luty 1996

POLSKI

KOMITET

NORMALIZACYJNY

POLSKA NORMA

PN-B-11112

Kruszywa mineralne

Kruszywa

łamane do

nawierzchni drogowych

Zamiast:

BN-84/6774-02

Grupa katalogowa

SKN 0718
ICS 91.100.20 93.080.20

Deskryptory: 0396727 - wymagania, 0035099 - badania, 0319808 - kruszywa, 0179310 - nawierzchnie drogowe,
0334682 - materia

ły budowlane

PRZEDMOWA

Norma zast

ępuje normę branżową BN-84/6774-02 "Kruszywa mineralne. Kruszywa kamienne łamane do nawierzchni

drogowych", która zgodnie z rozporz

ądzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dn. 24.03.1994 r. jest norm ą

do obowi

ązkowego stosowania.

Istotne zmiany w stosunku do BN-84/6774-02:

- zrezygnowano z okre

śleń dotyczących kruszyw, w zamian powołano normy: PN-B-01100:1987 (

PN-87/B-01100

),

PN-B-06714-01:1989 (

PN-89/B-06714/01

),

- zrezygnowano z podzia

ł kruszyw na grupy i podgrupy,

- wprowadzono do normy podzia

ł kruszyw na frakcje i grupy frakcji,

- wprowadzono zamiast mieszanki, niesort,

- wymagania nasi

ąkliwości dla klińca przyjęto jak dla frakcji powyżej 6,3 mm,

- wprowadzono wymagania i badania dla kruszywa przeznaczonego do betonów,

- zrezygnowano z badania wska

źnika emulgacji,

- przeredagowano rozdzia

ł dotyczący badań.

1 Wst

ęp

1.1 Zakres normy

Niniejsz

ą normą objęto kruszywa łamane stosowane w budownictwie drogowym.

Postanowienia normy dotycz

ą kruszyw łamanych przeznaczonych do:

- budowy i utrzymania warstwowych konstrukcji jezdni, dróg, ulic i innych ci

ągów komunikacyjnych,

- drogowych urz

ądzeń odwadniających.

1.2 Normy powo

łane

PN-B-01100:1987 (

PN-87/B-01100

) Kruszywa mineralne. Kruszywa skalne. Podzia

ł, nazwy i określenia

PN-B-11112:1996 Kruszywa mineralne Kruszywa

łamane do nawierzchni drogowych

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 1

PN-B-06714-01:1989 (

PN-89/B-06714/01

) Kruszywa mineralne. Badania. Podzia

ł, terminologia

PN-B-06714-12:1976 (

PN-76/B-06714/12

) Kruszywa mineralne. Badania. Oznaczanie zawarto

ści zanieczyszczeń

obcych

PN-B-06714-15:1991 (

PN-91/B-06714/15

) Kruszywa mineralne. Badania. Oznaczanie sk

ładu ziarnowego

PN-B-06714-16:1976 (PN-76/B-06714/16) Kruszywa mineralne. Badania. Oznaczanie zawarto

ści ziarn nieforemnych

PN-B-06714-18:1977 (

PN-77/B-06714/18

) Kruszywa mineralne. Badania. Oznaczanie nasi

ąkliwości

PN-B-06714-19:1978 (

PN-78/B-06714/19

) Kruszywa mineralne. Badania. Oznaczanie mrozoodporno

ści metodą

bezpo

średnią

PN-B-06714-20:1978 (

PN-78/B-06714/20

) Kruszywa mineralne. Badania. Oznaczanie mrozoodporno

ści metodą

krystalizacji

PN-B-06714-26:1978 (

PN-78/B-06714/26

) Kruszywa mineralne. Badania. Oznaczanie zawarto

ści zanieczyszczeń

organicznych

PN-B-06714-28:1978 (

PN-78/B-06714/28

) Kruszywa mineralne. Badania. Oznaczanie zawarto

ści związków siarki

metod

ą bromową

PN-B-06714-34:1991 (

PN-91/B-06714/34

) Kruszywa mineralne. Badania. Oznaczanie reaktywno

ści alkalicznej

PN-B-06714-42:1979 (

PN-79/B-06714/42

) Kruszywa mineralne. Badania. Oznaczanie

ścieralności w bębnie Los

Angeles

PN-B-06714-46:1992 (

PN-92/B-06714/46

) Kruszywa mineralne. Badania. Oznaczanie potencjalnej reaktywno

ści

alkalicznej metod

ą szybką

PN-B-06721:1987 (

PN-87/B-06721

) Kruszywa mineralne. Pobieranie próbek

PN-EN 45014:1993 Ogólne kryteria dotycz

ące deklaracji zgodności wydawanej przez dostawców

BN-64/8931-01 Drogi samochodowe. Oznaczanie wska

źnika piaskowego

1.3 Definicje

Podstawowe terminy i definicje - wg PN-B-01100:1987 (

PN-87/B-01100

), PN-B-06714-01:1989 (

PN-89/B-06714/01

).

