Prawo międzynarodowe publiczne – wykłady

Dr M. Wasiński

1. Cechy charakterystyczne prawa międzynarodowego i społeczności międzynarodowej

Treść prawa międzynarodowego oraz sposób jego stosowania zależy od właściwości społeczności
międzynarodowej w ramach, której to prawo powstaje i działa. To stwierdzenie jest poprawne, do
każdego systemu prawnego, np. istnieją grupy niewolników w Starożytnym Rzymie, stymulowało to
rozwój norm prawa cywilnego regulującego sytuację położenie niewolników.

Wśród szczególnych właściwości społeczności międzynarodowej wyróżniamy:

a) najważniejszymi członkami społeczności międzynarodowej są Państwa i Rządowe organizacje
międzynarodowe, np. NATO, ONZ. Rządowe organizacje międzynarodowe tworzone są przez
Państwa, a podstawą prawną ich działania są traktaty. Te cechy odróżniają Rządowe organizacje
międzynarodowe od NGO’s, czyli Pozarządowe organizacje międzynarodowe, np. FIFA, UEFA,
AMNESTY INTERNATIONAL. NGO’s tworzone są głównie przez podmioty prywatne i działają na
zasadzie prawa krajowego. W związku z powyższym to głównie Państwa i Rządowe Organizacje są
adresatami prawa międzynarodowego.

Nie oznacza to jednak, że normy prawa międzynarodowego nie mają znaczenia dla innych
podmiotów. Normy te mogą, bowiem:

- rodzić prawa i obowiązki dla:

~ osób fizycznych (wskazać tu można na prawo petycji) Tytuł przykładu „Konwencja Europejska o
ochronie praw człowieka”.

Osoby fizyczne mogą także ponosić odpowiedzialność przed Międzynarodowymi Trybunałami
karnymi w związku z popełnieniem ludobójstwa, zbrodni wojennej i zbrodni przeciwko ludzkości.

~ osób prawnych, np. dla przedsiębiorstw, Przykład „odpowiedzialność za szkody spowodowane
zanieczyszczeniami olejami”

~ pozarządowych organizacji międzynarodowych, np. Międzynarodowego Komitetu Czerwonego
Krzyża, Przykład „Trzecia Konwencja Genewska”

~ stron walczących, powstańców i ruchów narodowowyzwoleńczych, Przykład „Orzeczenie
Trybunału Arbitrażowego w sprawie Sudanu”

- rodzić prawa i obowiązki dla Państw wpływające jednak pośrednio na sytuację prawną osób
fizycznych i innych podmiotów. Przykład „Konwencja między Polską a Zjednoczonym Królestwem
Wielkiej Brytanii”

Traktat, konwencja, porozumienie, ugoda znaczą to samo, wyraz podobne, odnoszą się do tego
samego

b) nie istnieje centralna władza prawodawcza będąca odpowiednikiem parlamentów krajowych

c) prawo międzynarodowe wypływa bezpośrednio z woli Państw i przez Państwa jest tworzone. Taki
stan rzeczy rodzi dwie ważne konsekwencje:

1

1) prawo międzynarodowe jest zazwyczaj wynikiem kompromisu między Państwami w efekcie jego
normy nie zawsze odzwierciedlają rzeczywiste potrzeby społeczności międzynarodowej, Przykład
„Tryb podejmowania decyzji merytorycznych w Radzie Bezpieczeństwa”

2) dane Państwo związane jest zazwyczaj tylko tymi normami, na które wyraziło zgodę. Od tej zasady
spotkać można pewne wyjątki albo kwasi wyjątki (niby wyjątki):

a) Państwo może „wyłączyć się” spod obowiązującej normy zwyczajowej będąc Presistent Objector

(wyjaśnimy na wykładzie pt. „Prawy zwyczajowe”)

b) na agresora można nałożyć obowiązki bez jego zgody, jeżeli ma to miejsce w ramach akcji zbrojnej
podjętej zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych w związku z napaścią zbrojną dokonaną przez to
Państwo, Przykład „Układ Poczdamski z 1945 roku nakładający obowiązki na Niemcy”

c) w prawie międzynarodowym obowiązuje zasada, że z umowy Międzynarodowej nie mogą wynikać
prawa i obowiązki dla Państw Trzecich (Pacta Tertii Nec Nocent Nec Prosunt).

W praktyce pewne umowy skutkują faktycznie nie tylko wobec stron, ale także wobec Państw
Trzecich. Nazywamy je umowy ERGA NOMNES:

- zawarte są w ważnym interesie ogólnym

- strony tych umów chcą oraz mogą zagwarantować ich faktyczne przestrzeganie Państw Trzecich,
Przykład „Układ w sprawie Antarktyki z 1959 roku”

d) przypadek podobny do poprzedniego i wynika z Art.2 ust.6 Kart Narodów Zjednoczonych, umowa
międzynarodowa, która jest podstawą funkcjonowania ONZ.

