POLSKA

1. Sytuacja i główne trendy

W ostatnich latach w Polsce obserwuje się trwały wzrost gospodarczy (3,2 % w 2005 r.
i według prognoz 5,2 % w 2006 r.), co nie przekłada się jednak na istotny wzrost liczby
miejsc pracy. Pomimo iż wskaźnik zatrudnienia wzrósł w 2005 r. o 1 punkt procentowy do
poziomu 52,8 %, jest to nadal najniższa wartość w UE, zwłaszcza w odniesieniu do kobiet
(46,8 %) i osób starszych (27,2 %). Stopa bezrobocia spadła o ponad 1 punkt procentowy i w
2005 r. wyniosła 17,7 % (16,6 % dla mężczyzn i 19,1 % dla kobiet). Stopa długotrwałego
bezrobocia pozostająca na poziomie 10,2 % stanowi drugą co do wielkości wartość w UE.
Wskaźnik zagrożenia ubóstwem

1

w 2004 r. wyniósł 21 %, czyli znacznie powyżej średniej dla

UE. Grupą najbardziej zagrożoną ubóstwem były dzieci. W 2004 r. całkowite wydatki na
świadczenia socjalne, jako odsetek PKB, osiągnęły 20 %, z czego 60,1 % stanowiły wydatki
związane z emeryturami, 19,5 % – z opieką zdrowotną, a 11,5 % – z niepełnosprawnością.
Jedynie 0,8 % wydatków przeznaczono na cele mieszkaniowe i zwalczanie wykluczenia
społecznego.

Przewiduje się, że w nadchodzących dziesięcioleciach w Polsce wystąpią podobne trendy
demograficzne co w większości państw członkowskich UE: wskaźnik uzależnienia starszych
obywateli od świadczeń wzrośnie do 2025 r. z obecnego poziomu 19 % do 33 % i do 51 %
do 2050 r. (zatem prawie do poziomu średniej dla państw UE-25 równej 52 %). Wskaźniki
dotyczące przewidywanej długości życia (70,6 i 79,2 lat dla mężczyzn i kobiet w 2004 r.)
utrzymują się poniżej średniej dla UE, ale w ostatnim dziesięcioleciu systematycznie rosną (w
1995 r. wynosiły one 67,6 i 76,4) po spadku w latach 1989–1991. W Polsce odnotowuje się
gwałtowny spadek współczynnika dzietności: z 2,0 w 1999 r. do 1,2 w 2004 r. Chociaż
poziom umieralności niemowląt znacząco i trwale spada (z 56,1 w 1960 r.

do

13,6 w 1995 r.,

7,0 w 2003 r. i 6,8 w 2004 r.), to jest on jednym z najwyższych w UE

2

. Długość życia w

dobrym stanie zdrowia (62,5 lat dla mężczyzn i 68,9 lat dla kobiet) jest niższa niż średnia dla
UE-15 (64,3) dla mężczyzn, natomiast dość wysoka, a nawet przewyższająca średnią dla UE-
15 (65,8) dla kobiet

.

Śmiertelność okołoporodowa także jest wysoka (w 2003 r. wynosiła 7,5).

2. Ogólna koncepcja strategiczna

Sprawozdanie z wykonania strategii krajowych (SSK) jako główny cel polityki wskazuje
stworzenie zintegrowanych systemów realizowania polityki państwa prowadzące do większej
integracji społecznej wspieranej przez uzupełniające się nawzajem działania w ramach
polityki społecznej i gospodarczej, wzrost zatrudnienia, ład administracyjno-regulacyjny i
zaangażowanie różnych stron zainteresowanych w opracowanie, wdrażanie i monitorowanie
polityki. W celu osiągnięcia tego celu SSK określa szeroką gamę priorytetów i konkretnych
środków w obszarze integracji społecznej, zabezpieczenia społecznego i opieki zdrowotnej,
nie dokonując jednakże systematycznej oceny ich wpływu na spójność społeczną i równe
szanse dla wszystkich. Należy w większym stopniu rozwinąć synergię i powiązania między
tymi trzema obszarami polityki we wspólnym dążeniu do osiągnięcia celów strategicznych.

