blacharz samochodowy 721[03] z1 04 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Leszek Kucharski
Tomasz Trojanowski

Wykonywanie połączeń blachy techniką spawania
721[03].Z1.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Grażyna Uhman
mgr Jerzy Mormul

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Leszek Kucharski
mgr inż. Tomasz Trojanowski

Konsultacja:
mgr inż. Piotr Ziembicki

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 721[03].Z1.04
Wykonywanie połączeń blachy techniką spawania zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu blacharz samochodowy.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas spawania

5.1.1. Ćwiczenia 11

5.2. Istota spawania

5.2.1. Ćwiczenia 13

5.3. Spawanie gazowe

5.3.1. Ćwiczenia 17

5.4. Spawanie elektryczne

5.4.1. Ćwiczenia 19

5.5. Nowoczesne metody spawania

5.5.1. Ćwiczenia 21

5.6. Cięcie termiczne

5.6.1. Ćwiczenia 23

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu poradnik dla nauczyciela Wykonywanie połączeń blachy techniką

spawania, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej
w zawodzie blacharz samochodowy.

W poradniku zamieszczono:

− wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed

rozpoczęciem realizacji programu jednostki modułowej, tak by bez problemów mógł
przyswoić sobie wiedzę zawartą w poradniku,

− cele kształcenia tj. wykaz umiejętności jakie uczeń ukształtuje podczas pracy

z poradnikiem,

− przykładowe scenariusze zajęć,
− przykładowe ćwiczenia, które pomogą zweryfikować wiedze teoretyczną ucznia oraz

ukształtować umiejętności praktyczne,

− sprawdzian osiągnięć, czyli zestaw zadań testowych,
− literaturę.

W tej jednostce modułowej szczególnie ważnymi są:

− bezpieczeństwo i higiena pracy podczas spawania,
− istota spawania,
− spawanie gazowe,
− spawanie elektryczne,
− nowoczesne metody spawania,
− cięcie termiczne.

Zalecane jest, aby zajęcia dydaktyczne prowadzone były metodami praktycznymi

z zastosowaniem ćwiczeń praktycznych poprzedzonych pokazem. Formy organizacyjne pracy
uczniów powinny być zróżnicowane, zatem można stosować zarówno prace indywidualną,
jak i prace w grupach.

Nauczyciel może dowolnie rozporządzać ćwiczeniami zawartymi w poradniku, zalecić

wykonanie wszystkich lub też wybrać tylko niektóre z nich. Również przeprowadzenie ich
zależy od nauczyciela – może zrobić je zgodnie ze wskazówkami zawartymi w poradniku lub
według własnych pomysłów. Uczniowie powinni wykonać ćwiczenia samodzielnie.

Po wykonaniu ćwiczeń uczeń ma możliwość sprawdzenia poziomu swoich umiejętności

poprzez wykorzystanie zaproponowanych w poradniku dla ucznia pytań w podrozdziałach
Sprawdzian postępów. Nauczyciel może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6
zestawem pytań testowych, dokonując w ten sposób oceny wiedzy i umiejętności ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych.

721[03].Z1.02

Wykonywanie operacji

cięcia blachy

721[03].Z1.03

Wykonywanie operacji

kształtowania blachy

721[03].Z1.04

Wykonywanie

połączeń blachy

techniką spawania

721[03].Z1.05

Wykonywanie

połączeń blachy

techniką zgrzewania

721[03].Z1.06

Wykonywanie

nietypowych

połączeń blachy

721[03].Z1

Technologia obróbki blachy

721[03].Z1.01

Wykonywanie operacji

obróbki skrawaniem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

− korzystać z różnych źródeł informacji,
− charakteryzować technologie produkcji nadwozi samochodowych,
− charakteryzować procesy obróbki wiórowej i obróbki plastycznej,
− wykonywać operacje tłoczenia i cięcia blachy,
− wykonywać operacje kształtowania blachy,
− posługiwać się dokumentacją techniczną,
− wyszukiwać informacje w Internecie,
− stosować ogólne zasady bhp i ppoż. w czasie eksploatacji maszyn i urządzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

