Władza w Staro

ż

ytnym Egipcie

Staro

ż

ytny

Bliski

Wschód

-

Azja

Mniejsza, Syria i Palestyna, Mezopotamia
do Zatoki Perskiej oraz Egipt - na tym
obszarze

narodziła

si

ę

najstarsza

cywilizacja

w

dziejach

ludzko

ś

ci

-

przej

ś

cie od epoki kamienia do epoki

br

ą

zu. Tutaj tez dokonała si

ę

tzw.

rewolucja neolityczna, czyli przej

ś

cie od

zbieracko - my

ś

liwskiego trybu

ż

ycia, a

co

za

tym

idzie

nomadzkiego

–

w

ę

drownego, do

ż

ycia osiadłego.

Na to,

ż

e Mezopotamia, a potem Afryka

północno-wschodnia. i Egipt stały si

ę

kolebk

ą

osadnictwa ludzkiego i rozwoju

pierwszych struktur pa

ń

stwowych, miały

wpływ niesłychanie dogodne warunki
pod

osadnictwo.

Warunki

te

m.in.

polegały na tym,

ż

e w obu przypadkach -

Mezopotamii i Egiptu - mamy do
czynienia z dolinami wielkich rzek, które
były

bardzo

ż

yzne,

urodzajne

a

jednocze

ś

nie warunki klimatyczne w

stosunku do innych cz

ęś

ci Europy i tej

geograficznej

cz

ęś

ci

ś

wiata,

były

niezwykle korzystne - łagodny klimat,
ziemia u

ż

y

ź

niana poprzez wylewy rzek.

Nazwa

Egipt,

wywodz

ą

c

ą

si

ę

ze

staroegipskiego „Kemi” (czarna ziemia,
muł nilowy) obejmowano obszar ok. 1 mln. km2, zamkni

ę

ty na zachodzie wielkimi

oazami, na wschodzie Morzem Czerwonym, na południu I Katarakta, na północy
wreszcie rozlewiskiem Delty Nilu si