1

W wyniku wdrożenia w 2005 r. statystyki dochodów i warunków życia (EU-SILC) wartości wskaźników

uzależnionych od dochodów (wskaźników zagrożenia ubóstwem, S80/S20, zagregowanej stopy zastąpienia itp.
dla dochodu w 2004 r.) nie mogą być porównywane z szacunkami przedstawionymi w latach ubiegłych, z tego
względu duże różnice notowane z roku na rok nie są miarodajne. W okresie przejścia do EU-SILC

(patrz nota

metodologiczna) szacunki te opierały się na krajowych badaniach nad budżetami gospodarstw domowych, które
nie były jednakże w pełni zgodne z metodologią SILC opartą na szczegółowych danych dotyczących dochodu.
1

2

W 2004 r. średnia w UE wynosiła 4,5.

W dziedzinie polityki makroekonomicznej i polityki zatrudnienia koncepcja polityczna
zawarta w SSK powiązana jest z Krajowym Programem Reform (KPR). KPR ma na celu
uzupełnienie SSK poprzez: zreformowanie rozmaitych systemów pomocy społecznej
prowadzących do zbyt wczesnego wycofywania się z rynku pracy; poprawę systemu
ubezpieczeń społecznych rolników; kontynuację prac nad reformą opieki zdrowotnej oraz
aktywizację zawodową grup najbardziej narażonych na ubóstwo, w tym osób
niepełnosprawnych.

Przewiduje się wprowadzenie odrębnego priorytetu w sferze rządów, którego celem byłaby
poprawa koordynacji polityki, większe zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron
oraz włączenie idei polityki społecznej w główny nurt polityki państwa. Pomimo licznych
wysiłków podejmowanych w celu określenia wskaźników w części SSK dotyczącej integracji
społecznej, niestety brak jest skwantyfikowanych celów. Natomiast w ograniczonym zakresie
włączono wymiar równości płci. W sposób ogólny nakreślono spójną koncepcję włączania
problematyki równości płci do głównego nurtu polityki oraz wskazówki dotyczące sposobów
rozwiązywania konkretnych problemów kobiet znajdujących się w trudnej sytuacji; tematy te
wymagają jednak większej uwagi.

3. Integracja społeczna

3.1 Główne trendy

Pomimo trwałego wzrostu gospodarczego w Polsce nadal odnotowuje się najgorszy wskaźnik
zatrudnienia i bezrobocia w UE. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem wynosił 21 % dla mężczyzn
i 20 % dla kobiet. Ubóstwo i wykluczenie społeczne wiążą się przede wszystkim z utratą
pracy. W 2004 r. wskaźnik skrajnego ubóstwa (który w statystyce krajowej dotyczy "koszyka
dóbr" obejmującego te potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie, a
których konsumpcja niższa od poziomu wyznaczonego tą granicą prowadzi do biologicznego
wyniszczenia) w gospodarstwach domowych, w których co najmniej jedna osoba była
bezrobotna wynosił 26 %, podczas gdy w gospodarstwach, w których wszyscy pracowali
wskaźnik ten wynosił tylko 7 %. Problem ubóstwa osób pracujących dotyczył 14 %
zatrudnionych, wśród nich przede wszystkim osób pracujących na własny rachunek. Do grup
szczególnie dotkniętych ubóstwem i społecznym wykluczeniem należą dzieci (29 %), osoby
młode, osoby długotrwale bezrobotne oraz osoby mieszkające na obszarach wiejskich i
obszarach charakteryzujących się gorszą sytuacją społeczną. Istnieje także wysoki stopień
korelacji między zagrożeniem ubóstwem a dużą liczbą dzieci w gospodarstwie domowym.

Transfery socjalne mają istotny wpływ na obniżenie bezrobocia. W Polsce wskaźnik
zagrożenia ubóstwem przed transferami socjalnymi jest najwyższy w UE (51 % w 2004 r.).
Największy wpływ transferów socjalnych na obniżenie bezrobocia można zaobserwować
wśród osób w wieku powyżej 64 lat (głównie ze względu na emerytury). Pomimo iż zasiłki
dla bezrobotnych same w sobie nie zapewniają wysokiego wskaźnika zastąpienia (65 %),
jednak w połączeniu z transferami socjalnymi generują one znaczną pułapkę bezrobocia
(83 %).

Poziom wykształcenia Polaków poprawia się, a odsetek osób w wieku 22 lat posiadających
wykształcenie na poziomie ponadgimnazjalnym należy do najwyższych w UE (90 %). W
2005 r. liczba osób, które przedwcześnie zakończyły edukację kształtowała się na niskim
poziomie 5,5 %. System edukacyjny cechuje jednak wiele nierówności, zwłaszcza pomiędzy
obszarami wiejskimi a miejskimi. Najwyższa w UE stopa bezrobocia wśród młodzieży na

poziomie 36,9

% ujawnia rozbieżność pomiędzy systemem edukacyjnym a

zapotrzebowaniem gospodarki.

