Historia powstania Systemu

Państwowe Ratownictwa Medycznego w Polsce

oraz

Ratownictwo Medyczne na świecie

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Po odbyciu kursu słuchacz powinien umieć:

• Wymienić obowiązujące akty prawne
• wymienić jednostki systemu oraz omówić ich rolę
• Znać jednostki współpracujące z systemem
• Omówić różnice pomiędzy ratownikiem medycznym a

ratownikiem

• Znać obowiązki dyspozytora medycznego
• Znać obowiązki koordynatora medycznego
• Omówić system ratownictwa medycznego w innych

krajach

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Historia powstawania systemu PRM

Pierwszym aktem prawnym dotyczącym PRM była ustawa z dnia 25 lipca

2001 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym która określiła po raz
pierwszy zasady organizacji i funkcjonowania systemu Państwowego
Ratownictwa Medycznego oraz zdefiniowała szereg podstawowych pojęć z
tej dziedziny, w szczególności pojęcia stanu nagłego, pierwszej pomocy,
medycznych działań ratunkowych i dysponenta jednostki.

Za jednostki systemu ustawa uznała szpitalne oddziały ratunkowe oraz

zespoły ratownictwa medycznego. Zadaniem pierwszych miało być
podejmowanie medycznych działań ratowniczych w warunkach szpitalnych,
zaś drugich – działanie w warunkach przedszpitalnych w miejscu zdarzenia,
wskutek którego nastąpiło nagłe zagrożenie zdrowia lub życia.

Po raz pierwszy także ustawa ta wyróżniła trzy grupy zawodowe,

których zadaniem miało być podejmowanie i realizowanie medycznych
czynności ratunkowych: lekarzy ratunkowych, pielęgniarki ratunkowe i
ratowników medycznych.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Historia powstawania systemu PRM

nowy zawód - ratownik medyczny

Zawód ten może wykonywać osoba, która uzyskała

dyplom ukończenia wyższych studiów zawodowych w zakresie

ratownictwa medycznego, bądź uzyskała tytuł ratownika

medycznego w policealnych szkołach medycznych przed 30

września 2006 roku.

W kwestii wymagań programowych wyższych studiów

zawodowych dla kierunków kształcących ratowników

medycznych oraz zakres wiedzy niezbędnej dla przygotowania

zawodowego ratowników medycznych ustawa odsyłała do

przepisów wykonawczych, które miał wydać minister zdrowia.

Ustawa dodatkowo zdefiniowała także pojęcie ratownika

przedmedycznego, rozumiejąc przez nie osobę posiadająca

odpowiednie przeszkolenie i kwalifikacje nabyte w toku

kursów szkolenia zawodowego.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Historia powstawania systemu PRM

Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym z 2001 roku

stanowiła krok milowy w budowaniu nowoczesnego systemu

Państwowego Ratownictwa Medycznego w naszym kraju. Zawierała

jednak wiele niejasności i luk prawnych.

Niektóre ważne kwestie uregulowała nazbyt pobieżnie i z

zasady odsyłała do aktów wykonawczych – np. w sprawie tak

ważnej jak usankcjonowanie nowego zawodu – ratownika

medycznego.

Ustawa aż dwadzieścia razy upoważniała do wydania

przepisów wykonawczych. W czasie obowiązywania tej ustawy

ukazały się tylko dwa z dwudziestu aktów wykonawczych:

w sprawie szpitalnego oddziału ratunkowego z dnia 10 maja 2002

roku (Dz. U. Nr 74, poz. 687)

w sprawie trybu tworzenia powiatowych, wojewódzkich i

krajowych rocznych planów zabezpieczenia medycznych działań

ratowniczych z dnia 23 maja 2002 roku (Dz. U. Nr 79, poz. 721).

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Historia powstawania systemu PRM

Dnia 6 grudnia 2002 roku Sejm uchwalił ustawę o

świadczeniu usług ratownictwa medycznego (Dz. U. Nr 241,
poz.. 2073). Przełożyła ona wejście w życie ustawy o
Państwowym Ratownictwie Medycznym z 2001 r. na 31
grudnia 2005 roku.

Ustawa wprowadziła określenie „usługi ratownictwa

medycznego”, czyli działania służące ratowaniu osób w stanie
nagłym realizowane przez SOR, ZRM i CPR.