ę

gaj

ą

cym Morza

Ś

ródziemnego. Drobny jednak

tylko procent tego obszaru, bo ok. 30 tys. km2, zaj

ę

ty był pod upraw

ę

, prawie

wył

ą

cznie w dolinie Nilu, której szeroko

ść

miejscami, np. kolo Asjut, zaw

ęż

a si

ę

do

samego koryta rzecznego, miejscami za

ś

przybiera znaczniejsze rozmiary,

dochodz

ą

c od kilkuset metrów do kilku, a wyj

ą

tkowo, jak pod Edfu, do kilkunastu

kilometrów szeroko

ś

ci, by dopiero w Delcie przybra

ć

powa

ż

niejsze rozmiary. Nil

wi

ę

c, główna arteria komunikacyjna, dzi

ę

ki wylewom wyznaczał charakter kraju,

dziel

ą

c go na Egipt Dolny, tj. Delte i Gorny, tj. w

ą

ska dolin

ę

biegn

ą

c

ą

od I Katarakty

a

ż

do nasady Delty. Obok tych dwóch podstawowych cz

ęś

ci mniejsza rol

ę

odgrywały

zachodnie oazy, wa

ż

ne jednak ze wzgl

ę

du na kwitn

ą

ca w nich, podobnie jak w

Delcie, hodowl

ę

bydła. Natomiast pas gór w Pustyni Arabskiej dostarczał Egiptowi

przede wszystkim złota i miedzi, podstawowych surowców, którym Egipt zawdzi

ę

czał

głównie przez tysi

ą

clecia sw

ą

dominuj

ą

c

ą

pozycj

ę

polityczna, gospodarcz

ą

i

kulturaln

ą

. Z doliny Nilu biegły na wschód drogi karawanowe ł

ą

cz

ą

ce Egipt z

półwyspem Synaj, wa

ż

nym ze wzgl

ę

du na eksploatowane tam pokłady miedzi, a

dalej z Palestyn

ą

, droga za

ś

morska z Fenicj

ą

, eksporterem drzewa cedrowego z

Libanu, szczególnie wa

ż

nego dla pozbawionego w ogóle drzewa Egiptu. Ze

ś

rodkowej cz

ęś

ci Egiptu, z Koptos, biegła wa

ż

na droga ł

ą

cz

ą

ca go z Morzem

Czerwonym, a dalej z Arabia i by

ć

mo

ż

e z Zatok

ą

Persk

ą

. Brak było w Egipcie rudy

ż

elaza, co niew

ą

tpliwie przyczyniło si

ę

do osłabienia jego pozycji na Wschodzie od

ok. 1000 r. p.n.e., obfitował natomiast w surowce kamienne: wapie

ń

, piaskowiec,

granit, alabaster, które znalazły szerokie zastosowanie w budownictwie.

Słowo „faraon” jest transkrypcj

ą

wyrazu hebrajskiego, utworzonego według hieroglifu

per-aa, oznaczaj

ą

cego „wielki dom”. Przeszło do nas za po

ś

rednictwem Greków.

Jako tytułu zacz

ę

to go u

ż

ywa

ć

(podobnie jak bi

ż

uterii stanowi

ą

cej insygnia władzy)

dopiero w okresie Nowego Pa

ń

stwa. Słowo „faraon” zawsze poprzedzane jest

hieroglifami oznaczaj

ą

cymi: „Oby

ż

ył w dobrym zdrowiu i był szcz

ęś

liwy”. Skrybowie

najcz

ęś

ciej pisali jednak „Król” (nesut), „Pan” (neb) lub „Jego Wysoko

ść

”. Faraon miał

zarazem natur

ę

bosk

ą

i ludzk

ą

. Jako syn boga sło

ń

ca Re był tak

ż

e powtórnym

ziemskim wcieleniem boga-sokola Horusa. Krew i ród władcy były

ś

wi

ę

te. W czasach

Starego Pa

ń

stwa sam faraon stał si

ę

bogiem Re. Dwa spo

ś

ród jego pi

ę

ciu

ś

wi

ę

tych

imion były oddzielane od reszty hieroglifów kartuszami w kształcie p

ę

tli ze sznura,

symbolizuj

ą

cej „wszystko, co okala sło

ń

ce”.

Stare Pa

ń

stwo Egipskie przypada na III tysi

ą

clecie p.n.e.

(2800 - wła

ś

ciwy okres dynastyczny). Na okres panowania

Starego Pa

ń

stwa przypada 6 dynastii, o których mo

ż

emy

wypowiada

ć

si

ę

z całkowit

ą

pewno

ś

ci

ą

, przypadaj

ą

te

ż

najpowa

ż

niejsze

ustalenia

zwi

ą

zane

z

organizacj

ą

społecze

ń

stwa egipskiego, pa

ń

stwa egipskiego, budow

ą

pewnej ideologii pa

ń

stwowej, ze stworzeniem pewnych

przyzwyczaje

ń

. Społecze

ń

stwo egipskie było niezwykle

konserwatywne, a wi

ę

c przywykało do pewnych ustale

ń

i

pilnie ich przestrzegało, było niezwykle posłuszne władzy.
Wi

ą

zało si

ę

to z pozycj

ą

władcy jednoczyciela, z siln

ą

wol

ą

władcy, który awansuje do roli boga i
wyst

ę

puje jako bóg Ra (z czasem ta

formuła łagodnieje), ale niew

ą

tpliwie

wyst

ę

puje jako ten, który pozostaje w kontakcie ze

ś

wiatem

bogów, no i oczywi

ś

cie jako ten, który w momencie ł

ą

czenia

Egiptu Górnego z Dolnym, a dokonało si

ę

to poprzez podbój

przez Egipt Górny Egiptu Dolnego. Władca, który tego dokonał
nazywa si

ę

Menes Narmer (Paleta Narmera - bardzo ciekawy

dokument ikonograficzny. To nic innego, jak specjalny przyrz

ą

d

słu

żą

cy do celów kosmetycznych dla pa

ń

). Paleta przedstawia

dwie ro

ż

ne sceny pozostaj

ą

ce ze sob

ą

w ł

ą

czno

ś

ci. Na pierwszej

scenie przedstawiony jest wojownik, którego identyfikuje si

ę

z

władc

ą

Górnego Egiptu, który uderza pałk

ą

posta

ć

kl

ę

cz

ą

ca u

jego stóp, na odwrotnej stronie tej palety widzimy uroczyst

ą

procesj

ę

. Za procesj

ą

pod

ąż

a władca, który ma ju

ż

na głowie koron

ę

Dolnego Egiptu.

