Artykuł pobrano ze strony

eioba.pl

BHARATA - Języki Urzędowe w Indii - Podział,

Charakterystyka i Historia

Indie to kraj ponad miliarda ludzi, 23 języków urzędowych i prawie 1700 dialektów oraz języków lokalnych. Należą
do pięciu głównych grup językowych, używają najczęściej sylabicznych alfabetów, pokazują bogactwo kulturowe,
duchowe i literackie. Sanskryt uchodzi za matkę większości języków Indii.

Bharata - Języki Indii

Badania statystyczne przeprowadzone w 1971 wyodrębniły na terytorium Indii
ogółem 1625 języków. Głównym współczesnym językiem używanym w Indii
jest HINDI, którym razem z jego dialektami używa jakieś 600 milionów ludzi, z
czego dla ponad 400 milionów jest to język ojczysty. Hindi z całym przyległym
hindustani (urdu) i licznymi dialektami to czwarty z największych języków
ludzkości po chińskim, hiszpańskim i angielskim. Wybierając się do Indii
warto wiedzieć trochę o bogactwie tamtejszych języków, a także znać

podstawowe zwroty grzecznościowe obszaru językowego do którego się udajemy.
Szczególnie w celach biznesowych w Indii wskazana jest chociaż mierna znajomość Hindi.
Języki Indii można podzielić na pięć głównych rodzin:

1. Rodzina indoeuropejska

Jest to największa z rodzin językowych, dzieląca się na dwie podgrupy - języki indoaryjskie
i języki dardyjskie. W pierwszej z tych grup odnajdujemy m.in. języki staroindoaryjskie
(język wedyjski oraz sanskryt), języki średnioindoaryjskie (wśród nich różnorodne prakryty)
oraz ogromną grupę języków nowoindoaryjskich (do nich należy m.in. hindi, urdu, bengalski,
pendżabski etc.).

2. Rodzina drawidyjska

W tej rodzinie wyróżnia się grupę południową (tamilski, kannada, malajalam, toda),
południowo-zachodnią (tulu), południowo-wschodnią (telugu), centralną (kolami),
gondwańską (gondi), północno-wschodnią (kurukh, oraon) oraz grupę północno-zachodnią
(brahui).

3. Rodzina austroazjatycka

Wyróżnia się w jej obrębie grupę języków mundajskich (munda) oraz mon-khmer. Część
języków z tej rodziny nie posiada własnego pisma.

4. Rodzina tybeto-birmańska

W Indiach dzieli się na trzy gałęzie: tybetańsko-himalajską (m.in. balti, ladakhi, newari, język
tybetański), północno-asamską oraz asamsko-birmańską (m.in. bodo, garo, manipuri,
mizo). Językami tymi posługują się przede wszystkim mieszkańcy Indii północno-
zachodnich oraz północno-wschodnich, Sikkimu, Bhutanu, Nepalu.

5. Języki izolowane

Stanowią relikty języków istniejących niegdyś na subkontynencie indyjskim. Do tej grupy
zaliczamy język nahali

(używany przez nieliczne grupy w centralnych Indiach), języki

andamańskie oraz język kusunda.

Bharata - Języki Urzędowe Indii

Indie, mające ponad jeden miliard mieszkańców, zamieszkiwane są przez różne ludy, które
posługują się w sumie 30-toma głównymi językami i około 2.000 dialektów. Indyjska
konstytucja przyznała specjalny status dwóm językom: hindi

i angielskiemu jako oficjalnym

językom komunikacji w rządzie centralnym Indii. Ponadto wyróżniono 21 języków
dodatkowych, które mogą być przyjmowane przez poszczególne stany federacji jako
regionalne języki urzędowe. Języki te należą do różnych rodzin i grup językowych:
indoeuropejskich, drawidyjskich, munda i innych. Od 1965 rząd indyjski przymierzał się do
stopniowego wycofania języka angielskiego i zastępowania go przez hindi. Angielski miał
być jedynie językiem pomocniczym administracji (np. w sądownictwie), i to tylko do
momentu, gdy będzie można wprowadzić hindi w całej administracji. Wywołało to jednak
protesty pozostałych grup językowych nie posługujących się hindi, gdyż urzędowym
czystym hindi posługuje się tylko 400 mln spośród ponad miliarda mieszkańców
subkontynentu. Jednocześnie na skutek postępującej modernizacji i industrializacji kraju,
angielski jest coraz częściej używany, zwłaszcza przez kręgi biznesowe.

Języki urzędowe (administracja centralna)

1. hindi

2. angielski (pomocniczy)

Pozostałe języki urzędowe

(wyznaczone do stanowego użytku urzędowego)

1. assamski, assami

(język urzędowy w stanie Assam)

2. bengalski, bengali (język urzędowy w stanach Tripura i Bengal Zachodni)
3. bodo

(język urzędowy w stanie Assam)

4. dogri

(język urzędowy w stanie Dżammu i Kaszmir)

5. gudźarati

(język urzędowy w stanach i terytoriach Dadra i Nagarhaweli, Daman i Diu

oraz Gujarat)
6. hindi, hinduski (język urzędowy w stanach i terytoriach Andamany i Nikobary, Bihar,
Czandig, arh, Chhattisgarh, Delhi, Haryana, Himachal Pradesh, Jharkhand, Madhya
Pradesh, Radżastan, Uttar Pradesh i Uttarakhand)
7. kannada

(język urzędowy w stanie Karnataka)

8. kaszmirski, kaszmiri (język urzędowy w stanie Dżammu i Kaszmir)
9. konkani

(język urzędowy w stanie Goa)

10. maithili

(język urzędowy w stanie Bihar)

11. malajalam

(język urzędowy w stanach Kerala i na Lakszadiwach)

12. manipuri

(język urzędowy w stanie Manipur)

13. marathi

(język urzędowy w stanie Maharashtra)

14. nepali

(język urzędowy w stanie Sikkim)

15. orija

(język urzędowy w stanie Orisa)

16. pendżabski

(język urzędowy w stanie Pendżab)

17. sanskryt

(język literacki starożytnych, średniowiecznych i wczesnonowożytnych Indii,

używany w ceremoniach religijnych oraz przez niewielkie grupy ludności rozproszone po
całym kraju)
18. santali

(właściwy dla grupy plemion zamieszkującej płaskowyż Chota Nagpur na terenie

stanów: Bihar, Chhattisgarh, Jharkhand i Orisa)
19. sindhi

(zachodnie pogranicze stanów Gujarat i Radżastan)

20. tamilski

(język urzędowy w stanach i terytoriach Puducherry i Tamil Nadu)

21. telugu

(język urzędowy w stanie Andhra Pradesh)

22. urdu

(język urzędowy w stanie Andhra Pradesh,

Dżammu i Kaszmir)

Inne popularne języki Indii

Bez oficjalnego statusu, ale którymi posługuje się powyżej 5 milionów osób:

1. awadhi
2. bhodżpuri

(w stanie Bihar)

3. bundeli
4. chhattisgarhi

(w stanie Chhattisgarh)

5. haryanvi

(w stanie Hariana)

6. kanauji

(w stanie Uttar Pradeś)

7. magahi

(w południowej części stanu Bihar)

8. marwari

(w Radżastanie)

PRAKRTA - JĘZYKI POTOCZNE

Prakryty (sanskryt Pr

a

k

r

y

t

prākr ta

= 'naturalny, zwykły, potoczny') - grupa języków

indyjskich, obejmująca potoczne i literackie języki Indii z okresu od V wieku p.e.ch. do X
wieku e.ch. Znane są głównie z inskrypcji, tekstów literackich oraz pism religijnych
buddystów i dżinistów. Najważniejsze odmiany literackie to: pali, ardhamagadhi,
maharasztri, śauraseni, magadhi.

BRAHMI - PIERWOTNE PISMO INDII

Alfabet BRAHMI

jest przodkiem dla więcej niż 40-tu współczesnych alfabetów dla języków

w Indii oraz dla alfabetów innych języków takich jak khmerski (Angkor), jawajski, filipiński
czy tybetański. Uważa się, że pismo Brahmi było podstawą dla powstania alfabetu
aramejskiego oraz fenickiego. Pismo Brahmi było znane dobrze i używane w Indii już w
połowie I tysiąclecia p.e.ch. Pismo to prawdopodobnie pochodzi z kultury doliny Indusu i
Harappy, mając w takim razie 5-6 tysięcy lat historii, jako że Harappa to 3.500 lat p.e.ch., a
w dolinie Indusu używano tego pisma już ponad 2 tysiące lat p.e.ch. Znane są inskrypcje w
piśmie Brahmi z okresu panowania Cesarza Aśoka

(około 270-232 p.e.ch.), trzeciego

monarchy z dynastii Mauryan. Pismo Brahmi było używane do zapisu wielu języków, w tym
sanskrytu i prakrytu. Struktura większości indyjskich alfabetów sylabicznych pochodzi jak
się uważa z pisma Brahmi. Pismo wywodzi nazwę od Bogini Brahmi, inaczej Sarasvati,
patronki kasty braminów, indyjskich kapłanów. Posiada znaczenie wróżebne oraz działa
jako system numerologiczny podobnie jak stare celtyckie runy, które być może także
wywodzą się ze skrypu Brahmi. Wiele liter ma więcej niż jedną formę zapisu, a litery
pogrupowane są naukowo wedle sposobu ich wymowy. Każda sylaba kończy się na
samogłoskę "a" krótkie, a zmiany samogłoski dodawane są przez znaki diakrytyczne do
sylaby głównej jak to widać na przykładzie sylaby "KA" pod samogłoskami. Alfabet Brahmi
posiada 9 samogłosek, w tym długie oraz krótkie a, i, u oraz głoski e, ai, o. Pierwsze trzy
cyfry w liczebnikach widoczne są dzisiaj nawet w zapisie cyfr pisma japońskiego.

Samogłoski w starożytnym piśmie Brahmi

Spółgłoski w starożytnym piśmie Brahmi:

Liczebniki w piśmie Brahmi:

SIDDHAM - PRZODEK DEVANAGARI

Allfabet SIDDHAM jest wedle badaczy zachodnich potomkiem pisma Brahmi, a przodkiem
alfabetu Devanagari który jest podstawą dla sanskrytu i wielu innych języków indyjskich.
Nazwa pisma pochodzi z sanskrytu i oznacza pismo doskonałych czy spełnionych, pismo
używane przez siddhów do zapisu ich nauk i praktyk. Aktualnie pismo to szerzej jest
używane przez buddyjskich mnichów zakonu Shingon

w Japonii dla zapisywania

mantramów i sutr w sanskrycie. Pismo to zostało sprowadzone do Japonii przez mistrza
Kukai

w 806 roku e.ch. po odbyciu przez niego studiów sanskrytu i buddyjskiej mantrajany

w Chinach. W Japonii pismo Siddham znane jest pod nazwą Bonji

(Bondźi). Pisze się od

strony lewej do prawej w poziomych liniach, czyli tak jak w Devanagari. Alfabet posiada 14
samogłosek, w tym krótkie i długie a, i, u oraz samogłoskowe krótkie i długie "r" oraz "lr", a
także "e", "ai', "o" oraz "au". Znane są zapisy fraz mantrycznych wtrącane w tym piśmie w

japońskich tekstach, także dotyczących Usui Reiki. W rzeczywistości może to być jednak
niezależny od Brahmi styl pisania

w sanskrycie używany przez stare ezoteryczne zakony

indyjskich siddhów - cudotwórców, przejęty przez uczniów Buddy. Znaki tego pisma ciągle
są używane w zapisie mantramów w rozmaitych systemach tantry i jogi w Indii, spacjalnie,
aby nawet osoby znające sanskryt miały problemy z odczytaniem tajemnego tekstu.

Samogłoski w pismie Siddham:

Znaki diakrytyczne samogłosek w piśmie Siddham na przykładzie głoski "Ka":

Spółgłoski w sylabicznym alfabecie Siddham:

GUPTA - PISMO GUPTYJSKIE

Pismo GUPTA wywodzi się z systemu zapisu Brahmi i przynależy do grupy północno-
indyjskich systemów pisma. Jego pojawienie się jest zbieżne z powstaniem dynastii Guptów
w początkach IV wieku e.ch. Pismo Gupta przetrwało inwazję Hunów w VI wieku i po jej
zakończeniu rozpoczęło swoje dalsze rozprzestrzenianie aż do VIII wieku e.ch. Pismo
Gupta rozwinęło kilka swoich odmiennych wariantów takich jak Nagari

czy Sarada, które

pojawiły się w północnych Indiach u podnóży Himalajów. Rozmaite warianty pisma Gupta
stały się podstawą dla rozwoju współczesnych alfabetów północnej Indii. Pismo Gupta
znane jest w całej północnej i centralnej Indii od wschodniej części dzisiejszego Pakistanu
aż po Bangladesz i wschodnią część Indii. Na wschodzie Indii rozwinęło się z Gupta pismo
Nagari, a na zachodzie Indii, także w dzisiejszym Pakistanie powstało pismo Sarada. Wiele
tekstów śiwaizmu kaszmirskiego oraz śaktyzmu spisanych jest w tym rodzaju pisma.

