzać się
uzależnienie od kochających osób. Postawa nadopiekuńczości przyczynia się do głębokiego zaburzenia
zdolności dziecka do autokreacji i przystosowania społecznego. Wobec sytuacji trudnych, grożących
po

rażką i wymagających samodzielnego panowania nad sytuacją, nie sprosta wymaganiom i przyjmie

postawę obronną.

Dzieci wychowywane w sposób "zimny" - rygoryzm połączony z agresją i obojętnością są bardziej
niezależne emocjonalnie, mają ocenę adekwatną do swych możliwości oraz są bardziej odporne na stres.
Przyjmują wobec trudności postawę zadaniową. Można powiedzieć, że to co uważamy za ryzyko
doświadczeń niekorzystnych dla rozwoju nie zawsze jest takim ryzykiem, a więc nie jest błędem, bo też nie
jest przyc

zyną złych skutków. Z drugiej strony może być błędem jeżeli wywoła negatywne skutki dla

rozwoju. Agresja powoduje spadek nastroju wychowanka, wywołuje w nim poczucie winy. Skutkiem agresji
może być operacyjny wzrost orientacji przedmiotowej przejawiający się ucieczką, izolacją dziecka, agresją
wobec wychowawcy.

3.

Metody wychowania -

Muszyński - sposób postępowania wychowawcy, polegający na wywieraniu

wpływu na aktywność wychowanka, związany zawsze z obszarem nagród i kar. Wychowanie poprzez
stosowanie ty

ch metod dąży do obranego celu.

Wymień metody wychowania: nagradzanie, karanie, modelowanie, metoda persfazyjno-informacyjna,
zadaniowa, grupowa, metoda organizowania działalności zespołowej, metoda organizowania działalności
samorządowej, samowychowanie.

Podział wg Muszyńskiego
WPŁYW OSOBISTY: wyrażanie aprobaty i dezaprobaty (podoba - nie podoba mi się), działanie – wpływu
osobistego, perswazja, wysuwanie sugestii, instruowanie.
Indywidualna relacja wychowawca-

wychowanek, wg tych oddziaływań będziemy poznawać świat.

WPŁYW SPOŁECZNY: modyfikacja celów zespołu, kształtowanie norm postępowania, przekształcanie
struktury zes

połu, nadawanie właściwego kierunku kontroli. Pod wpływem otoczenia możemy zmienić swoje

zachowanie by dostosować się do ogółu, by pozyskać akceptację.

WPŁYW SYTUACYJNY: nagradzanie, karanie, organizowanie doświadczenia. Określona sytuacja może
wpłynąć na nasze zachowanie ( strata bliskich)

KIEROWANIE SAMOWYCHOWANIEM:

ukazywanie samych sposobów, przygotowanie do świadomego

ćwiczenia, ukazywanie do świadomego ćwiczenia. To co zrobię sama dla siebie, kierowanie swoim
samorozwojem, to jakie wartości będą miały wpływ na mój system wartości

4.

SAMORZĄDNOŚĆ:

Metoda organizowania działalności samorządowej– uczestnictwo dzieci i młodzieży w działalności uczy
odpowiedzialności, ważności, że możemy mieć na coś wpływ przygotowanie do samodzielnego życia zbyt
wczesne włączenie spowoduje upośledzenie na gruncie społecznym
Warunki skuteczności:
realność zadań i problemów zwiększenie udziału wychowanków usprawnianie rozwiązań organizacyjnych
tworzeniu równych szans udziału w budowaniu rzeczywistości
Problemy
powstanie klik i grup interesów, brak spójności działań, nadmierna ingerencja wychowanków.

5

. Kominikat JA:

ułatwia ćwiczenie asertywności. Podstawą tego komunikatu jest to, że otwarcie mówię o swoich uczuciach,
pragnieniach i przekonaniach, ale nie ranie przy tym innych.

7

KOMUNIKAT TY (unikanie

odpowiedzialności): *Złościsz mnie; *Spotkanie było beznadziejne; *Musiałem to

zrobić; *Nie liczysz się z moimi uczuciami; Zachowujesz się okropnie.
KOMUNIKAT JA (

branie odpowiedzialności): *Jestem zły; *Jestem niezadowolona ze spotkania; *Zrobiłem

to; *Cz

uję się urażona; Nie podoba mi się kiedy…

Jak budować taki komunikat? Hmm.. Już Wam mówię, bo jestem mądra heh ;
CZUJĘ – stwierdzenie uczuć czy przekonań. Opisz swoje uczucia np. gniew, smutek, zawód, żal itp. KIEDY
TY

– wskazanie konkretnego zachowania. Opisz zachowanie partnera, które powoduje problem, czyli takie,

które Ci przeszkadza albo rani. PONIEWAŻ – wskazanie konsekwencji/wartości. Opisz konsekwencje, jakie
ponosisz w związku z zachowaniem partnera np. ryzyko utraty przyjaciół, strata czasu itp. CHCĘ –
sformułowanie celu. Powiedz, czego chcesz. Informuj jasno o swoich prośbach i oczekiwaniach np.
chciałbym żebyś…, proszę Cię żebyś… itp.
Dla ułatwienia poniżej kilka przykładów budowy komunikatu JA:
CZUJĘ KIEDY TY

PONIEWAŻ

CHCĘ

Jestem zły kiedy muszę czekać na raport po terminie, ponieważ nie mogę wykonać na czas mojego
zestawienia dla szefa chciałbym, żebyś w przyszłości oddawał mi raport na czas.
Czuję się przygnębiony, kiedy słyszę, że nie zostałem nagrodzony, ponieważ osiągnąłem bardzo dobre
wy

niki chciałbym, żebyś to docenił.

