Barokowe inspiracje w literaturze późniejszych epok






Barokowe inspiracje w literaturze późniejszych
epok


Siedemnastowieczne dzieje Polski i literatura tego okresu inspirowały Henryka
Sienkiewicza, autora "Trylogii" i miłośnika twórczości J. Ch. Paska. Z postawy
sarmackiej przejął Sienkiewicz wyłącznie pozytywne cechy polskiej szlachty, jej
waleczność, umiłowanie wolności, patriotyzm i fantazję. Pomimo dużego wpływu
Sienkiewicza na obraz XVII wieku u późniejszych pokoleń, pojęcie sarmatyzmu już
w czasach oświecenia nabrało negatywnego znaczenia. Do dziś jest utożsamiane z
zacofaniem, ciemnotą, pieniactwem i ksenofobią (niechęcią do obcych), a także z
płytką, fanatyczną i wystawianą na pokaz religijnością, nietolerancją i
nieuctwem.
Powieściopisarzy i autorów powieści popularno-naukowych fascynowała postać
królowej Marii Kazimiery, czyli popularnej Marysieńki, żony Jana III
Sobieskiego. Autorzy korzystali chętnie z listów Sobieskiego do żony, wydanych
po raz pierwszy w roku 1823, a w pełniejszym wyborze dopiero w 1962 roku. Listy
króla uznawane są za bardzo kunsztowne przykłady sztuki epistolarnej.
Najpopularniejsza biografia Marii Kazimiery to powieść Tadeusza Boya-Żeleńskiego
"Marysieńka Sobieska", a współcześnie - Michała Komaszyńskiego "Maria Kazimiera
D'Arquien- Sobieska, królowa Polski".
Do tradycji literatury barokowej, jej motywów, stylu i typu wyobraźni
nawiązali m.in.: Jerzy Harasymowicz (tomik poetycki "Barokowe
czasy"), Jan Lechoń (wiersz "Sejm" z tomu "Karmazynowy poemat"),
Jarosław Marek Rymkiewicz ("Zbigniew Morsztyn wraca z Warszawy do
Królewca", "Na trupa"). Poeci czerpali inspiracje także z barokowego malarstwa:
Wisława Szymborska ("Kobiety Rubensa" z tomu "Sól"), Mieczysław
Jastrun ("Rembrandt"), Stanisław Grochowiak ("Lekcja anatomii" -
wiersz z tomu "Agresty", inspirowany znanym obrazem Rembrandta), Tadeusz
Różewicz ("Jatki" - również wiersz inspirowany malarstwem Rembrandta).
Wśród współczesnych prozaików XVII wiek fascynował Hannę Malewską,
Teodora Parnickiego, Witolda Gombrowicza ("Trans-Atlantyk"
napisany jest przewrotną, stylizowaną prozą barokową). Barok pobudzał także
wyobraźnię romantyków (fascynacja Calderonem de la Barca - "Książę niezłomny"
Słowackiego).