Jest to symbol zwyci

ę

stwa nad Dolnym Egiptem.

Po zjednoczeniu Egiptu pozycja władcy musiała by

ć

pozycj

ą

niezwykle silna,

poniewa

ż

zjednoczenia dokonano drog

ą

przemocy, oprze

ć

si

ę

to musiało na armii i

na arystokracji, która koncentrowała si

ę

wokół władcy. Pozycja faraona, bo tak

nazywa si

ę

władc

ę

Egiptu - nie znamy wła

ś

ciwego okre

ś

lenia tytułu władcy,

poniewa

ż

zakazano jego u

ż

ywania; imi

ę

faraona było

ś

wi

ę

te, wymienienie go było

ś

wi

ę

tokradztwem. Po zjednoczeniu Egipt podzielono na okr

ę

gi zwane nomami (z j.

greckiego nomos oznacza powiat, w papirusach wyst

ę

puje okre

ś

lenie ritsu). Dla

Nowego Pa

ń

stwa - liczba 42 nomow - 22 w Egipcie Górnym, 20 w Egipcie Dolnym.

Na czele nomu stal nomarcha (gubernator) - wysoki urz

ę

dnik pa

ń

stwowy, zarz

ą

dca

okr

ę

gu, posiadaj

ą

cy ogromn

ą

władz

ę

, odpowiedzialny bezpo

ś

rednio przed królem -

faraonem. Z czasem kształtuje si

ę

naczelny podział administracyjny na Egipt Górny i

Egipt Dolny, z wyodr

ę

bnieniem wicekróla dla Egiptu Dolnego. Przy boku faraona, juz

w III tysi

ą

cleciu p.n.e., widzimy dostojnika - wezyra. Wezyr - to jakby prawa r

ę

ka

faraona, stoi na czele wojska. Generalnie dla I polowy III tysi

ą

clecia nie dostrzega si

ę

jeszcze kapłanów. Kapłanizacja Egiptu b

ę

dzie si

ę

dokonywała na przestrzeni

długiego okresu czasu.

Ustalone zostały podstawowe struktury społeczne - faraon - ponad społecze

ń

stwem,

dalej arystokracja i potem reszta pospólstwa, która de facto nie miała

ż

adnych praw

(masy te wierzyły i podlegały faraonowi, czciły faraona jako boga). Najlepiej t

ę

struktur

ę

społecze

ń

stwa oddaj

ą

piramidy, które rozpocz

ę

to budowa

ć

za III dynastii

(mniej wi

ę

cej w 27 stuleciu p.n.e.).

Faraon - Chorus - syn Izydy i Ozyrysa -
Chorus - symbol zjednoczonego Egiptu,
nast

ę

pnie bóg sło

ń

ca Ra (tak obecny „Re” był

nazywany potocznie w Egipcie). Egipt nale

ż

y

do niego. Faraon zgodnie ze swoj

ą

wol

ą

rozdziela przywileje, ziemie.

Budownictwo

piramidalne

przypada

generalnie na III - IV dynastie, zwłaszcza na
IV (Cheops). Potem nast

ę

puje zmierzch

budownictwa piramidalnego, wi

ą

zało si

ę

to ze spadkiem pozycji władcy, a wzrostem

znaczenia arystokracji.

W okresie III - IV dynastii nast

ę

puje jeszcze jedno zjawisko - kanon w sztuce

egipskiej. W okresie Starego Pa

ń

stwa został wypracowany pewien model - kanon

przedstawiania władcy. Nie wolno było od niego odst

ą

pi

ć

. Ten kanon przeniesiono

równie

ż

na sposób przedstawiania członków poszczególnych warstw społecznych -

kanon przedstawiania arystokratów, kapłanów. W ni

ż

szych warstwach społecznych

panowała ju

ż

dowolno

ść

, wi

ę

ksza swoboda. Całkowit

ą

swobod

ę

miał artysta w

przedstawianiu

ś

wiata natury, zwierz

ą

t, ro

ś

lin.

