Witamina B12

artykuł Barbary Michalik

Witamina B12 to inaczej kobalamina, czyli złożony związek kompleksowy kobaltu. Jest nazywana czerwoną witaminą
lub cyjanokobalaminą. W rzeczywistości ta ostatnia substancja jest dostępną w handlu, najtrwalszą, syntetyczną formą
witaminy B12 w tabletkach.

Historia odkrycia witaminy B12 jest niezwykle interesująca i związana z chorobą rozpoznaną już w XIX wieku, którą
nazwano anemią złośliwą (pernicious anemia). Po kilku latach od zachorowania powodowała ona śmierć chorego
(dzisiaj niedokrwistość ta jest znana jako choroba Addisona - Biermera). Przejawia się zmniejszeniem liczby krwinek
czerwonych (erytrocytów) przy zachowanej, a nawet zwiększonej ilości hemoglobiny. Schorzenie to jest spowodowane
m.in. upośledzeniem funkcji wydzielniczej żołądka.

W 1926 r. wykazano, że podawanie chorym zwierzęcej wątroby w ilości około 500 g dziennie, w której znajduje się
witamina B12, powoduje cofanie się objawów choroby. Naukowcy amerykańscy, którzy dokonali tego odkrycia (G.H.
Whipple, G.R. Minot i W.P. Murphy), otrzymali w roku 1934 Nagrodę Nobla. Tak więc dzisiaj historyczna nazwa tego
rodzaju niedokrwistości, jak się niegdyś wydawało - nieuleczalnej, straciła sens, gdyż obecnie można ją leczyć z
powodzeniem (nie tylko jedząc wątróbkę).

Ustalenie struktury B12 stało się możliwe dzięki zastosowaniu przez D. Hodgkin metod rentgenostrukturalnych. W
dziewięć lat po opublikowaniu w 1955 r. przez D. Hodgkin informacji opisujących kompletną strukturę witaminy B12
ich autorka również otrzymała Nagrodę Nobla.

Witamina B12 należy do witamin rozpuszczalnych w wodzie i jest skuteczna nawet w małych dawkach. Poza tym
zawiera elementy mineralne niezbędne dla organizmu. Odkłada się w wątrobie, nerkach i innych narządach, a objawy
jej niedoboru można zauważyć po 1-6 latach.

Rola w organizmie

Podobnie jak inne witaminy z grupy B, witamina B12 bierze udział w przemianie węglowodanowej, białkowej,
tłuszczowej i w innych procesach. Wpływa na energetyczną przemianę materii, dzięki czemu zapewnia aktywność, ma
wpływ na wzrost, pracę mięśni, ułatwia przemianę żelaza, tłuszczu oraz pobudza apetyt.

Przede wszystkim zaś uczestniczy w wytwarzaniu czerwonych ciałek krwi, a więc przeciwdziała niedokrwistości. Jest
niezbędna do prawidłowej syntezy kwasów nukleinowych w komórkach, szczególnie szpiku kostnego, które
wytwarzają komórki krwi. Poza tym stwierdzono, że anemii zapobiegają zarówno określone czynniki wewnętrzne, jak i
zewnętrzne. Witamina B12 (która jest obecna m.in. w wątrobie) podawana choremu razem z pożywieniem należy do
czynników zewnętrznych, natomiast czynnikiem wewnętrznym, zwanym także czynnikiem Castle'a, są m.in. jony
wapnia oraz białko, które służy do jej transportu. Jest ono zawarte w sokach trawiennych żołądka i umożliwia
wchłanianie tej witaminy. Łączy się w jelicie cienkim z witaminą B12, dzięki czemu jest ona przyswajana przez
organizm.

Odkryto, że anemię można również leczyć za pomocą witaminy B12, podając ją np. w postaci zastrzyków, czyli z
pominięciem przewodu pokarmowego. Skuteczne jest również jednoczesne doustne podawanie chorym tej witaminy
oraz aplikowanie im soku żołądkowego zdrowych ludzi. Samo podawanie tej witaminy drogą doustną nie jest w pełni
skuteczne, gdyż osoby te mają upośledzoną zdolność wchłaniania tej witaminy z powodu zmniejszonego wydzielania
soku żołądkowego. Tak więc równoczesne oddziaływanie czynników zewnętrznego i wewnętrznego zapewnia
właściwy skutek leczniczy.

Witamina B12 wpływa także na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Uczestniczy w tworzeniu otoczki
mielinowej ochraniającej komórki nerwowe, a także neuroprzekaźników nerwowych, które ułatwiają przepływ
informacji między komórkami. Poza tym B12 - razem z kwasem foliowym (czyli witaminą B9) - bierze udział w
procesie wytwarzania metioniny zapewniającej dobry nastrój. Tak więc witamina B12 ułatwia osiągnięcie równowagi
psychicznej, pomaga w uczeniu się i skupieniu uwagi.

