Zobowi
ązanie do leczenia odwykowego.
Na temat procedury zobowi
ązania do leczenia odwykowego – potocznie zwanej przymusowym
leczeniem – pada wiele pyta
ń. Postaram się przedstawić tę procedurę krok po kroku w formie
instrukcji na przyk
ładzie pracy Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Ustawa o wychowaniu w trze
źwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi dnia 26 października
1982 r okre
śla, że zadaniem gminnej komisji jest rozpatrywanie wniosku o zobowiązanie do
leczenia odwykowego. Podstaw
ą prawna zobowiązania do leczenia odwykowego są artykuły od
24 do 36 w/w ustawy. Procedur
ę taką wdraża się na podstawie art. 24 „Osoby, które w związku
z nadu
żywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich,
uchylaj
ą się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny, kieruje się
na badanie przez bieg
łego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i
wskazania rodzaju zak
ładu leczniczego.”
Przebieg procedury
Zg
łoszenie
Aby zg
łosić kogoś na leczenie odwykowe należy wypełnić wniosek (podanie do GKRPA według
okre
ślonego wzoru) i złożyć go w Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
właściwej według zamieszkania lub pobytu osoby, której dotyczy postępowanie. Wniosek może
złożyć dowolna osoba, której nie jest obojętny los pijącego lub instytucja np. ośrodek pomocy
spo
łecznej, policja, prokuratura, szkoła, zakład pracy itd. Gdy wniosek składa:
- Cz
łonek rodziny – musi pokonać wiele oporów wewnętrznych. Wstyd, lęk przed
nieznanym oraz cz
ęste przekonanie, że „na swojego się nie donosi” utrudnia podjecie decyzji.
Osoby takie wymagaj
ą wsparcia i wiedzy o procedurze zobowiązania do leczenia odwykowego:
dzi
ęki temu mogą zyskać świadomość, że nie oskarżają tylko niosą pomoc bliskim. Muszą
wiedzie
ć, że postanowienie o zobowiązaniu do leczenia odwykowego nałożone przez sąd
zapada w trybie nieprocesowym i nie ma charakteru wyroku s
ądowego.
- Policja – zdarza si
ę, że członkowie rodziny chcąc uniknąć konfliktów ze swoim
alkoholikiem zg
łaszają problem do dzielnicowego i wtedy wnioskodawcą staje się policja. W
takim wniosku znajduje si
ę pisemne uzasadnienie i podane są dane świadków.
- Prokuratura – w ostatnim czasie liczba takich wniosków wzros
ła w związku z
prowadzeniem post
ępowań w sprawach o przestępstwa. Prokurator podaje w nim, o co wnosi i
uzasadnia swój wniosek.
- Inni wnioskodawcy – cz
ęsto pomoc społeczna zgłasza wniosek w sytuacji, gdy z wywiadu
środowiskowego wynika, że występuje nadużywanie alkoholu. Sporadycznie wnioskodawcą
bywa szko
ła.
Zobowi
ązanie do leczenia odwykowego
Gromadzenie informacji i wywiad
Gminna komisja zbiera informacje na temat zg
łoszonej osoby: z policji, pomocy społecznej etc.
Na spotkanie z komisj
ą zaprasza się osobę zgłoszoną, w uzasadnionych przypadkach
wnioskodawców lub
świadków. Wariant 1 – wezwani zgłaszają się. Komisja informuje o tym, że
wp
łynął wniosek, i o celu spotkania. Członkowie komisji zadają pytania w oparciu o zebrany
wywiad po to, aby stworzy
ć konkretny obraz sytuacji. Po zebraniu informacji zgłoszona osoba
kierowana jest na badanie przez bieg
łych sądowych (otrzymuje skierowanie, ustala się dzień i
godzin
ę badania) lub zostanie ono przesłane pocztą. W przypadku odmowy przyjęcia
skierowania komisja kieruje spraw
ę do rozpatrzenia przez sąd. Jeśli z wywiadu wynika, że
zg
łoszony na leczenie już wielokrotnie leczył się i deklaruje chęć uczestniczenia w terapii lub już
ja zacz
ął, komisja ustala, w której placówce to leczenie będzie odbywał i wręcza podpisane
wcze
śniej zawiadomienie w trzech egzemplarzach: jeden otrzymuje przyszły pacjent, drugi
pozostaje w aktach sprawy, trzeci trafia do wybranej przez klienta placówki odwykowej. Taki
uk
ład przyjmuje formę kontraktu, w którym jedna strona zobowiązuje się poprzez udział w
terapii trwale powstrzyma
ć się od picia, a druga, czyli komisja, zawiesza sprawę na czas
leczenia. Z
łamanie warunków umowy przez leczącego się, tj. przerwanie leczenia lub łamanie
abstynencji, powoduje skierowanie sprawy do s
ądu.