Sposób przedstawiania w sztuce egipskiej uformował si

ę

pod wpływem

ukoronowania struktury społecznej w okresie Starego Pa

ń

stwa Egipskiego i był

przestrzegany przez długie lata. Jeszcze w okresie rzymskim, cesarzy rzymskich w
Egipcie przedstawiano na wzór tych przedstawie

ń

faraonów.

Gdy w okresie Nowego Pa

ń

stwa Egipskiego zacz

ę

to przedstawia

ć

faraona, na

wyra

ź

ne jego

ż

yczenie, w sposób naturalny, tzn. wydłu

ż

ona czaszka, nienaturalne

wybrzuszenie (wskutek jakiej

ś

choroby), cieniutkie ko

ń

czyny - r

ę

ce, nogi - co

wydawało si

ę

niemo

ż

liwe do przedstawienia, bardzo szybko ten sposób

przedstawiania faraona stal si

ę

jakby nakazem dla artystów. Nast

ą

piło odej

ś

cie od

starego kanonu - nastał nowy kanon - dowodzi to konserwatywnej postawy Egipcjan,
niech

ę

tnym zmianom.

Fatalnym dla Starego Pa

ń

stwa Egipskiego był okres panowania VI dynastii. Ostatni

władca wst

ą

pił na tron jako niemowl

ę

i nie mi

ą

ł czasu i szansy, aby wykształci

ć

własny charakter samodzielnego sposobu rz

ą

dzenia. Władza była w r

ę

ku

arystokracji, która wpływała na jego wychowanie i na sposób rz

ą

dzenia.

Spowodowało to, ze Stare Pa

ń

stwo Egipskie chyliło si

ę

ku upadkowi. Arystokracja w

poszczególnych okr

ę

gach zacz

ę

ła d

ąż

y

ć

do usamodzielnienia si

ę

, rodz

ą

si

ę

wyra

ź

ne

tendencje separatystyczne, decentralistyczne, co doprowadza do upadku władzy
centralnej. Kolejne dynastie VII, VIII, IX to dynastie zaw

ęż

one w swoim władaniu.

Egipt znajduje si

ę

w powa

ż

nym chaosie.

Okres po upadku VI dynastii nazywany Pierwszym Okresem Przej

ś

ciowym. Pod

poj

ę

ciem okresów przej

ś

ciowych rozumiano te panowania, gdzie władza uległa

zdecydowanemu osłabieniu.

Okres przej

ś

ciowy - 2200 p.n.e. - trwa do schyłku III tysi

ą

clecia, dopiero za

panowania dynastii XIII nast

ę

puje poprawa.

W XVIII stuleciu, około r. 1730 nast

ę

puje najazd na Egipt ludów koczowniczych, które

wychodz

ą

z północnego wschodu. Hyksosi - panowie pustyni - du

żą

grup

ą

nacieraj

ą

na Egipt, zajmuj

ą

delt

ę

. W delcie lokalizuj

ą

o

ś

rodek swojej władzy, cz

ęś

ciowo

podbijaj

ą

Egipt Górny, dochodz

ą

nawet do I Katarakty. Ten okres panowania

hyksowskiego okre

ś

la si

ę

jako okres czarny - trwa on 150 - 200 lat. Nast

ę

puje regres

w rozwoju i kulturze.

Dynastia XIV - wielcy Hyksosi.

Dynastia XV - mali Hyksosi - panowanie ograniczyło si

ę

do delty, stolica w Awaris w

zachodniej delcie.