− scharakteryzować metodę łączenia materiałów poprzez spawanie,
− opisać części składowe spoiny,
− rozróżnić rodzaje spoin,
− scharakteryzować metodę spawania gazowego,
− scharakteryzować proces wytwarzania, warunki przechowywania oraz zastosowanie

acetylenu jako gazu spawalniczego,

− zorganizować stanowisko pracy do spawania gazowego,
− przygotować sprzęt do spawania gazowego,
− scharakteryzować techniki spawania gazowego,
− wykonać spawanie metodą w lewo,
− wykonać spawanie metodą w prawo,
− scharakteryzować spawanie elektryczne oraz spawanie w osłonie gazów,
− scharakteryzować technologię spawania elektrodami otulonymi,
− rozróżnić rodzaje elektrod i ich oznaczenia,
− przedstawić na rysunku połączenia spawane elementów nadwozia,
− posłużyć się spawarka elektryczną,
− wykonać ścieg spawalniczy, wypełnić rowek,
− wykonać spoinę czołową, pachwinową, pionową i naścienną metodami TIG, MIG, MAG,
− połączyć blachy aluminiowe i mosiężne za pomocą spawania,
− usunąć skutki skurczu spoin,
− scharakteryzować spawanie wiązanką elektronów, laserowe, tlenowe, plazmowe,
− wyjaśnić zjawisko cięcia termicznego,
− ciąć blachy o zadanej grubości palnikiem acetylenowo-tlenowym,
− wyjaśnić cięcie: tlenowe, tlenowo-łukowe, tzw. lancą, plazmowe i cięcie laserem,
− wykonać podstawowe obliczenia wytrzymałościowe połączeń spawanych,
− skorzystać z aktualnej literatury technicznej, norm i instrukcji,
− zastosować zasady bhp, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania: Blacharz samochodowy 721[03]
Moduł:

Technologia obróbki blachy 721[03].Z1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

połączeń blachy techniką spawania

721[03].Z1.04

Temat: Pozycje spawania.

Cel ogólny: zapoznanie uczniów z pozycjami spawania

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

− nazwać poszczególne pozycje spawania,
− określić wady i zalety poszczególnych pozycji,
− podpisać poszczególne rysunki przedstawiające różne pozycje spawania,
− dokonać symulacji poszczególnych pozycji spawania.

Metody nauczania:

− pokaz z objaśnieniem,
− ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

− praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

− literatura z rozdziału 7 dotycząca pozycji spawania,
− sprzęt do spawania gazowego,
− zestaw palników.

Czas trwania lekcji: 3 godziny dydaktyczne.

Uczestnicy:

− uczniowie kształcący się w zawodzie blacharz samochodowy.

Przebieg lekcji:

1) Powitanie uczniów,
2) Zapoznanie z celami lekcji,
3) Plan lekcji,

a) wprowadzenie,
b) nauczyciel omawia poszczególne pozycje spawania wskazując ich zalety i wady,
c) nauczyciel prezentuje poszczególne pozycje spawania,
d) omawia szczegółowo sposób ich wykonania,
e) wskazuje literaturę, z którą należy zapoznać się, aby przeprowadzić ćwiczenie,
f) uczniowie wykonują ćwiczenie praktyczne:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− nauczyciel wskazuje tekst do przeczytania w poradniku dla ucznia,
− nauczyciel rozdziela materiały dodatkowe (załączniki 1),
− uczeń zapoznaje się z otrzymanymi materiałami,
− uczeń na podstawie zdobytych informacji uzupełnia załącznik nr 1,
− uczeń na podstawie zdobytych informacji dokonuje symulacji spawania

w poszczególnych pozycjach.

g) podsumowanie lekcji:

− uczniowie potrafią scharakteryzować poszczególne pozycje spawania,
− uczniowie są w stanie rozróżnić pozycje spawania na podstawie rysunków,
− uczniowie są w stanie dokonać symulacji poszczególnych pozycji spawania.
4) Ocena poziomu osiągnięć uczniów oraz ich aktywności, pracy w zespole a także

prezentacji wypracowanych pomysłów.

5) Pożegnanie uczniów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania: Blacharz samochodowy 721[03]
Moduł:

Technologia obróbki blachy 721[03].Z1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

połączeń blachy techniką spawania

721[03].Z1.04

Temat: Spawanie gazowe cienkich blach metodą w lewo.

Cel ogólny: nauka spawania w lewo i samodzielne połączenie dwóch elementów nadwozia

samochodowego za pomocą tej metody.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

− przygotować stanowisko do spawania,
− sprawdzić palnik oraz węże gumowe,
− przygotować elementy do spawania,
− dobrać palnik oraz spoiwo do spawania stali węglowych,
− spawać metodą w lewo,
− zapalić płomień oraz wyregulować go,
− połączyć elementy nadwozia samochodowego zgodnie z wytycznymi metody spawania

w lewo,

− zakończyć spawanie czyli odpowiednio zgasić płomień i zabezpieczyć zestaw

w prawidłowy sposób.

