bliżej przedszkola  10.121 październik 2011

56

Bliżej przedszkola

zanim dziecko zacznie czytać

Danuta Chwastniewska

ćwiczenia przedelementarzowe w metodzie 101 kroków

Przed przystąpieniem do systematycznej nauki czytania
dziecko powinno wykonać ćwiczenia przedelementarzowe,
których celem jest kształcenie umiejętności właściwego
podziału wyrazów na sylaby, analizy i syntezy
słuchowej oraz wprowadzenie wszystkich samogłosek.

W

iele ćwiczeń przedelementarzowych wymaga wy-

konania dodatkowego zadania (np. różnego typu

kolorowanki, szlaczki wokół obrazków, zamalowy-

wanie), co uatrakcyjnia ćwiczenia słuchowe i bywa spraw-

dzianem poprawności wykonania zadania. W Przewodniku

dla nauczycieli i rodziców M. Formelli i D. Chwastniewskiej

znajdują się dodatkowe propozycje ćwiczeń słuchowych

z wykorzystaniem obrazków z części przedelementarzowej.

Stanowią one inspirację w poszukiwaniu własnych pomy-

słów.
W tym artykule zaproponuję wiele dodatkowych propozycji

ćwiczeń na podstawie jednej strony z elementarza Poczytam

ci, mamo (część 1. strona 17). Do każdego ćwiczenia są jedno

lub dwa polecenia, ale warto wykorzystać te same rysunki do

innych ćwiczeń. Polecenia trzeba wówczas dostosować do

potrzeb danego dziecka, poziomu jego aktualnego rozwoju

w zakresie słuchu fonetycznego, pamięci bezpośredniej i po-

średniej, spostrzegania i wielu innych. Przykładowe ćwiczenie

znajduje się w ramce poniżej.

Wykorzystując te same rysunki,

można zaproponować dziecku również inne ćwiczenia.



Ćwiczenie na początek – poznanie nazw obrazków:

dziecko zamyka książkę. Nauczyciel wymienia nazwy

obrazków z pierwszego rzędu – las, ul, parasol, ananas,

tygrys trzykrotnie, z krótką przerwą po każdym wymó-

wieniu. Zadanie dziecka polega na powtórzeniu tych nazw

we właściwej kolejności. Tak samo postępujemy w przy-

padku wyrazów z drugiego rzędu – autobus, pudel, król,

Eskimos, krasnal. Następnie dziecko powtarza wszystkie

wyrazy, starając się zachować kolejność.



Inne propozycje będące inspiracją dla nauczycieli i ro-

dziców

(w nawiasach podane są odpowiedzi)

:

Pokoloruj pola z liczbami, które znajdują się pod obrazkami zakończonymi na: s – kolorem żółtym, l – kolorem różowym.

bliżej przedszkola  10.121 październik 2011

57

Popatrz na obrazki, przyjrzyj się im dokładnie, zamknij

oczy i odpowiedz na pytania: Jakiego koloru jest parasol?

Co przedstawia pierwszy obrazek?
Wskaż obrazki, których nazwy są trzysylabowe (parasol,

ananas, autobus, Eskimos).
Nauczycielka mówi: Wskaż obrazki, których nazwy wy-

mawiam (tzw. synteza morfemowa), np.: las-ek, pudel-

ek, parasol-ka, tygrys-ek.
Nauczycielka mówi: Wskaż obrazki, których nazwy wy-

mawiam (tzw. synteza logotomowa), np.: par-as-olk-a,

pud-el-ek, Es-kim-os, aut-ob-us, tyg-rys-ek, kras-nol-

ud-ek.
Nauczycielka mówi: Wskaż obrazki, których nazwy wy-

mawiam (tzw. synteza logotomowo-fonemowa), np.: la-

s, u-l, kró-l, autobu-s, krasna-l.
Nauczycielka mówi: Wskaż obrazki, których nazwy wy-

mawiam (tzw. synteza fonemowo-logotomowa), np.: l-as,

p-arasol, t-ygrys, k-ról.
Wskaż obrazki, w nazwach których słyszysz głoskę s: las,

parasol, ananas, tygrys, autobus, Eskimos, krasnal.
Podaj liczbę nazw obrazków zawierających głoskę s. Podaj

liczbę nazw obrazków zawierających głoskę l. Porównaj

ich liczbę.
Poszukaj i wskaż liczbę, która odpowiada ilości drzew na

pierwszym rysunku (7).
Znajdź ilustracje, w nazwach których występuje tyle

samo sylab, co w wyrazie ul (król, las).
Opisz jeden z wybranych rysunków i nadaj mu tytuł.
Pokaż trzeci obrazek z prawej strony, ostatni z lewej, dru-

gi od góry, drugi od końca.
Nauczycielka wypowiada powoli nazwy obrazków.