Czuję się smutna i zaniedbana, kiedy Ty nie pytasz, czy jestem zmęczona, ponieważ ważne jest dla mnie
okazywanie sobie troski proszę, żebyś mnie o to pytał.

6.

Po Co Rodzice W Szkole? Napisz temat warsztatu dla rodziców dzieci klasy 6 i III gimn. TEZA: czy

r. potrzebni są w szkole?
Tematy na WARSZTATY dla rodziców:
Jak motywować dziecko do nauki? 2. Jak poprawić koncentrację dziecka? 3. Jak mówić aby dzieci
słuchały? 4. Jak pomóc dziecku w nauce?

Na to pytanie można udzielić wielu odpowiedzi: Istnieje wspólny cel: zarówno rodzicom, jak i nauczycielom
zależy na rozwoju dziecka. Rodzice ponoszą odpowiedzialność za opiekę i wychowanie dziecka i nie są z
niej zwolnieni, gdy posyłają dziecko do szkoły. Szkoła uczy i wychowuje dzieci, dla których niezwykle
istotne są jednolite zasady postępowania w sprawach wychowawczych wszystkich dorosłych. Rodzice
wywierają ogromny wpływ na przyswajane przez dzieci wartości, przekonania i zachowania – szkoła
dopełnia działanie domu. Bez współdziałania z rodzicami szkoła nie poradzi sobie z takimi
problemami jak np. agresja, przemoc, uzależnienia i inne patologie. Rodzice są głównymi klientami
szkoły.Rodzice płacą na szkołę podatki. Rodzice mogą pomóc szkole w jej kłopotach organizacyjnych.
Oczek

iwania rodziców to ważna informacja dla szkoły planującej swoje zadania. Opinia rodziców o szkole

może być pożyteczną informacją i służyć poprawie jakości pracy szkoły. Integracja grupy rodziców może
przyczynić się do większej integracji dzieci w szkole. Wśród rodziców jest wielu fachowców, z których
wiedzy i umiejętności szkoła może korzystać.

7.

Jak rozmawiać z dzieckiem? (5 cech)

1. Podstawą jest świadomość tego, co to jest
POROZUMIENIE (wzajemne mówienie i
słuchanie, wymiana informacji)
2. Postawa

akceptacji wobec rozmówcy.

3. Unikać krytyki w swoich wypowiedziach.

4. Okazywanie uczyć w czasie rozmowy.
5. Ważne jest również bierne słuchanie, dziecko
się otwiera na rozmówcę.
6. Nie wtrącamy się w czasie wypowiedzi
dziecka, pozwalamy mu dokończyć wypowiedź.

8.

A. Gurycka, wg autorki ”Błąd wychowawczy

to takie zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę (lub ryzyko) powstania szkodliwych dla
rozwoju wychowanka skutków (...) wszędzie tam, gdzie obserwujemy zaburzenia interakcji między
wychowaw

cą a wychowankiem, a szczególnie jej zerwanie, możemy z ogromnym prawdopodobieństwem

mówić o błędzie wychowawczym”.
Autorka wyróżnia dwa rodzaje błędów:
błędy dydaktyczne (rzeczowe), które powstają wtedy, gdy do przekazywanej wiedzy przez nauczyciela,
wkr

ada się nieprawda, brak precyzji, nadmierne uproszczenia, pomijanie istotnych faktów czy błędne

myślenie.
błędy wychowawcze, które dotyczą nauczycieli dostarczających doświadczeń wadliwego funkcjonowania
społecznego, co może skutkować w stosunku do uczniów odbieraniem wiary w siebie lub biernością oraz
innymi krótko i długotrwałymi skutkami.

9.

SCHEMAT PROCESU WYCHOW. I JEGO OPIS:

Opis: "Proces wychowania to ciąg działań wychowawczych podejmowanych indywidualnie lub zbiorowo w
celu stopniowego wywołania określonej przemiany w osobowości wychowanka przy czym kolejność działań
jest odpowiednio dostosowana do przebiegu wywoływanej przez nie zmiany."

8

10.

NAGRADZANIE I KARANIE:

Kara

to przykrość, która spotyka wychowanka za popełnione czyny naganne. Może ona wyeliminować

pojawianie się tego czynu, natomiast nie zachęci do postępowania właściwego. W sytuacji nadmiernego
karania będzie się on czuł pokrzywdzony i prawdopodobnie będzie szukał sposobów uniknięcia kary(
kłamstwo, ucieczka ). Kara jest mechanizmem, które nie uczy nowych zachowań. Natomiast nagroda
posiada wartość wychowawczą; dzięki niej można skutecznie poprawić postępowanie
wychowanka.Wartość nagrody polega na tym, że kojarzy się ona dziecku z określonym ( pożądanym )
postępowaniem i zachęca do powtarzania go. Jest istotnym czynnikiem aktywizującym działanie. Uczenie
się, nabywanie nowych nawyków oraz umiejętności przebiega lepiej, szybciej i skuteczniej, jeżeli
towarzysz

y tym czynnością stan zadowolenia, przyjemności. Im bardziej chwalimy dziecko za daną

czynność, tym bardziej staje się ono dla niego atrakcyjną.
Jest źródłem wewnętrznego zadowolenia. Nagradzajmy, więc dziecko, jeśli tylko na to zasługuje. Każde
może i powinno przeżyć własny sukces, jeśli mu w tym pomożemy. Dostrzegajmy zawsze wysiłek dziecka i
jego dobre chęci. Nie krytykujmy przesadnie, co zwykle wywiera odwrotny, negatywny skutek. Ważne jest
jednak, aby starannie dobierać nagrody, stosowne zarówno do wieku, jak i do sytuacji wychowawczej.