Metody nauczania:

− pokaz z objaśnieniem,
− ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

− praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

− literatura z rozdziału 7 dotycząca spawania gazowego,
− tabela ćwiczenia,
− sprzęt do spawania gazowego,
− zestaw palników,
− elementy nadwozia samochodowego.

Czas trwania lekcji: 4 godziny dydaktyczne.

Uczestnicy:

− uczniowie kształcący się w zawodzie blacharz samochodowy.

Przebieg lekcji:
1) Powitanie uczniów.
2) Przedstawienie celów zajęć edukacyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) Plan lekcji.

a) wprowadzenie,
b) nauczyciel prezentuje przygotowane stanowisko do spawania,
c) omawia sposób wykonania spawania sposobem w lewo,
d) prezentuje sposób dobrania palnika oraz spoiwa a także zapalenia i zgaszenia

płomienia w palniku,

e) nauczyciel łączy elementy nadwozia samochodowego wykorzystując metodę w lewo,
f) nauczyciel po prezentacji odpowiada na pytania uczniów,
g) uczniowie wykonują ćwiczenie praktyczne,

− nauczyciel omawia na forum grupy konieczne do przestrzegania zasady bhp,
− nauczyciel rozdziela materiały dodatkowe,
− uczeń zapoznaje się z otrzymanymi materiałami,
− uczeń przygotowuje elementy do spawania,
− zapala i reguluje palnik,
− łączy elementy wykorzystując metodę w lewo,
− uczeń gasi płomień palnika wykorzystując procedurę,
− uczeń po zakończeniu spawania odpowiednio zabezpiecza sprzęt,

h) podsumowanie lekcji:

− uczniowie potrafią przygotować elementy do spawania,
− uczniowie potrafią dobrać odpowiedni palnik do spawania stali węglowych

wykorzystując metodę w lewo,

− uczniowie potrafią dobrać odpowiedni rodzaj spoiwa,
− uczniowie potrafią sprawdzić stan techniczny palnika, węży gumowych,
− uczniowie potrafią właściwie zapalić płomień,
− uczniowie potrafią wyregulować płomień acetylenowo-tlenowy,
− uczniowie potrafią połączyć elementy nadwozia samochodowego zgodnie z wytycznymi

metody spawania w lewo,

− uczniowie potrafią właściwie zgasić płomień,
− uczniowie potrafią zawiesić palnik z wężem wykorzystując odpowiednio przyjętą

procedurę.

4) Ocena poziomu osiągnięć uczniów oraz ich aktywności, pracy w zespole a także

prezentacji wypracowanych pomysłów.

5) Pożegnanie uczniów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas spawania

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Udziel pierwszej pomocy przedlekarskiej osobie porażonej prądem elektrycznym

wykorzystując fantom.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
nauczyciel powinien zwrócić szczególną uwagę na sposób udzielania pomocy
przedlekarskiej.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapisać kolejno wykonywane czynności podczas ratowania porażonego prądem

elektrycznym, zgodnie z algorytmem BLS,

2) sprawdzić czy jest ,,bezpiecznie”,
3) sprawdzić reakcję poszkodowanego – dokonać oceny przytomności,
4) głośno zawołać o pomoc,
5) ułożyć poszkodowanego i udrożnić jego drogi oddechowe,
6) ustalić występowanie oddechu,
7) powiadomić służby medyczne,
8) podjąć próbę reanimacji,
9) wykonać uciskanie klatki piersiowej,
10) połączyć uciskanie klatki piersiowej z oddechami ratowniczymi,
11) sprawdzić jamę ustną poszkodowanego i usunąć widoczne ciała obce,
12) okresowo kontrolować stan poszkodowanego,
13) przerwać resuscytację jedynie w ściśle określonych warunkach,
14) zapisać wnioski i spostrzeżenia z wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− fantom (manekin),
− przybory do pisania,
− notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zorganizuj zgodnie z zasadami bhp i ppoż. stanowisko pracy spawacza, zgromadź

niezbędny sprzęt i urządzenia spawalnicze a także wyposaż stanowisko w niezbędny sprzęt
ochrony indywidualnej i sprzęt gaśniczy.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z literaturą wskazaną przez nauczyciela,
2) usunąć z pomieszczenia, lub zabezpieczyć wszystkie materiały palne,
3) sprawdzić stan wentylacji ogólnej i stanowiskowej,
4) zgromadzić obok stanowiska niezbędny sprzęt ochrony indywidualnej,
5) zgromadzić i sprawdzić stan określonego sprzętu gaśniczego (gaśnice śniegowe

i proszkowe),

6) zgromadzić sprzęt spawalniczy,
7) sprawdzić przed włączeniem do sieci stan przewodów elektrycznych,
8) zapisać wnioski z wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− sprzęt ochrony indywidualnej,
− stanowisko spawalnicze z wentylacją,
− sprzęt gaśniczy,
− sprzęt spawalniczy,
− materiały do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Istota spawania