3.2 Kluczowe wyzwania i priorytety

Polska ustaliła trzy priorytety w dziedzinie integracji społecznej: wsparcie rodzin z dziećmi
mające na celu wyrównanie dostępu do towarów i usług, zapewnienie bezpieczeństwa
ekonomicznego i ułatwienie pracownikom godzenia życia zawodowego z rodzinnym;
integrację przez aktywizację, głownie poprzez budowę ekonomii społecznej, reformę narzędzi
i instrumentów aktywnej integracji i wsparcie partnerstwa publiczno-prywatnego; a także
mobilizację i partnerstwo poprzez wzmocnienie instytucji opieki społecznej, zacieśnienie
współpracy z instytucjami na rynku pracy. Powyższe działania będą uzupełnione o priorytet
polegający na osiągnięciu ładu administracyjno-regulacyjnego, co zapewni lepszą
koordynację polityki oraz większą kontrolę na procesem integracji społecznej.

Przedstawiona koncepcja strategiczna jest zgodna z wspólnymi celami w zakresie zwalczania
ubóstwa i wykluczenia społecznego. Odpowiada także na wyzwania specyficzne dla każdego
z państw członkowskich, określone dla Polski we Wspólnym raporcie na temat
zabezpieczenia społecznego i integracji społecznej za 2006 r. SSK wymaga jednak stworzenia
konkretniejszego planu działań zmierzających do osiągania celów strategicznych. Strategia
łączy kontynuację polityki bieżącej z nowymi inicjatywami. Niektóre środki długoterminowe,
które mogłyby znacząco zapobiegać wykluczeniu społecznemu (czyli mieszkania o bardziej
przystępnych cenach, rozwój usług opiekuńczych), są nadal na etapie planowania. Integracja
różnych środków w ramach programów edukacyjnych i ich udział w osiąganiu celów tej
polityki muszą być coraz szerzej uznawane. Pewne nieporozumienia dotyczą różnicy między
celami a wyzwaniami, a pewne instrumenty przytaczane w ramach różnych priorytetów
wydają się na siebie nakładać. Ponadto związek pomiędzy każdym środkiem a
odpowiadającym mu celem nie zawsze jest jednoznaczny. Wreszcie listę środków
politycznych można by rozszerzyć, co zapewniłoby ich długoterminowy wpływ na redukcję
ubóstwa i wykluczenia społecznego.

3.3 Środki polityczne

Jeżeli chodzi o rodziny z dziećmi, proponowane środki koncentrują się na tworzeniu
zintegrowanych systemów pomocy poprzez wspieranie dochodów i ułatwianie pracownikom
godzenia obowiązków zawodowych z rodzinnymi (rozwój usług opiekuńczych i promocja
elastycznych form zatrudnienia). Chociaż wysoki poziom ubóstwa wśród dzieci uzasadnia
stosowanie tych środków, priorytet nie zakłada walki z zagrożeniem ubóstwem i
wykluczeniem społecznym, na które narażeni są samotni rodzice. Nie odnosi się on także do
zapobiegania różnym uzależnieniom i ich leczenia ani też do zapobiegania i przeciwdziałania
przemocy w rodzinie, które niejednokrotnie prowadzą do ubóstwa i wykluczenia społecznego
dzieci. Należy także wyrównać jakość systemu kształcenia na różnych poziomach i zapewnić
niezbędne środki finansowe, zwłaszcza dla uczniów i studentów z najbiedniejszych rodzin.

Grupy zagrożone wykluczeniem społecznym będą podlegać integracji głównie poprzez
poprawę dostępu do rynku pracy, rozbudowę ekonomii społecznej i wzmocnienie powiązań
między gwarantowanym dochodem minimalnym a instrumentami aktywizującymi. Specjalny
nacisk położono na problem osób niepełnosprawnych. Polska musi przeprowadzić do końca
reformy systemu świadczeń dla osób niepełnosprawnych (czyli ponownie oszacować
istniejące prawa osób niepełnosprawnych), ale pierwsze kroki w kierunku poprawy niskiego
poziomu aktywizacji osób niepełnosprawnych zostały już poczynione. Inne grupy

instrumentów będą się koncentrować na rozbudowie partnerstwa publiczno-społecznego
poprzez wzmocnienie współpracy między podmiotami publicznymi a pozarządowymi
działającymi w sektorze usług społecznych. Wsparcie ekonomii społecznej będzie odbywać
się poprzez rozwój doradztwa, zakładanie lokalnych funduszy pożyczkowych i prowadzenie
kampanii promocyjnej. Wdrożenie tych środków będzie jednakże zależne od uwarunkowań
lokalnych, takich jak potencjał organizacyjny i finansowy instytucji pomocy społecznej i ich
zdolność do mobilizowania partnerów.