Podstawowe znaki pisma Gupta:

DEVANAGARI

ANIELSKA MOWA MIASTA BOGÓW

Dewanagari

(( e

w

a

n

a

g

a

, z sanskr. devanagari; deva "bóg" + nagari "miasto") - pismo

alfabetyczno- sylabiczne, używane w północnych, zachodnich i środkowych Indiach do
zapisu kilkunastu języków z grupy języków indyjskich, m.in. sanskrytu, hindi, marathi,
nepali. Rozwinęło się wedle badaczy zachodnich z pisma Brahmi, starszej formy pisma
indyjskiego, którego najwcześniejsza postać znana jest szerzej z napisów cesarza Aśoki
(poł. III w. p.e.ch.). Według kasty brahmanów jednak Devanagari jest bardzo dawnym
pismem, które istniało już w czasach Kryszny, ale było używane wyłącznie przez kastę
braminów, wtajemniczonych w Wedę i dlatego było nieznane. Pismo Brahmi

miało być

rodzajem pisma ludowego, w odróżnieniu od zarezerwowanego dla spraw boskich
Devanagari. Składa się z 50-ciu znaków, w tym 16-tu samogłosek oraz ponad 300 ligatur,
zbitek dwóch lub więcej syalab. Zapis znaków dewanagari jest poziomy, od strony lewej do
prawej. Charakterystyczna dla niego jest pozioma linia (matra) nad każdą literą i ligaturą
oprócz znaków dha i bha, których linia jest niepełna. Pismo Dewanagari posiada także kilka
znaków interpunkcyjnych oraz znaków o znaczeniu fonetycznym. Najstarsze znane jak
dotąd inskrypcje pochodzą z VII wieku, a cyfry arabskie i łacińskie pochodzą właśnie z
dewanagari, czyli szerzej z kultury sanskrytu. Devanagari

to pismo w zasadzie

symboliczne, jego znaki są przedmiotem kontemplacji i mistycznej filozofii. Jest do dziś
używane w Indiach dla języków: sanskrytu

(Sanskrit), hindi, marathi, nepalskiego (Nepali),

nevari i innych jak: awadhi, bagheli, bhatneri, bhili, bihari, braj bhasha, chhattisgarhi,

garhwali, gondi, harauti, ho, jaipuri, kachchhi, kanauji, konkani, kului, kumaoni, kurku,
kurukh, marwari, mundari, palpa, i santali. W tablicach z transliteracją pisma Devanagari i
podobnych na literki łacińskie użyta jest międzynarodowa transliteracja naukowa używana
od 1899 roku, chociaż w internecie z powodu problemów z klawiaturą i tablicą znaków
często używa się Itrans

lub HK

(w tabeli na końcu artykułu).

* ā, ī, ū

są to długie, 2-3 razy dłuższe warianty głosek 'a', 'i', oraz 'u'.

* * , ,

zwane są "ciekłymi sylabami", podobnymi do /r/ and /l/ ale używanymi jak

samogłoski. Kreseczka nad tymi samogłoskami oznacza długą wersję literki.
* *

(a(

)

unosowione /a/, w rzeczywistości m z kropeczką jest unosowionym dźwiękiem m,

który unosawia poprzedzają go samogłoskę.
* *

(a( )

(:) wymawia się jak /a/ poprzedzone przydechem, często przedłuża końcową

samogłoskę, w języku hindi często czytany jako wygłosowe "ha".
* *

jest naprawdę głęboko nosowe, jak zakończenia angielskich słów na "-ing" np. "sing".

* ñ

jest takie samo jak w hiszpańskim: palatalnie nosowe, jak polska zbitka "nja, nia", w

słowach 'niania', 'niagara'.
* * , wh, , i h

to słabsze, delikatniej wymawiane wersje "t, th, d, dh".

* *

odbite od nosa, unosowione, podobne do polskiego "ń".

* W rzeczywistośći, oprócz /r/ and /l/, każda głoska z kropką u dołu jest tzw. retrofleksem,
głoską "połkniętą", wymawianą jakby w czasie przełykania.
* h

po innej spółgłosce oznacza przydech. Tak jak ang. /th/ jest /t/ z wydmuchem.

* v

jedynie czasem jak angielskie [w], w słowie "war", ale normalnie bliższe [v], jak polskie

w.
* ś

jest palatalnym 's', podobnie jak "sh" w angielskim słowie 'share', dokładniej jak polskie

ś.
* *

jest podobnie jak /s/ jednak z językiem podwiniętym jak przy wymowie /r/, co daje

dźwięk polskie "sz" w słowach "szwadron", "szwoleżer".
* c

wymawia się jak polskie "ć" i nawet tak zapisuje najlepiej w spolszczeniach.

* ch

wymawia się jak polskie "cz".

Podstawowe znaki pisma Devanagari:

JĘZYKI - OPIS I CHARAKTERYSTYKA

ASSAMI - JĘZYK ASSAMSKI

Język assamski (asami) - język z grupy indyjskiej języków indoeuropejskich, którym
posługuje się ponad 12 mln mówiących. Zamieszkują oni głównie w Stanie Assam (Indie),
gdzie ma status języka urzędowego, a także w Bhutanie i Bangladeszu. Do jego zapisu
używa się pisma bengalskiego.

BENGALI - JĘZYK BENGALSKI

Język bengalski (bengalski: bangla, ang.: bengali) - język z grupy indyjskiej języków
indoeuropejskich, którym posługuje się ponad 211 mln mówiących, głównie w Bangladeszu
(120 mln) i Indiach (65 mln). Jest on jednocześnie językiem urzędowym w tych dwóch
państwach (w Indiach w stanach Bengal Zachodni i Tripura). Diaspory używające
bengalskiego są m.in. w takich państwach jak: Malawi, Nepal, Arabia Saudyjska, Singapur,
Australia, UAE (Emiraty), UK and USA. Do jego zapisu używa się pisma bengalskiego.
Poza standardowym bengalskim używa się dwóch odmian tego języka: sylheti

w północno-

wschodnim Bangladeszu (ok. 5 mln) oraz czakma

w okolicach miasta Ćottogram (250 tys.).

Alfabet bengalskie jest sylabiczny i zawiera 11 samogłosek. Nazywany bywa także
Wschodnim Nagari lub Wschodnim Neo-bramińskim. Pisma bengalskiego używają też
osoby mówiące w takich językach jak: Assamski (15 mln) w stanie Assam, Manipuri (1,1
mln) w stanie Manipura, Garo (500 tyś) w stanie Assam, Mundari (Munda, 850 tyś.) głównie
w stanie Bihar.

Liczebniki w Bengalskim

0 - śuunya
1 - ek
2 - dui
3 - tin
4 - ćaar
5 - pńaać
6 - chay (spolsz. czaj)
7 - saat
8 - aat
9 - nay
10 - daś

BHODŹPURI - JĘZYK BIHARSKI

Język bhodźpuri, bhojpuri (J ę

z

y

k

b

bhōjapurī) - język z grupy indoirańskiej, używany

przez około 100 mln ludzi zwłaszcza w indyjskim stanie Bihar, przyległych rejonach stanu
Uttar Pradesh i Nepalu oraz w Surinamie, Mauritiusie, na Trynidadzie i Tobago. Język
występuje na obszarze południowego Nepalu, w stanach Bihar, Uttar Pradesh, Jharkhand,
Assam, Delhi, Madhya Pradesh i w Zachodnim Bengalu. Ze względu na znaczne
podobieństo do hindi często uważany raczej za jeden ze wschodnich dialektów hindi,
zwłaszcza że większość użytkowników zna również hindi, dlatego też wszelkie dane
liczbowe dotyczące liczby rodzimych użytkowników są jedynie szacunkowe. Bhodźpuri
dzieli słownictwo z takimi językami jak sanskryt, hindi, urdu, a także z innymi z grupy indo-
aryjskich języków północnej Indii. Bhojpuri i kilka innych blisko związanych języków
włączając w to Maithili i Magadhi są znane razem jako języki biharskie

czy biharyjskie, to

jest pochodzące ze stanu Bihar w Indii. Stanowią one razem wschodnią grupę języków
indo-aryjskich razem z bengali i oriya. Istnieją liczne lokalne dialekty bhodźpuri włącznie z
3-4 w samym stanie Uttar Pradesh. Parę znakomitych osobowości posługujących się
językiem Bhodźpuri to m.in. pierwszy prezydent Indii, Rajendra Prasad, Manoj Bajpai czy
jeden z uprzednich premierów Chandra Shekhar. W stanie Bihar jakieś 50 mln ludzi używa
bhojpuri jako swego języka, w stanie Uttar Pradesh około 70 mln, a ponad 6 mln w takich
krajach jak Nepal, Mauritius, Fidżi, Surinam, Gujana, Uganda, Singapur, Trinidad i Tobago
oraz USA. Maksymalnie szacuje się liczbę osób znających i używających ten język na 140
mln osób, ale tylko dla około 100 mln ludzi jest to pierwszy, ojczysty język. Do zapisywania
języka używa się alfabetu Devanagari

oraz Kaithi. Region Bhodźpuri jest ziemią Awatara

Raama i jego Raamajany. Jest to także ziemia Awatara Wisznu znanego jako Bhagawan

Mahatma Buddha oraz Bhagawan Mahawiira, którzy zrodzili się w tym obszarze zanim
język hindi/bhodźri wyewoluował i rozprzesztrzenili orędzie Pokoju, Niestosowania
przemocy oraz Miłości dla rodzaju ludzkiego dając podwaliny dla odpowiednio dwóch
wielkich religii, buddyzmu i dżinizmu, które zrodzone są jako odrośla z kultury
hinduistycznej.

BODO - JĘZYK BODYJSKI

Bodo, boro

(( o r o , ) – język z grupy bodo-naga-kachin chińsko-tybetańskiej rodziny

językowej, używany przez lud Bodo w północno-wschodniej części Indii, w Nepalu i
szczególnie w północnej części doliny Brahmaputry. Zgodnie z konstytucją indyjską posiada
status języka urzędowego w stanie Assam. Obecnie zapisywany zazwyczaj w dewanagari,
w przeszłości w alfabecie bengalskim bądź łacińskim. Jest blisko spokrewniony z językami
dimasa w Assamie, garo w Meghalaya oraz kokborok w Tripurze. Język bodo dzieli się z
grubsza na trzy grupy dialektalne, dialekt zachodni służy jako standard. Język ten znany też
jako Boro posiada trzy główne dialekty zachodni dialekt Boro czyli Swnabari

(WBD),

wschodni dialekt Boro, czyli Sanzari

(EBD) oraz południowy dialekt czyli Hazari

(SBD).

Językiem bodo wedle spisu w 1991 roku posługuje się 11.840.569, czyli około 12 mln ludzi.
Cała kultura oparta na języku bodo skupia ludność uznającą tańczącego taniec tandava
Śiva

za najwyższego Boga, który w ich języku zwany jest "Shi-Brai", a Parvati, małżonka

Boga to "Shi-Brui".

DOGRI - JĘZYK DOGRYJSKI

Dogri

(( o g r i ) także czytany jako rogri

- język indo-aryjski, używany przez około 2 mln

osób w Indiach, głównie w regionie Jammu (Dźammu) indyjskiego stanu Jammu i Kaszmir,
poza tym w stanach Pendżab, Himaćal Pradeś oraz w Pakistanie. Dogri jest klasyfikowany
jako należący do grupy językowej zachodnie pahari. Język ten jest określany jako "pahari"
w Pakistanie. Co stanowi rzadkość wśród języków indoeuropejskich, dogri jest językiem
tonalnym, cecha którą dzieli z innymi językami zachodniego pahari oraz językiem pandźabi.
Zapisywany jest obecnie najczęściej w indyjskim alfabecie sylabicznym dewanagari lub w
alfabecie arabskim (nastali'q), ale dawniej zapisywany był w alfabetem Takri, który jest bliski
pismu Sharada.

GUDŻARATI - JĘZYK GUDŹARACKI

Gudźarati, gudżarati, gudżaracki (ang. Gujarati) - język z grupy indyjskiej języków
indoeuropejskich, którym posługuje się na 1991 rok ponad 46 mln mówiących - głównie
mieszkańców Indii, gdzie w stanie Gudźarat oraz sąsiednich terytoriach Daman i Diu oraz
Dadra i Nagar Haweli jest językiem urzędowym – jednym z 23 języków konstytucyjnych
Indii. Posiada odrębny system pisma, tzw. alfabet sylabiczny gudżarati, wywodżący się ze
starożytnego pisma Brahmi. Poza Indiami, użytkownicy tego języka mieszkają w Tanzanii
(ok. 250 tys.), Ugandzie (ok. 150 tys.), Pakistanie (ok. 100 tys.), w Kenii (ok. 50 tys.) oraz w
mniejszych społecznościach w Wielkiej Brytanii (głównie Leicester i Wembley) i Stanach
Zjednoczonych (szczególnie w stanach New Jersey, Nowy Jork, Kalifornia i Teksas).
Gudźarati był ojczystym językiem Mahatma Gandhi, "ojca Indii" oraz Quaid-e Azama
Muhammada Alego Jinnaha, "ojca Pakistanu". Historia języka sięga do XII w. p.e.ch.
Gramatyka formalna poprzednika tego języka została spisana przez mnicha dźinijskiego i
uczonego o imieniu Hemachandra-charya (Hemaćandra Aćarya). Najstarsze zachowane
utwory literackie pochodzą z XVI wieku e.ch., dokładniej z 1592 roku. Pismo Gudźarati jest
lepiej znane jako śarāphi (bankierskie), vā. iāśāi (kupieckie) lub mahājani (handlowe)

pismo, co pokazuje czym się trudniła ludność tego stanu. Gudźarati to pismo sylabiczne z
dopisywanymi w postaci znaków diakrytycznych samogłoskami. Język używa 12-cie
samogłosek, a jego pismo obsługuje także indoaryjski język Kachchi

(Kaćći) mający około

900 tysięcy osób które się nim posługują, porozrzucane w kilkunastu stanach Indii.