2 Wymagania

2.1 Klasyfikacja i oznaczenie

2.1.1 Klasyfikacja

2.1.1.1. Rodzaje

W zale

żności od granic nominalnego sk ładu ziarnowego kruszywa do nawierzchni drogowych dzieli si ę na rodzaje wg

tablicy 1.

Tablica 1

Wymiary w milimetrach

PN-B-11112:1996 Kruszywa mineralne Kruszywa

łamane do nawierzchni drogowych

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 2

Podgrupy

kruszywa

łamane zwykłe

kruszywa

łamane granulowane

rodzaj

frakcja lub grupa frakcji

1)

rodzaj

frakcja lub grupa frakcji

1)

1

2

3

4

mia

ł

0 ÷ 4

piasek

łamany

0,075 ÷ 2,0

kliniec

4 ÷ 12,8

mieszanka drobna
granulowana

0,075 ÷ 4,0

kliniec

4 ÷ 20,0

grys

2,0 ÷ 4,0

kliniec

4 ÷ 31,5

grys

4,0 ÷ 6,3

kliniec

6,3 ÷ 12,8

grys

6,3 ÷ 10,0

kliniec

6,3 ÷ 20,0

grys

6,3 ÷ 12,8

kliniec

12,8 ÷ 20,0

grys

10,0 ÷ 12,8

kliniec

20 ÷ 31,5

grys

12,8 ÷ 16,0

t

łuczeń

31,5 ÷ 63,0

grys

12,8 ÷ 20,0

niesort

0 ÷ 31,5

niesort

0 ÷ 63,0

1)

Dopuszcza si

ę po uzgodnieniu z odbiorcą, w przypadkach technicznie uzasadnionych, dostarczanie kruszywa

innych frakcji i grupy frakcji ni

ż w tablicy.

2.1.1.2 Frakcje i grupy frakcji

W zale

żności od składu ziarnowego rodzaje kruszywa dzieli się na frakcje i grupy frakcji.

2.1.1.3 Klasy

W zale

żności od właściwości fizykochemicznych kruszywo kamienne łamane dzieli się na trzy klasy: I, II, III.

2.1.1.4 Gatunki

W zale

żności od zawartości: zanieczyszczeń obcych, ziarn nieforemnych, zanieczyszczeń organicznych kliniec, tłuczeń

i grys dzieli si

ę na trzy gatunki: 1, 2, 3.

2.1.1.5 Odmiany

W zale

żności od przeznaczenia, niesort dzieli się na dwie odmiany:

- odmiana I - przeznaczona do warstw górnych lub jednowarstwowych podbudowy stabilizowanej mechanicznie,

- odmiana II - przeznaczona do warstw dolnych podbudowy stabilizowanej mechanicznie.

2.1.1.6 Dalszy podzia

ł

Dalszy podzia

ł - wg PN-B-01100:1987 (

PN-87/B-01100

).

2.1.2 Oznaczenie

Oznaczenie powinno zawiera

ć następujące dane:

- nazw

ę rodzaju kruszywa wg 2.1.1.1,

- symbol frakcji lub grupy frakcji wg 2.1.1.2,

- numer normy,

- symbol klasy wg 2.1.1.3,

- symbol gatunku wg 2.1.1.4.

PN-B-11112:1996 Kruszywa mineralne Kruszywa

łamane do nawierzchni drogowych

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 3

PRZYK

ŁAD

Oznaczenie grysu frakcji (4 ÷ 6,3) mm, klasy II, gatunku 1:

GRYS 4 ÷ 6,3 PN-B-11112:1996 II 1

2.2 Wymagania dla kli

ńca, tłucznia, niesortu, grysu w zależności od klasy

Wymagania dla kli

ńca, tłucznia, niesortu i grysu w zależności od klasy - wg tablicy 2.

Tablica 2

Wymaganie w procentach (m/m)

Lp.