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj i nazwij przedstawione na rysunku (załacznik1) rodzaje spoin.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z informacjami dotyczącymi rodzaju spoin,
2) nazwać przedstawione na rysunkach w tabeli rodzaje spoin,
3) zapisać nazwy odpowiednich rodzajów spoin na przedstawionych rysunkach,
4) dokonać analizy ćwiczenia,
5) zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania – uczenia się

− ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− załącznik 1,
− przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Załącznik 1

Karta ćwiczenia

Imię i nazwisko...............................................................................................................

Rozpoznaj i nazwij przedstawione na rysunku rodzaje spoin. Przyporządkuj je do

odpowiednich oznaczeń w tabeli.

l
ł

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Nazwij przedstawione na rysunkach pozycje spawania i zapisz je w tabeli (załącznik 2).

Wykonaj symulowanie spawania w każdej z umieszczonych na rysunkach pozycji spawania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z informacjami dotyczącymi pozycji spawania,
2) nazwać przedstawione na rysunkach pozycje spawania,
3) zapisać nazwy odpowiednich pozycji spawania na przedstawionych rysunkach

(załącznik 2),

4) wykonać symulacje poszczególnych pozycji spawania wykorzystując przygotowane

próbki i urządzenie spawalnicze,

5) dokonać analizy ćwiczenia,
6) zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania – uczenia się

− ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− załącznik 2,
− próbki,
− urządzenie spawalnicze,
− przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Załącznik 2

Karta ćwiczenia

Imię i nazwisko.......................................................................................................................

Nazwij przedstawione na rysunkach pozycje spawania i zapisz je w tabeli. Wykonaj

symulowanie spawania w każdej z umieszczonych na rysunkach pozycji.

a
b
c
d
e
f
g
h

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Spawanie gazowe

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Wykonaj

połączenie dwóch elementów nadwozia samochodowego za pomocą palnika

acetylenowo – tlenowego wykorzystując metodę spawania w „lewo”

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
szczególną uwagę nauczyciel powinien zwrócić na przepisy ppoż. a także na procedury
związane z zapaleniem i gaszeniem palnika.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) przygotować elementy do spawania,
2) dobrać odpowiedni palnik do spawania stali węglowych wykorzystując metodę w lewo,
3) dobrać odpowiedni rodzaj spoiwa,
4) sprawdzić stan techniczny palnika, węży gumowych,
5) zapalić płomień stosując się do instrukcji,
6) wyregulować płomień acetylenowo-tlenowy doprowadzając go do stanu normalnego,
7) połączyć elementy nadwozia samochodowego zgodnie z wytycznymi metody spawania

w lewo,

8) zgasić płomień stosując się do instrukcji,
9) zawiesić palnik z wężem wykorzystując odpowiednio przyjętą procedurę,
10) dokonać analizy ćwiczenia,
11) zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania – uczenia się

− ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− stanowisko spawalnicze,
− elementy nadwozia samochodowego przeznaczone do spawania wykonane ze stali

węglowej o grubości 2 mm,

− odzież ochronna spawacza,
− narzędzia do czyszczenia blach,
− przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy podczas spawania,
− sprzęt gaśniczy,
− drut spawalniczy używany jako spoiwo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2
Wykonaj

połączenie dwóch elementów nadwozia samochodowego za pomocą palnika

acetylenowo – tlenowego wykorzystując metodę spawania w „prawo”. Ćwiczenie wykonaj
w pozycji naściennej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Szczególną uwagę nauczyciel powinien zwrócić na przepisy ppoż. a także na procedury

związane z zapaleniem i gaszeniem palnika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) przygotować elementy do spawania,
2) dobrać odpowiedni palnik do spawania stali węglowych uwzględniając grubość

spawanych elementów,

3) dobrać odpowiedni rodzaj spoiwa,
4) sprawdzić stan techniczny palnika, węży gumowych,
5) przygotować i ustawić łączone elementy biorąc pod uwagę specyfikę pozycji spawania,
6) zapalić płomień stosując się do instrukcji,
7) wyregulować płomień acetylenowo-tlenowy,
8) połączyć elementy nadwozia samochodowego zgodnie z wytycznymi metody spawania

w prawo,

9) zgasić płomień stosując się do instrukcji,
10) zawiesić palnik z wężem wykorzystując odpowiednio przyjętą procedurę,
11) dokonać analizy ćwiczenia,
12) zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania – uczenia się

− ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− stanowisko spawalnicze,
− elementy nadwozia samochodowego przeznaczone do spawania wykonane ze stali

węglowej o grubości 1 mm,

− odzież ochronna spawacza,
− narzędzia do czyszczenia blach
− przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy podczas spawania,
− sprzęt gaśniczy,
− drut spawalniczy używany jako spoiwo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Spawanie elektryczne

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz odpowiednie parametry i wykonaj połączenia blach metodą spawania łukowego

wykorzystując elektrody o średnicach 2,5 i 4 mm.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z przepisami bhp i ochrony środowiska podczas prac spawalniczych,
2) przygotować stanowisko spawalnicze,
3) zgromadzić niezbędne przyrządy, urządzenia i narzędzia,
4) przygotować blachy do łączenia metodą spawania,
5) założyć odzież ochronną wykorzystywaną w pracach spawalniczych,
6) sprawdzić pod nadzorem nauczyciela stan techniczny przewodów elektrycznych, przed

włączeniem do sieci elektrycznej,

7) dobrać odpowiednie natężenie prądu spawania dla elektrody o średnicy 2,5 mm,
8) zajarzyć łuk elektryczny i wykonać spoinę na całej długości łączonych elementów,
9) oczyścić spoinę,
10) dobrać odpowiednie natężenie prądu spawania dla elektrody o średnicy 4 mm,
11) zajarzyć łuk elektryczny i wykonać spoinę na całej długości łączonych elementów,
12) oczyścić spoinę,
13) dokonać porównania i analizy wykonanych połączeń,
14) zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania – uczenia się

− ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− urządzenie spawalnicze (transformator lub prostownik spawalniczy),
− narzędzia do cięcia blach,
− narzędzia do czyszczenia blach,
− narzędzia do ukosowania blach,
− odzież ochronna,
− elektrody o średnicach 2,5 i 4 mm,
− blacha o grubości 3 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dobierz parametry spawania (posuw drutu i natężenie prądu) i wykonaj połączenia blach

o grubości 5mm w pozycji podolnej metodą MAG.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z przepisami bhp i ochrony środowiska podczas prac spawalniczych,
2) przygotować stanowisko spawalnicze,
3) zgromadzić niezbędne przyrządy, urządzenia i narzędzia,
4) przygotować blachy do łączenia metodą spawania,
5) założyć odzież ochronną wykorzystywaną w pracach spawalniczych,
6) sprawdzić pod nadzorem nauczyciela stan techniczny przewodów elektrycznych, przed

włączeniem do sieci elektrycznej,

7) dobrać odpowiednie natężenie prądu spawania posuw drutu,
8) zajarzyć łuk elektryczny i wykonać odpowiednią liczbę ściegów na całej długości

łączonych elementów,

9) dokonać porównania i analizy wykonanych połączeń,
10) zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− pokaz z objaśnieniem,
− ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− urządzenie spawalnicze (transformator lub prostownik spawalniczy),
− narzędzia do cięcia blach,
− narzędzia do czyszczenia blach,
− odzież ochronna,

−

blacha o grubości 5 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Nowoczesne metody spawania

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opisz schemat palnika plazmowego i proces spawania plazmowego. (załącznik 3)

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z literatura wskazaną przez nauczyciela,
2) zapoznać się z budową palnika plazmowego,
3) opisać schemat palnika,
4) opisać proces spawania plazmowego,
5) dokonać analizy ćwiczeni,
6) zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− pokaz z objaśnieniem,
− ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− załącznik 3,
− palnik plazmowy,
− instrukcja obsługi palnika plazmowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Załącznik 3

Karta ćwiczenia

Imię i nazwisko........................................................................................................................

Opisz schemat palnika plazmowego i scharakteryzuj proces spawania plazmowego.

Wykonaj ćwiczenie korzystając z tabeli.