Z tego względu, aby wzmocnić system pomocy społecznej i zaangażować wszystkie istotne
zainteresowane strony, przewiduje się ustalenie priorytetu w dziedzinie mobilizacji i
partnerstwa. Dalszy rozwój służb społecznych i instytucji pomocy społecznej będzie możliwy
dzięki zwiększeniu liczby pracowników społecznych i usprawnieniu współpracy między
publicznymi służbami zatrudnienia a ośrodkami pomocy społecznej. Działania uzupełniające,
planowane w ramach priorytetu w dziedzinie lepszych rządów, mają na celu poprawę
koordynacji politycznej, zaangażowanie wszelkich partnerów i włączenie polityki integracji
społecznej w główny nurt polityki państwa. Pomimo iż Polska notuje pewien postęp w
zwiększaniu potencjału administracyjnego instytucji pomocy społecznej, złożona struktura
władzy i słaba koordynacja programów wdrażanych na różnych poziomach nadal jest
niepokojąca.

Dokument zawiera pewne dane statystyczne ułożone według płci, ale nie jest to podejście
spójne w skali całej strategii. Godzenie pracy z obowiązkami rodzicielskimi uznaje się za
istotne dla podwyższenia współczynnika dzietności i przeciwdziałania międzypokoleniowemu
dziedziczeniu ubóstwa, ale promowanie równości płci per se nie jest bezpośrednim celem.
Podziału według płci grup docelowych (przedstawionego w tabelach i aneksach) nie omawia
się w części strategicznej. SSK uznaje rolę EFS we wprowadzaniu planowanych środków, ale
nie podaje żadnych informacji na temat planowanej alokacji środków finansowych.

3.4 Ład polityczny

W przygotowanie wstępnej wersji i przeprowadzenie konsultacji nad SSK zaangażowani byli
przedstawiciele właściwych resortów, partnerzy społeczni, organizacje pozarządowe i
jednostki szkolnictwa wyższego. Pomimo wysiłku podjętego w celu zachęcenia głównych
uczestników procesu do aktywnego zaangażowania się w dyskusję wydaje się, że SSK nadal
pozostaje poza szeroką debatą publiczną. Sytuacja ta może ulec niewielkiej poprawie,
zwłaszcza na poziomie lokalnym, z chwilą wdrożenia planowanej kampanii promocyjnej.
Trwają prace nad stworzeniem systemu monitorowania integracji społecznej na poziomie
krajowym i wojewódzkim. Opracowane wskaźniki monitorowania obejmują zarówno główne
wskaźniki wynikowe mające na celu monitorowanie postępu integracji społecznej, jak i
wskaźniki nakładu mające na celu ocenę realizacji odpowiednich dziedzin polityki. Niestety
SSK nie uwzględnia skwantyfikowanych celów ani nie zawiera analizy budżetowych skutków
planowanych działań i strategii (wskazano w nim jednak źródła finansowania).

4. Emerytury

W 2004 r. osoby starsze osiągały standard życia relatywnie wyższy niż cała populacja
(109 %), podczas gdy zagrożenie ubóstwem wśród ludzi starszych (7 %) jest znacznie niższe
niż zagrożenie populacji w wieku poniżej 65 lat. Pomimo niedawnego wzrostu wskaźnik
zatrudnienia dla osób starszych jest nadal bardzo niski.

W sprawozdaniu na temat stabilności za 2006 r. Polska została oceniona jako kraj
członkowski UE o niskim poziomie ryzyka, jeśli chodzi o stabilność finansów publicznych.
Przewidywania AWG na 2005 r. wskazują na znaczny spadek wydatków publicznych na
emerytury z poziomu 13,9 % do 8,0 % PKB w latach 2004–2050 (w 2050 r. wydatki na
emerytury zmaleją do 9,3 % PKB po uwzględnieniu obowiązkowego filaru kapitałowego).
Niemniej jednak obliczenia wskazują, że filar repartycyjny pozostanie deficytowy aż do
połowy lat trzydziestych XXI w. ze względu na koszty przejścia na nowy system. Obliczenia
ISG dotyczące teoretycznej stopy zastąpienia wykazują jej stopniowy spadek między 2005 a
2050 r. z poziomu 78 % (brutto 63 %) do 44 % (brutto 36 %), chyba że utrzymają się
proporcje między długością okresu zatrudnienia a długością okresu emerytury (spadek jest
niższy dla osób przechodzących na emeryturę w wieku 67 lat po 42 latach płacenia składek)

3

.