3) Nie istnieje jednolity system sądowniczy, nie ma, zatem możliwości zaskarżania orzeczeń jednego
sądu przed innym sądem

Co więcej spór istniejący między państwami może być rozstrzygnięty tylko wtedy przez sąd
międzynarodowy, gdy wszystkie strony się na to zgodzą. Przykładowo Art. 36 statutu MTS w Madre

Przyjęcie takiego sposobu ustalania jurysdykcji sądów międzynarodowych ma bardzo poważne skutki
w praktyce, np. spór rosyjsko-gruziński

4) Nie istnieje jednolita władza wykonawcza czuwająca nad przestrzeganiem prawa
międzynarodowego. W związku z tym same Państwa często wykorzystują środki dyplomatyczne lub
samopomocowe, aby zapewnić przestrzeganie prawa międzynarodowego, np. stosunki
amerykańsko-birmańskich.

Istotną rolę odgrywa tzw. Zasada wzajemności = Państwo nie ma obowiązku spełniania zobowiązania
wobec drugiego, jeśli to drugie nie wypełnia wobec niego analogicznego zobowiązania, np.
dyskryminując amerykańskich przedsiębiorców przez Chiny. Chiny muszą liczyć się z podobnym
traktowanie swoich przedsiębiorców w USA.

5) Prawo międzynarodowe ma specyficzny system źródeł

Źródła prawa międzynarodowego w znaczeniu formalnym

W polskim porządku prawnym formy powszechnie obowiązującego prawa zostały wskazane w
Konstytucji (Skrypt źródła powszechnie obowiązującego prawa w Polsce).

2

Odpowiednika Konstytucji krajowej nie ma w prawie międzynarodowym. Przyjmuje się jednak, że ma
pełny katalog źródeł prawa międzynarodowego zawarty jest w Art.38 statuty MTS (Skrypt).

Za źródła prawa międzynarodowego uznaje się również akty jednostronne Państw i wiążące uchwały
organizacji międzynarodowych.

I Umowy (traktaty) międzynarodowe

Samodzielnie opracować, nie będzie na egzaminie, prawo umów, prawo traktatów

II Zwyczaj międzynarodowy

Zwyczaj międzynarodowy jest prawem niepisanym. W związku z tym, aby stwierdzić obowiązywanie
normy zwyczajowej należy wykazać istnienie:

a) powszechnej praktyki Państwa lub narodowych organizacji międzynarodowych

b) istnienie towarzyszącego praktyce poświadczenia, że jest ona prawnie wymagalna OPINIO IURIS.

Sama praktyka bez OPINIO IURIS, to kurtuazja albo grzeczność międzynarodowa (=COMITAS
GENTIUM). Reguły kurtuazyjne nie są prawem międzynarodowym, a więc ich naruszenie nie pociąga
odpowiedzialności międzynarodowej, np. niektóre reguły tzw. protokołu dyplomatycznego, Skrypt
Przykład dotyczy etykiety dyplomatycznej.

Oba elementy konstytuujące zwyczaj zostaną dalej szczegółowo omówione.

Praktyka tworząca zwyczaj zwykle odzwierciedla żywotne interesy społeczności międzynarodowej
lub grupy zainteresowanych Państw. Skrypt- konieczność ekonomiczna i polityczna dotyczy Szelfu
kontynentalnego.

Na praktykę państwa mogą się składać:

1) konkretna fizyczne działania i zaniechania Państw. Skrypt- sprawa udzielania azylu
dyplomatycznego w Chile

2) treść ustawodawstwa wewnętrznego w tym zakresie, w jakim dotyczy porządku
międzynarodowego, np. ustawy dotyczące terroryzmu lub wcielanie dzieci do oddziałów wojskowych,
Skrypt- prokurator Waltz Hinga Norman

3) rozstrzygnięcia sądów krajowych i decyzje administracyjne w zakresie, w jakim dotyczą porządku
międzynarodowego, Skrypt- sprawa Jones

4) sposób, w jaki pewne kwestie regulowane są w umowach międzynarodowych, jeżeli jakieś
zagadnienie jest tak samo uregulowane w bardzo wielu traktatach to jest to praktyka państw, która
może być podstawą powstania normy zwyczajowej, Skrypt- umowy dwustronne w sprawie wzajemnej
ochrony inwestycji.

Praktyka prowadzi do powstania zwyczaju. Warunki:

- praktyka musi być spójna i jednolita, tzn., że w określonych okolicznościach państwa, co do zasady
postępują tak samo, Materiał: Wyrok MTS Nikaragua – Stany Zjednoczone + sprawa azylu

- praktyka musi być trwała

3

http://notatek.pl/prawo-miedzynarodowe-publiczne-komplet-wykladow?notatka