Liczebniki w Gudźarati

0 - suuńa (śuuńya)
1 - ek
2 - be
3 - trań
4 - ćar
5 - pańć
6 - cha (ća)
7 - saat
8 - aath
9 - nav
10 - das

HINDUSTANI - JĘZYK HINDI

HINDUSTANI

- Ludowy Sanskryt - Język hindustani - forma języka potocznego używanego

w Indiach północnych oraz na Dekanie, szczególnie popularna przed podziałem Indii
Brytyjskich w 1947. Hindustani powstało na podstawie dialektu khariboli, który z kolei
wykształcił się z północnych form apabhranśi śauraseni

w okresie konsolidacji władzy

muzułmańskiej w pierwszej połowie XIII wieku, w okolicach Delhi chociaż niektórzy badacze
uważają jednak, że hindustani powstało wcześniej, bo już na początku XII wieku. Z
hindustani wyłoniły się dwa genetycznie i gramatycznie tożsame języki literackie: hindi

i

urdu.

Język hindi – język z grupy indyjskiej języków indoeuropejskich, którym posługuje się ponad
400 mln mówiących - głównie mieszkańców Indii, a także Nepalu (500 tys.), Fidżi (300 tys.),
Mauritiusu i Surinamu (po 100 tys.). Posługują się nim również hinduscy imigranci w
Europie Zachodniej. Język hindi jest językiem urzędowym, od 1950 roku
ogólnopaństwowym (angielski jest językiem pomocniczym) Republiki Indii, oraz jednym z 18
języków konstytucyjnych. W kilku indyjskich stanach i terytoriach: Uttar Pradesh,
Uttarakhand, Himachal Pradesh, Harijanie, Madhya Pradesh, Biharze, Radżastanie oraz na
terytorium stołecznym Delhi hindi (w wersji standardowej) jest oficjalnym językiem
administracji stanowej oraz podstawowym językiem wykładowym w szkołach. W obrębie
tzw. terytorium języka hindi występuje wiele dialektów, wywodzących się ze
średniowiecznych dialektów (tzw. apabhranśa). Wyróżnia się dwa podstawowe zespoły
dialektów, Hindi Zachodnie i Hindi Wschodnie! Klawiatura do pisania w hindi i innych
odsanskryckich pismach opartych na devanagari zawsze się przyda! A oto widok
przykładowej klawiatury w systemie operacyjnym linuks.

Klawiatura z devanagari

Hindi Zachodnie

(wywodzące się z apabhranśa śauraseni):

* Bradźbhasza

- Używany o okolicach miast Mathura i Agra, do początków XIX w. był

najważniejszym dialektem literackim hindi. Język bradź, bradź bhasza (hindi n a j w
a j w), bradź wandal – język w środkowych Indiach, jeden z głównych dialektów literackich
języka hindi używany w tzw. "regionie bradź" (bradź bhumi) w obszarze hindi zachodniego
(paścim hindi). Słowo bradź dosłownie znaczy obora, zagroda. Bradź bhumi to pojęcie
bardziej kulturowe niż polityczne. Obejmuje, znany z tradycji pasterskich w stanie Uttar
Pradesh, region następujących miast: Agra, Aligarh, Badayu, Bareli, Dhaulapur, Eta,
Mainnpur, Mathura. W okresie wojen, opisanych w Mahabharacie, był odrębnym państwem.
Kojarzony jest przede wszystkim z miejscem narodzin i dzieciństwa Kryszny. Powstał z
dialektu apabharanśi śauraseni na początku drugiego tysiąclecia n.e. Preferowany był, jako
medium ekspresji poetyckiej, zwłaszcza w ramach ruchu religijnego bhakti. Funkcję
wiodącego dialektu literackiego prozy hindi przejął następnie dialekt khariboli

w XIX w. W

poezji bradźbhasza rolę dominującego dialektu utrzymał do początków XX wieku.

* Bradźbuli - dialekt hindi pośredni pomiędzy maithili i bengali z wpływami słownictwa bradź
bhasza, używany przez średniowiecznych poetów krisznaickich w Bengalu, Assamie i
Orisie. Bradź jest również głównym językiem pieśni należących do tradycji tzw. klasycznej
muzyki hindustani.

* Bundeli - Używany w rejonie miast Jhansi, Gwalior i Bhopal
* Harijani - Używany w stanie Haryana
* Kanaudźi - Używany w okolicach miasta Kanpur
* Khariboli - Stanowi podstawę współczesnego języka hindi

Hindi wschodnie

(wywodzące się z apabhranśa ardhamagadhi}:

* Awadhi - Ważny dialekt literacki (w Awadhi tworzył m.in. Tulsidas), używany w okolicach
mista Lakhnau
* Bagheli
* Ćhattisgarhi

Niekiedy, zwłaszcza w starszych publikacjach, dialekty Radżastanu, Biharu, którymi
posługuje się około 100 mln osób, oraz tzw. pahari (czyli dialekty górskie) klasyfikowane są
również jako dialekty hindi. Ostatnie jednak traktuje się je coraz częściej jako odrębne
języki, posiadające bogatą tradycję literacką, zwłaszcza w Radżastanie i Biharze maithili.
Radżastani posiada Iw ndiach status języka literackiego.

Forma standardowa

Język hindi oraz język urdu to dwie odmiany literackie potocznego języka hindustani, który
powstał w pierwszej połowie XIII w. na terenach leżących na północny zachód od Delhi i

opierał się na dialekcie khariboli. Dzięki podobieństwu urdu oraz innych języków indyjskich
do hindi, może on być używany jako lingua franca przez nawet 500-600 mln osób. Do
zapisu języka hindi używa się pisma dewanagari. Język hindi jest najbardziej
rozpowszechnionym językiem w Indiach a pod względem liczby użytkowników zajmuje
czwarte miejsce na świecie (po chińskim, angielskim i hiszpańskim).

Podstawowe znaki pisma Devanagari dla języka hindi:

Historia i Słownictwo Hindi

Język hindi, podobnie jak inne języki indoaryjskie, wywodzi się z sanskrytu, poprzez
starożytne dialekty zwane prakrytami, i średniowieczne, zwane apabhranśa. Przez kilka
wieków dwoma głównymi dialekrami literackimi były bradź

na zachodzie, i awadhi

na

wschodzie. Niezależnie od nich, w czasie dominacji muzułmańskiej w północnych Indiach,
jako lingua franca na znacznym obszarze funkcjonował tzw. język hindustani - odmiana
oparta gramatycznie na bazie dialektu khari boli

z okolic Delhi, lecz z silnym leksykalnym

wpływem języka perskiego i arabskiego. Literacka postać współczesnego hindi, oparta na
strukturze gramatycznej dialektu khari boli, zaczęła kształtować się w pierwszej połowie XIX
wieku i pozostaje pod silnym wpływem sanskrytu jako źródła wzbogacenia słownictwa.

Podstawowy zasób leksykalny jest indoaryjski, określany sanskryckim terminem tadbhava,
czyli etymologicznie rzecz ujmując, słowa sanskryckie, które przeszły długą ewolucję
fonetyczną np. sanskr. 'bhrata' ->: 'bhai' (brat) czy 'aksza' -> ankh (oko). Istnieje liczna
grupa wyrazów (niemal) identycznych z sanskryckimi np. 'radźa' (król), nazywanych
tatsama

(takie same). Dochodzi do tego również pewna ilość zapożyczeń z rodzimych

języków drawidyjskich i munda np. 'tendua' (lampart), czy 'garbar' (zamieszanie). Następną
warstwą słownictwa są słowa perskie, arabskie i tureckie z czasów najazdów
muzułmańskich i panowania dynastii Wielkich Mogołów np. 'zindagi' (życie), 'kitab' (książka),
czy 'top' (armata). Czasy kolonialne wprowadziły wyrazy pochodzenia portugalskiego np.
'kamiz' (koszula) oraz, znacznie liczniejsze, pochodzenia angielskiego np. 'gilas' (szklanka),

'steśan' (stacja), itd.

Liczebniki w Hindi:

0 - sunya (śunya)
1 - ek
2 - do
3 - tiin
4 - chaar
5 - panch
6 - chai
7 - saat
8 - aaTh
9 - nau
10 - das

MINI- SŁOWNICZEK HINDI

ja - main

ty - tuu

on/ona - voh

my - hum

wy - tum

oni - vei

hona - być

ja jestem - main huung

ty jesteś - tuu hai

on/a/o jest - voh hai

my jesteśmy - hum hain

wy jesteście - tum ho

oni/one są - vei hain

to, ten - yaha

tamto, tamten - vaha

co - kya

Tak - ha

Nie - nahii

Dziękuję - śukriyaa, dhanyavaad

Dziękuję bardzo - aapakaa bahut bahut dhanyavaad

Nie ma za co, Proszę - aapakaa svaagat hai

Proszę - kRipyaa

Przepraszam - shamma kare

Dzień dobry - shubha prabhaat

Na razie - phir milengay

Pozdrowienia (Witam, Cześć) - namaste

Dobranoc - shubha raatri

Nie rozumiem - mai nahii samajhataa(dla r.męskiego)/samajhthi(dla r.żęskiego) hu

Jak się nazywasz? - aapka naam kya hai?

Serce - Dil

żona - patnii

mąż - pati

córka - beTi

syn - beTa

matka - maataaji

ojciec - pitaaji

przyjaciel - dost, mitwa

miłość - pyaar

królowa - raanii

Miło cię widzieć. - aapse milkar khushii huyii

Jak się czujesz? - aap kaise hai?

dobrze - acchaa (aćcha)

źle - buraa

tak sobie - kuchha khaas nahii

KANNADA - JĘZYK KANNADA

Język kannada (kannara) lub Canarese – język z grupy południowej języków drawidyjskich.
Posługuje się nim ponad 44 mln mówiących, zamieszkujących głównie indyjski stan
Karnataka, gdzie jest językiem urzędowym, a także w stanach Tamil Nadu, Maharashtra i
Andhra Pradesh. Dla 30-35 milionów osób Kannada jest językiem ojczystym. Literatura w
tym języku istnieje już od IX wieku e.ch. Do zapisu używane jest jedno z pism
południowoindyjskich - kannada. Posiada alfabet sylabiczny w którym jest 13 samogłosek w
tym rozróżniane są długie i krótkie literki a, i, u podobnie jak w wielu innych językach Indii.
Alfabet kannada rozwinął się na bazie systemów pisma Kadamba i Ćalukya które są
potomkami pisma Brahmi używanymi już w 5-7 wieku e.ch. Do XVI wieku używane było
pismo zwane staro-kannadyjskim, które w tamtym stuleciu przekształciło się w dzisiejszy
zapis kannada oraz telugu.

Liczebniki w Kannada

1 - omdu
2 - eradu
3 - muuru
4 - naalku
5 - aidu
6 - aaru
7 - eelu
8 - emtu
9 - ombattu
10 - hattu

KASZMIRI - JĘZYK KASZMIRSKI

Język kaszmirski, kauśur

lub kaszmiri (l u b

k

lub l u b

k

s

, Kaszmirskie: رُشر ک) –

język dardyjski z grupy używany w Kaszmirze, spornym terytorium pomiędzy Indiami i
Pakistanem. Jest językiem indoeuropejskim typu SVO. Do zapisu używa się alfabetu
arabskiego z dodatkowymi znakami diakrytycznymi. SVO

(Subject Verb Object) w

językoznawstwie to skrót oznaczający typ zdania, w którym podmiot występuje przed
orzeczeniem, a dopełnienie występuje na końcu oraz typ języka, w którym takie zdania są
dominujące. Jest to jeden z dwóch najpopularniejszych typów obok SOV. Przykładowe
języki SVO to także m.in.: polski, greka, angielski, hiszpański, chiński, tajski, suahili, włoski.
Aż do co najmniej XV wieku e.ch. język kaszmirski używał alfabetu Szarda, Szarada,
którego najstarsze znane zabytki piśmiennicze sięgają VIII wieku e.ch., a zostały odkryte w
miejscowości Hund w zachodnim Pakistanie. Skrypt oparty na alfabecie arabskich pojawił
się w przeciągu XV wieku pod wpływem najazdów arabskich. Dla zapisywania w języku
kaszmiri używa się także alfabetu devanagari (pisma sanskryckiego) oraz całkiem
współcześnie także liter łacińskich. Alfabet posiada aż 17 samogłosek co czyni mowę
bardzo dźwięczną i wymaga rozróżniania długich i krótkich głosek. Współcześnie znaki
alfabetu Szarada używane są jedynie dla celów praktyk religijnych oraz w tekstach
astrologicznych, głównie przez Brahmanów (Braminów), czyli kapłanów w Kaszmirze.