LP Nazwa

elementu

1
2
3
4
5
6
7
8
9
Opisz proces
spawania
plazmowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Cięcie termiczne

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj proces cięcia tlenem stali węglowej niestopowej grubości 5 mm.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z przepisami bhp i ochrony środowiska podczas prac spawalniczych,
2) przygotować stanowisko spawalnicze,
3) zgromadzić niezbędne przyrządy, urządzenia i narzędzia,
4) zgromadzić niezbędne środki ochrony osobistej,
5) przygotować próbki ze stali węglowej niestopowej do procesu cięcia tlenem,
6) założyć odzież ochronną wykorzystywaną w pracach spawalniczych,
7) sprawdzić pod nadzorem nauczyciela stan techniczny węży i palnika,
8) zapalić płomień stosując się do instrukcji,
9) wyregulować płomień,
10) wykonać proces cięcia tlenem,
11) dokonać analizy przeprowadzonego ćwiczenia,
12) zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− pokaz z objaśnieniem,
− ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− urządzenie spawalnicze,
− narzędzia do czyszczenia blach,
− odzież ochronna,

−

blacha o grubości 5mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie połączeń
blachy techniką spawania”

Test

składa się z 20 pytań wielokrotnego wyboru z których:

− zadania 1,2,4,5,6,7,9,10,12,14,16,19 są z poziomu podstawowego,
− zadania 3,8,11,13,15,17,18,20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą poprawną odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

− dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
− dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,
− dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
− bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. c, 3. d, 4. c, 5. a, 6. d, 7. d, 8. c, 9. d, 10. b, 11. a,
12. b, 13. b, 14. a, 15. a, 16. c, 17. c, 18. d, 19. a, 20. d.

Plan testu

zadania

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymaga

Poprawna

odpowiedź

Określić powierzchnię stanowiska pracy
spawacza

A P c

2 Określić wysokość spawalni

3 Zidentyfikować zagrożenia dla zdrowia

Zidentyfikować czynności proceduralne
dotyczące ratowania porażonego spod
napięcia

B P c

Wskazać osobę odpowiedzialną za ppoż.
W zakładzie pracy

A P a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6 Wybrać najkorzystniejszą pozycje spawania

Wyszczególnić gazy stosowane do
spawania

A P d

Dobrać ilość karbidu i wody w celu
uzyskania acetylenu

C PP c

9 Rozpoznać oznaczenia butli z gazami

Wskazać odpowiedni materiał na zawory
butli zawierających acetylen

A P b

Dobrać metodę spawania do grubości
blachy

C PP a

12 Zdefiniować stale dobrze spawalne

13 Określić grubość otuliny w elektrodach

14 Odczytać oznaczenia elektrod

Dobrać natężenie prądu spawania w pozycji
pułapowej

C PP a

16 Zdefiniować stale niskostopowe

Wskazać materiał na elektrody w metodzie
TIG

C PP c

18 Odróżnić nowoczesne metody spawania

19 Zdefiniować proces cięcia tlenem

Rozróżnić gazy wykorzystywane w
procesach cięcia

D PP d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednia liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcje dla uczniów.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego z nich podane są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko jedna

jest poprawna.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak „X”. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić poprawną odpowiedź.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Materiały dla ucznia:

− instrukcja,
− zestaw zadań testowych,
− karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1) Powierzchnia stanowiska pracy spawacza powinna wynosić co najmniej:

a) 2 m

b) 6 m

c) 4 m

d) 8 m

2) Wysokość pomieszczenia spawalni powinna wynosić nie mniej niż:

a) 2 m.
b) 4 m.
c) 3,75 m.
d) 2,75 m.

3) Spawacz podczas pracy nie jest narażony na:

a) promieniowanie świetlne.
b) promieniowanie podczerwone.
c) promieniowanie nadfioletowe.
d) promieniowanie neutronowe.

4) Uwalniając porażonego spod działania prądu nie należy:

a) wyłączać napięcie.
b) odciągać porażonego spod napięcia używając materiałów izolujących prąd.
c) odepchnąć go.
d) w razie potrzeby podjąć reanimację.

5) Obowiązek ochrony przeciwpożarowej w zakładzie pracy spoczywa na:

a) pracodawcy.
b) pracowniku.
c) inspektorze bhp.
d) straży pożarnej.

6) Najkorzystniejsza pozycję do spawania:

a) pionowa.
b) pułapowa.
c) naścienna.
d) podolna.

7) Do spawania gazowego nie jest używany:

a) tlen.
b) acetylen.
c) wodór.
d) ksenon.