W

łaściwości

Wymagania dla

klasy

I

II

III

1

2

3

4

5

1

Ścieralność w bębnie Los Angeles
a) po pe

łnej liczbie obrotów, nie więcej niż:

- dla kli

ńca

- dla t

łucznia

- dla niesortu
- dla grysu

-

30
25

-

-

40
35
40

-

50
50
50

b) po 1/5 pe

łnej liczby obrotów, w stosunku do ubytku masy po pe łnej liczbie obrotów,

nie wi

ęcej niż

25

30

35

2

Nasi

ąkliwość, nie więcej niż:

a) dla kruszywa ze ska

ł magmowych i przeobrażonych

- frakcja (4 ÷ 6,3) mm
- frakcja powy

żej 6,3 mm oraz dla klińca

b) dla kruszywa ze ska

ł osadowych

1,5
1,2
2,0

2,0
2,0
3,0

3,0
3,0
5,0

3

Mrozoodporno

ść, nie więcej niż:

a) dla kruszywa ze ska

ł magmowych i przeobrażonych

b) dla kruszywa ze ska

ł osadowych

2,0
2,0

4,0
5,0

10,0
10,0

4

Mrozoodporno

ść według zmodyfikowanej metody bezpośredniej, nie więcej niż:

- dla kli

ńca i grysu

- dla pozosta

łych rodzajów kruszywa

10

-

30

-

-
-

5

Zawarto

ść związków siarki w przeliczeniu na SO

3

, nie wi

ęcej niż:

1)

0,1

1,0

1,0

1)

Nie dotyczy kruszyw przeznaczonych do mieszanek mineralno-bitumicznych

2.3 Wymagania dla kli

ńca, tłucznia i grysu w zależności od gatunku

Wymagania dla kli

ńca, tłucznia i grysu w zależności od gatunków - wg tablicy 3.

Tablica 3

Zawarto

ść w procentach (m/m)

PN-B-11112:1996 Kruszywa mineralne Kruszywa

łamane do nawierzchni drogowych

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 4

Lp.

W

łaściwości

Kliniec

T

łuczeń

Grys

gatunki

1

2

3

1

2

3

1

2

3

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

1

Sk

ład ziarnowy

a) zawarto

ść ziarn mniejszych niż 0,075 mm, nie więcej niż:

- w kli

ńcu i tłuczniu (4,0 ÷ 6,3) mm

3,0

4,0

5,0

2,0

3,0

4,0

- w grysie (2,0 ÷ 6,3) mm

2,0

4,0

5,0

- w grysie (6,3 ÷ 20,0) mm

1,5

2,5

3,5

b) zawarto

ść frakcji podstawowej, dla frakcji i grup frakcji, nie

wi

ęcej niż:

- w kli

ńcu (4,0 ÷ 12,8) mm

80

70

60

- w kli

ńcu (12,8 ÷ 31,5) mm

85

75

65

- w t

łuczniu (31,5 ÷ 63) mm

85

75

65

- w grysie (2,0 ÷ 6,3) mm

80

80

60

- w grysie (6,3 ÷ 20,0) mm

85

85

65

c) zawarto

ść podziarna, dla frakcji i grup frakcji, nie wi ęcej niż:

- w kli

ńcu (4,0 ÷ 12,8) mm

15

30

30

- w kli

ńcu (12,8 ÷ 31,5) mm

10

15

25

- w t

łuczniu (31,5 ÷ 63) mm

10

15

25

- w grysie (2,0 ÷ 6,3) mm

15

15

30

- w grysie (6,3 ÷ 20,0) mm

10

10

25

d) zawarto

ść nadziarna, nie więcej niż

10

15

20

10

15

20

8

10

15

2

Zawarto

ść zanieczyszczeń obcych, nie więcej niż

0,1

0,2

0,3

0,1

0,2

0,3

0,1

0,2

0,3

3

Zawarto

ść ziarn nieforemnych, nie więcej niż

-

-

-

35

40

45

25

30

35

4

Zawarto

ść zanieczyszczeń organicznych

barwa nie ciemniejsza ni

ż wzorcowa

2.4 Wymagania dla mia

łu, piasku łamanego i mieszanki drobnej granulowanej

Wymagania dla mia

łu, piasku łamanego i mieszanki drobnej granulowanej - wg tablicy 4.

Tablica 4

Zawarto

ść w procentach (m/m)

PN-B-11112:1996 Kruszywa mineralne Kruszywa

łamane do nawierzchni drogowych

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 5

Lp.