Ruch odrodzeniowy wychodzi z Teb - za panowania dynastii cz

ęś

ciowo XVI i XVII,

ostatni władca dynastii XVII o imieniu AMOSE b

ą

d

ź

Jamose zdołał pokona

ć

Hyksosow i wygna

ć

ich z delty. Jest to schyłek XVI stulecia p.n.e. (schyłek XVI/XV

stulecia). Dojscie do władzy Amose spowodowało zmian

ę

pewnego podej

ś

cia do

otaczaj

ą

cego Egipcjan

ś

wiata. Zwyci

ęż

yła teza, ze nie wolno izolowa

ć

si

ę

od

ś

wiata

polnocno-wschodniego, ze stamt

ą

d mog

ą

napłyn

ąć

nast

ę

pne niebezpiecze

ń

stwa. W

zwi

ą

zku z czym juz Amose, a potem jego nast

ę

pcy rozpocz

ę

li ogromne wyprawy w

gł

ą

b Syrii, docieraj

ą

c daleko na północ a

ż

do wielkiego luku Eufratu. Rozpoczyna si

ę

okres walk Egiptu o panowanie nad Syria i Palestyna.

Hyksosi sprawili, ze armia egipska uzbroiła si

ę

, wprowadzili do walki konie oraz

lekkie wozy bojowe - rydwany bojowe.

Upadek Hyksosow otwiera najwspanialszy okres w
dziejach Egiptu, tzw. Nowe Panstwo Egipskie,
które trwa od 1500 - 1530 p.n.e. az do roku 1085.

Najznakomitszy

okres

przypada

na

czasy

panowania XVIII dynastii. Jest to okres najwi

ę

kszej

pot

ę

gi Egiptu.

Amosis I – liczne ekspansje, usun

ą

ł z Egiptu

Hyksosow, zdobył Nubie i na południu poło

ż

ył kres

lokalnych wielmo

ż

y.

Amenhotep I, Tutmosis I prowadza walki w

Palestynie i Syrii - docieraj

ą

do Eufratu.

Tutmosis I

HATSZEPSUT - 1503 -1483 - jedyna kobieta faraon. Rezydencja królewska znajduje
sie w Tebach - centrum kultury umysłowej kraju. Stad wyszła inicjatywa walki z
Hyksosami. Amon naczelnym bogiem panteonu - symbol odrodzenia egipskiego.
Jako solarny bog Amon - Re uosabiał wszystkich pozostałych bogów.

Hatszepsut

Ś

wi

ą

tynia Amona w Karnak - najwi

ę

kszego wła

ś

ciciela gruntów, niewolników, stad

bydła. Istniała

ś

cisła wi

ęź

domu królewskiego z rodami kapła

ń

skimi. Do du

ż

ego

znaczenia dochodz

ą

ż

ony i matki królewskie – najwa

ż

niejsza jest Hatszepsut.

Dogmat „boskiego pochodzenia władzy” zapewniał jej ci

ą

gło

ść

i umacniał legalno

ść

.

Przywrócono zasad

ę

koregencji (panowanie na czas małoletnio

ś

ci).

Żą

dza władzy,

ekstrawagancje na dworze, panoszenie sie bardziej lub mniej wpływowych
faworytów, knowania Tutmosisa III - mogło to osłabi

ć

Egipt. Jednak nie wpłyn

ę

ło to

ujemnie na pa

ń

stwo. Hatszepsut prowadziła polityk

ę

pokojow

ą

, wyposa

ż

yła

ekspedycje morska do Punt (Somali lub Erytrea), rozwin

ę

ła działalno

ść

budownicz

ą

-

ś

wi

ą

tynia w Karnak,

ś

wi

ą

tynia w Deir el Bahari - po

ś

miertny kult Hatszepsut i jej ojca

Tutmosisa I.

Po jej

ś

mierci - samodzielnym władc

ą

został Tutmosis III. Imi

ę

ciotki (Hatszepsut)

wymazuje z dokumentów. Był „Napoleonem” staro

ż

ytnego Egiptu. Pocz

ą

tki jego

władzy były pod znakiem w

ę

drówki Hurytow, którzy zagarn

ę

li Palestyn

ę

. Interesy

Egiptu zostały zagro

ż

one, zwłaszcza ze przyjazne dot

ą

d miasta-pa

ń

stwa Palestyny

zmieniły stosunek do Egiptu. Przewodził im Kadesz n. Orontesem. Około 1480 r. -
wyprawa do Palestyny. Zdobył miasta Jaffa i Gaza, rozgromił pod Megiddo koalicje
syryjsko-palesty

ń

skich ksi

ążą

t. Na terenie Palestyny a

ż

do gór Libii zało

ż

ył egipskie

garnizony. Podporz

ą

dkował tez miasta Fenicji i przekształcił je w baz

ę

wypadow

ą

do

Syrii.