8) Aby otrzymać 300 l acetylenu należy poddać reakcji z wodą:

a) 100 kg karbidu.
b) 200 kg karbidu.
c) 1 kg karbidu.
d) 10 kg karbidu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9) Butle z acetylenem pomalowane są na kolor:

a) zielony.
b) niebieski.
c) czarny.
d) żółty.

10) Zawory butli zawierających acetylen powinny być wykonane z:

a) tworzywa sztucznego.
b) stali.
c) mosiądzu.
d) aluminium.

11) Spawanie metodą w lewo powinno się stosować do blach:

a) o grubości nie przekraczającej 3 mm.
b) o grubości od 3 do 5 mm.
c) o grubości powyżej 6 mm.
d) poniżej 6 mm.

12) Stale dobrze spawalne zawierają do:

a) 0,65% węgla.
b) 0,25% węgla.
c) od 0,25% do 0,65%.
d) powyżej 0,65%.

13) Grubość otuliny w elektrodzie cienko otulonej stanowi:

a) 40% średnicy elektrody.
b) 20% średnicy elektrody.
c) 60% średnicy elektrody.
d) 30% średnicy elektrody.

14) Elektrody o otulinie kwaśnej oznaczone są literą:

a) A.
b) R.
c) C.
d) B.

15) Podczas spawania w pozycji pułapowej natężenie prądu powinno być:

a) wyższe o 10%.
b) niższe o 10%.
c) wyższe o 50%.
d) takie samo jak podczas spawania w innych pozycjach.

16) Stale niskostopowe zawierają:

a) do 10% składników stopowych.
b) do 5 % składników stopowych.
c) do 2,5% składników stopowych.
d) od 2,5% do 5% składników stopowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17) Elektrody do spawania metodą TIG wykonane są z:

a) molibdenu.
b) miedzi.
c) wolframu.
d) stali.

18) Do nowoczesnych metod spawania nie należy:

a) spawanie wiązką elektronów.
b) spawanie laserowe.
c) spawanie plazmowe.
d) spawanie gazowe.

19) Cięcie tlenem polega na:

a) utlenianiu metalu w atmosferze czystego tlenu.
b) reakcji tlenu z innymi gazami.
c) topieniu tlenków metalu.
d) nagrzewaniu metalu i rozerwaniu go.

20) W procesach cięcia nie jest wykorzystywany:

a) tlen.
b) wodór.
c) propan – butan.
d) argon.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Wykonywanie połączeń blachy techniką spawania

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie połączeń
blachy techniką spawania”

Test składa się z 20 pytań wielokrotnego wyboru, z których:

− zadania 1,2,4,6,7,8,9,10,11,13,17,19 są z poziomu podstawowego,
− zadania 3,5,12,14,15,16,18,20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą poprawną odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. c, 3. d, 4. c, 5. d, 6. d, 7. d, 8. b, 9. a, 10. a, 11. d,
12. a, 13. d, 14. a, 15. b, 16. a, 17. c, 18. c, 19. a, 20. d.

Plan testu

zadania

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Określić powierzchnię stanowiska pracy
spawacza

A P c

2 Określić wysokość spawalni

3 Zidentyfikować zagrożenia dla zdrowia

Zidentyfikować czynności proceduralne
dotyczące ratowania porażonego spod
napięcia

B P c

5 Dobrać odpowiedni środek gaśniczy C

Wybrać najkorzystniejszą pozycje
spawania

B P d

Wyszczególnić gazy stosowane do
spawania

B P d

Określić temperaturę łuku podczas
spawania elektrodami otulonymi

A P b

9 Odczytać oznaczenia elektrod

10 Rozpoznać wzór chemiczny acetylenu

11 Rozpoznać oznaczenia butli z gazami

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić przydatność metody spawania w
prawo

C PP a

Zidentyfikować urządzenia do spawania
łukowego elektrodami otulonymi

B P d

Odczytać parametry elektrod na podstawie
symboli

C PP a

Określić kąt nachylenia elektrody podczas
spawania w pozycji podolnej

C PP b

Dobrać natężenie prądu spawania w
pozycji pułapowej

C PP a

17 Zdefiniować stale niskostopowe

Wskazać materiał na elektrody w metodzie
TIG

C PP c

19 Zdefiniować proces cięcia tlenem

Rozróżnić gazy wykorzystywane
w procesach cięcia

D PP d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

Instrukcja dla ucznia

jest poprawna.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak „X”. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić poprawną odpowiedź.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Materiały dla ucznia:

− instrukcja,
− zestaw zadań testowych,
− karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 2

1) Powierzchnia stanowiska pracy spawacza powinna wynosić co najmniej:

a) 2 m

b) 6 m

c) 4 m

d) 8 m

2) Wysokość pomieszczenia spawalni powinna wynosić nie mniej niż:

a) 2 m.
b) 4 m.
c) 3,75 m
d) 2,75 m.