Wariant 2 – nikt si
ę nie zgłasza. Wówczas wezwania wysyła się ponownie, z tym, że do osoby
zg
łoszonej na leczenie wysyła się inne wezwanie niż za pierwszym razem – z informacją, że w
przypadku nie zg
łoszenia się komisja przekaże sprawę do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do
leczenia odwykowego. Je
śli osoba zgłoszona na leczenie nie stawi się dwukrotnie, za trzecim
razem wysy
ła się skierowanie na badanie przez biegłych.
Wariant 3 – zg
łasza się tylko wnioskodawca. Zbierany jest wywiad i wysyła się ponownie
wezwanie do osoby zg
łoszonej na leczenie.
Wariant 4 – osoba zg
łoszona nie stawia się na żadne wezwania, ani przed komisją, ani na
badanie przez bieg
łych. Wówczas sprawę kieruje się do sądu z wnioskiem zobowiązanie do
leczenia odwykowego.
Badanie w przedmiocie uzale
żnienia
Przeprowadza je dwuosobowy zespó
ł biegłych, złożony z lekarza psychiatry i psychologa.
Je
żeli osoba skierowana na badania nie zgłasza się, odmawia poddania się badaniu, biegły
przedstawia te okoliczno
ści w sporządzonej notatce. Opinie przekazywane są do gminnej
komisji rozwi
ązywania problemów alkoholowych.
Zobowi
ązanie do leczenia odwykowego
Odczytanie opinii bieg
łych i propozycja terapii
Komisja zaprasza zainteresowane strony na odczytanie opinii bieg
łych. Kiedy biegli orzekający
nie stwierdzili uzale
żnienia, komisja sprawę umarza. Jeśli natomiast biegli rozpoznali
uzale
żnienie, komisja odczytuje zapisaną w opinii diagnozę i przedstawia propozycję leczenia
zgodnie z zaleceniami bieg
łych (tj. leczenie ambulatoryjne lub stacjonarne).
Monitorowanie udzia
łu w terapii
Przebieg leczenia jest monitorowany przez komisj
ę. Placówki odwykowe przesyłają informacje
o przerwanym leczeniu i o osobach, które na nie w ogóle si
ę nie zgłosiły. W takich sytuacjach
komisja przesy
ła sprawę do sądu. Jeżeli leczenie realizowane jest skutecznie, tj. pacjent kończy
terapie i utrzymuje abstynencj
ę, komisja po dwóch latach umarza sprawę.
Skierowanie sprawy do s
ądu
Ka
żda sytuacja, gdy leczenie nie przebiega prawidłowo lub dana osoba nie zgłasza się na
spotkania z komisj
ą, powoduje skierowanie sprawy do sądu.
Orzeczenie obowi
ązku poddania się leczeniu odwykowemu
Sąd rozpatruje wniosek i wydaje nakaz leczenia, który jest ważny dwa lata. Postanowienie sądu
w formie pisemnej otrzymuje osoba uzale
żniona i placówka odwykowa, w której ma się on
leczy
ć. Często sąd za pierwszym razem kieruje na leczenie w warunkach ambulatoryjnych – do
przychodni. Je
żeli leczenie nie odbywa się w sposób właściwy, placówka odwykowa przesyła
do s
ądu wniosek o zmianę trybu leczenia na stacjonarny.