11.

PROGRAM WYCHOWAWCZY:

Uwzględniając dotychczasowe tradycje, szanując poglądy rodziców, trzeba próbować jednak wciągać jak

najwięcej członków społeczności szkolnej do realizowania wspólnego planu wychowawczego, który polega
na pokazaniu drogi wychowawczej jaką muszą przejść uczniowie w całej swej edukacji na poszczególnych
etapach kształcenia. Program wychowawczy szkoły jest więc opisem tej drogi. Budowa programu
wychowawczego szkoły jest to przedsięwzięcie bardzo ważne, trudne i odpowiedzialne. Ważne , ponieważ
„takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”. Tyle dobra w wymiarze indywidualnym i
społecznym - ile potrafimy zaszczepić go w wychowankach oraz wyposażyć ich w siłę do jego
urzeczywistniania i p

omnażania. To nasi uczniowie będą budować przyszłość. Czy będzie ona lepsza od

teraźniejszości – w dniu dzisiejszym zależy w dużym stopniu od programu wychowawczego szkoły i
zaangażowania podmiotów szkoły w jego twórczą realizację. Uważam, że tak należy pojmować bardzo
ogólne cele programu wychowawczego szkoły na wszystkich etapach edukacji i rozwoju osobowości ucznia
w systemie szkolnym. Program wychowawczy który, szkoła realizuje musi być zaakceptowany przez
uczniów, radę rodziców i zatwierdzony przez Radę Pedagogiczną szkoły. W pracy tej tytułem wstępu do
opisu programu wychowawczego omawiam definicję wychowania i jego aspekty prawne, następnie gdzie te
wychowanie jest realizowane, czyli pojęcie szkoły jako placówki edukacyjnej do tego wychowania
uprawnio

nej, poprzez diagnozowanie środowiska szkolnego dochodzę do budowy programu

wychowawczego szkoły. Nie można tworzyć programu wychowawczego szkoły nie znając jej środowiska,
potrzeb i aspiracji edukacyjnych młodzieży.

CZESC OD PATI

1. ZASADY WYCHOWANIA

WG. WŁODZIMIERZA SZEWCZUKA.

Zasada motywacji.

Na zachowanie wpływają liczne czynniki, jednak w największym stopniu są to zmiany zachodzące w
otoczeniu i w nas sa

mych. Stan, w którym odczuwamy brak lub nadmiar konkretnego czynnika życiowego

nazywamy potrzebą, która jest przyczyną aktywności człowieka. Uświadomienie sobie potrzeb nazywamy
motywacją. To motywacja popycha nas do realizacji danego celu. Działania człowieka są tym
efektywniejsze w im pełniejszym stopniu zaspokajają jakąś konkretną potrzebę człowieka. Przekładając tę
myśl na pedagogiczny sposób myślenia, uczeń chłonie wiedzę w konkretnej dziedzinie tym szybciej i pełniej
im silniejsza i głębsza jest motywacja, która aktywizuje go do działania. Każdy motyw jest potrzebą, ale nie
każda potrzeba jest motywem. Zależy to głównie od wielkości tej potrzeby, jeśli jest ona duża, staje się
motywem działania. Zaspokajanie potrzeby każdego rodzaju i na każdym szczeblu wyzwala w jednostce
stan mniejszego lub większego zadowolenia, gdy, przeciwnie, niezaspokojenie jakiejś potrzeby rodzi
niezado

wolenie, przykrość, a niekiedy cierpienie. Człowiek uczy się odróżniać dobro od zła, zjawiska

wartościowe od nie wartościowych. W rezultacie postępuje w pewien sposób nie dla samej przyjemności
po

stępowania, lecz dla realizacji istotnych potrzeb. Żeby jednostka wykonywała efektownie jakąś czynność,

jest konieczne, aby ono co

najmniej pośrednio, a najlepiej bezpośrednio zaspokajało jej potrzebę.

Zasada aktywności

O aktywności człowieka mówimy wtedy, kiedy widzimy różnorodne przejawy jego działalności. Aktywność
nie bierze się z nikąd, lecz z doskwierających człowiekowi potrzeb. Im więcej potrzeb odczuwamy, tym
większa jest nasza aktywność w celu zapewnienia sobie komfortu w każdej płaszczyźnie życia. Aktywność
jednostki jest fundamentalnym waru

nkiem orientacji w otaczającym świecie, zdobywania doświadczenia

9

niezbędnego do codziennego życia. Sama aktywność może przebiegać w bardzo różny sposób i w bardzo
dużym stopniu zależy od stopnia samodzielności człowieka. Urozmaicenie form aktywności wpływa na
skuteczniejsze, szybsze i pełniejsze kształtowanie osobowości młodego człowieka. Należy jednak
pamiętać, aby nauczyć go wszystkich form aktywności.