Przepis ten był niespójny z artykułem 23 ustawy o

Państwowym Ratownictwie Medycznym z 2001 roku
uznającym za jednostki systemu tylko szpitalne oddziały
ratunkowe i zespoły ratownictwa medycznego.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Historia powstawania systemu PRM

Uchwalenie

ustawy

o

świadczeniu

usług

ratowniczych z 2002 roku potwierdziło olbrzymie

trudności, jakie napotykało wdrażanie i budowanie

systemu ratownictwa medycznego w naszym kraju.

Dwuletnie opóźnienie wejścia w życie Ustawy o

Państwowym Ratownictwie Medycznym z 2001 roku,

zbyt

pobieżne

uregulowanie

niektórych

kwestii,

niejasności i luki prawne oraz brak zdecydowanej

większości aktów wykonawczych budził ostrą krytykę

różnych środowisk zainteresowanych reformą instytucji

Pogotowia Ratunkowego.

Już w 2004 roku pojawił się projekt kolejnej ustawy o

Państwowym Ratownictwie Medycznym.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Historia powstawania systemu PRM

Tragiczne wydarzenia związane z zawaleniem się

dachu i stropu hali wystawowej w Chorzowie w
styczniu 2006 roku przyśpieszyły działania na rzecz
zbudowania

sprawnego

systemu

ratownictwa

medycznego.

Nową i historycznie trzecią ustawę Sejm uchwalił

c.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

Ustawa o PRM z 8 września 2006 roku pomija rolę
CPRów zakłada, że System ratownictwa medycznego
tworzony jest przez SOR oraz ZRM w tym lotnicze
zespoły ratownictwa medycznego. Z systemem
współpracują

jednostki

organizacyjne

szpitali

wyspecjalizowane w zakresie udzielania świadczeń
zdrowotnych

niezbędnych

dla

ratownictwa

medycznego.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

• Szpitalny oddział ratunkowy- jest komórką organizacyjną szpitala w

rozumieniu przepisów o zakładach opieki zdrowotnej, stanowiącą

jednostkę systemu PRM, która udziela świadczeń opieki zdrowotnej

osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, spełniającą

wymagania określone w ustawie o PRM.

Organizację oraz funkcjonowanie szpitalnego oddziału

ratunkowego regulują przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z

dnia 15 marca 2007 r. w sprawie szpitalnego oddziału ratunkowego

(Dz.U. Nr 55, poz. 365) oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia

29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu

leczenia szpitalnego (Dz.U. Nr 140, poz. 1143 ze zm.).

Zgodnie z przywołanymi powyżej przepisami szpitalny oddział

ratunkowy organizuje się w zakładzie opieki zdrowotnej, w którym

znajdują się co najmniej: oddział chorób wewnętrznych, oddział

chirurgii ogólnej z częścią urazową oraz oddział anestezjologii i

intensywnej terapii.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

Zespół Ratownictwa Medycznego

ZRM jest to zespół podejmujący medyczne czynności

ratunkowe w warunkach pozaszpitalnych.

Zespoły ratownictwa medycznego dzielą się na zespoły

specjalistyczne S, w skład których wchodzą co najmniej trzy
osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności
ratunkowych, w tym lekarz systemu oraz pielęgniarka systemu
lub ratownik medyczny oraz zespoły podstawowe P, w skład
których wchodzą co najmniej dwie osoby uprawnione do
wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym
pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

Zespół ratownictwa medycznego jest wyposażony w

specjalistyczny środek transportu sanitarnego, spełniający cechy
techniczne i jakościowe określone w Polskich Normach
przenoszących europejskie normy zharmonizowane.

Aktualnie obowiązującą w tym zakresie normą jest Polska

Norma PN – EN 1789:2008 "Pojazdy medyczne i ich wyposażenie –
ambulanse drogowe". W niniejszej Normie określone zostały
wymagania dotyczące konstrukcji, badania, osiągów i wyposażenia
ambulansów drogowych stosowanych do transportu i sprawowania
opieki nad pacjentami oraz wymagania dotyczące przedziału dla
pacjenta. Polska Norma PN – EN 1789:2008 określa wymagania dla
kategorii ambulansów drogowych wyznaczonych na podstawie
wzrastającego poziomu leczenia, które może być wykonane.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

Norma wyróżnia następujące typy ambulansów drogowych:

typ A - ambulans do transportu pacjentów,

typ B - ambulans ratunkowy oraz

typ C - ruchoma jednostka intensywnej opieki ambulans ratunkowy.