Polska znacząco zreformowała swój system emerytalny; nowy system istnieje od 1999 r.
Powstały jednak wysokie koszty przejścia, których finansowanie będzie wymagało dużego
wysiłku w następnych dziesięcioleciach. Reforma wprowadziła ponadto możliwość
dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego, wspieranego finansowo przez zachęty
podatkowe. Poważnym wyzwaniem jest podniesienie niskiego obecnie poziomu zatrudnienia
(częściowo związanego z istnieniem pracy niezgłoszonej i z wysokim poziomem bezrobocia).
Ewentualne przełożenie zachęt przewidzianych przez nowy system emerytalny na wyższy
poziom zatrudnienia, a w konsekwencji lepszą stabilność finansową będzie jednakże zależeć
od zdolności zatrudniania starszych pracowników i ogólnego popytu na pracę. Planowana
reforma systemów wcześniejszego przechodzenia na emeryturę uległa opóźnieniu o rok, a
jeżeli chodzi o system emerytur górniczych, to nastąpił powrót do zasad obowiązujących w
starym systemie. Te opóźnienia w przeprowadzaniu reform osłabiają wagę przesłania o
konieczności wprowadzenia zmian. Dalsze inicjatywy oznaczające powrót do starego systemu
(na przykład dla osób pracujących w tak zwanych szczególnych warunkach) oznaczałyby
znaczne osłabienie systemu emerytalnego.

W związku z przewidywanym spadkiem wskaźnika zastąpienia, adekwatność świadczeń
emerytalnych może w przyszłości stać się problemem, zwłaszcza dla pracowników, których
kariera zawodowa jest krótka, przede wszystkim kobiet. Ponadto wyrównanie ustawowego
wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn pomogłoby w zniwelowaniu różnicy między płciami
w zakresie uprawnień emerytalno-rentowych i przyczyniłoby się do zwiększenia wskaźnika
zatrudnienia. Inne istotne kwestie pozostające do rozwiązania to kompleksowa reforma
systemu emerytur rolniczych i rent, które stały się podstawową furtką do wcześniejszego
opuszczania rynku pracy. Opracowanie ustawodawstwa dotyczącego etapu wypłacania
świadczeń z obowiązkowego filaru kapitałowego systemu ustawowego (dożywotnich rent)
powinno się wkrótce zakończyć, jako że pierwsze świadczenia w ramach nowego systemu
będą musiały być wypłacone w 2009 r.

5. Opieka zdrowotna i opieka długoterminowa

5.1 Opieka zdrowotna

Opis systemu: System obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego zarządzany przez
Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) i jego oddziały wojewódzkie (16) zapewnia osobom

3

Obliczenia te oparto na wzroście płac idącym w parze z względnie silnym wzrostem wydajności i jednolitą

stopą procentową w UE. Jakiekolwiek odejście od tych założeń może skutkować mniej wyraźnym spadkiem
wskaźników zastępowania.

ubezpieczonym powszechną ochronę w postaci określonego pakietu świadczeń
(zawierającego także wykaz świadczeń wyłączonych). Świadczenie opieki zdrowotnej jest
zdecentralizowane (odbywa się na trzech szczeblach: centralnym, wojewódzkim i gminnym),
a niezbędne środki wypłacane są przez zdecentralizowane oddziały NFZ. Podstawowa opieka
zdrowotna jest udzielana w ambulatoriach i w domu (lekarze mają obowiązek świadczenia
opieki w warunkach domowych, gdy jest to wymagane ze względów medycznych). Lekarze
rodzinni pełnią rolę ogniw poprzedzających opiekę specjalistyczną i opiekę szpitalną.
Specjalistyczna opieka ambulatoryjna (około 80 %) opiera się na prywatnych praktykach
lekarskich lub wyspecjalizowanych poradniach. Lekarze (podstawowej opieki zdrowotnej) są
wynagradzani w formie płatności za opiekę w przeliczeniu na liczbę potencjalnych
pacjentów. Opieka szpitalna jest zapewniana w głównej mierze przez szpitale publiczne.
System jest finansowany przede wszystkim ze składek ubezpieczeniowych, natomiast
poszczególne grupy ludności (bezrobotni) i inwestycje kapitałowe są finansowane z budżetu
państwa, budżetów wojewódzkich, gminnych i lokalnych. Prywatne dobrowolne
(uzupełniające) ubezpieczenia należą do rzadkości. Niektóre firmy oferują swoim
pracownikom pakiety ubezpieczeń od następstw nieszczęśliwych wypadków i ubezpieczeń
zdrowotnych (dotyczy to głównie opieki ambulatoryjnej). Udział własny pacjenta obejmuje
wyżywienie, leki, urządzenia medyczne i transport. Krajowa strategia ma na celu lepszą
promocję zdrowia i zdrowego stylu życia, zwiększenie skuteczności świadczeń, osiągnięcie
lepszej jakości usług w zamian za środki finansowe oraz redukcję różnicy w sytuacji
zdrowotnej w porównaniu ze średnią w UE.