Zasada bezpośredniości

Zgodnie z tą zasadą, wychowanek powinien mieć możliwość uczuciowego przeżycia uczenia się świata jak
i s

amego siebie, a także sposobów postępowania w różnych sytuacjach. Generalnie chodzi o bezpośredni

kontakt z sytuacją, której opanowanie ma przyswoić sobie jednostka, zatem aby uczeń nauczył się
przyjmować odpowiednią postawę w konkretnej sytuacji, musi zetknąć się z nią bezpośrednio poznawczo i
emocjonalnie, a co szczególnie ważne, powinien zetknąć się z daną sytuacją świadomie i z nastawieniem
na jej

przemyślenie. Kształtowanie osobowości jest tym skuteczniejsze, im wszechstronniejsze jest

ugruntowanie tej wiedzy i postępowania w bezpośrednim poznawczym i emocjonalnym kontakcie z
rzeczywistością przyrodniczą i społeczną. Innymi słowy dla poprawnego poznania najważniejszy jest
osobisty, bez

pośredni kontakt z poznawanym zjawiskiem.

Zasada zespołowości

Podstawowym założeniem tej zasady jest fakt, iż rozwój jednostki przebiega sprawniej, szybciej i w
pełniejszym stopniu, im bardziej jest nastawiona na współpracę grupa, w której funkcjonuje. Człowiek jako
istota społeczna rozwija się optymalnie tylko w przypadku kontaktów z otoczeniem. To w grupie stwarzane
są warunki współdziałania czy też współzawodnictwa, które powoduje pobudzenie aktywności i szybszy
rozwój. Nauczyciel i uczniowie mogą stworzyć silny zespół jeśli w ich mniemaniu wychowawca jest
autorytetem, a

członkowie grupy darzą go szacunkiem i respektują jego zdanie. Ze strony zarówno ucznia

jak i wychowawcy oczekuje

się wyrozumiałości, szacunku, sprawiedliwej oceny i zrozumienia.

Kształtowanie osobowości ucznia jest tym skuteczniejsze im bardziej zgrany zespół tworzy nauczyciel i jego
podopieczni.

Zasada indywidualizacji

W myśl tej zasady, każda jednostka wymaga od wychowawcy indywidualnego podejścia, ponieważ posiada
swoje niepowtarzalne nawyki i przyzwyczajenia,

normy zachowania i nałogi. Każdy uczeń wymaga

indywidualnego

oddziaływania, które rozpoczyna się w momencie stwierdzenia nieprawidłowości w rozwoju

osobowości jednostki. To odbieganie zachodzi wtedy gdy uczeń nie daje sobie rady ze średnio trudnym
zadaniem, gdy

wykazuje lękowe zahamowanie w wypowiedziach, gdy rozrabia w czasie zajęć. Odbieganie

od normy może oczywiście zmierzać w przeciwnym kierunku. Zachodzi ono w przypadkach wykazywania
przez

ucznia szczególnych zdolności czy też wzorowej koleżeńskości, obowiązkowości, dzielności czy

wytrwałości. Właściwa indywidualizacja to praca z pojedynczym wychowankiem. Prowadzi ją ten, kto ma
bezpośredni kontakt z wychowankiem. Każde zaobserwowane przez wychowawcę odbieganie od normy,
powi

nno być przemyślane i na podstawie tego należałoby poczynić odpowiednie kroki, w zależności od

pozytywnej lub negatywnej aktywności ucznia. Nie zawsze dotarcie do zakłóceń w jednostkowych
systemach poznawczyc

h, systemach wartości, marzeń, pragnień, celów jest łatwe. W takich przypadkach

trzeba skorzystać z pomocy specjalisty. Najlepszym rozwiązaniem byłby, gdyby każda szkoła dysponowała,
jeżeli nie własnym, to środowiskowym psychologiem wychowawczym, który współpracowałby ściśle z
gronem pedagogów.

Zasada

praktyczności

Nazwa tej zasady oznacza związek teorii z praktyką, ponieważ nauka zrodziła się z praktyki. Przez
pierwsze lata swego życia dziecko zdobywa orientację o świecie otaczającym, elementarne poznanie tego
świata w zetknięciu z przedmiotami. Każde zdobyte doświadczenie pozwala mu na uniknięcie wcześniej
popełnionych błędów, uczy go stopniowo coraz lepszego
przewidywania skutków własnych działań. Od pierwszych tygodni nauki szkolnej dziecko powinno rozumieć,
że krok po kroku zdobywa narzędzia rozszerzające możliwości jego działania. Każdy krok pedagogiczny
wymaga

przemyślenia w aspekcie tego, dlaczego wychowanek uczy się takiego czy innego przedmiotu.

Kiedy teoria oderwana jest od praktyki, wychowankowie nie

rozumieją sensu swego wysiłku. Takie właśnie

10

są skutki nie realizowania w procesie kształcenia zasady praktyczności, która prowadzi również do
konkretnego przekształcania rzeczywistości tak w węższym rozumieniu, jak i w szerszym rozumieniu
praktyki życia codziennego. Kształtowanie osobowości wychowanka jest tym skuteczniejsze, im w
większym zakresie realizowane jest w toku jego samodzielnego dochodzenia do poznania rzeczywistości,
im wszechstronniej uświadamia sobie praktyczne znaczenie zdobywanego poznania, im pełniej rozumie to
kształtowanie jako dowód prawdziwości tego poznania.