W

łaściwości

Wymagania

mia

ł piasek łamany mieszanka drobna granulowana

1

2

3

4

5

1

Sk

ład ziarnowy

a) zawarto

ść frakcji (2,0 ÷ 4,0) mm, powyżej

-

-

15

b) zawarto

ść nadziarna, nie więcej niż

20

15

15

c) wska

źnik piaskowy, większy niż:

- dla kruszywa ze ska

ł magmowych i przeobrażonych

20

65

65

- dla kruszywa ze ska

ł osadowych, z wyjątkiem wapieni

20

55

55

- dla kruszywa z wapieni

20

40

40

2

Zawarto

ść zanieczyszczeń obcych, nie więcej niż

0,5

0,1

0,1

3

Zawarto

ść zanieczyszczeń organicznych

barwa nie ciemniejsza ni

ż wzorcowa

2.5 Wymagania dla niesortu w zale

żności od odmiany

Wymagania dla niesortu w zale

żności od odmiany - wg tablicy 5.

Tablica 5

Zawarto

ść w procentach (m/m)

Lp.

W

łaściwości

Wymagania dla odmiany

I

II

1

2

3

4

1

Zawarto

ść ziarn mniejszych niż 0,075 mm,

3 ÷ 10

3 ÷ 10

2

Wska

źnik piaskowy, nie mniejszy niż

40

-

3

Zawarto

ść zanieczyszczeń obcych, nie więcej niż

0,1

0,1

4

Zawarto

ść zanieczyszczeń organicznych

barwa nie ciemniejsza ni

ż wzorcowa

2.6 Reaktywno

ść alkaliczna

Kruszywo przeznaczone do betonów cementowych powinno odpowiada

ć zerowemu (0) stopniowi potencjalnej

reaktywno

ści alkalicznej wg PN-B-06714-46:1992 (

PN-92/B-06714/46

). W przypadku gdy badane kruszywo nie

odpowiada zerowemu (0) stopniowi nale

ży przeprowadzić dodatkowe badania wg PN-B-06714-34:1991

(

PN-91/B-06714/34

).

3 Metody bada

ń

3.1 Pobieranie i przygotowywanie próbek do bada

ń

Pobieranie i przygotowywanie próbek do bada

ń wg PN-B-06721:1987 (

PN-87/B-06721

).

3.2 Program bada

ń

Program bada

ń zgodnie z tablicą 6.

Tablica 6

PN-B-11112:1996 Kruszywa mineralne Kruszywa

łamane do nawierzchni drogowych

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 6

Lp.

Rodzaj badania

Zakres bada

ń

Wymagania wg

Opis bada

ń

wg

pe

łne niepełne

1

2

3

4

5

6

1

Zawarto

ść ziarn mniejszych niż 0,075 mm

+

+

tablica 3, lp.
1a),
tablica 5, lp. 1

3.5.1

2

Zawarto

ść frakcji podstawowej

+

+

tablica 3, lp.
1b),
tablica 4, lp. 1a)

3.5.2

3

Zawarto

ść podziarna

+

+

tablica 3, lp. 1c)

3.5.3

4

Zawarto

ść nadziarna

+

+

tablica 3, lp.
1d),
tablica 4, lp. 1b)

3.5.4

5

Wska

źnik piaskowy

+

+

tablica 4, lp.
1c),
tablica 5, lp. 2

3.5.5

6

Zawarto

ść zanieczyszczeń obcych

+

+

tablica 3, lp. 2
tablica 4, lp. 2

3.5.6

7

Zawarto

ść ziarn nieforemnych

+

+

tablica 3, lp. 3

3.5.7

8

Zawarto

ść zanieczyszczeń organicznych

+

+

tablica 3, lp. 4,
tablica 4, lp. 3,
tablica 5, lp. 5

3.5.8

9

Ścieralność w bębnie Los Angeles

+

tablica 2, lp. 1

3.5.9

10

Nasi

ąkliwość

+

tablica 2, lp. 2

3.5.10

11

Mrozoodporno

ść

+

tablica 2, lp. 3

3.5.11

12

Mrozoodporno

ść według zmodyfikowanej metody

bezpo

średniej

+

tablica 2, lp. 4

3.5.12

13

Zawarto

ść związków siarki w przeliczeniu na

SO

3

+

tablica 2, lp. 5

3.5.13

14

Reaktywno

ść alkaliczna

+

2.7

3.5.14

3.3 Cz

ęstotliwość badań

3.3.1 Badania niepe

łne

Badania niepe

łne należy wykonywać dla każdej partii kruszywa.

3.3.2 Badania pe

łne

Badania pe

łne należy wykonywać co najmniej raz w roku oraz przy każdej zmianie jakości surowca skalnego.

3.4 Sk

ład i wielkość partii

Za parti

ę należy uważać każdą wyprodukowaną ilość kruszywa pochodzącą z jednego zakładu lub złoża nie

przekraczaj

ącą 1500 t. Jeżeli ilość kruszywa jest większa, należy podzielić ją w ten sposób, aby nie przekraczała 1500

PN-B-11112:1996 Kruszywa mineralne Kruszywa

łamane do nawierzchni drogowych

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 7

t. Mniejsze ilo

ści kruszywa należy uznać za oddzielne partie.