Dostępność:, Pomimo wysokiego odsetka ludności objętego pomocą i szerokiego zasięgu
świadczeń istnieją znaczne różnice w dostępności opieki (brak specjalistów z niektórych
dziedzin), a co za tym idzie w dostępie do opieki zdrowotnej. Ponadto pacjenci ponoszą
wysokie opłaty dodatkowe (w 2004 r. było to 26,2 % całkowitych wydatków zdrowotnych
plus płatności nieformalne) związane z udziałem własnym i korzystaniem ze szpitali sektora
prywatnego, co ma niekorzystny wpływ na grupy narażone na ubóstwo. Listy oczekujących i
czas oczekiwania na niektóre pilne świadczenia są zbyt długie. Wynikiem tego jest
ograniczony dostęp do opieki zdrowotnej, który zmusza pacjentów do wybierania sektora
prywatnego, w którym ponoszą pełne koszty opieki. Dane dotyczące oczekujących są
jednakże gromadzone i mają być lepiej monitorowane. System zarządzania listą oczekujących
jest usprawniany. Liczba lekarzy pierwszego kontaktu jest niska (11,9 na 100 000
mieszkańców) jak na normy UE i może stanowić przeszkodę w zapewnieniu dostępu i
stworzeniu funkcjonalnego systemu podstawowej opieki zdrowotnej. Planuje się dodatkowe
inwestycje w infrastrukturę, w tym całodobową infolinię i specjalne usługi elektroniczne (e-
zdrowie). Władze rozważają obniżenie finansowego wkładu pacjentów poprzez zmianę
systemu refundowania leków. Poza stworzeniem wykazu gwarantowanych świadczeń
zdrowotnych objętych systemem publicznych ubezpieczeń zdrowotnych władze zamierzają
rozszerzyć jego zakres poprzez wprowadzenie nowych systemów ubezpieczeń. Rezultatem
tego będzie większa ochrona i dodatkowe środki na system opieki zdrowotnej. Władze
pracują nad usprawnieniem funkcjonowania krajowego systemu ratownictwa medycznego i
stworzeniem sieci szpitali, w celu uniknięcia powielania świadczeń i wzmocnienia systemu
podstawowej opieki zdrowotnej, tak aby mógł się on stać pierwszym filarem systemu
gwarantującego dostęp do opieki zdrowotnej. Głównym problemem dla władz, jeśli chodzi o
dostęp, jest rozszerzenie zakresu ubezpieczeń w celu poprawy i zwiększenia zasięgu opieki
ludności. Pakiet ustaw o systemie opieki zdrowotnej wprowadzi określony koszyk
gwarantowanych świadczeń zdrowotnych objętych systemem publicznych ubezpieczeń
zdrowotnych.

Jakość: Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia (CMJOZ) zapewnia niezależną
akredytację w oparciu o powszechnie znany zestaw norm. Wymagania w zakresie jakości,
krajowe wytyczne i normy mają zostać przygotowane na podstawie niezależnych ekspertyz.
Władze pracują nad stworzeniem systemu informacji zdrowotnych i systematycznym
monitorowaniem wskaźników jakości na różnych szczeblach. Na bieżąco trwają prace nad
opracowaniem systemu akredytacyjnego świadczeniodawców. Wzrośnie wykorzystanie
oceny technologii, co doprowadzi do opartego na faktach kontraktowania usług. Władze mają
zamiar opublikować przewodnik po świadczeniach przeznaczony dla pacjentów, który określi
prawa pacjentów. Dodatkowo ustawa o systemie opieki zdrowotnej ustali prawa i obowiązki
pacjentów.