Mówi: Klaśnij, kiedy usłyszysz w wyrazie daną głoskę

(np. o – parasol, autobus, Eskimos). W którym wyrazie

głoska o pojawiła się dwa razy?
Nauczycielka wypowiada, głoskując, wybraną nazwę

obrazka, np. p-u-d-e-l. Dziecko wypowiada wyraz w ca-

łości (pudel).
Wymawiając wyrazy, nauczycielka powoli dzieli je na

sylaby. Mówi: Powiedz „stop”, gdy usłyszysz sylabę sol

(parasol). Powiedz „stop”, gdy usłyszysz sylabę bus (au-

tobus).
Praca w parach. Jedno dziecko wymawia kolejne głoski

w nazwie wybranego obrazka, drugie odgaduje całe sło-

wo i pokazuje właściwy obrazek.
Nauczycielka wypowiada powoli nazwy wszystkich

obrazków. Mówi: Podskocz, gdy w danym wyrazie usły-

szysz głoskę k (król, krasnal, Eskimos).
Nauczycielka mówi: Powiedz, który wyraz jest dłuższy,

np.: pudel-pudelek, lasek-las, król-królewna, itp.
Nauczycielka wymienia sylaby, dziecko powtarza je w iden-

tycznej kolejności np.: pa, a, pu, es. Nauczycielka mówi:

Wskaż obrazki, których nazwy zaczynają się tymi sylabami

(parasol, ananas, pudel, Eskimos).
Przypatrz się ilustracji. Pogrupuj obrazki wg zasady, np.:

wybierz te ilustracje, w nazwach których słyszysz k i są

na nich postacie z bajek (np. król, krasnal).

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o
o

o

o

o

o

o

o

o

o

R

E

K

L

A

M

A

bliżej przedszkola  10.121 październik 2011

58

Bliżej przedszkola

Bibliografia:

Chwastniewska D., Metoda 101 kroków w nauce czytania, [w:] Krasowicz-

Kupis G., Pietras I. (red.), Zrozumieć, żeby pomóc, Gdynia 2008.
Chwastniewska D., Poczytam ci, mamo, cz. 1, Gdynia 2010.
Fisher R., Uczymy, jak się uczyć, Warszawa 1999.
Formella M., Chwastniewska D., Przewodnik dla nauczycieli i rodziców, Gdy-

nia 2011.
Schiller P., Wczesne czytanie, Warszawa 2005.
Silberg J., Nauka czytania przez zabawę, Warszawa 2005.
Silberman M., Uczymy się uczyć, Sopot 2005.
Wygotski L.S., Wybrane prace psychologiczne, Warszawa 1966.
Wygotski L.S., Wybrane prace psychologiczne II, Poznań 2002.

Danuta Chwastniewska – magister pedagogiki specjalnej (Uni-

wersytet Wrocławski), w latach 1979-1983 prowadziła szkołę

wiejską w górach, a następnie pracowała w szkole jako nauczyciel,

terapeuta i wicedyrektor.
Współautorka programu Ortograffiiti i podręczników do nauki

o języku. Opracowała innowacyjną metodę „101 kroków w nauce

czytania i pisania” zawartą w elementarzach „Poczytam ci, mamo!”

i książkach do kaligrafii „Napiszę ci, mamo!”

Utwórz nowe słowo zaczynające się od sylaby, która jest

nazwą drugiego obrazka – (ul np. ulica, ulewa, ulga).
Posłuchaj i wymów sylabę, którą zastępuje mruczenie

(mmm). Powtórz każdy wyraz w całości np.: pa-(mmm)-

sol (ra – parasol), (mmm)-na-nas (a – ananas), au-to-

(mmm) (bus – autobus).
Nauczycielka wymawia samogłoski i prosi, by dziecko

powtórzyło je w usłyszanej kolejności, np. e-o-a; a-o-e-

i, itp. Nauczycielka wymawia samogłoski i prosi, by

dziecko podało nazwy obrazków rozpoczynające się od

samogłosek: a, e, u (autobus, ananas, Eskimos, ul) i wska-

zało te obrazki.
Wskaż obrazek, w nazwie którego słychać trzy samo-

głoski a (ananas).
Wymień wszystkie samogłoski w wyrazie, np. pudel.
Napisz na plecach kolegi wielką, a potem małą samo-