Oprócz tego odgrywa ona dużą rolę przy odtwarzaniu kodu genetycznego, aktywizuje budowę kwasów
dezoksyrybonukleinowych oraz rybonukleinowych, czyli białek wchodzących w skład jąder komórek i zawierających
cechy dziedziczne.

Obecność witaminy B12 ma wpływ na funkcjonowanie karnityny, substancji "wyławiającej" z krwi cząsteczki tłuszczu
i przenoszącej je do mitochondriów znajdujących się w komórkach, gdzie ulegają one utlenieniu, dzięki czemu
komórka uzyskuje energię. Dlatego też dzięki witaminie B12 zmniejsza się ilość lipidów (tłuszczów) we krwi, gdyż

przyczynia się ona do ich zużytkowania.

B12 oddziałuje na układ kostny, co ma szczególne znaczenie dla rozwoju dzieci oraz dla kobiet w czasie menopauzy,
które są w tym okresie zagrożone osteoporozą polegającą na utracie masy kostnej. O prawidłowym rozwoju kości
świadczy obecność tej witaminy w tzw. osteoblastach, czyli komórkach produkujących substancję międzykomórkową
tkanki kostnej.

Niedobór i nadmiar

Najbardziej znanym skutkiem niedoboru witaminy B12 jest oczywiście niedokrwistość. Wynika nie tylko z
niedostatecznego dostarczania tej witaminy w pożywieniu, ale - jak już wspomnieliśmy - jednocześnie z zaburzeń w
funkcjonowaniu układu pokarmowego, który nie wytwarza odpowiedniej ilości kwasu żołądkowego umożliwiającego
wchłanianie witaminy B12. Poza tym - ze względu na jej rolę w komórkach szpiku kostnego produkujących krew - brak
tej witaminy powoduje zahamowanie dojrzewania komórek i wytwarzanie czerwonych krwinek, co również powoduje
anemię, a nawet przyczynia się do zmniejszenia liczby krwinek białych i płytek krwi. Powstające komórki nabierają
charakterystycznego wyglądu i kształtu i zarówno one, jak i ich jądra stają się olbrzymie (stąd nazwa: "anemia
megaloblastyczna" pochodząca od greckiego słowa "megas", czyli "wielki").

Skóra chorych ma odcień żółtawobrązowy (przypominający mleczną kawę), występują u nich częste biegunki i
trudności w zachowaniu równowagi.

Niedobór witaminy B12 przyczynia się także do powstania zaburzeń w funkcjonowaniu mózgu i układu nerwowego.
Obserwuje się długotrwałe stany rozdrażnienia, irytację, lęki, depresje, zmęczenie, drętwienie rąk i nóg, trudności z
chodzeniem, jąkanie się. Brak tej witaminy towarzyszy ciężkim schorzeniom neurologicznym, takim jak stwardnienie
rozsiane czy choroba Alzheimera. Nie wiadomo jeszcze, jakie są przyczyny tych chorób, ale stwierdzono, że obnażenie
komórek nerwowych pozbawionych otoczki mielinowej, w której wytwarzaniu bierze udział witamina B12, powoduje
bezwład umysłowy i fizyczny, drętwienie, mrowienie, utratę pamięci, dezorientację, zmiany w tkance nerwowej,
postępującą demencję. Dlatego też stosowane w terapii dawki witaminy B12 mogą złagodzić przebieg tych - na razie
nieuleczalnych - schorzeń.

Ponieważ objawy niedoboru witaminy B12 oraz zaburzeń układu nerwowego w cukrzycy są podobne, przypuszcza się,
że jej brak może być związany z neuropatią cukrzycową.

Gdy w organizmie zabraknie witaminy B12, możemy również zaobserwować stany zapalne ust, niemiły zapach ciała i
dolegliwości miesiączkowe.

Toksyczność witaminy B12 jest mała i nie jest ona szkodliwa nawet w dużych dawkach. Zaobserwowano wprawdzie
objawy uczulenia podczas zażywania preparatów z tą witaminą, a nawet szok anafilaktyczny, ale prawdopodobnie
reakcje te były spowodowane śladami zanieczyszczeń preparatów witaminowych B12, a nie oddziaływaniem witaminy.

Źródła witaminy B12

Obecność tej witaminy w przyrodzie jest bardzo ograniczona, ale za to już małe jej dawki są bardzo aktywne.
Najbogatszymi źródłami witaminy B12 są produkty pochodzenia zwierzęcego, czyli wątroba, nerki i serce, a także
chude mięso, ryby, skorupiaki, sery i jaja. Ostatnio pojawiły się doniesienia o obecności tej witaminy w bardzo małych
ilościach w grochu i innych roślinach strączkowych oraz w siewkach zbóż.
______________________________

[

http://www.sfd.pl/temat246720/

] ---> wszystko o witaminie b12