Długoterminowa stabilność: Całkowite wydatki na opiekę zdrowotną (6,4 % PKB per
capita 810 USD PPP w 2004 r.) pozostają na poziomie poniżej średniej w UE

4

. Realne

wydatki per capita z czasem wzrosły. Publiczne wydatki zdrowotne stanowiły 70 %
całkowitych wydatków zdrowotnych w 2004 r., podczas gdy prywatne wydatki zdrowotne
kształtowały się na poziomie 30 % całkowitych wydatków zdrowotnych. Zgodnie z

przewidywaniami KPG/KE wydatki na publiczną opiekę zdrowotną wzrosną do 2050 r. o 1,4
punktu procentowego PKB w związku ze starzeniem się społeczeństwa. Koszt leków w relacji
do całkowitych wydatków zdrowotnych jest jednym z najwyższych w Europie (30,3 % w
2003 r.). Zwiększony popyt na usługi zdrowotne obciąża stabilność finansową systemu,
wykazując wysoki, choć malejący, stopień zadłużenia podmiotów oferujących tego typu
usługi. W celu zapewnienia dodatkowego finansowania wysokość składki na NFZ jest co
roku zwiększana o 0,25 %, począwszy od 7,5 % podstawy wymiaru w 2000 r. aż do
wysokości 9 % w 2007 r. Ponadto podejmowane są wysiłki zmierzające do zwiększenia
skuteczności i sprawności świadczonych usług, takie jak opracowanie nowych zasad
akredytacji i powstawania podmiotów oferujących usługi opieki medycznej oraz zwiększenie
finansowania publicznego jednostek oferujących usługi opieki medycznej. Liczba łóżek
opieki krótkoterminowej spadła i obecnie kształtuje się na poziomie średniej w UE (463,2
łóżek opieki krótkoterminowej na 100 000 mieszkańców w 2003 r.). Obniżyła się także
średnia długość pobytu w szpitalu. Konieczna jest dalsza restrukturyzacja: należy wzmocnić
podstawową opiekę zdrowotną i zwiększyć liczbę wizyt ambulatoryjnych w stosunku do
niepotrzebnej i kosztownej opieki specjalistycznej i opieki szpitalnej. W celu kontrolowania
wydatków na lekarstwa wprowadzono ustalone ceny leków, ceny referencyjne i elektroniczne
recepty. Ciągłemu usprawnianiu podlega system narodowych rachunków zdrowia. Poprawa
koordynacji w dziedzinie opieki ma przynieść wzrost wydajności. Jeżeli chodzi o kadry, to
liczba personelu medycznego jest niska

5

w porównaniu do norm UE. W strukturze personelu

brak jest równowagi, jest zbyt wielu specjalistów. Wynagrodzenie jest niskie, w związku z
czym, w celu przeciwdziałania migracji personelu, władze planują jego stopniowe
podwyższanie. W celu poprawy sytuacji zdrowotnej i wydajności podkreśla się rolę działań
informacyjnych i profilaktyki poprzez organizację różnych programów (np. narodowego
programu profilaktyki i leczenia chorób układu sercowo-naczyniowego).

5.2 Opieka długoterminowa

Opis systemu: System opieki długoterminowej działa zarówno w sektorze opieki zdrowotnej,
jak i pomocy społecznej. Za udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej odpowiadają władze
lokalne. W ramach powszechnej ochrony ubezpieczeniowej pacjenci mogą być objęci opieką
długoterminową w oddziałach stacjonarnych lub zakładach pielęgnacyjnych i zakładach

4

W 2004 r. średnia dla UE wynosiła 8,87% i 2376,33 USD PPP

5

W 2003 r. 243,3 praktykujących lekarzy i 548,8 personelu pielęgniarskiego na 100 000 mieszkańców

opieki medycznej (szpitalach) lub też opieką domową (ma to miejsce znacznie rzadziej),
uzupełnianą wizytami lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Świadczenia opieki
zdrowotnej na rzecz grup o niższych dochodach mogą być także udzielane w ośrodkach
pomocy społecznej. Chociaż program jest finansowany ze składek NFZ, wyżywienie i
zakwaterowanie dla grup szczególnie zagrożonych, osób z poważnymi problemami i
dotkniętych chorobami przewlekłymi finansuje budżet centralny w zależności od dochodów.