Zasada receptywności

Pojęcie recepcji obejmuje całokształt zmian psychicznych, jakie zachodzą w człowieku, gdy aktywnie
ustosunkowuje się do wytworów ludzkich, z nastawieniem na ich przyjęcie. W zależności od sytuacji, od
zadania recepcja może być wielopłaszczyznowa lub wyraźnie ukierunkowana, ograniczona do pewnego
zakresu treściowego. Jeśli spojrzymy w aspekcie recepcji na stosunek odbiorcy do materiału
opanowywanego, to jego

możliwości będą różne, zakres ich będzie rozmaity w zależności od jego

indywidualnego przygotowania, od

zasobów doświadczenia w dziedzinie, do której dany materiał należy.

Kształtowanie osobowości wychowanka, opanowywanie przez niego wiedzy o świecie i sposobów działania
w tym świecie staje się tym skuteczniejsze, im większa jest receptywność treści działalności wychowawczej,
im one są przystępniejsze, oraz im bardziej optymalne pojemnościowo.

Zasada systemowości

Całe nasze poznawanie świata otaczającego, jak też działanie w tym świecie opiera się na tworzeniu i
rozbudowie różnorodnych systemów. Przez system należy tutaj rozumieć uporządkowany wg konkretniej
zasady zbiór składników, powiązanych wewnętrznie tak, że każdy z nich spełnia w tym zbiorze określoną
funkcję. Im bardziej obszerny jest i złożony materiał będący przedmiotem myślowo-pamięciowego
opanowywania, tym większe znaczenie tych spójności, tym większa rola systemów. Uczeń powinien
orientować się w układzie i powiązaniu zagadnień w obrębie danej nauki. Każdy nowy składnik wiedzy
powinien wz

rastać w sposób treściowo właściwy, a także uczeń powinien być świadomy tego wiązania,

przynajmniej w

odniesieniu do najważniejszych składników. Jeżeli proces nauczania realizuje te postulaty,

w umyśle zarówno ucznia, jak i studenta rozbudowuje się rzeczywiście uporządkowane poznanie z całą
jego hierarchiczną strukturą uogólnień, umożliwiającą operatywnie posługiwanie się zdobytą wiedzą.
Zasada systemowości ma jeszcze jeden aspekt – czasowy, czyli systematyczność. Oznacza to
równomierność pracy, czasowe rozmieszczenie oddziaływań pedagogicznych, jak i czynności samych
wychowanków. Systematyczność prowadzi do określonego stylu pracy, do powstania nawyków, do
utrwalenia się sposobów postępowania, działania i do ustalania się postaw.

Zasada trwałości

Z istoty

uczenia się wynika, że jest ono względnie trwałe, gdyż informacja czy czynność, które po swoim

przebiegu jako procesy

przestawałyby w ogóle istnieć, nie modyfikując zupełnie późniejszego zachowania,

nie mogłyby stać się efektami uczenia się, a te właśnie efektywne zmiany decydują o tym, że uczenie
zachodzi. Nie ulega wątpliwości, że trwałość skutków uczenia się zależy i od aktywności jednostki, i od jej
motywacji, i od sy

stemowości procesu wychowania, i od przestrzegania zasady receptywności. Pamiętanie

nawet najprostszych

treści jest uzależnione od wielokrotności i sposobu uwikłań ich w doświadczenie

jednostki. Trwałość pamiętania wzrasta z wielokrotnością działania bodźca na jednostkę. Kształtowanie
osobowości wychowanka, opanowywanie przez niego wiedzy o świecie, sposobów postępowania staje się
tym skuteczniejsze, im w

szerszym zakresie w działalność wychowawczą włączone są specyficzne

czynności myślowo-pamięciowe regulujące sposób wiązania tego co nowe, z poprzednim doświadczeniem
jednostki.

2. H. Muszy

ński - wychowanie to szczególny rodzaj działalności ludzkiej, który polega na zamierzonym

wywoływaniu określonych zmian w osobowości człowieka.

3

.Pojęcie:

Zasady wychowania-

normy reguły wychowania, jakie stosuje i przestrzega wychowawca w kontakcie z

wychowankiem

, normy określają jak powinien postępować wychowawca w określonej sytuacji.

11

4.OGNIWA PROCESU WYCHOWANIA:

Procesy wychowania przebiegają zawsze na poziomie realizowania celów etapowych. Ich integracja
dokonuje się o tyle, o ile cele te zestawimy w pewne zespoły (syndromy), czynności zaś zmierzające do ich
realizacji ujmujemy jako

przynależne do jednego wspólnego ciągu.

Charakteryzuje się tym, że w poszczególnych sytuacjach wychowawczych podejmowane są działania na
rzecz poszczególnych, ale ujętych w szerszą całość celów etapowych.

Sw1,2,…n = kolejne sytuacje wychowawcze;
Dw1,2…n/Ce1,2…n = kolejne alternatywne działania wychowawcze na rzecz celów etapowych Ce1,2..n;
Ce1,2..n

= poszczególne cele etapowe;

Sw1

Dw1/Ce1,2…n

Sw2

Dw2/Ce1,2…n

Swn

Dwn

/Ce1,2…n

Ce1,2…n

5. RECEPTYWNOŚĆ W WYCHOWANIU.

Receptywność jest to całokształt zmian psychicznych w tym głownie poznawczo-emocjonalnych jakie
zachodza w człowieku kiedy aktywnie ustosunkowuje się on do wytworów ludzkich czyli jest nastawiony na
ich przyjeci, poznanie i opanowanie. Im wieksza

receptywność tym większy skutek procesu wychowania.