Liczebniki w Kaszmiri

1 - akh
2 - zah
3 - trih
4 - choor
5 - paanch
6 - sheh
7 - sath
8 - aith
9 - nav
10 - dah

KONKANI - JĘZYK KONKAŃSKI (GOA)

Język konkani

(Devanāgarī: ( De

v

a

n

koNkaNii) - jeden z 23 oficjalnych języków Indii,

używany przez co najmniej 1,7 mln osób na zachodnim wybrzeżu Indii, w stanie
Maharashtra, Goa, Karnataka, również niewielkie enklawy w stanie Kerala. Nazwa języka
pochodzi od słowa "konkan" (wybrzeże). Należy do grupy języków indo-aryjskich
indoeuropejskiej rodziny językowej, jednak zarówno w fonetyce, jak i słownictwie widoczne
są silne wpływy języków drawidyjskich. Ze względu na bliskie pokrewieństwo z marathi, w
stanie Maharashtra uważany jest niekiedy za specyficzny dialekt tego języka. Do zapisu
konkani używa się wielu systemów pisma: dewanagari, kannada, malajalam, również
łacińskiego (w Goa). Muzułmańscy użytkownicy zapisują go również w alfabecie arabskim.

MAITHILI - JĘZYK BIHARSKI

Maithili (Ma i

t

h

i

Maithilī) znany także jako Maitli, Maitili, Methli, Tirahutia, Bihari, Tirhuti,

Tirhutia, Apabhramsa – język należący do podgrupy wschodniej języków indoaryjskich z
grupy języków indoirańskich, posiada osiem dialektów lokalnych. Używany jest w indyjskim
stanie Bihar oraz nepalskim regionie Terai. Językiem tym posługuje się około 70 milionów
ludzi (spis z 2001 roku), w tym w Nepalu 2.797.582 (2,8 mln), posiada dobrze rozwiniętą
literaturę i licznych piszących w nim pisarzy. Wedle spisu z 1981 roku, dla 22 mln ludzi
maithili jest językiem ojczystym zwykle jedynym używanym, według spisu w 2001 roku już

30 mln używa tego języka jako ojczystego. Maithili do niedawna był uważany jedynie za
dialekt hindi, lecz w 2003 roku uzyskał status języka urzędowego w stanie Bihar. Maithili
tradycyjnie był zapisywany w odrębnym alfabecie maithili zwanym również tirhuta

lub

mithilakshar, bądź w piśmie kaithi, jednak w ostatnich latach coraz bardziej powszechne
staje się użycie alfabetu dewanagari. W języku maithili istnieje bogata literatura,
najstarszym utworem jest "Varn Ratnakar" z XIII w. Kulturalne i lingwistyczne centra dla
tego języka to Madhubani, Darbhanga oraz Janakpur (Dżanakpur).

MALAYALAM - JĘZYK MALAJALAMSKI

Język malajalam to język drawidyjski, używany w Indiach na Wybrzeżu Malabarskim i
Lakszadiwach przez około 35 mln mówiących. Jest jednym z dwudziestu dwóch
urzędowych języków Indii, uznany jako język urzędowy w stanie Kerala, a także w stanach
sąsiednich, na wyspach Lakkadiwach, w diasporach w takich państwach jak Bahrajn, Fidżi,
Izrael, Malezja, Katar, Singapur, UAE (Emiraty) oraz UK. Język ten jest blisko spokrewniony
z językiem tamilskim, posiada też własne, wzorowane na alfabecie tamilskim – pismo. Jako
odrębny język oddzielił się od tamilskiego około X wieku e.ch. Pierwszy utwór literacki w tym
języku, Ramaćaritam, powstał prawdopodobnie w XII wieku. W średniowieczu istniał styl
literacki nazywany manipravalam - dosłownie "rubiny i korale" polegający na swobodnym
wykorzystaniu zasobów leksykalnych zarówno malajalam jak i sanskrytu w jednym utworze.
W przeciwieństwie do języka tamilskiego, słownictwo malajalam nadal posiada duży procent
zapożyczeń z sanskrytu. Napisy w języku malayalam po raz pierwszy pojawiły się
inskrypcjach vazhappalli

datowanych na około 830 rok e.ch. Z początkiem XIII wieku pismo

malajalamskie zaczęło się rozwijać z formy znanej jako vattezhuthu, pismo okrągłe,
wywodzące się z alfabetu Brahmi. Pismo malayalam jest także zapisywane alfabetem
arabskim przez muzułmanów w Singapurze i Malezji, a okazjonalnie także w Kerali. Alfabet
okragłych liter posiada 13-cie samogłosek, w tym krótkie i długie a, i, u, e, o oraz
samogłoskowe "r", "ai", "au".

Liczebniki w Malajalam

1 - onnu
2 - rańtu
3 - muunnu
4 - nalu
5 - ańcu
6 - aaru
7 - eelu
8 - ettu
9 - onpatu
10 - pattu

MANIPURI - JĘZYK MANIPURSKI

Manipuri, zwany również meitei-lon, meitei-lol

to główny język w indyjskim stanie Manipur,

używany jako lingua franca do komunikacji pomiędzy różnymi grupami etnicznymi. Od 1992
język urzędowy pod nazwą "manipuri" w stanie Manipur, używany jest także w stanach
Assam i Tripura oraz w Bangladeszu i Birmie (Myanmar). Manipuri należy do grupy tybeto-
birmańskiej sino-tybetańskiej rodziny językowej. Jest językiem tonalnym, nie należy go
mylić z bishnupriya-manipuri, innym językiem używanym w Manipurze, należącym do
rodziny języków indoeuropejskich. Do XVIII wieku manipuri posiadał własny system pisma,
obecnie jest zapisywany alfabetem bengalskim. Językiem tym posługuje się około 3,5

miliona ludzi. Meetei Mayek

- stare pismo języka manipuri jak się uważa, liczy sobie ponad

4 tysiące lat tradycji, było używane już w końcu III tysiąclecia p.e.ch. Pomiędzy 1709
rokiem, a XX wiekiem używano w pismie alfabetu bengalskiego, a obecnie od lat 1940-1950
XX wieku e.ch. zaczął się wielki powrót do starożytnej wersji alfabetu języka manipuri.
Podczas wielkiej konferencji znawców języka manipuri w 1976 roku powrócono do
zrekonstruowanej o wiele rzadko używanych głosek starożytnej wersji narodowego alfabetu.
Począwszy od lat 80-tych XX wieku naucza się w szkołach tradycyjnego, pradawnego
alfabetu manipuri, równoległe z zapisem w alfabecie bengali. Język posiada osiem
diakrytycznych znaków oznaczających samogłoski.

MARATHI - JEZYK MAHARATYJSKI

Marathi

(( a r a

t

Marāt hī) jest jednym z szerzej używanych w Indiach języków. Posiada

bardzo długą tradycję literacką. Pierwszy dokument w języku, który prawdopodobnie był
przodkiem marathi, został znaleziony w stanie Karnataka, a jego wiek datowany jest na
około 1300 lat. Obecnie posługuje się nim jako swym rodzimym językiem ponad 71
milionów ludzi. Dla kolejnych 20 milionów jest to drugi język. Zapisywany jest alfabetem
sylabicznym dewanagari. Inne nazwy tego języka to: Maharashtri, Maharathi, Malhatee lub
Marthi. Język marathi jest centralnym odłamem grupy języków indyjskich (indoaryjskich)
należącej do rodziny języków indoeuropejskich. Większość użytkowników języka marathi
mieszka w indyjskim stanie Maharashtra, lecz żyją oni także w sąsiednim Gujarat, Madhya
Pradesh, Goa, Karnataka oraz Andhra Pradesh. Etnologowie odnotowują także osoby nim
się posługujące w Izraelu, które trafiły tam w wyniku emigracji Żydów z Półwyspu
Indyjskiego i Mauritiusa. Marathi jest oficjalnym językiem urzędowym stanu Maharashtra.
Konstytucja Indii wymienia go jako jeden z dwudziestu dwóch oficjalnych języków tego
kraju. Język marathi podobnie jak wszystkie inne języki z grupy indyjskiej, wywodzi się z
sanskrytu, a dokładniej z języka wedyjskiego. Częściowo zachował się w marathi sanskrycki
miejscownik:
W sanskrycie:
prabhaat: świt gR^iha: dom
prabhaate: o świcie gR^ihe: w domu
W marathi:
pahaaT: świt ghar: dom
pahaaTe: o świcie gharI/gharaat/: w domu
Pierwsze historyczne zapisy w języku marathi pochodzą z XI wieku e.ch., a znajdują się na
kamieniach oraz na miedzianych talerzach. Od XIII wieku aż do połowy XX wieku e.ch.
język ten był zapisywany w alfabecie pisma Modi. Od 1950 roku zapisywany jest w piśmie
Devanagari. Posiada 14 samogłosek w tym krótkie i długie a, i, u, także e, ai, o, au, nosowe
m, końcowe h oraz samogłoskowe "r" i "lr", podobnie jak sanskryt. Oryginalnie, w tym języku
nauczał Shirdi Sai Baba.

NEPALI - JĘZYK NEPALSKI

Język nepalski, nepali

- język z grupy nowoindoaryjskiej, z rodziny języków

indoeuropejskich, którym posługuje się ponad 16 mln ludzi - w tym około 10 mln to
mieszkańcy Nepalu, a reszta to m.in. mieszkańcy północnych Indii - przede wszystkim
okolic Dardżelingu. Język nepalski jest językiem urzędowym w Nepalu. Zapisuje się go w
alfabecie dewanagari, takim jak hindi czy sanskryt. Najstarsze zabytki piśmiennictwa w
nepali pochodzą z XIV wieku.

ORIJA - JĘZYK ORIJAŃSKI

Język orija (oriya) – język z grupy indyjskiej języków indoeuropejskich. Posługuje się nim
około 31 mln osób (stan na 1996 rok) zamieszkujących indyjski stan Orisa, gdzie jest
językiem urzędowym. Używany jest także w takich stanach jak Zachodni Bengal,
Dźharkhand i Gudźarat. Oriya jest blisko spokrewniony z językami bengalskim and
assamskim. Posiada własny system pisma, tzw. alfabet sylabiczny orija. Alfabet orija
rozwinął się z pisma Kalinga, które pochodzi od starożytnego alfabetu Brahmi. Najstarsze
znane inskrypcje orijańskie w pismie kalinga pochodzą z roku 1051 e.ch. Księgi w oriya
zapisywano na liściach palmowych, które przepisywano co sto lat, z uwagi na zużycie
materiału. Alfabet sylabiczny posiada 11 samogłosek w tym krótkie i długie a, i, u,
samogłoskowe "r", e, o, oraz dyftongi "ai", "au".

Liczebniki Orijańskie

1 - ek
2 - dui
3 - tini
4 - charii (czarii)
5 - paanjch (paandźć)
6 - cha'a (cza'a)
7 - saat
8 - aath
9 - na'a
10 - dash (daś)

PALI - JĘZYK PALIJSKI

Pāli

(język pālijski; z sanskrytu pāli (( j ę z ) = 'szereg, wiersz, kanon') - wymarły już język

średnioindyjski z grupy indyjskiej języków indoeuropejskich, wykazujący duże podobieństwo
do języka wedyjskiego i sanskrytu klasycznego. Słowo Pāli posiada też znaczenie w sensie
linii przekazu czy kanonu, odnoszącego się do przekazu linii kanonicznych tekstów
buddyjskich. W języku tym powstało wiele tekstów literackich i religijnych w okresie od III
wieku p.e.ch. Na szczególną uwagę zasługuje tzw. kanon palijski - Tipiu aka, zbiór ksiąg
kanonicznych wczesnych szkół buddyjskich. Język pāli jest nadal używany jako język
liturgiczny przez buddystów na Cejlonie i w Azji Południowo-Wschodniej - wyznających
tradycję theravāda. Główne rejony w których język pāli jest studiowany to Myanmar (Birma),
Sri Lanka, Tajlandia, Laos and Kambodża. Istnieją poza religijne teksty palijskie na tematy
historyczne oraz z zakresu medycyny. Palijski posiada 8 samogłosek, w tym krótkie i długie
a, i, u oraz głoski e, o.