głoskę, np. U,u.
Powiedz nazwy obrazków, w których słyszysz tylko jed-

ną samogłoskę (król, ul, las). Wskaż obrazek, w którego

nazwie jest samogłoska i oraz o (Eskimos).
Nauczycielka staje tyłem do dziecka. Pisze palcem w po-

wietrzu dowolną samogłoskę. Dziecko podaje jej nazwę

i tworzy słowo zaczynające się od tej samogłoski.
Zabawa w rymy. Nauczycielka mówi wyraz, dziecko ma

wskazać obrazek, którego nazwa rymuje się z tym wyra-

zem, np. nauczycielka mówi ból, dziecko wskazuje ul,

król; nauczycielka mówi bas, dziecko wskazuje las, ana-

nas; nauczycielka mówi bubel, dziecko wskazuje pudel.

o

o

o

o

o
o

o

o

o

cze w pełni rozwinięte – np. wzrokowych, myślenia twór-

czego, klasyfikowania, porównywania itp.
Nic tak nie zniechęca do podejmowania wysiłku, jak rze-

czy „za łatwe” i „za trudne”. Dlatego, pracując z dzieckiem,

należy pamiętać o tym, czym jest Strefa Najbliższego Roz-

woju (SNR) – „miejsce spotkania dziecka i osoby dorosłej.”

Nauczyciel (rodzic) powinien przewodzić uczniom, kiero-

wać ich aktywność ku zadaniom, które nieco przewyższają

obecne możliwości dziecka. Poprzez współpracę i naśla-

dowanie dziecko może przejść od tego, co potrafi do tego,

czego nie potrafi. Nauczyciel powinien, zależnie od etapu

procesu nauczania, funkcjonować jako:

1) ekspert – zaprasza do zabaw, inicjuje je, modeluje i prze-

kazuje narzędzia myślowe;

2) współpracownik – uczestniczy w zabawie z dziećmi

i tworzy coś z nimi;

3) obserwator – organizuje środowisko pracy, obserwuje

spontaniczną zabawę zapoczątkowaną przez dziecko

i wspiera ją, jeśli zachodzi taka potrzeba.

Niezwykle istotne jest indywidualne podejście do ucz-

niów. To, że są oni w tym samym wieku umysłowym nie

oznacza, że znajdują się na tym samym poziomie rozwoju.

Dziecko musi kroczyć naprzód i poszerzać swoje horyzon-

ty. Tylko takie nauczanie, które uwalnia możliwości ucznia,

ma sens.
Jednakże należy pamiętać, że bezcelowe jest zarówno

nauczanie tego, co dziecko już potrafi samodzielnie ro-

bić, jak i tego, czego jeszcze nie jest w stanie się nauczyć.

Efektywne nauczanie zawsze przebiega w SNR, a nie poni-

żej lub powyżej niej. „Nauczyć dziecko można tylko tego,

czego ono się nauczyć potrafi” – (Wygotski 1966).



nauczyciel (rodzic) powinien przewodzić
uczniom, kierować ich aktywność ku
zadaniom, które nieco przewyższają obecne
możliwości dziecka. Poprzez współpracę
i naśladowanie dziecko może przejść
od tego, co potrafi do tego, czego nie potrafi.

Myślę, że powyższe propozycje zainspirują osoby pracują-

ce z dziećmi, a jeśli ktoś będzie pracował z elementarzem

Poczytam ci, mamo, znajdzie wiele możliwości wykorzysta-

nia tych pomysłów na innych stronach z rysunkami. Ważne

jest, by pytania zadawał zarówno nauczyciel, jak i dziecko

(lub dziecko innemu koledze czy koleżance). Mamy wte-

dy doskonały sprawdzian poziomu rozumienia danego

zagadnienia, możemy też zaobserwować, z czym dziecko

sobie jeszcze nie radzi. Nie zaszkodzi też, gdy nauczyciel

celowo poda błędną odpowiedź. Dzieci wierzą nam bez-

granicznie, a chodzi o to, by nie straciły czujności i uważ-

ności – powinny pamiętać, o co pytają i znać odpowiedź na

to pytanie.
Warto jeszcze dodać, że dla dziecka, które ma doskonale

wykształcone funkcje słuchowe, ćwiczenia przedelementa-

rzowe mogą być nudne, dlatego dobrze w takiej sytuacji

wykorzystać obrazki do ćwiczeń funkcji, które nie są jesz-

Za miesiąc:

Zanim dziecko zacznie czytać – rozumienie fabuły

oraz rozwój zdolności umysłowych i kreatywności

w metodzie 101 kroków