6. METODA MODELOWANIA.

Metodę modelowania nazywa się metodą działania własnym przykładem lub metodą dawania dobrego
przykładu, metodą przykładu. To uczenie się przez naśladownictwo lub uczenie się zastępcze, a niekiedy
„zarażanie” z uwagi na
udzielanie się imitowanego zachowania .Metoda modelowania jest najskuteczniejszą metodą
wychowawczą, jej skuteczność potwierdza fakt, iż „słowa uczą, a przykłady pociągają” . Możemy to
zaobserwować u osób, które często ze sobą przebywają. Ludzie Ci zaczynają z czasem podobnie się
zachowywać. Dzieje się to w wyniku nieświadomego przyswajania postaw i zachowań innych ludzi. Taka
skłonność przejawia się u dzieci, które upodabniają się do swoich rodziców. Natomiast w szkole są nimi
specyficzni uczniowie, jak i cieszący się autorytetem nauczyciele. Dziecko naśladuje zachowania wzoru lub
wzorca oraz id

entyfikuje się z nim zarówno w warstwie poglądów, wyborów i zachowań społecznych, jak i w

konkretnych

działaniach w środowisku.

A. Bandury przez modelowanie rozumie o

n zarówno odwzorowywanie, czyli przyswajanie

zaobserwowanych zachowań, jak również nabywanie nowych zachowań lub modyfikowanie zachowań
dawniej już ujawnionych przez obserwatora, przy czym z zakresu modelowania wyklucza wszelkie
świadome naśladowanie modelu przez obserwatora.

J. Aronfreed i U. Bronfenbrenner

odróżniają upodobanie się do zachowań modela w wyniku uczenia się

przez naśladownictwo i uczenie się przez modelowanie. Wg nich obserwowanie modela pociąga za sobą
upodabnianie

się do niego bądź to w sposób niemal odwzorowujący jego zachowanie (utożsamiane z

naśladownictwem), bądź tez w sposób bardzo różny, lecz w granicach tej samej klasy zachowań (czyli w
wyniku modelowania). Chodzi tu o

skutki modelowania wyrażające się w różnym stopniu upodobania do

zachowań modela. Skutki te dają się uporządkować linii ciągłej, przy czym na jednym jej krańcu znajdują
się zachowania bardzo podobne do zachowań modela, a na drugim zachowania całkowicie różne w
stosunku do tego co zaobserwowano u modela. Te

ostatnie mają jedynie tę cechę wspólną z

reprezentowanymi przez

modela zachowaniami, iż przynależą do tej samej szerokiej klasy czy określonej

kategorii postępowania.

Przy

bierają one zgodnie z wyrażeniem U. Bronfenbrennera postać symbolicznych równoważników

zachowań, jakie ujawnia postrzegany model. Określa się je jako zgeneralizowane (uogólnione) efekty
modelowania.

Przykład: dzielenie się słodyczami, pocieszanie. Efekty w postaci zachowań o dużym stopniu

podobieństwa do postępowania modela nazywa się bezpośrednimi wynikami modelowania.

12

Wychowawcze znaczenie zgeneralizowanych efektów modelowania.

W wyniku możliwego uogólnienia przez dzieci i młodzież postrzeganych zachowań innych ludzi stają się
one zdolne do

coraz bardziej różnorodnych i konstruktywnych reakcji na cudze potrzeby, braki,

oczekiwania. Np. dziecko

widząc matkę dzielącą się otrzymaną w prezencie czekoladą uczy się dzielenia,

okazywania życzliwości, współczucia, przyjaźni, niesienia pomocy.

Upodabnianie się do innych osób nie zawsze odbywa się na zasadzie świadomego i celowego
naśladownictwa lub odwzorowywania tego, co robią inni ludzie. Najczęściej to proces podświadomy,
polegający na bezwiednym czy
odruchowy

m powtarzaniu zachowań osób, z którymi łączy nas bliska znajomość i szczera zażyłość.

Przedmiotem upodabnian

ia mogą być zarówno zachowania wychowawczo pożądane, jak i niepożądane.

Zależy to głównie od tego, czy pełnią one wobec danego obserwatora funkcję wzoru czy modelu
postępowania, jaki aprobuje on wewnętrznie.

Zachowania łatwo podlegające modelowaniu.

Należy uświadomić sobie, że prospołeczne zachowania rodziców i nauczycieli w szczególny sposób łatwo
podlegają procesowi modelowania, niepomiernie zwracają na siebie uwagę dzieci i młodzieży. Są to np.
okazywanie przez

rodziców wzajemnego zrozumienia, zaufania, serdeczności, udzielanie sobie pomocy,

bycie usłużnym, wzajemne zabieganie o zdrowie i dobre samopoczucie. Tego rodzaju postępowanie
rodziców wywiera istotny wpływ na zachowania i postawy moralnie i społecznie pożądane. Dzięki temu
dzieci uczą sie od rodziców np. altruizmu w warunkach naturalnego ich odwzorowywania. znaczący wpływ
na prawidłowy proces modelowania ma okazywana przez rodziców miłość rodzicielska. Jest warunkiem
wielostronnego rozwoju dzieci.