Ok. 1470 r. wyprawa w gł

ą

b Syrii i po zwyci

ę

skiej walce z królem Mitanni dotarł pod

Karkemisz. Stal sie hegemonem na całym obszarze Syrii i Palestyny, w drodze
powrotnej zdobył Kadesz. Jest to szczytowy okres egipskiego panowania - az po
Eufrat.

AMENCHOTEP II, TUTMOSIS IV, AMENCHOTEP III - utrzymali cało

ść

imperium w

Azji.

AMENCHOTEP IV - po 4 latach spokojnych rz

ą

dów podejmuje walk

ę

z kapła

ń

stwem,

likwiduje kult boga Amona, wynosi sie z Teb. Achetaton zostaje nowa stolica (Tell el
Amarna), zmienia imi

ę

na Echnator (ulubieniec Atona), był bezwzgl

ę

dny w stosunku

do wrogów - np. Nefretete. Buduje nowe

ś

wi

ą

tynie - Achetaton, Memfis, Heliopolis.

Nefretete

Prze

ś

ladował wyznawców kultu Amona, nie zajmował si

ę

jednak lokalnymi kultami.

Okres ten nazywa sie schizma amarnenska, okresem amarnenskim. Po jego

ś

mierci

-Achetaton został opuszczony, o Echnatonie mówiono - ten szaleniec z pustyni, ten,
który porzucił imi

ę

boga. Przegrał. Wojna jak

ą

wypowiedział kapłanom była wojn

ą

na

ś

mier

ć

i

ż

ycie. Chodziło o pozycj

ę

faraona, rz

ą

dzenie pa

ń

stwem, o polityk

ę

Egiptu w

stosunku do s

ą

siadów itd. Echnaton stosuj

ą

c kult Atona nie docenił tradycjonalizmu

egipskiego, konserwatyzmu. Jego polityka nie spotkała si

ę

ze zrozumieniem. Amon -

sło

ń

ce jako takie, Aton - oznacza po

ś

wiat

ę

, która rozwija si

ę

wokół tarczy słonecznej.

Według Echnatona była to wy

ż

sza forma bóstwa ni

ż

bóg Amon.

W jego otoczeniu przebywała kobieta o imieniu Nefretete, była jego zona. Jej rola w
upadku faraona jest niejasna. Mówi si

ę

,

ż

e odst

ą

piła od niego, zdradziła, przeszła na

stron

ę

kapłanów boga Amona. Nie jest to potwierdzone.

Na tej fali amarnenskiej nast

ą

piło odej

ś

cie od kanonu przedstawiania faraonów i ich

ż

on. Dlatego mamy pi

ę

kn

ą

podobizn

ę

Nefretete, niestylizowan

ą

, naturalna.

Po nim, na tron powołano młodszego brata 7-letniego Echnatona -
TUTENCHAMONA. Stawiał opór kapłanom Amona, nie pozwolił na prze

ś

ladowanie

zmarłego faraona i nie pozwolił jeszcze wtedy na niszczenie imion Echnatona w
dokumentach. Po jego

ś

mierci (zgin

ą

ł zamordowany) pozostała wdowa, młodziutka

faraonowa, która dostała si

ę

w szpony kapłanów króla Amona i została zmuszona do

po

ś

lubienia kapłana teba

ń

skiego Ai. Na nim ko

ń

czy si

ę

XVIII dynastia. Po nim

władz

ę

przejmuje Horemhab - uwa

ż

a si

ę

go za pierwszego króla XIX dynastii.

Tutenchamon

HOREMHAB - spokojna polityka. Skupia si

ę

na sprawach wewn

ę

trznych. Stolica w

Memfis. Dyscyplina w armii, zreformowane
sadownictwo,

gospodarka

ś

wi

ą

tynna.