PAŃDŹABI - JĘZYK PENDŻABSKI

Język pendżabski (pańdźabi) – język z grupy indyjskiej języków indoeuropejskich, którym
posługuje się ponad 90 mln osób, zamieszkujących historyczną krainę Pendżab na
pograniczu indyjsko- pakistańskim. W pakistańskiej prowincji Pendżab i indyjskim stanie
Pendżab ma on status języka urzędowego. Łącznie w Pakistanie języka używa 80 mln
ludzi, a w Indii 30 mln. Odmianą języka pendżabskiego jest lahnda, czyli zachodnio-
pendżabski, czasami klasyfikowany jako odrębny język, którym posługuje się około 20 mln
osób. Ponadto w Kaszmirze używa się innej odmiany pendżabskiego dogri

- około 2 mln

mówiących. Pendżabski jest również 6 największym językiem w Kanadzie, gdzie ponad 250
tysięcy osób używa tego języka na co dzień. Duża społeczność pendżabsko- języczna jest
także w USA oraz Wielkiej Brytanii. Ocenia się, że pendżabski jest językiem ojczystym,

podstawowym dla około 104 mln ludzi. Do zapisu używa się, w zależności od państwa,
pisma arabskiego w Pakistanie, albo gurmukhi, względnie dewanagari w Indiach. Język
pendżabski zapisywany pismem gurmukhi jest językiem tekstów i ceremonii religijnych dla
ponad 15 mln Sikhów - wyznawców sikhizmu. Literalnie gurmukhi znaczy "guru-mukhi",
pochodzący z ust guru. Alfabet ten został stworzony w w XVI wieku przez drugiego w linii
przekazu Sikh guru, Guru Angad'a dla zapisywania języka pendżabskiego. Stylistycznie
gurmukhi wywodzi się z pisma Landa z wpływami Devanagari. Pismo posiada 8
samogłosek, w tym krótkie i długie a, i, u oraz e, ai, o, au. Pisze się w gurmukhi od strony
lewej do prawej.

SANTALI - JĘZYK SANTALIJSKI

Język santali - język plemienia Santalów (około 6 mln osób) we wschodnich i północno-
wschodnich Indiach, także w Bangladeszu, Nepalu i Bhutanie, największy reprezentant
grupy językowej munda należącej do rodziny austroazjatyckiej. Do tej grupy językowej
należą oprócz santali także języki takie jak khmerski, laotański, tajski i wietnamski. Język
santali został uznany przez konstytucję indyjską jako jeden z 23 urzędowych języków Indii.
Norweski misjonarz Paul Olaf Bodding napisał gramatykę i słownik tego języka oraz
przetłumaczył w 1914 roku Biblię na język santali, wykorzystując zmodyfikowany alfabet
łaciński, używany jeszcze dziś, ale tylko przez chrześcijańskich misjonarzy. Poza tym do
zapisu santali służą także lokalne alfabety: bengalskie, orija i dewanagari. Ponieważ wielość
systemów pisma nie sprzyjała rozwojowi i standaryzacji języka, nauczyciel Pandit
Raghunath Murmu stworzył w 1925 roku odrębny alfabet, przystosowany do oddania
fonetycznych właściwości języka santali, znany jako Ol Chiki

lub Ol Cemet albo po prostu

Ol. W przeciwieństwie do indyjskich alfabetów sylabicznych, ten system pisma jest czystym
alfabetem, podobnie jak alfabet łaciński. Szersze wykorzystanie tego pisma jest jednak
ogranicznone niskim poziomem alfabetyzacji wśród Santalów (poniżej 30%). Alfabet bazuje
na południowym dialekcie santali używanym w dystrynkcie Mayurbhanj stanu Orissa.
Posiada sześć samogłosek, krótkie i długie "a" oraz i, u, e, o do których dowiązywane są
spółgłoski.

SINDHI - JĘZYK SINDHIJSKI

Sindhi to język z grupy indyjskiej języków indoeuropejskich, którym posługuje się
kilkanaście milionów ludzi (ponad 21 mnln), głównie w pakistańskiej prowincji Sindh (ponad
17 mln). W XIV-XVIII wieku był popularnym językiem literackim, zwłaszcza poezji sufickiej.
Sindhi wykazuje wpływ substratu drawidyjskiego, jego cecha szczególną jest bogaty system
fonetyczny (46 głosek) oraz obecność spółgłosek iniektywnych. Zarówno w Pakistanie jak i
w Indiach ma status regionalnego języka urzędowego. W Indiach jest uznawany jako
urzędowy w stanach Gudżarat oraz Radżastan, mając razem około 3 mln użytkowników.
Używany przez społeczności w krajach takich jak Pakistan, Indie, Hongkong, Oman,
Singapur. Język ten w formie pisanej pojawił sie po raz pierwszy około VIII wieku e.ch.
Pismo persko- arabskie dla zapisywania tego języka, takie same jak dla urdu pojawiło się w
1852 roku pod wpływem kolonizacji brytyjskiej. W Indii teksty w tym języku spisywane są
alfabetem Devanagari. Praktykujący sufizm indyjski i pakistański powinni się zająć nauką
tego dla nich bardzo źródłowego języka filozoficznego i literackiego.

Liczebniki w Sindhi

0 - buri
1 - hiku
2 - ba

3 - tii
4 - caare (ćaare)
5 - pańja (pańdźa)
6 - chaha (czaha)
7 - sata
8 - atha
9 - nava
10 - daha

TAMIL - JĘZYK TAMILSKI

Język tamilski (tamil), tamilski: (tamizh)– język z rodziny drawidyjskiej, jej grupy
południowej. Drugi, obok języka telugu, pod względem liczby użytkowników język tej rodziny
- posługuje się nim około 65 mln Tamilów. Zamieszkują oni głównie południowoindyjski stan
Tamil Nadu (60 mln) oraz wyspę Sri Lanka (4 mln). Językiem tym posługuje się także ponad
milion emigrantów tamilskich w Malezji i Singapurze. Język urzędowy w Singapurze
(państwowy), w stanie Tamil Nadu (stanowy) i w części Sri Lanki (regionalny). Tamilski
język literacki wykształcił się już w I wieku e.ch. Do zapisu używa się odrębne
południowoindyjskie pismo tamilskie (drawidyjskie). Języki drawidyjskie to między innymi:
brahui, kannada, malajalam, tamilski, telugu czy tulu. Język tamilski posiada 12-cie
odrębnych samogłosek, także rozróżnia samogłoski długie i krótkie podobnie jak sanskryt
czy należący do tej samej drawidyjskiej rodziny telugu.

Podstawowe znaki pisma tamilskiego:

Znaki diakrytyczne samogłosek w sylabach tamilskich:

Liczebniki w Tamili

1 - onru
2 - irantu
3 - munru
4 - naranku
5 - aintu
6 - aaru
7 - eemu
8 - ettu
9 - onpatu
10 - pattu
100 - nuuru
1000 - en

TELUGU - JĘZYK TELUGU

Język telugu – język z grupy południowej języków drawidyjskich. Alfabet telugu pochodzi od
południowo-indyjskiego pisma Brahmi podobnie jak język tamislki. Pismo telugu ma dużo
wspólnego z pismem kannada. Posługuje się nim około 75 mln osób, w tym 65 mln
mieszkańców indyjskiego stanu Andhra Pradesh, gdzie ma status języka urzędowego.
Używany także a diasporach w takich państwach jak Bahrajn, Fidżi, Malezja, Mauritius,
Singapur and the UAE. Zapisywany odrębnym południowo- indyjskim pismem – pismem
telugu. Najstarsze zabytki piśmiennictwa w tym języku pochodzą z XI wieku, a współczesny
język telugu rozwinął się w XIX wieku. Jest to oryginalny język jakim na codzień posługuje
się popularny indyjski mistrz duchowy znany jako Sathya Sai Baba, a wszystkie jego nauki
są oryginalnie wygłaszane w tym drawidysjkim języku południa Indii. Istnieje bardzo dużo
poezji w telugu z okresu od VII do XI wieku e.ch., z apogeum właśnie w XI wieku. Od
połowy XX wieku używa się uproszczonego zapisu współczesnego, podczas gdy starsze
pismo i sposób mówienia ma bardzo archaiczny styl. Telugu posiada alfabet sylabiczny,
gdzie znaki diakrytyczne przy spółgłoskach zmieniają towarzyszące im samogłoski
podobnie jak w innych pismach sylabicznych w Indii. Alfabet telugu zawiera 12 samogłosek,
o cztery mniej niż sanskryt. Pismo telugu pochodzi bezpośrednio od starego pisma
kannada, które wywodzi się z Brahmi. W wielkich miastach Indii takich jak Chennai
(Madras), Hyderabad czy Bangalore mówi się w telugu. Wielbiciele Sathya Sai Baba
bardzo liczni w Polsce mogą sobie popatrzeć na alfabet i spróbować poczuć jakimi znakami
myśli umysł ich Guru, znany z licznych cudów i bardzo ciekawych zbiorów nauk, także
poetyckich oraz pieśni, bhadźanów.

Podstawowe znaki pisma telugu:

Zanaki diakrytyczne samogłosek w sylabicznym zapisie telugu:

Liczebniki w Telugu

1 - okati
2 - rendu

3 - muudu
4 - naalugu
5 - aidu
6 - aaru

7 - eedu
8 - enimidi
9 - tommidi
10 - padi

TULU - JĘZYK TULU

Język tulu - język z grupy południowej języków drawidyjskich. Posługuje się nim około 2,5
mln mówiących, zamieszkujących głównie indyjski stan Karnataka. Przeważnie używany w
zachodniej części stanu Karnataka, ale także w stanie Kerala. Oryginalne pismo podobne
do pisma Malajalam obecnie jest rzadko używane. Zapisywany południowoindyjskim
pismem kannada. Alfabet tulu podobnie jak kannada zawiera 13 samogłosek. Liczebniki
podstawowe w Tulu są takie same jak w języku kannada.

JĘZYK TYBETAŃSKI

Język tybetański to język z gałęzi tybeto-birmańskiej rodziny języków sino-tybetańskich.
Jest językiem ojczystym Tybetańczyków. Używany w Tybecie, Syczuanie, Qinghai - regiony
w granicach obecnej Chińskiej Republiki Ludowej - oraz w Bhutanie, Indiach (Kaszmir),
Nepalu, a także w diasporze Tybetańczyków rozproszonych m.in. w Norwegii, Szwajcarii,
Republice Chińskiej, w USA. Posługuje się nim około 6,5 mln ludzi. Wyróżniamy tu 9 grup
dialektów. Klasyczny język tybetański powstał w oparciu o centralne dialekty Lhasy.
Najstarsze zabytki piśmiennictwa w tym języku pochodzą z VII wieku e.ch. Jest językiem
aglutynacyjnym, a jego szyk zdania odpowiada SOV. Pismo i gramatyka dla języka
tybetańskiego wedle buddystów z Tybetu powstały w VII wieku e.ch., kiedy Srong btsan
sgam po

czyli Songstem Gampo

(569-649AD) kodyfikował i tłumaczył nauki buddyjskie

pisane w sanskrycie, a rozproszone w Indii. Alfabet tybetański powstał jako analogia do
sanskrytu z dopasowaniem do mowy Tybetu i potrzeb buddyzmu. Jednakże przedtawiciele
tybetańskiego Bon

utrzymują, że ich pismo pochodzi ze Środkowej Azji oraz Iranu. Na

pewno nie da się zaprzeczyć, że struktura alfabetu i sposób punktowania samogłosek
wskazuje na pochodzenie od starożytnego pisma Brahmi, jak wiele innych systemów
sylabicznego zapisu w Indii i Himalajach. Pismo tybetańskie posiada alfabet sylabiczny, a w
zapisie każdą sylabę oddziela się kropką. Jedyną osobno zapisywaną samogłoską jest
dźwięk "a". Alfabet tybetański posiada jedynie cztery samogłoski: i, u, e, o, dopisywane w
znakach diakrytycznych. Samogłoska a zawarta jest też domyślnie w podstawowym
brzmieniu sylab typu: ka, ga etc. Kropka po sylabie pokazuje, że znak czytamy jako sylabę,
zaś brak kropki, że znak czytamy jak głoskę, bez domyślnego "a" na końcu. Pismo
drukowane (u-chen) znacznie się różni od pisma ręcznego, pochyłego (gyuk-yig) oraz
zwięzłego dzongkha

używanego w Bhutanie (130 tyś). W Mongolii używa się języka

tybetańskiego dla celów religijnych jako jako klasycznego pisma buddyzmu. Lista znaków
zawiera tradycyjny zapis skryptu dbu can, używanego od VII wieku, a pod znakiem
tybetańskim jest najdawniejszy sposób jego odczytywania w transliteracji łącińskiej tego
języka. Z uwagi na dużą ilość dialektów, zapis tybetański, chociaż konserwatywny i
niezmienny od VII wieku może w sposobach odczytywania bardzo się różnić, tak, że tekst
pisany jest zupełnie nie podobny w brzmieniu do aktualnego tekstu mówionego.
Przykładowo, słowo zapisywane jako brgyad

(co oznacza "osiem") jest obecnie wymawiane

jako gye. Samogłoski na bazie modyfikownej znakami diakrytycznymi literki "a" używane są
tylko na początku wyrazów, inaczej używane są sylaby z modyfikacją samogłoski.