Niemały wpływ na gotowość do pożądanych społecznie i oralnie zachowań

lub

postaw mają doznane przez dzieci różnego rodzaju świadczenia od innych ludzi, w tym szczególnie

rodziców i nauczycieli. Otrzymana pomoc sprawia, iż później same chętnie pomagają innym.

Czynniki ułatwiające modelowanie.

-

podatność dziecina wpływy metody modelowania - metoda jest mniej skuteczna w stosunku do dzieci w

wieku młodszym niż w wieku starszym;
-

zróżnicowanie oddziaływanie metody modelowania na chłopców i dziewczynki

-

chłopcy chętniej upodabniają się do zachowań męskich, dziew. do wzorów zachowań kobiecych;

Duży wpływ na dzieci i młodzież wywierają osoby, które odgrywają szczególną rolę w ich codziennym życiu.
Są to rodzice, nauczyciele, towarzysze zabawy, starsi koledzy i koleżanki.
Zauważono, iż model wywiera tym większy wpływ na obserwatora:

-

im w wyższym stopniu obserwator postrzega

je

go kompetencje i prestiż, jakim cieszy się w

swym otoczeniu;
- im szersz

y jest zakres władzy modela i większe

ma on możliwości zapewnienia obserwatorowi
oparcia duchowego i materialnego;

-

im w większym stopniu obserwator zauważa u

modela podobieństwo do siebie, np. pod
względem zainteresowań, umiejętności;

-

im więcej entuzjazmu przejawia model dla

swych zachowań altruistycznych;

Za pomocą metody modelowania można efektywnie wpływać na rozwijanie i pogłębianie zachowań czy
postaw społecznie i moralnie pożądanych. Metoda to swą skuteczność zawdzięcza zwłaszcza swej
bezpośredniości i naturalności.
Oddziaływanie przez dobry przykład nie wywołuje odruchów buntu czy skłonności do robienia komuś na
złość. Jednakże nie jest metodą o charakterze uniwersalnym toteż słusznie bywa uzupełniana i
wzbogacana o różne inne metody tego rodzaju.

ZA POMOCĄ MODELOWANIA MOŻNA EFEKTYWNIE WPŁYNĄĆ NA ROZWIJANIE I POGŁĘBIANIE
ZACHOWAŃ CZY POSTAW SPOŁECZNIE I MORLANIE POŻĄDANYCH.

7. METODA ZADANIOWA

13

Polega na powierzaniu dzieciom i młodzieży konkretnych zadań, których wykonywanie prowadzi zwrotnie
do konstr

uktywnych zmian ich zachowań i postaw pożądanych z wychowawczego punktu widzenia, a także

do

wzbogacania ich wiedzy i doświadczeń w określonej dziedzinie działalności. Chodzi tu zwłaszcza o

szeroko pojętą działalność prospołeczną, co znaczy, że w Szczególności wysoko ceni się tu zadania
służące dobru wspólnemu.

· powierzanie dziecku zadań
· stawianie dziecka w sytuacjach
problemowych
· wykształcanie dzięki tym sytuacjom
konstruktywnych zachowań i postaw

· uczy się dzięki temu czego należy unikać,
jak postępować
· nawiązanie do DEWEYOWSKIEJ koncepcji
– doświadczenia (działalne jestźródłem wiedzy)

Warunki skuteczności:

· umiejętne formułowanie zadań ( poziom i
możliwości dostosowane)
· zaangażowanie
· stopniowanie trudności ( od prostych do
trudnych)

· obiektywna ocena działalności
wychowanka
· pogłębianie samodzielności wychowanka (
interweniować tylko gdy jesttaka potrzeba)

Problemy:

· trudności w formułowaniu zadań

· skłonność do wyręczania wychowanka

Istotną cechą tej metody jest postawienie wychowanka wobec wymagań, wynukających z zaistniałej
sytuacji.

Powierzanie zadań w rodzinie.

Metoda zadaniowa może być szeroko stosowana zwłaszcza w rodzinie. Istnieje tam wiele okazji, np. do
świadczenia sobie wzajemnych usług. Przybierają one często formę przeróżnych zadań na rzecz domu i
rodziny. Przeważnie są to zadania związane z utrzymywaniem porządku (wynoszenie śmieci, wycieranie
kurzu,

sprzątanie w pokojach, kuchni, łazience, mycie okien, pielęgnacja roślin) i przygotowaniem posiłków

(zakupy ar

tykułów spożywczych, obieranie ziemniaków, gotowanie, nakrywanie do stołu, zmywanie

naczyń).

Niedocenianie przez rodziców domowych obowiązków dzieci.

Niektórzy rodzice uważają, że jedynym obowiązkiem dziecka jest nauka szkolna. Chronią je przed

wykonywaniem jaki

chkolwiek obowiązków domowych. W zamian za to wymagają od nich nauki gry na

instrumencie, nauki języka obcego, częstego udziału w zespołach artystycznych czy szkolnych kołach
zainteresowań. Dzieje się to kosztem pełnego rozwoju społecznego i moralnego,
higieny psychicznej. Dzieci takie z czasem obojętnieją na sprawy innych ludzi, są nie lubiani przez
rówieśników, mają trudności w nawiązywaniu z nimi serdecznych kontaktów. Toteż pomimo sukcesów w
nauce czują się nieszczęśliwi, wyobcowani, pozbawieni głębszych więzi emocjonalnych z rodziną.