Ambulans do transportu pacjentów to ambulans drogowy skonstruowany i

wyposażony dla transportu pacjentów, co do których nie przewiduje się, że
zostaną pacjentami w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.

Istnieją dwa typy ambulansów do transportu pacjentów:

typ A1 - odpowiedni do transportu jednego pacjenta

typ A2 - odpowiedni do transportu jednego pacjenta lub kilku pacjentów (na
noszach i/lub w fotelu).

Ambulans ratunkowy to ambulans drogowy skonstruowany i wyposażony do

transportu, podstawowego leczenia i monitorowania pacjentów.

Natomiast ruchoma jednostka intensywnej opieki ambulans ratunkowy to

ambulans drogowy skonstruowany i wyposażony do transportu,
zaawansowanego leczenia i monitorowania pacjentów.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

Ratownicy medyczni i ratownicy

Rozdział 2 ustawy z 2006 roku „Ratownicy medyczni i

ratownicy” reguluje w miarę obszernie fundamentalne
kwestie dotyczące wykonywania nowego zawodu medycznego
i osób udzielających kwalifikowanej pierwszej pomocy, a
pełniących służbę lub zatrudnionych w jednostkach
współpracujących z systemem PRM.

Określono zakres czynności medycznych wykonywanych

przez ratownika medycznego i ratownika, uszczegółowiony w
aktach wykonawczych.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

Ratownik medyczny

Zawód ratownika medycznego może wykonywać osoba, która ukończyła

studia wyższe na kierunku (specjalności) ratownictwo medyczne, ukończyła szkołę
policealną i posiada dyplom potwierdzający uzyskanie tytułu zawodowego
„ratownik medyczny” lub posiada dyplom wydany w innym państwie uznany za
równoważny

z

dyplomem

uzyskiwanym

w

Rzeczypospolitej

Polskiej,

potwierdzającym tytuł zawodowy ratownika medycznego.

Wykonywanie zawodu ratownika medycznego polega na zabezpieczeniu

osób znajdujących się w miejscu zdarzenia oraz podejmowaniu działań
zapobiegających zwiększeniu liczby ofiar i degradacji środowiska, dokonywaniu
oceny stanu zdrowia osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego i
podejmowaniu medycznych czynności ratunkowych, transportowaniu osób w
stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, komunikowaniu się z osobą w stanie
nagłego zagrożenia zdrowotnego i udzielaniu jej wsparcia psychicznego w sytuacji
powodującej stan nagłego zagrożenia zdrowotnego oraz organizowaniu i
prowadzeniu zajęć z zakresu pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy
oraz medycznych czynności ratunkowych.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

Ratownik

Ustawa reguluje także zakres czynności wykonywanych

przez ratownika w ramach kwalifikowanej pierwszej

pomocy obejmujący: resuscytację krążeniowo-oddechową,

tamowanie krwotoków zewnętrznych i opatrywanie ran,

unieruchamianie złamań i podejrzeń złamań kości oraz

zwichnięć,

ochronę

przed

wychłodzeniem

lub

przegrzaniem, prowadzenie wstępnego postępowania

przeciwwstrząsowego, stosowanie tlenoterapii biernej,

ewakuację z miejsca zdarzenia osób w stanie nagłego

zagrożenia zdrowotnego, wsparcie psychiczne osób w

stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego oraz prowadzenie

wstępnej segregacji medycznej.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

Jednostki współpracujące z Systemem

Państwowego Ratownictwa Medycznego

Jednostkami współpracującymi z systemem są służby

ustawowo powołane do niesienia pomocy osobom w stanie
nagłego zagrożenia zdrowotnego, w szczególności: Państwowa
Straż Pożarna, jednostki ochrony przeciwpożarowej włączone
do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, społeczne
organizacje ratownicze, jeżeli zostaną wpisane do rejestru
jednostek współpracujących z systemem.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

Rozdział 3 ustawy z 2006 roku reguluje planowanie i organizację

systemu ratownictwa medycznego. Ustawodawca zrezygnował z
wymaganych wcześniej rocznych planów zabezpieczenia medycznych
działań ratowniczych i wojewódzkiego programu rozwoju ratownictwa,
wprowadzając jedynie obowiązek sporządzania wojewódzkich planów
działania systemu na okresy trzyletnie, z możliwością ich corocznej
aktualizacji. Uproszczono tryb przygotowania planów, a równocześnie
zwrócono uwagę na konieczność dokonywania przez wojewodę
wielostronnych uzgodnień – z wojewódzkim oddziałem NFZ, z szefem
Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego, komendantem wojewódzkim
Policji, komendantem oddziału Straży Granicznej, komendantem
wojewódzkim

Państwowej

Straży

Pożarnej

i

komendantem

Wojskowego Oddziału Profilaktyczno-Leczniczego.