Podstawowe znaki sylabiczne pisma tybetańskiego:

Znaki samogłoskowe na bazie "a" oraz jako diakrytyczne w syalabach:

Liczebniki Tybetańskie

0 - laykor
1 - chig
2 - nyi
3 - sum
4 - shi
5 - nga
6 - trug
7 - du"n
8 - gyay
9 - gu

URDU - JĘZYK URDYJSKI

Urdu

(ودرا urdū) to język indoeuropejski z grupy indoaryjskiej używany obecnie przez jakieś

50-60 milionów ludzi na subkontynencie indyjskim (bez Pakistanu) i przez ponad milion
osób zamieszkujących poza Azją w diasporach np. Wyspy Fidżi, Afganistan, Bahrajn,
Bangladesz, Botswana, Niemcy, Gujana, India, Malawi, Mauritius, Nepal, Norwegia, Oman,
Katar, Arabia Saudyjska, Południowa Africa, Tajlandia, UAE (Emiraty), UK czy Zambia.
Razem z Pakistanem języka urdu używa ponad 160 mln ludzi. Dla ponad 104 milionów ludzi
jest to język podstawowy, ojczysty. Początki zapisu języka datowane są na XII-XIII wiek.
Język rozwinął się wśród Desi (islamskich neofitów) oraz wśród wojowników pojmanych
przez muzułmanów podbijających pod wodzą Mahmuda z Ghazni Półwysep Indyjski , a
słowo urdu znaczy w języku paszto "armia". Zawiera wiele zapożyczeń z języka arabskiego,
perskiego, tureckiego oraz paszto. Od końca XVI wieku urdu stosuje zapis w
zmodyfikowanym alfabecie arabskim, z dodatkowymi znakami diakrytycznymi dla dźwięków
nie występujących w języku arabskim. Urdu i hindi

są językami niemal identycznymi pod

względem struktury gramatycznej i podstawowego słownictwa, w tej warstwie, tj. języka
potocznego, określane często razem jako hindustani, natomiast występują między nimi
znaczne różnice leksykalne, gdyż urdu czerpie zapożyczenia z języka perskiego i
arabskiego, natomiast hindi - z sanskrytu, oraz inny system pisma - hindi posługuje się
indyjskim alfabetem dewanagari. Różnice te powodują, że na poziomie np. wykładu
naukowego, języki te stają się wzajemnie niezrozumiałe. W 1947 po uzyskaniu
niepodległości przez Pakistan, gdzie nazwa też wywodzi się z tego języka, a Pakistan w
urdu oznacza kraj czystości, urdu stał się tam językiem urzędowym Pakistanu. Urdu to
także jeden z 18 języków urzędowych Indii w stanie Andhra Pradesh, Dżammu i Kaszmir.
Urdu używa alfabetu w zapisie persko-arabskim pochodzącym z XII wieku, w tak zwanym
stylu Nastaliq, pisanym od strony prawej do lewej.

Liczebniki Urdyjskie

0 - sifar
1 - ek
2 - do
3 - tiin
4 - chaar
5 - paanch
6 - che
7 - saat
8 - aath
9 - nau
10 - das

SANSKRYT

KLASYKA INDOEUROPEJSKA

Sanskryt

(dewanagari: (

d

e

w

a

n a g

a

sae

skn tam; sa.msk.rtaa bhaa.saa, od sa.m+k.r –

zestawiać, składać; bhaa.saa – język; "język uporządkowany", w przeciwieństwie do
języków naturalnych - prakrytów, tzn. ludowych o "nieuporządkowanej" gramatyce) język
literacki starożytnych, średniowiecznych i wczesnonowożytnych Indii. Należy do
indoaryjskiej gałęzi indoirańskiej grupy rodziny języków indoeuropejskich. Pomimo

powszechnego w Europie przekonania, iż jest językiem martwym, jak łacina, zasadniczo
nim nie jest, gdyż nie tylko jest jeszcze stale używany w ceremoniach religijnych hinduizmu,
ale także istnieją niewielkie grupy osób deklarujące go jako ich jedyny język ojczysty,
według spisów ludności z 1999 r. – około 3.000 osób na ponad 900 mln wówczas ludności
Indii. Czynione są też próby rewitalizacji tego języka poprzez tworzenie sanskryckich
neologizmów na określenie współczesnych terminów, np. technicznych (np. telewizja,
sanskr. duuradarshana). Jest też uznawany od 1949 roku za jeden z 13 konstytucyjnych
języków Republiki Indii (obecnie 23 - 2008r.). Dlatego właściwsze jest określenie go jako
język liturgiczny niż wegetujący czy martwy. Sanskryt jest językiem grupy satemowej –
praindoeuropejskie miękkie k przeszło w nim w ś, podobnie jak w języku polskim w s. Jeśli
grupa satem jest grupą genetyczną, oznacza to, że polski jest bliżej spokrewniony z
sanskrytem niż np. z niemieckim czy francuskim. Hipoteza podziału języków
indoeuropejskich na grupy satem i kentum jest jednak dzisiaj coraz bardziej podważana,
chociaż wcale nie słusznie. Istnieją co najmniej trzy odmiany sanskrytu:

* sanskryt wedyjski

–

używany już około XV-VII w. p.e.ch., m.in. w Wedach, kiedy to był

używany jako jedyny język, choć tradycja brahmanów utrzymuje, że sanskryt i pisma
wedyjskie istnialy już 6 tysięcy lat p.e.ch., tak bowiem wynika z pism i nauk.
* sanskryt klasyczny

–

z okresu kiedy był używany głównie przez warstwy wykształcone,

czyli warny bramińską i rycerską (kszatrija), często jako drugi język; w wersji skodyfikowanej
("uporządkowanej") przez Paniniego (IV w. p.n.e.) jest to właściwy język kultury indyjskiej,
łacina Indii, używany aż do czasów nowożytnych; to w tym okresie pojawiła się dopiero
nazwa "sanskryt".
* sanskryt poklasyczny mieszany

(ang. Hybrid Sanskrit), w którym występują elementy

(lub wpływy) starożytnych języków ludowych, mówionych języków Indii, prakrytów i
palijskiego; odmiana ta występuje głównie w tekstach heterodoksyjnych religii Indii,
buddyzmu i dżinizmu (istnieje też odmiana tzw. epigraficzna, np. z napisów naskalnych
cesarza Aśoki, III-II w. p.e.ch. Gdy religie te wdały się w debaty z hinduizmem (III-XI w.),
sanskryt ich tekstów zatracił cechy hybrydalne i również stał się sanskrytem klasycznym,
choć zachowującym specyficzną terminologię techniczną.
Różnice pomiędzy tymi odmianami są widoczne głównie w słownictwie, a w gramatyce nie
są na tyle duże, by osoba władająca sprawnie jedną z nich nie była w stanie bez problemów
czytać tekstów w obu pozostałych.

Sanskryt

posiada charakterystyczną fonetykę, w znaczącym stopniu różną od polskiej.

Wszystkie samogłoski występują w wersji krótkiej (np. a) i długiej (np. ā). Istnieją
samogłoskowe sonanty .r i .l, oraz długie .rr i .ll. Spółgłoski zwarte – zarówno
bezdźwięczne, jak i dźwięczne – posiadają wersję nieprzydechową i przydechową. Jest to
element archaiczny, utrzymany pod wpływem substratu wcześniejszych na subkontynencie
indyjskim języków drawidyjskich. W sanskrycie istnieje też szereg spółgłosek cerebralnych
– wymawianych podobnie jak zębowe, ale z językiem podniesionym ku szczytowi
podniebienia – dźwięki obce praindoeuropejskiemu, ale charakterystyczne dla innych
języków subkontynentu indyjskiego: drawidyjskich i mundajskich. Sanskryt, podobnie jak
język polski, odróżnia ś od sz (bardziej cerebralnego, niż polskie) oraz ć od cz. Dźwięki
uporządkowane są według kolejności alfabetu dewanagari, który posiada 16 samogłosek.
Cechą charakterystyczną fonetyki sanskrytu jest zjawisko sandhi, tj. zmian fonetycznych na
granicy słów, powodujących regularnie zjawiska takie, jak: zlewanie się w jedną dwugłoskę
lub samogłoskę długą samogłoski końcowej z początkową następnego słowa, upodabnianie
stykających się ze sobą spółgłosek lub elizja. Półsylabiczny alfabet sanskrytu, pismo
dewaanaagari, jest pismem naukowym, ściśle fonetycznym, więc zapisuje te wszystkie
zmiany.

Istnieje wiele systemów transkrypcji sanskrytu z użyciem alfabetu łacińskiego – jedne z

użyciem specjalnych znaków diakrytycznych, inne bez nich. Najpowszechniej stosowana
jest w świecie (także w Indiach) transkrypcja przyjęta przez Międzynarodowy Zjazd
Orientalistów w Genewie w r. 1899, stosująca kreskę nad literą na oznaczenie samogłoski
długiej, kropkę pod literą na oznaczenie spółgłoski cerebralnej (lub sonantu
samogłoskowego) oraz kropkę nad literami tylnojęzykowymi m i n. (czasem kropka pisana
jest pod m, ale to już kwestia możliwości technicznych, powinna być nad m, tak jak w
oryginale jest nad głoską).

Istnieje transkrypcja stosowana na stronach internetowych czasopisma Philosophy East
and West, która zapisuje samogłoski długie jako podwójne, a kropkę pod literą stawia przed
nią. Istnieją też inne systemy transkrypcji specjalnie dostosowane do potrzeb Internetu:
system Veldhuisa, system ITAR-ITRANS, nie używające wcale kropek, tylko różne
kombinacje małych i wielkich liter alfabetu łacińskiego. W Polsce od 1957 r. toczy się spór
pomiędzy indologami (indianistami), jak zapisywać słowa sanskryckie w tekstach polskich –
czy z użyciem międzynarodowej transkrypcji orientalistycznej

(zwanej u nas

"naukową"), czy z użyciem tradycyjnej transkrypcji bezmyślnie spolszczonej pomijającej
długość samogłosek i kropki pod literami cerebralnymi. Pomiędzy zwolennikami zapisu
spolszczonego trwa spór na temat zapisu samogłoskowego sonantu .r jak "ri" (tzw. szkoła
krakowsko-wrocławska i szkoła poznańska) czy jak "ry" (pozostałe szkoły), oraz na temat
spółgłosek palatalnych – czy je zapisywać jak "cz" i "dż" (szkoła krakowsko-wrocławska i
stara szkoła warszawska), czy raczej jak "ć" i "dź" (nowa szkoła warszawska, szkoła
lubelska i szkoła poznańska, przy czym nowa szkoła warszawska i szkoła poznańska
zapisują spółgłoski "ć", "dź", "ń" i "ś" nieortograficznie, także przed samogłoskami, zaś
szkoła lubelska – zgodnie z regułami ortografii polskiej – zamienia je na "ci", "dzi", "si" i "ni"
przed samogłoskami), co wprowadza chaos i paranoję uniemożliwiającą sensowną
identyfikację pojęć.

Sanskryt

jest językiem fleksyjnym, posiadającym 8 przypadków (odmiana rzeczowników i

przymiotników w trzech rodzajach według jednego z 9 typów odmiany), trzy liczby
(pojedynczą, podwójną i mnogą), bardzo liczne formy czasownikowe (10 klas odmiany
czasownika w 4 czasach pochodnych od czasu teraźniejszego; 2 czasy przeszłe, 2 aorysty i
3 czasy przyszłe, 5 form imiesłowowych bądź nieodmiennych). Jako taki miał dość dowolny
szyk wyrazów, przeważał jednak SOV

(podmiot, dopełnienie, orzeczenie). Pomimo

bogactwa form fleksyjnych odmiany rzeczownika, w sanskrycie klasycznym przeważały
formacje niefleksyjne: często bardzo długie złożenia nominalne, gdzie sztuką jest właściwa
analiza relacji między częściami składowymi. Najpowszechniejszym typem zdania jest
zdanie nominalne. Występowanie długich złożeń nominalnych

oraz zjawisko sandhi

powoduje, że zdanie sanskryckie jest często zapisywane nawet jednym ciągiem liter,
wyglądającym jak jeden wyraz.

Wszystkie żywe i wymarłe indoeuropejskie języki subkontynentu indyjskiego i okolic (Indie,
Pakistan, Nepal, Bangladesz, Sri Lanka, Malediwy oraz części Azji Centralnej (dawna
Gandhara, Baktria i Sogdiana, dzisiejszy Afganistan, Tadżykistan, Uzbekistan i Kirgistan)
albo wywodzą się z sanskrytu, albo wykazują silne jego wpływy. Silne wpływy sanskrytu są
także widoczne w językach drawidyjskich i mundajskich, w języku tybetańskim oraz w
językach Azji Południowo-Wschodniej, należących do innych rodzin językowych, zwłaszcza
w Indonezji – język jawajski zwany kawi, ale także w Birmie, Tajlandii, Kambodży i w
nieistniejącym od XVII w. królestwie Czampy (dzisiejszy środkowy Wietnam). W sanskrycie
nadal powstają dzieła literackie i naukowe, zwłaszcza z dziedziny klasycznej filozofii

indyjskiej, religii hinduskiej i tradycyjnych dziedzin wiedzy, jak ajurweda

czyli indyjska

medycyna, dharmaśastra czyli nauka o prawości oraz astrologia. Szacunkowo jedna
trzecia nazw tradycyjnych miejscowości w Polsce wywodzi się z Sanskrytu, podobnie jak
znakomita część słownictwa staropolskiego.