Powierzanie zadań w szkole.

Szczególnie ważne jest powierzanie dzieciom i młodzieży zadań, związanych z udzielaniem przez nich tzw.
pom

ocy koleżeńskiej w nauce. Pomoc ta polega na wspieraniu się w przezwyciężaniu różnych braków w

wiadomościach i umiejętnościach szkolnych. Pomocy takiej mogą udzielać wszyscy uczniowie danej klasy.
Nie wyklucza się uczniów mających luki w wiadomościach. Pomaganie innym w nauce sprzyja
podwyższeniu własnych kwalifikacji w zakresie rozumienia i opanowania treści, jakie staramy się innym
przekazać i wyjaśnić.

Wychowawcze znaczenie pomocy koleżeńskiej w nauce.

14

Rówieśniczy lepiej się wzajemnie rozumieją i na ogół łatwiej pokonują wspólne kłopoty w nauce.
Szczególnie podkreśla się pomoc udzielaną uczniom klas niższych przez uczniów klas wyższych.
Uczniowie ci wypełniają "luke międzypokoleniową" i ułatwiają uczniom młodszym od siebie "wejść w świat
dorosłych".

F

ormy działalności samoobsługowej. Zadanie takie to np. dbałość o czystość w klasie i jej wygląd

estetyczny,

ścieranie i zmywanie tablicy, odkurzanie stolików i krzeseł, wietrzenie klasy.

Powierzanie zadań poza rodzina i szkołą.

Przejawiać się to może w udzielaniu zwłaszcza przez młodzież pomocy ludziom kalekim, chorym,
samotnym, starszym. Nieodzownym jednak warunkiem powodzenia niesionej pomocy jest przynajmniej
ogólna orientacja w potrzebach ludzi zdanych na taka pomoc czy wsparcie. Niesiona przez dzieci i młodzież
pomoc ludziom starszym i opuszczonym jest

szczególnie pożądana z wychowawczego punktu widzenia,

ponieważ świetnie przygotowuje do pełnienia w przyszłości roli żony i męża, matki i ojca, opiekuna. Dzieci
uczą się okazywania swej życzliwości i pomocy również osobom przygodnie spotkanym, a także
po

głębiające się w nich poczucie odpowiedzialności i obowiązku wobec osób im najbliższym. Konieczne

jest, aby

dzieci korzystały nie tylko z przywilejów, lecz miały również stałe obowiązki do spełnienia. W

szkole natomiast należy zadbać, aby obowiązki uczniów nie ograniczały się wyłącznie do zadań
związanych z nauką, lecz mogą obejmować szeroki zakres działań, wiązanych z niesieniem dobra innym.
Daje to im szansę przezwyciężenia swego egoizmu. Trzeba osłabić w dzieciach ducha rywalizacji i ukazać
im uroki bezinteresownego współdziałania i współpracy, a także dawania bez oczekiwanego w zamian.

S

kuteczne powierzanie zadań.

Powierzanie dzieciom zadań, których wykonanie pociąga za sobą pozytywne skutki wychowawcze, nie jest
łatwe. Wymaga spełnienia co najmniej kilku warunków. chodzi szczególnie o to, aby dzieci i młodzież:
-

podjęli się "służby" na rzecz innych z własnego,

świadomego wyboru;
- byli przekonani o potrzebie przynoszenia im ulgi
i wsparcia;
-

wykonywali zadania służące dobru innych ludzi

na miarę swych możliwości;
-

świadczyli rozmaite usługi wobec różnych osób,

czyli mieli sposobność nabywania wielostronnych
doświadczeń w czynnym wspomaganiu innych;

-

stopniowo uczyli się działań na rzecz dobra

wspólnego, poczynając od zadań prostych
kończąc na bardziej złożonych;
-

spotykali się z zachętą ze strony rodziców i

n

auczycieli w formie pochwał lub uwydatniania

korz

yści, jakie odnosiły dzięki nim osoby

wspomagane;
- doznali zadowolenia z tego

powodu, iż mogli

naprawdę być użyteczni dla osób
potrzebujących.

8. AKCEPTACJA

to: „pozytywna i wspierająca postawa wobec drugiego człowieka.[...]"

AKCEPTACJA BEZWARUNKOWA-

(kocham cię bo jesteś)

AKCEPTACJA WARUNKOWA-

(kocham cię bo np. masz ładne oczy)

Bezwarunkowość jest podstawą do samoakceptacji!



afirmacja dziecka, praca z dzieckiem na
emocjach pozytywnych



założenie, ze każda jednostka z gruntu
jest dobra



eliminacja prowadzi do wyuczonej
bezradności



mamy akceptować dziecko, ale nie jego
złe zachowanie



oddzielać dziecko od czynu



dawanie szans na poprawę każdemu
dziecku-

stwarzamy sytuację, aby można

było zobaczyć dziecko w dobrym świetle



do każdego dziecka mówimy po imieniu



przyjmujemy przeprosiny dziecka



nie etykietujemy dzieci!



nie porównujemy jednostek między sobą



nie spychajmy dzieci na margines klasy-
aby nie było izolowane, odosobnione,
wyposażamy w zadania i wkupiamy w
grupę



zły nauczyciel to taki, którego się boją.