Wojewoda jest głównym podmiotem odpowiedzialnym za wiele

działań organizacyjnych związanych z funkcjonowaniem systemu PRM.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

Dyspozytor medyczny

Dyspozytorem medycznym może być osoba, która posiada wykształcenie

wymagane dla lekarza systemu, pielęgniarki system lub ratownika medycznego i
przez okres co najmniej 5 lat była zatrudniona przy udzielaniu świadczeń
zdrowotnych w pogotowiu ratunkowym, szpitalnym oddziale ratunkowym (SOR),
oddziale anestezjologii i intensywnej terapii lub w izbie przyjęć szpitala.

Do zadań dyspozytorów medycznych należy przyjmowanie powiadomień o

zdarzeniach, ustalanie priorytetów i niezwłoczne dysponowanie zespołów
ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia, przekazywanie niezbędnych
informacji osobom udzielającym pierwszej pomocy, przekazywanie osobie
kierującej akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych niezbędnych
informacji ułatwiających prowadzenie medycznych czynności ratunkowych na
miejscu zdarzenia, zbieranie aktualnych informacji o dostępnych na danym
obszarze jednostkach systemu i przekazywanie tych informacji lekarzowi
koordynatorowi ratownictwa medycznego oraz zbieranie i archiwizowanie
bieżących informacji o zdarzeniach i prowadzonych medycznych czynnościach
ratunkowych.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

Centra powiadamiania ratunkowego

Ustawa sytuuje centrum powiadamiania ratunkowego

łącznie z lekarzami koordynatorami ratownictwa medycznego
na

poziomie

województwa.

Centra

powiadamiania

ratunkowego przyjmują zgłoszenia z numeru alarmowego 112
i przekierowują zgłoszenia do właściwej jednostki Policji,
Państwowej Straży Pożarnej i pogotowia ratunkowego.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Organizacja systemu PRM

lekarz koordynator

Lekarzem koordynatorem ratownictwa medycznego może być

lekarz systemu, który posiada co najmniej 5-letni staż pracy w

szpitalnym oddziale ratunkowym lub w zespole ratownictwa

medycznego

Do zadań lekarza koordynatora ratownictwa medycznego

należy w szczególności nadzór merytoryczny nad pracą

dyspozytorów medycznych, koordynacja współpracy

dyspozytorów medycznych spoza obszaru działania jednego

dysponenta jednostki, udzielanie dyspozytorom medycznym

niezbędnych informacji i merytorycznej pomocy oraz udział w

pracach wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Ratownictwo medyczne w innych krajach

Niemcy

• Duże zróżnicowanie działanie systemu ratownictwa medycznego w

zależności od regionu.

• Za tworzenie i działanie systemu odpowiedzialne są powiaty miasta

a na wschodzie landy

• Pogotowie Może być wydzieloną jednostka straży pożarnej
(Feuerwehr) lub organizacją pożytku publicznego
• Koordynacja działań poszczególnych jednostek ratownictwa

medycznego przez centra zarządzania ratunkowego

• Różne systemy finansowania systemu ( rozliczenia z miastem lub

powiatem lub bezpośrednio z kasą chorych )

• W ambulansach pracują sanitariusze, asystenci ratunkowi
(odpowiednik polskiego ratownika medycznego) oraz lekarze

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Ratownictwo medyczne w innych krajach

Niemcy

• Ambulanse KTW ( Krankentransportwagen ) czyli ambulans

transportowy

• Ambulans RTW ( Rettungswagen ) typowy ambulans ratunkowy
• Ambulans NEF ( Notarzteinsatzfahrzeug ) czyli samochód lekarza
• Znakomicie rozwinięty system ratownictwa lotniczego Dysponuje 45

śmigłowcami należącymi do ADAC

50 śmigłowców niemieckiej powietrznej służby ratunkowej Oraz

kilkanaście maszyn innych instytucji

Najczęściej modele śmigłowców EC 135, EC 145 , oraz samoloty

sanitarne Dornier Fairchild 328-300 Jet, Beechcraft 350 Super King-

Air i Lear Jet

Wskazania do wezwania podobnie jak w Polsce.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Ratownictwo medyczne w innych krajach