Sanskryt klasyczny

- język średnioindyjski, jedna z postaci sanskrytu, wywodząca się z

języka wedyjskiego. Pierwszą gramatykę sanskrytu klasycznego opracował Pāz ini. Język
wedyjski - błędnie uważany za wymarły język z grupy indyjskiej języków indoeuropejskich.
Jest to najstarsza postać języka staroindyjskiego - sanskrytu, używana powszechnie w
okresie od XV do V wieku p.n.e.. Z niego wywodzi się sanskryt klasyczny. Nazwa wywodzi
się od Wed, zbioru tekstów indyjskich, której najstarszą część - Rygweda

(1500-1200 r.

p.n.e.) - została spisana właśnie w tym języku. Tym samym są to jedne z najstarszych
zapisow języków indoeuropejskich, żywo recytowane jako język tajemny przez liczącą
ponad 8 milionów osób aktywnych w Indii kastę braminów (kapłanów). Cała populacja osób
przynaleznych do kasty brahmanów liczy więcej niż 40 mln ludzi.

Pāz ini

(V wiek p.n.e.) – gramatyk indyjski, który stworzył pierwszą gramatykę sanskrytu,

złożoną z 3959 reguł – Ashtadhyayi ("Ośmioksiąg"). Było to zarazem pierwsze opracowanie
gramatyki znane na świecie. Śri Pā ini uważany jest za prekursora językoznawstwa
formalnego. Jego dzieło jest wciąż podstawą studiów nad sanskrytem. Indyjska legenda
powiada, że gdy Pāz ini studiował gramatykę, ukazał się mu sam Bóg - Maheśwara (Śiva),
który uderzył 14 razy w bęben zwany mridangam. Dźwięki te ułożyły się w zestaw głosek
sanskrytu w postaci 14 reguł zwanych śiva-sutrani. Najsłynniejszym komentatorem dzieła
PāNini jest Ryszi Patanjali, który napisał Mahabhasya "Wielki komentarz do Pā iniego" w II
w. p.e.ch.

Ważniejsze ligatury w alfabecie devanagari dla sanskrytu:

SANSKRYT

- Od dawna uznaje się powszechnie, że sanskryt jest dalekim przodkiem

wszystkich języków indoeuropejskich z wyjątkiem fińskiego, estońskiego, węgierskiego,
tureckiego i baskijskiego. Poza tymi pięcioma wszystkie języki Europy wywodzą się od
wspólnego przodka, którym była grupa dialektów używanych przez plemiona żyjące na

stepach południowej Rosji około 2000 lat p.e.ch. Na pokrewieństwo sanskrytu z językami
Zachodu wskazują pewne cechy podobieństwa bezpośrednio widoczne, jak na przykład
słowa: pitR

- "ojciec" i maatR - "matka", oraz wiele mniej wyraźnych. Na przykład

sanskryckie słowo shvan

- "pies" jest spokrewnione z greckim kyon, łacińskim canis, a

także z niemieckim Hund i angielskim hound, w którym h reprezentuje pierwotne k.
Sanskryckie cakra

- "koło" jest spokrewnione z angielskim wheel; oba te wyrazy wywodzą

się od pradawnego słowa kuekulo i będącego przodkiem również greckiego kyklos i
staroangielskiego hweogol, od którego pochodzi dzisiejsze wheel. Całe setki takich
podobieństw, niewidocznych na pierwszy rzut oka, zostały ustalone przez językoznawców z
całkowitą niemal pewnością.

Czytelnik posiadający niewielką choćby znajomość łaciny albo greki od razu rozpozna
pokrewieństwo systemów czasownikowych tych języków z systemem czasowników
sanskryckich. Tak na przykład odmiana czasu teraźniejszego sanskryckiego czasownika as
- "być" wygląda następująco:

asmi - jestem smas - jesteśmy
asi - jesteś stha - jesteście
asti - jest santi - są

Sanskryt wedyjski

jest pod wieloma względami bliższy niż którykolwiek inny z języków

indoeuropejskich owego języka pierwotnego, od którego wszystkie pochodzą. Właśnie
odkrycie sanskrytu pozwoliło Boppowi, Raskowi i innym uczonym pierwszej połowy
minionego stulecia nakreślić wyraźny schemat pokrewieństwa między językami grupy
indoeuropejskiej i rozwinąć naukę językoznawstwa porównawczego.

Najdawniejsza zachowana w pismach forma sanskrytu - ta, którą znajdujemy w Rygwedzie
(Rgveda) - pozostaje w takim mniej więcej stosunku do sanskrytu klasycznego jak dialekt
homerycki do klasycznej greki. We wszystkich swych stadiach rozwojowych sanskryt jest
językiem o bardzo bogatej fleksji, ale w Wedach spotykamy wiele takich form, które potem
wyszły z użycia. Czasownik ma tam system odmian mogący współzawodniczyć z
koniugacją grecką, rozporządzający ogromnym aparatem stron i trybów, który potem został
w znacznej mierze uproszczony. W języku wedyjskim, tak samo jak w późniejszym
sanskrycie, rzeczownik ma osiem przypadków i zarówno rzeczownik, jak i czasownik mają
oprócz liczby pojedynczej i mnogiej - liczbę podwójną. Ważną cechą sanskrytu
wedyjskiego jest akcent toniczny. Każde ważniejsze słowo posiada sylabę akcentowaną,
którą wymawia się niekoniecznie silniej, ale wyższym tonem

niż inne sylaby, podobnie jak

w dawnej grece. W wyrazach sanskryckich akcent ten pada przeważnie - pomijając wyjątki
wywołane specyficznymi prawami językowymi - na te same sylaby, które akcentuje się w
pokrewnych im słowach greckich.

Sanskryt, jak i większość wywodzących się od niego języków, charakteryzuje się również
obecnością spółgłosek wymawianych z przydechem. Literka "k" bez przydechu jest dla
Hindusa zupełnie innym dźwiękiem niż "kh", wymawiane z bardzo silnym przydechem - tak
mniej więcej jak wymawia się pierwszą zgłoskę angielskiego wyrazu come. Dla
przeciętnego Europejczyka różnica ta jest trudna do zauważenia. Wywodzi się ona z języka
praindoeuropejskiego i przeniknęła stamtąd do klasycznej greki, gdzie jednak przydechowe
głoski th, ph, ch

straciły swe pierwotne brzmienie przed początkiem ery chrześcijańskiej.

Inną znamienną cechą fonetyki wedyjskiego sanskrytu, również zachowaną do naszych
czasów, jest seria tzw. "szczytowych", czyli "cerebralnych" spółgłosek: T, Th, D, Dh i N. Dla
Hindusa są one dźwiękami wyraźnie odrębnymi od "zębowego" t, "zębowego" th itd.,
chociaż Europejczyk dopiero po długim osłuchaniu może nauczyć się je rozróżniać. Głosek
"szczytowych" nie było w języku praindoeuropejskim; zapożyczono je w bardzo wczesnym
okresie od pierwotnych mieszkańców Indii, plemion proto- australoidalnych albo

drawidyjskich. Jeszcze jedną znamienną cechą fonetyki sanskryckiej jest przewaga
samogłosek a

i aa

(A) nad innymi samogłoskami. Sanskryt wedyjski jest językiem

subtelnym, pełnym siły i dostojeństwa.

W wiekach, które nastąpiły po skomponowaniu Rygwedy, sanskryt uległ znacznym
przemianom. W pierwszych wiekach ostatniego tysiąclecia przed erą chrześcijańską
zaginęło wiele dawnych form fleksyjnych i gramatyka w pewnej mierze się uprościła,
chociaż nadal pozostała systemem bardzo skomplikowanym. Pojawiły się nowe wyrazy
zapożyczone przeważnie ze źródeł niearyjskich, podczas gdy niektóre dawne zostały
zapomniane albo zmieniły swe znaczenie. W tych warunkach wyłoniły się wątpliwości co do
właściwej wymowy i znaczenia dawniejszych tekstów wedyjskich: sądzono, że jeśli nie
powtarza się ich z absolutną dokładnością, nie tylko tracą swą moc magiczną, ale
sprowadzają niedolę na tego, kto je błędnie wypowiada. Z owej troski o zachowanie
czystości Wed rozwinęła się w Indiach gramatyka i wiedza o fonetyce. Najstarszy indyjski
tekst lingwistyczny, Nirukta

(nirukta) Jaski

(yaska), traktat wyjaśniający przestarzałe słowa

wedyjskie, powstał w V wieku p.e.ch.; stanowi on syntezę wielu dawniejszych badań
językowych. Wielka gramatyka Paniniego (paaNini), Asztadhjaji (ashhTaadhyaayii) ("Osiem
Rozdziałow"), powstała zapewne pod koniec IV wieku p.e.ch. Na tym etapie język osiągnął
już właściwie formę klasyczną i odtąd niewiele się zmieniał, wzbogacając tylko swe
słownictwo.

Fonetyka sanskrycka była już wtedy zanalizowana z dokładnością, której nie dorównały
żadne późniejsze studia lingwistyczne aż do XIX wieku. Jednym z największych osiągnięć
Indii jest ich niezwykły alfabet, zaczynający się od samogłosek, po których następują
spółgłoski, wszystkie sklasyfikowane bardzo naukowo według sposobu ich wymawiania - w
zupełnym przeciwieństwie do chaotycznego i niedokładnego alfabetu łacińskiego,
kształtującego się organicznie przez trzy tysiąclecia. Dopiero po odkryciu indyjskiego
sanskrytu powstała na Zachodzie fonetyka

jako nauka. Powstanie wielkiej gramatyki

Paniniego, która ustabilizowała język sanskrycki, możliwe było dzięki pracy wielu
wcześniejszych pokoleń gramatyków. Owi prekursorzy zdołali rozpoznać rdzeń jako
podstawowy element wyrazu i ułożyli listę około dwóch tysięcy jednosylabowych rdzeni,
sądząc, że od nich właśnie - przez dodawanie przedrostków, przyrostków i elementów
fleksyjnych - wywodzą się wszystkie słowa. W zasadzie mieli rację, chociaż popełnili trochę
błędów i ich wywody etymologiczne są czasami fałszywe. Badania ich stały się źródłem
interesujących koncepcji w wielu dziedzinach myśli indyjskiej.

Sławę dzieła mistrz Panini ogranicza jego specjalistyczny charakter, ale nie ulega
wątpliwości, że stanowi ono jedno z najwspanialszych osiągnięć wszystkich kultur
starożytnych. Przed XIX wiekiem w żadnej części świata nie powstała bardziej szczegółowa
i bardziej naukowa gramatyka. Traktat ten obejmuje ponad 4000 reguł, zapisanych
pewnego rodzaju stenografią, przy użyciu poszczególnych liter i sylab jako symbolów
przypadków, trybów, osób, czasów i innych kategorii, według których sklasyfikowane są
zjawiska językowe. Niezmierna zwięzłość wykładu Paniniego sprawia, że trudno jest go
czytać bez uprzednich studiów języka i odpowiedniego komentarza. Późniejsze gramatyki
indyjskie są przeważnie komentarzami do Paniniego. Najważniejszymi z nich są
Mahabhaszja

(mahaabhaashhya) ("Wielki Komentarz") Patańdżalego (patanjali) z II wieku

przed erą chrześcijańską i Kasika Writti

(kaashikaa-vRtti) znany jako Komentarz z

Banaras, także Dżajaditji

(jayaaditya) i Wamany

(vaamana) z VII wieku p.e.ch.

Niektórzy późniejsi gramatycy polemizowali z Paninim w sprawach drobnych, ale w
zasadzie system jego został tak powszechnie przyjęty, że żaden pisarz czy mówca z
kręgów dworskich lub bramińskich nigdy nie ośmielił się poważnie zakwestionować jego
teorii. Dzięki Ryszi Panini język ustalił się i mógł się odtąd rozwijać tylko według zasad jego
systemu. Właśnie od czasów Paniniego zaczęto ten język nazywać saMskRta, czyli

"udoskonalony" albo "oczyszczony" - w przeciwieństwie do prakRta, czyli języków
"nieoczyszczonych", dialektów ludowych, które nadal rozwijały się w sposób spontaniczny.
Sanskryt Paniniego, choć prostszy od mowy wedyjskiej, jest jednak językiem bardzo
skomplikowanym. W początkach nauki niezmiernie trudno jest przyswoić sobie ustalone
przez gramatyka zasady połączeń eufonicznych (sandhi), będące rozwinięciem tendencji
istniejących w języku już od czasów wedyjskich. Według tych zasad brzmienie każdego
wyrazu w zdaniu jest uwarunkowane brzmieniem wyrazów sąsiednich. Tak więc na przykład
na avadat

("nie powiedział") przemienia się w naavadat, na uvaaca

zaś (fraza mająca to

samo znaczenie) przemienia się w novaaca; raamas uvaaca ("Rama powiedział") - w
raama uvaaca, raamas avadat - w raamo 'vadat, natomiast haris avadat - w harir avadat.
Jest wiele tego rodzaju reguł, które zostały sztucznie narzucone nawet tekstom Rygwedy,
tak że badacz musi nieraz rekonstruować pierwotne brzmienie słów, aby odnaleźć właściwe
metrum.