3) Spawacz podczas pracy nie jest narażony na:

a) promieniowanie świetlne.
b) promieniowanie podczerwone.
c) promieniowanie nadfioletowe.
d) promieniowanie neutronowe.

4) Uwalniając porażonego spod działania prądu nie należy:

a) wyłączać napięcie.
b) odciągać porażonego spod napięcia używając materiałów izolujących prąd.
c) odepchnąć go.
d) w razie potrzeby podjąć reanimację.

5) W przypadku zapalenia się urządzeń elektrycznych podłączonych do sieci należy je gasić:

a) wodą.
b) pianą powstałą ze zmieszania wody z substancją pianotwórczą.
c) proszkiem gaśniczym.
d) dwutlenkiem węgla.

6) Najkorzystniejsza pozycja do spawania to pozycja:

a) pionowa,
b) pułapowa,
c) naścienna,
d) podolna.

7) Do spawania gazowego nie jest używany:

a) tlen.
b) acetylen.
c) wodór.
d) ksenon.

8) Temperatura łuku podczas spawania elektrodami otulonymi wynosi:

a) 1200-2400

°C.

b) 2400-6000

°C.

c) poniżej 1200

°C.

d) powyżej 6000

°C.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9) Elektrody o otulinie zasadowej są oznaczone literą:

a) B.
b) R.
c) RR.
d) C.

10) Wzór chemiczny acetylenu to:

a) C

b) SO

c) NaOH.
d) H

11) Butle z acetylenem pomalowane są na kolor:

a) zielony.
b) niebieski.
c) czarny.
d) żółty.

12) Metoda w prawo stosowana jest:

a) we wszystkich pozycjach spawania.
b) tylko w pozycji podolnej.
c) tylko w pozycji pułapowej.
d) tylko w pozycji naściennej.

13) Do spawania łukowego elektrodami otulonymi nie jest stosowany:

a) prostownik spawalniczy.
b) przetwornica spawalnicza.
c) transformator spawalniczy.
d) wytwornica spawalnicza.

14) Elektrodę w otulinie kwaśnej o minimalnej trwałości spoiwa na rozerwanie 460 MPa

oznacza:
a) EA 1,46.
b) E 350.
c) ES 24.
d) EN 240.

15) Podczas spawania w pozycji podolnej elektrodę należy prowadzić pod kątem:

a) 10-20

°.

b) 20 50

°.

c) 50-70

°.

d) 70-80

°.

16) Podczas spawania w pozycji pułapowej natężenie prądu powinno być:

a) wyższe o 10%.
b) niższe o 10%.
c) wyższe o 50%.
d) takie samo jak podczas spawania w innych pozycjach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17) Stale niskostopowe zawierają do:

a) 10 składników stopowych.
b) do 5% składników stopowych.
c) do 2,5% składników stopowych.
d) 2,5%-5% składników stopowych.

18) Elektrody do spawania metodą TIG wykonane są z:

a) molibdenu.
b) miedzi.
c) wolframu.
d) stali.

19) Cięcie tlenem polega na:

a) utlenianiu metalu w atmosferze czystego tlenu.
b) reakcji tlenu z innymi gazami.
c) topieniu tlenków metalu.
d) nagrzewaniu metalu i rozerwaniu go.

20) W procesach cięcia nie jest wykorzystywany:

a) tlen.
b) wodór.
c) propan – butan.
d) argon.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko

...........................................................................................

Wykonywanie połączeń blachy techniką spawania.

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Hillar J., Jarmoszuk S.: Ślusarstwo i spawalnictwo. Technika ogólna. WSiP, Warszawa

1995

2. Mistur L.: Szkolenie spawaczy gazowych i łukowych elektrodami otulonymi. KaBe S.C.,

Krosno 2001

3. Tokarz K. (red.): Mechanik pojazdów samochodowych. Techniczne podstawy zawodu

część I. Technologia Ogólna. Kogel Publishing, Wrocław 2001

Czasopisma

4. Auto expert: 5/2000, 11/2000
5. Auto Moto Serwis 2/2006

Literatura metodyczna

1. Niemierko B.: Ocenianie szkolne bez tajemnic. WSiP, Warszawa 2002
2. Ornatowski T, Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
3. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. ITeE, Radom 1995