Stanowiska w administracji pa

ń

stwowej w

rekach

zasłu

ż

onych

dowódców

wojsk.

Horemhab

nale

ż

ał

do

opozycji

Tutenchamona. „Listy królów” Ramesydow
wykreowały go na bezpo

ś

redniego nast

ę

pc

ę

Amenhotepa III. Przemilczano panowanie

Echnatona, Tutenchamona i boskiego ojca Ai.

PARAMESE - oficer ze wschodniej Delty - desygnowany przez Horemhaba na
nast

ę

pc

ę

tronu. Od 1319 jako RAMZES obejmuje władz

ę

. Jest stary.

Władz

ę

sprawuje jego syn SETI I (1317-1304). Koncentruje si

ę

na sprawach

syryjskich. W Syrii panuj

ą

Hetyci, lecz za Mursilisa III osłabli, cz

ęść

wasali uwolniła

si

ę

od ich zwierzchnictwa. Egipcjanie musieli uporz

ą

dkowa

ć

sprawy w Palestynie.

Tam był konflikt miedzy osiadł

ą

ludno

ś

ci

ą

a ludami pasterskimi, napływaj

ą

cymi ze

wschodu. Konflikt groził odci

ę

ciem Gazy od sfery wpływów. Wyprawa Seti -

pomy

ś

lna. Dotarl pod Kadesz i wł

ą

czył te twierdze w sfer

ę

wpływów egipskich Wtedy

rozpocz

ę

ły si

ę

potyczki z bandami rozbójników - hapiru. Walki z Libijczykami, do

zach. Delty - napływaj

ą

nowe plemiona - Maszwasz (zostaj

ą

spacyfikowane i

osiedlone w Egipcie). Odbudowano zabytki zniszczone w okresie amarnenskim.
Kaplani teba

ń

scy walcz

ą

o odzyskanie

ś

wietno

ś

ci. Faraon przeciwstawia si

ę

temu.

Jego nast

ę

pc

ą

zostaje syn – RAMZES II (1304 - 1238). Liczył na poparcie Syrii,

której ci

ąż

yło zwierzchnictwo Hetytów. W drugim roku panowania odniósł zwyci

ę

stwo

na południe od Byblos, wtedy król Amurru lamie przymierze z Hetytami i przechodzi
na stron

ę

egipska. W nast

ę

pnym roku Ramzes wyprawia si

ę

do Syrii, by odzyska

ć

drogi handlowe (1302). Bitwa nie została jednak rozstrzygni

ę

ta. W ósmym roku

panowania ponowne walki, znowu bez rezultatu. W 21 roku panowania Ramzes
zawiera traktat z Hattusilisem III - pomoc i przyja

źń

, kilka lat pó

ź

niej po

ś

lubia

Ramzes córk

ę

Hattusilisa III - przybywa z orszakiem i darami.

Ramzes rozwin

ą

ł działalno

ść

budowlana - np.

najokazalsza

ś

wi

ą

tynia Ramzesa w Tebach Zach. -

Ramesseum.

Wprowadził

samouwielbienie,

wykorzystał maksymalnie bosko

ść

władzy, cechy

nadludzkie. Rze

ź

ba - Ramzes człowiek modli si

ę

do Ramzesa - boga. Ramessydzi byli równi bogom,
to

oni

umo

ż

liwiali

bogom

ich

działalno

ść

.

Propaganda nadludzkich wła

ś

ciwo

ś

ci faraona.

Na arenie mi

ę

dzynarodowej Ramzes niczego nie

dokonał. Traktat z Hetytami - bezsilno

ść

Egiptu.

Jego bosko

ść

- miała powetowa

ć

inne walory,

których został pozbawiony.

Ź

ródła:

„Staro

ż

ytny Egipt” – George Hart,

„Egipt przed piramidami”, Krzy

ż

aniak Lech,

„Staro

ż

ytny Egipt” - Andrew Hasam,

„Egipt.

Ż

ycie, legendy i sztuka” - Joann Fletcher,

Internet (grafika).