Dostępność: Pomocy społecznej udzielają domy pomocy społecznej, które opłacają
dodatkowe koszty niepokryte przez NFZ. Władze lokalne weryfikują spełnienie warunków
otrzymania pomocy społecznej. Dokonują one kontroli środków utrzymania ze względu na
wielkość i dochód gospodarstwa domowego, porównując następnie te wielkości z kosztami
opieki zdrowotnej. Wprowadzono nowe udogodnienia, przyznano dotacje
świadczeniodawcom i wdrożono specjalne programy szkoleniowe dla personelu
pielęgniarskiego. Priorytetem dla władz stało się przekształcenie zdolności do zapewnienia
opieki krótkoterminowej w zdolność do zapewnienia opieki pielęgnacyjnej. Ze względu na
rosnące zapotrzebowanie na opiekę długoterminową dostępność i zakres tego typu opieki
uważa się za niewystarczające. Państwo świadczy usługi w dziedzinie opieki społecznej
jedynie w małym zakresie, a łóżek przeznaczonych do opieki pielęgnacyjnej jest zbyt mało.
Rozmieszczenie odpowiednich placówek jest niejednolite, a koordynacja działań różnych
zainteresowanych stron nie jest zadawalająca, co utrudnia dostęp do opieki zdrowotnej w
małych miasteczkach i na terenach wiejskich.

Jakość: Ustawy o systemie opieki zdrowotnej obejmą zakres podstawowej opieki zdrowotnej
i opieki specjalistycznej (np. geriatrycznej) oraz tworzenie sieci szpitali, określając ponadto
kompetencje i obowiązki jednostek opieki długoterminowej. Rozszerzą ona także
koordynację między oddziałami medycznymi, właściwymi władzami a partnerami
społecznymi. Władze określiły wsparcie w zakresie szkolenia personelu i pielęgniarek jako
priorytet, zarówno w celu poprawy jakości, jak i utrzymania pracowników.

Długoterminowa stabilność: Zgodnie z przewidywaniami KPG/KE na 2006 r. wydatki na
publiczną służbę zdrowia wzrosną do 2050 r. o 0,1 punktu procentowego PKB w związku ze
starzeniem się społeczeństwa. Wyzwaniem nadal pozostaje łączenie świadczeń opieki
zdrowotnej i pomocy społecznej oraz rozwój infrastruktury społecznej na obszarach
wiejskich. W pewnej mierze problemy te rozwiąże wprowadzane obowiązkowe
ubezpieczenie pielęgnacyjne, które zapewni dodatkowe środki na finansowanie systemu
poprzez wzrost finansowania z NFZ.

6. Wyzwania na przyszłość

• popieranie aktywnej integracji poprzez zmniejszenie nierówności w systemie

kształcenia, dalsza rozbudowa aktywnych instrumentów rynku pracy, zwłaszcza dla
ludzi młodych, kobiet i osób starszych, wdrożenie polityk mających na celu
zapewnienie, że praca stanie się opłacalna dla odbiorców różnych form transferów
społecznych, a także zapewnienie świadczeń społecznych niezbędnych do wspierania
integracji na rynku pracy, zwłaszcza dla rodzin wielodzietnych.

• prowadzenie działań mających na celu wzmocnienie potencjału administracyjnego

instytucji pomocy społecznej i rynku pracy, wspierane przez mechanizmy
usprawniające koordynację między politykami na różnych poziomach.

• zapewnienie dostępności wystarczających środków na adekwatne emerytury do czasu

wypłacenia świadczeń z funduszy emerytalnych, przy jednoczesnym monitorowaniu
przyszłej adekwatności i podwyższaniu wskaźnika zatrudnienia osób starszych i
niepełnosprawnych.

• kontynuowanie procesu reform systemu emerytalnego poprzez przeprowadzenie

reformy systemu emerytur rolniczych i rent, a także zorganizowanie zamiany
oszczędności z funduszy emerytalnych na bezpieczne renty dożywotnie.

• zapewnienie równego i lepszego dostępu do opieki zdrowotnej i opieki

długoterminowej poprzez zmniejszenie różnic regionalnych w ich świadczeniu
(dotyczy to zwłaszcza podstawowej opieki zdrowotnej), kwestia bezpośredniego
obciążenia pacjentów kosztami opieki i długim czasem oczekiwania, zwiększenie
wydatków na publiczne wydatki zdrowotne celem rozwiązania problemu
niedofinansowania oraz usprawnienie zakupu usług medycznych i administrowania
jednostkami zamawiającymi.

• poprawa skuteczności systemu poprzez wzmocnienie podstawowej opieki zdrowotnej,

opieki ambulatoryjnej i zwiększenie liczby zabiegów przeprowadzanych w trybie
dziennym

w stosunku do opieki szpitalnej oraz wdrożenie reformy w zakresie

refundacji leków.