Ujednolicając gramatykę sanskrycką, Panini oparł się zapewne na takiej odmianie
sanskrytu, jaką posługiwano sie na terenach północno-zachodnich. Jako pewnego rodzaju
lingua franca klasy kapłańskiej, język ten stawał się stopniowo również wspólną mową
warstwy rządzącej. Maurjowie (Morjowie), tak jak większość indyjskich dynastii aż do epoki
Guptów, w swych oficjalnych wypowiedziach używali jeszcze prakrytu. Pierwszą ważną
dynastią posługującą się sanskrytem byli Śakowie z Udżdżajini; napis Rudradamana w
Girnarze jest najstarszym - oprócz kilku krótkich i mało ważnych inskrypcji - pisanym
dokumentem sanskryckim, jaki posiadamy. Każdy język, dopóki mówi się nim i pisze, ma
tendencje do rozwoju, a rozwój ten polega przeważnie na upraszczaniu struktury. Sanskryt
jednak, krępowany autorytetem Paniniego, nie mógł się swobodnie rozwijać w taki sposób.
Nad niektórymi z jego pomniejszych reguł, odnoszącymi się na przykład do właściwego
użycia czasów wyrażających przeszłość, przechodzono spokojnie do porządku dziennego i
autorzy zaczęli używać imperfektu, perfektu i aorystu bez żadnej znaczeniowej między nimi
różnicy. Ale zasady fleksji musiały być zachowane. Jedyną drogą, na której sanskryt mógł
się do pewnego stopnia wyzwalać od odmian, było budowanie długich złożeń, którymi
zastępowano całe jednostki zdaniowe w ramach okresów gramatycznych.

Już w literaturze wedyjskiej i w epopejach spotykamy sporo tworów złożonych, ale mają one
zazwyczaj dwa, a najwyżej trzy człony, tak jak na przykład angielskie houseboat lub
blackbird. Natomiast w sanskrycie klasycznym członów może być nawet dwadzieścia lub
trzydzieści. Wcześniejsi poeci klasyczni, jak Kalidasa

(kaalidaasa), są jeszcze dosyć

powściągliwi w używaniu takich wyrazów, chociaż i w ich wierszach rzeczowniki
sześcioczłonowe nie stanowią rzadkości; ale już w najdawniejszych panegirykach
dworskich w języku sanskryckim występują olbrzymie złożenia. Na przykład cesarz
Samudragupta

określony jest jako "związujący cały świat przez ujawnianie swej siły i przez

[przyjmowanie] usług [od innych królów], takich jak składanie osobistego hołdu, przysyłanie
w darze dziewcząt i proszenie o akty nadania opatrzone pieczęcią Garudy, w celu
utwierdzenia ich władzy nad ich krainami" - wszystko w jednym słowie, złożonym z
dwudziestu elementów. Ta niezwykła skłonność do używania tak długich złożeń mogła
ukształtować się w sanskrycie pod wpływem języków drawidyjskich; w języku
starotamilskim

bowiem, mającym niewiele form fleksyjnych, wyrazy zestawia się w długie

szeregi bez wyraźnego zaznaczania istniejących między nimi związków. Jeśli składniki
sanskryckiego wyrazu złożonego potraktujemy jako osobne, zestawione ze sobą słowa - tak
jak na przykład w angielskim "my top right-hand waistcoat pocket" ("moja prawa górna
kieszonka kamizelki"), co w sanskrycie byłoby uznane za jedno słowo złożone - nowe
konstrukcje klasycznego okresu sanskryckiego stają się dla nas zrozumiałe.

Wraz ze skłonnością do używania długich złożeń rozwinęło się w sanskrycie również
zamiłowanie do długich zdań. W prozaicznych dziełach Bany (baaNa) i Subandhu

(subandhu), napisanych w VII wieku, i w utworach wielu autorów późniejszych spotykamy
zdania, które w druku musiałyby zająć po dwie albo trzy stronice. Jakby dla zwiększenia
tych komplikacji autorzy wyszukiwali jeszcze wszelkie możliwe gry słów, tak że w rezultacie
piśmiennictwo sanskryckie stało się jedną z najbardziej ozdobnych i najbardziej sztucznych
literatur świata. Cechujące Hindusów od najdawniejszych czasów zainteresowania
językowe nie osłabły również w średniowieczu. Z tej epoki dochowało się wiele cennych
"słowników"; nie są one podobne do ułożonych alfabetycznie słowników zachodnich, lecz
raczej do takich dzieł jak "Thesaurus" Rogeta - rodzaj słownika ułożonego działami.
Zawierają listy słów bliskoznacznych albo używanych w podobnych kontekstach; słowa są
nieraz zaopatrzone w krótkie definicje, a całość ujęta jest w formę prostego wiersza.
Najsławniejszym leksykografem - i autorem najstarszego z tej dziedziny traktatu
przechowanego do naszych czasów - jest Amarasinha

(amarasiMha), który według tradycji

miał żyć w czasach Kalidasy. Inną formą słownika, bliższą naszych dykcjonarzy, były listy
homonimów, klasyfikujące wyrazy mające więcej niż jedno znaczenie.

Indyjskie zainteresowania językowe przejęła również filozofia, która wiele uwagi poświęciła
rozważaniom nad stosunkiem pomiędzy wyrazem a jego desygnatem. Szkoła mimansy
(miimaaMsaa), wznawiając językowy mistycyzm późniejszego okresu wedyjskiego, głosiła,
iż każde słowo jest odbiciem wiekuistego prototypu, dzięki czemu jego znaczenie jest
wieczne i immanentnie w nim zawarte. Jej adwersarze, zwłaszcza ci spośród logików szkoły
njaji (nyaaya), twierdzili przeciwnie: relacja pomiędzy wyrazem a jego znaczeniem jest
czysto konwencjonalna. Była to więc kontrowersja podobna do sporu między realistami a
nominalistami w Europie średniowiecznej. Klasycznym sanskrytem zapewne nigdy nie
posługiwały się masy. Nie znaczy to jednak, żeby był on kiedykolwiek językiem całkowicie
martwym. Stanowił przecież oficjalny język religii i państwa. Ludzie z klas wyższych czytali i
rozmawiali w sanskrycie, a prawdopodobnie rozumiało go w pewnym zakresie również
wielu przedstawicieli niższych warstw. Był rodzajem lingua franca dla wszystkich części Indii
i jeszcze dziś uczeni bramini z przeciwnych krańców kraju spotykając się w jakimś sławnym
miejscu pielgrzymek rozmawiają ze sobą w sanskrycie, rozumiejąc się nawzajem
doskonale.

Liczebniki w Sanskrycie:

- 0 - śūnya (- 0 - )

) - 1 - éka (- )
) - 2 - dvi (- 2 )
) - 3 - trí (- 3 )
) - 4 - ćatur, catúr (- 4 - )
) - 5 - pańcan, pañcha (- 5 )
) - 6 - shash (szasz), ( á (- 6 )
) - 7 - saptan, saptá (- 7 )
) - 8 - ashtan (asztan), a ( á (- 8 )
) - 9 - navan, náva (- )
) - 10 - daśan, daśa

Język wedyjski jest może i wymarłym już językiem z grupy indyjskiej języków
indoeuropejskich. Jest to najstarsza postać języka staroindyjskiego - sanskrytu, używana w
okresie od XV do V wieku p.e.ch. Z niego wywodzi się sanskryt klasyczny. Nazwa wywodzi
się od Wed, zbioru tekstów indyjskich, której najstarsza część - Rygweda

(1500-1200 r.

p.n.e.) - została spisana właśnie w tym języku. Tym samym są to jedne z najstarszych
zapisow języków indoeuropejskich. Sanskryt

jest ciągle używany i potrzebny, a spora grupa

indyjskiej kasty braminów, szacowanej na ponad 40 mln osób pielęgnuje najdawniejsze
tradycje recytacji wedyjskiego sanskrytu.

SANSKRYT WSPÓŁCZESNY

Oto kolekcja słownictwa sanskryckiego adaptowanego do czasów nam współczesnych,
która pokazuje, że sanskryt to ciągle język żywy i wzbogacający swoją bazę leksykalną.
Jest to słownictwo, którego nie mogli znać starożytni, przydatne we współczesnej
konwersacji sanskryckiej. Sanskryt jest wciąż językiem żywym, zdolnym oddać wszelkie
treści, nie wyłączając fizyki jądrowej, informatyki, polityki, ekonomii. Pierwsze podane
znaczenie sanskryckie jest najczęściej używane. Słowniczek ten zawiera pojęcia językowe,
częściowo wzięte z tzw. "shuddh hindii". Dla potrzeb "czystego hindi" tworzy się mnóstwo
neologizmów zwanych tatsama. Neologizmy te wtórnie wędrują potem do sanskrytu,
tworząc jego współczesną, żywą odmianę. Wszystkie pojęcia są zaakceptowane przez
wybitnych uczonych posługujacych się sanskrytem w mowie i piśmie! Użyto uproszczonej
transliteracji łatwej dla zapisania pojęć w internecie, gdzie duże spółgłoski oznaczają literki
z kropeczką u dołu w łacińskiej transliteracji naukowej, a samogłoski zapisane podwójnie
jak aa, ii, uu oznaczają samogłoski długie.

akwarium - matsyaagaara n.
Ameryka - amariikaa f., paataala m.
bandaż - paTTikaa f.
drukarz - mudraka m.
dworzec - sthaatra n.
Europa (ludy zachodnie) - paashcatya-desha m., paashcaattya m.
fotografia - chaayaacitra n., bhaacitra n.
fotograficzny aparat - ruupitra n.
jedwab sztuczny - kRtrimaM ciinaaMshukam
kolej - loha-yaana n., loha-patha m., loha-patha-gaaminii f., dhuumra-yaana n.
komputer - saMganitra n.
motocykl - iirya-cakra n.
niemiecki - jarmaNa
paarasiika m. (muzułmanin)
pociąg - dhuumashakaTa m., dhuumra-yaana n., saMyaana n.
pralka - dhaavitra n.
radio - aakaashavaaNii f.
rower - dvicakrikaa f., dvicakra n.
samochód - vaahana n., moTara-yaana n., iirya-yaana n.
samolot - vimaana n., vaayuyaana n.
siły powietrzne - vaayu-senaa f.
stewardessa - vimaana-paricaarikaa f.
szpital - aaturaalaya m.
szybkowar - vaashhpasthaalii f.
świetlówka (lampa) - daNDa-diipa m.
telefon - duura-bhaashha m.
telefonować - duurabhaashhay- (DEN)
telegram - tantrii-patra n.
telewizja - duuradarshana n.
tenis - laana n.
tenis stołowy - paTala-laana n.

tenisista - laanaka m.
tramwaj - rathyaa-yaana n.
wiatrak (elektryczny) - vyanjana n.
zapalniczka - jvaalaka m.
zapałka - diipeshhikaa f.
zapałki (pudełko) - agni-peTikaa f., diipa-sampuTa m.
znaczek pocztowy - mulyaanka m.
żarówka - gola-diipa m.

Do zapisywania sanskrytu w transliteracji łacińskiej pisma devanagari w słownikach, a także
w internecie używa się kilku systemów zapisu, z którymi trzeba się oswoić, aby ze
słowników móc skorzystać. Załączona tabela pokazuje transliteracje wedle dwóch częściej
używanych systemów (HK oraz Itrans), które czasem sprawiają trudności, gdy się okazuje
np., że zwykłe pisane w transkrypcji naukowej "ś" zapisywane jest w innym systemie jako
"z", a głoska "ć" oddawana jest jako "ch" lub "c" w odróżnieniu od "cz" odpowiednio jako
"Ch" lub "ch". Poprawna identyfikacja transliteracji, szczególnie pośród spolszczeń
dokonywanych na różne nienaukowe sposoby bywa prawdziwym wyczynem.

Przydatne słowa i zwroty w sanskrycie:

pozdrawiam

(witam, rano) - suprabhaatam

pozdrawiam/witam/żegnam- namaskaaraH
wszystkiego dobrego, powodzenia - svasti
do widzenia (zobaczenia) - punardarshanaam (punardarśanaam)
przepraszam - kShamyataam
tak - aam (Am)
nie - na
Szczęśliwych Urodzin - shubhaM janmadinam! (śubhaM dźanmadinam)
Szczęśliwego Nowego Roku - shubhaM navavarSham
wszytsko dobrze - kushalam (kuśalam)
dobro - saadhu
dość, dosyć - alam
uważaj! - paavadhaanam
rozumiesz? - avagatam
idę do aśramu - aham aashramaM gachChaami (gaćczaami)
dotrzymuję obietnicy - ahaM svapratij~NaaM paalayaami
słońce wstało - suuryaH uditaH
wiedza jest mocą - j~Naanameva shaktiH (śaktiH)
nie bój się, nie obawiaj się - bhayaM maa kuru
nie martw się - chintaaM maa kuru (ćintaaM maa kuru)
nie wątpij - sandehaM maa kuru
nie złość się - kopaM maa kuru
Gdzie dym, tam ogień - yatra dhuumaH tatra vahniH
Gdzie wielbienie tam (jest) Bóg - yatra bhaktiH tatra bhagavaan
Gdzie pokój tam dobrobyt - yatra shaantiH tatra sukham (śaantiH)

_____________________________

Tłumaczenie i opracowanie materiału z wykorzystaniem indyjskiej literatury, takiej jak seria

wydawnicza "Indian Language Series" czy "Learn Sanskrit - The Natural Way":

Prema Dhamin

Autor: Prema Dharmin
Artykuł pobrano ze strony

eioba.pl