5

1 Panorama ryzyka

Spis treści

Wstęp .................................................................................................................................................. 7

Rozdział 1. Kategoria własności w myśli starożytnej i średniowieczu (Helena Przybyła) ......

9

1.1. Interdyscyplinarność pojęcia własności .......................................................................

9

1.2. Biblijne korzenie bogactwa i własności .........................................................................

11

1.3. Problematyka własności w idealnym państwie Platona .............................................

13

1.3.1. Platoński model idealnego państwa ....................................................................

13

1.3.2. Własność wspólna a własność prywatna ...........................................................

15

1.4. Własność prywatna a własność społeczna w nauce Arystotelesa .............................

17

1.4.1. Dobro jednostki i dobro państwa ........................................................................

17

1.4.2. Klasy, stany i nierówność społeczna ...................................................................

18

1.4.3. Własność wspólna a własność prywatna ...........................................................

20

1.5. Poglądy na temat własności w epoce średniowiecza ..................................................

22

1.5.1. Własność, bogactwo i jałmużna w nauce Ojców Kościoła ..............................

22

1.5.2. Własność wspólna i własność prywatna w wersji augustyńskiej ...................

24

1.5.3. Problematyka celów ludzkiego działania w nauce Tomasza z Akwinu ........

26

1.5.4. Interpretacja własności: prawa wieczyste a prawa naturalne .........................

28

1.5.5. Charakterystyka własności prywatnej ...............................................................

29

1.5.6. Własność a sprawiedliwość ..................................................................................

31

Rozdział 2. Własność w ujęciu merkantylistów i fizjokratów (Renata Pęciak) .................

35

2.1. Zagadnienie własności w merkantylizmie ...................................................................

35

2.2. Prekursorzy ekonomii klasycznej o własności ............................................................

39

2.2.1. Rozważania krytyków merkantylizmu dotyczące własności .........................

39

2.2.2. Koncepcja własności w poglądach Johna Locke’a ............................................

40

2.2.3. Idea własności w poglądach Davida Hume’a ....................................................

43

2.3. Własność jako podstawa porządku fizjokratycznego ................................................

46

2.3.1. Idea porządku naturalnego i porządku pozytywnego .....................................

46

2.3.2. Fizjokratyczna własność jako prawo niezbywalne ...........................................

48

2.3.3. Własność a kwestie społecznych nierówności ..................................................

53

Rozdział 3. Własność w ujęciu ekonomii klasycznej i jej wątłe echa w nurcie
subiektywno-marginalistycznym (Urszula Zagóra-Jonszta) ..................................................

55

3.1. Rozumienie własności przez klasyków angielskich ....................................................

55

3.1.1. Własność w interpretacji Adama Smitha ...........................................................

55

3.1.2. Podejście do własności u Davida Ricardo i Thomasa Roberta Malthusa .....

59

3.1.3. Teoria własności Johna Stuarta Milla .................................................................

63

3.2. Własność w ujęciu klasyków francuskich ....................................................................

67

3.2.1. Jean Baptiste Say o własności ...............................................................................

67

3.2.2. Jean Charles Leonard Simonde de Sismondi o własności ...............................

70

3.3. Ekonomia subiektywno-marginalistyczna a własność ..............................................

72

Spis treści

6

Rozdział 4. Własność w interpretacji przedstawicieli socjalizmu utopijnego
oraz naukowego (Barbara Danowska-Prokop) ...........................................................................

77

4.1. Własność w ujęciu utopistów Odrodzenia ...................................................................

77

4.1.1. Problem własności w ujęciu Thomasa Morusa ..................................................

77

4.1.2. Własność w interpretacji Thomasa Campanelli i Francisa Bacona ...............

80

4.2. Problem własności w rozważaniach socjalistów utopijnych .....................................

82

4.2.1. Własność w interpretacji francuskich socjalistów utopijnych .......................

82

4.2.2. Własność w interpretacji Roberta Owena .........................................................

87

4.3. Własność w ujęciu twórców socjalizmu naukowego ..................................................

90

Rozdział 5. Zagadnienie własności w interpretacji katolickiej nauki
społecznej (Mateusz Rolski) ...........................................................................................................

97

5.1. Katolicka nauka społeczna a kwestia własności – wprowadzenie ............................

97

5.2. Prawo do własności prywatnej w poglądach „papieża robotników”

– Leona XIII (pontyfikat w latach 1878–1903) .............................................................

98

5.3. Rozważania nad kwestią własności w okresie zwierzchnictwa Piusa XI (1922–1939)

oraz Piusa XII (1939–1958) ..............................................................................................

100

5.3.1 Poglądy Piusa XI dotyczące zagadnienia własności ..........................................

100

5.3.2 Własność w ujęciu Piusa XII .................................................................................

101

5.4. Problem własności w okresie papieży Soboru Watykańskiego II

– Jana XXIII (1958–1963) oraz Pawła VI (1963–1978) ................................................

102

5.4.1. Własność w interpretacji Jana XXIII ...................................................................

102

5.4.2. Problem własności w poglądach Pawła VI .........................................................

104

5.5. Zagadnienie własności w poglądach papieża „przełomu wieków”

– Jana Pawła II (1978–2005) ............................................................................................

105

5.6. Kategoria własności w rozważaniach papieży XXI wieku

– Benedykta XVI (2005–2013) oraz Franciszka (od 2013 r.) ......................................

108

5.6.1 Benedykt XVI a kwestia własności .......................................................................

108

5.6.2 Poglądy papieża Franciszka na zagadnienie własności ....................................

109

Rozdział 6. Własność w ujęciu myśli niemieckiej – historyzm i ordoliberalizm
(Artur Grabowski) ............................................................................................................................ 113

6.1. Własność w interpretacji Hegla i Lista ..........................................................................

113

6.2. Własność w ujęciu starszej szkoły historycznej ..........................................................

114

6.2.1. Hildebrand, Knies i Roscher o własności ...........................................................

114

6.2.2. Własność w poglądach Maxa Wirtha .................................................................

118

6.3. Własność w interpretacji młodszej szkoły historycznej ............................................

120

6.3.1. Poglądy na własność Gustava Schmollera ..........................................................

120

6.3.2. Własność w interpretacji Adolpha Wagnera .....................................................

122

6.4. Teoria własności w ujęciu przedstawicieli ordoliberalizmu ......................................

126

6.4.1. Własność w interpretacji Wilhelma Röpkego ...................................................

126

6.4.2. Interpretacja własności według pozostałych twórców ordoliberalizmu .......

131

Zakończenie ..................................................................................................................................... 135

Bibliografia ...................................................................................................................................... 137

Indeks ................................................................................................................................................ 143