USA

• Zróżnicowane działanie i funkcjonowanie systemu w zależności od stanu
• Ambulanse będące w strukturach straży pożarnej, będące własnością

szpitali, samodzielne firmy lub będące własnością miast

• Organizacja ratownictwa Medycznego oparta na funkcjonowaniu straży

pożarnej

• Funkcjonowanie systemu ratownictwa medycznego oparte na

paramedykach ( EMT –p ) oraz technikach ratownictwa medycznego (EMT)

• Ujednolicony numer alarmowy dla wszystkich służb ratunkowych i

porządkowych w całym kraju 911

• Ambulanse ALS (Advanced Live Support) odpowiednik karetki

specjalistycznej

• Ambulans do transportu pacjentów wymagających intensywnej opieki

medycznej MICU (Mobile Intensive Care )

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Ratownictwo medyczne w innych krajach

USA

• Ambulanse BLS wyposażone w podstawowy sprzęt medyczny oraz

automatyczny defibrylator zewnętrzny

• Paramedic Response Unit – samochód typu van, wyposażony w sprzęt o

standardzie ambulansu ALS, lecz bez możliwości transportu pacjenta. Służy

do pomocy strażackim karetkom BLS;

• Śmigłowce ratunkowe w standardzie ALS
• Personel karetki stanowią dwie osoby w zależności od rodzaju karetki
• W karetkach typu MICU dodatkowo może być trzecia osoba

pielęgniarka/pielęgniarz z uprawnieniami do podawania leków

zwiotczających oraz wyszkolonych w zakresie opieki nad pacjentem w

ciężkim stanie.

• System kształcenia ratowników oparty na dwóch stopniach
• EMT (Emergency Medical Technician) technik ratownik

EMT-p (Paramedic).

• System kształcenia może nieznacznie różnić w zależności od stanu.

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Ratownictwo medyczne w innych krajach

Izrael

• Za organizację systemu ratownictwa medycznego na

terenie Izraela odpowiada Departament Ratownictwa

• Działaniami z zakresu ratownictwa medycznego zajmuje

się organizacja Czerwona Gwiazda Dawida MAGEN DAVID
ADOM (MDA)

• Ambulanse ratunkowe w standardzie BLS oraz ALS w

których pracuje lekarz

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Ratownictwo medyczne w innych krajach

Wielka Brytania

• System stworzony na podstawie służby medycznej

Ambulans Service

• System Alarmowy 999
• Dwa rodzaje Ambulansów ALS i BLS
• Finansowanie systemu: państwo oraz władze lokalne
• Dwuosobowe zespoły wyjazdowe, złożone z techników

medycznych i ratowników (paramedycy)

• Wielostopniowy system gradacji
• Dobrze rozwinięty system HEMS tylko w Szkocji

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Ratownictwo medyczne w innych krajach

Szwecja

• Pełna integracja systemu numer 112 określany jako

112-SOS alarm

• Ambulanse BLS oraz ALS z pielęgniarka

anestezjologiczną

• W każdym Centrum alarmowym lekarz koordynator

uczestniczy w dysponowaniu zespołami

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Ratownictwo medyczne w innych krajach

Grecja

• System ratownictwa medycznego EKAB
• Jednolity numer alarmowy 112 oraz 166
• Centralna baza w Atenach oraz 11 centrów regionalnych
• W większych miastach funkcjonują załogi na motocyklach
• Karetki podstawowe bez lekarza oraz z lekarzem i technikami

ratownictwa różniące się wyposażeniem

• Specjalny oddział ratownictwa w zdarzeniach masowych
• Wyszkolenie techników na dwóch poziomach podstawowy i

zaawansowany

• Dla już pracujących wprowadzono dwusemestralne szkolenie

zawodowe

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz

Bibliografia:

• ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA

z dnia 18 czerwca 2010 r. w

sprawie centrum urazowego

• USTAWA z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie

Medycznym

• USTAWA z dnia 25 lipca 2001 roku o Państwowym Ratownictwie

Medycznym

• USTAWA z dnia 6 grudnia 2002 r. o świadczeniu usług ratownictwa

medycznego

• ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA

z dnia 3 listopada 2011 r. w

sprawie szpitalnego oddziału ratunkowego

• Polska Norma PN – EN 1789:2008 "Pojazdy medyczne i ich

wyposażenie – ambulanse drogowe„

• The Emergency Medical Service Workforce Agenda for the Future

Przygotowane przez: rat. med. Paweł Łukasiewicz