3.5 Opis bada

ń

3.5.1 Oznaczanie zawarto

ści ziarn mniejszych niż 0,075 mm

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-15:1991 (

PN-91/B-06714/15

) p. 2.4.3 metod

ą na mokro z użyciem

sita kontrolnego o boku oczka kwadratowego 0,075 mm.

3.5.2 Oznaczanie zawarto

ści frakcji podstawowej

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-15:1991 (

PN-91/B-06714/15

) p. 2.4.3.

3.5.3 Oznaczanie zawarto

ści podziarna

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-15:1991 (

PN-91/B-06714/15

) p. 2.4.3 metod

ą na mokro.

3.5.4 Oznaczanie zawarto

ści nadziarna

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-15:1991 (

PN-91/B-06714/15

) p. 2.4.3 metod

ą na mokro.

3.5.5 Oznaczanie wska

źnika piaskowego

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z BN-64/8931-04.

3.5.6 Oznaczanie zawarto

ści zanieczyszczeń obcych

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-12:1976 (

PN-76/B-06714/12

).

3.5.7 Oznaczanie zawarto

ści ziarn nieforemnych

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-16:1978 (

PN-78/B-06714/16

).

3.5.8 Oznaczanie zawarto

ści zanieczyszczeń organicznych

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-26:1978 (

PN-78/B-06714/26

).

3.5.9 Oznaczanie

ścieralności w bębnie Los Angeles

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-42:1979 (

PN-79/B-06714/42

).

3.5.10 Oznaczanie nasi

ąkliwości

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-18:1977 (

PN-77/B-06714/18

).

3.5.11 Oznaczanie mrozoodporno

ści

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-20:1978 (

PN-78/B-06714/20

). W przypadku gdy kruszywo nie

odpowiada wymaganiom wg tablicy 2, lp. 3 nale

ży wykonać badanie zgodnie z PN-B-06714-19:1978

(

PN-78/B-06714/19

), a wynik badania nale

ży uznać jako decydujący.

3.5.12 Oznaczanie mrozoodporno

ści według zmodyfikowanej metody bezpośredniej

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-19:1978 (

PN-78/B-06714/19

), z tym,

że próbki kruszyw przed

poddaniem ich cyklicznemu zamra

żaniu w temperaturze (-20 ±5)°C należy nasycić 2% roztworem NaCl (sól kuchenna) i

po ka

żdym cyklu badawczym odmrażać w 2% roztworze NaCl. Po 25 cyklach badawczych próbkę należy przemyć

wod

ą bieżącą, wysuszyć do stałej masy i obliczyć wynik zgodnie z PN-B-06714-19:1978 (

PN-78/B-06714/19

).

3.5.13 Oznaczanie zawarto

ści związków siarki w przeliczeniu na SO

3

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-28:1978 (

PN-78/B-06714/28

).

3.5.14 Oznaczanie reaktywno

ści alkalicznej

Oznaczanie nale

ży wykonać zgodnie z PN-B-06714-34:1991 (

PN-91/B-06714/34

) i PN-B-06714-46:1992

(

PN-92/B-06714/46

).

PN-B-11112:1996 Kruszywa mineralne Kruszywa

łamane do nawierzchni drogowych

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 8

3.6 Ocena wyników bada

ń

Badane kruszywo nale

ży uznać za zgodne z wymaganiami normy, jeżeli wszystkie oznaczania wg 3.2 tablica 6

spe

łniają wymagania rozdz. 2.

4 Przechowywanie i transport

4.1 Przechowywanie

Kruszywo nale

ży przechowywać zabezpieczając go przed rozsypaniem, zanieczyszczeniem i zmieszaniem z

kruszywem innego rodzaju, frakcji, klasy, gatunku lub odmiany.

4.2 Transport

Kruszywo nale

ży przewozić dowolnymi środkami transportu w warunkach zabezpieczaj ących go przed

zanieczyszczeniem i zmieszaniem z kruszywem innego rodzaju, frakcji, klasy, gatunku i odmiany. Dopuszcza si

ę

przewozi

ć kruszywo na warunkach uzgodnionych między dostawcą, odbiorcą i przewoźnikiem.

5 Deklaracja zgodno

ści

Do ka

żdej ilości kruszywa wysłanej do odbiorcy należy dołączyć deklarację zgodności o treści wg PN-EN 45014:1993.

PN-B-11112:1996 Kruszywa mineralne Kruszywa

łamane do nawierzchni drogowych

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 9