107

Wprowadzenie

Badania przeprowadzone w ostatnich latach w Polsce wy-

kazuj¹ niezmiennie, ¿e w polskiej diecie jest za ma³o wapnia.

Pokazuje to badanie dotycz¹ce indywidualnego spo¿ycia

¿ywnoœci i stanu od¿ywienia w gospodarstwach domowych

zrealizowane w latach 2000-2001, prowadzone przez Instytut

¯ywnoœci i ¯ywienia pod auspicjami FAO (1), które wykaza³o,

¿e ¿adna z analizowanych grup wiekowych ludnoœci nie osi¹-

ga³a zalecanego poziomu spo¿ycia wapnia. Niedobory wap-

nia stwierdzono w dietach 69,3% dzieci w wieku 1-9 lat. Je-

szcze bardziej niekorzystnie przedstawia³a siê sytuacja w od-

niesieniu do witaminy D. A¿ 94,6% dzieci w Polsce spo¿ywa-

³o witaminê D w dawce mniejszej ni¿ zalecana norma, a wiêk-

szoœæ z nich nie realizowa³o jej nawet w 50%. W innych ba-

daniach, gdzie stale monitorowano sposób ¿ywienia m³o-

dzie¿y z warszawskich szkó³ wykazano, ¿e zawartoœæ wapnia

w ich dietach by³a za ma³a w relacji do iloœci rekomendowa-

nych w normach, jako bezpiecznych dla zachowania optymal-

nego stanu rozwoju. Spo¿ycie wapnia przez m³odzie¿ w od-

niesieniu do zalecanych norm waha³o siê od 56 do 87%, a wi-

taminy D w zakresie od 21 do 38% (2, 3).

Poniewa¿ dotychczasowe badania dotyczy³y oceny sposo-

bu ¿ywienia dzieci w ró¿nych grupach wiekowych – a uzyska-

ne wyniki okaza³y siê niepokoj¹ce, specjaliœci z Instytutu

Matki i Dziecka oraz Instytutu ¯ywnoœci i ¯ywienia postano-

wili wspólnie przeprowadziæ badanie, które pozwoli³oby

uszczegó³owiæ i pog³êbiæ wczeœniejsze doniesienia dotycz¹-

ce niedoborów w dietach sk³adników mineralnych i witamin,

w tym wapnia i witaminy D – podstawowych sk³adników

od¿ywczych potrzebnych do budowy koœæca.

Do badañ wybrano grupê dzieci w wieku 4 lat. Okres

przedszkolny jest bardzo wa¿ny, poniewa¿ dzieci w tym wie-

ku zaczynaj¹ od¿ywiaæ siê zgodnie z modelem diety sto³u ro-

dzinnego. Spo¿ywaj¹ najczêœciej te same produkty co rodzi-

ce, tymczasem ich potrzeby ¿ywieniowe s¹ inne.

Metoda badania

Badanie przeprowadzone zosta³o na reprezentatywnej

ogólnopolskiej grupie 400 dzieci w wieku 4 lat. Dzieci zakwa-

lifikowane do grupy badanej by³y mierzone i wa¿one. Do oce-

ny sposobu ¿ywienia dzieci wykorzystano najbardziej precy-

zyjn¹ metodê stosowan¹ w badaniach ¿ywieniowych – zapis

7-dniowej diety. Matki dzieci prowadzi³y tygodniowy zapis

spo¿ycia w dzienniczkach ¿ywieniowych. Ka¿dy produkt i po-

trawê dok³adnie opisywano (np. sposób przyrz¹dzenia, ro-

dzaj u¿ytego t³uszczu, dodane przyprawy, iloœæ dodanego cu-

kru). Notowano liczbê i rodzaj posi³ków spo¿ywanych przez

dziecko w ci¹gu dnia. Zapisywano dok³adn¹ wielkoœæ porcji,

a tak¿e marki u¿ytych produktów. Dla 27% dzieci uczestnicz¹-

cych w badaniu, a uczêszczaj¹cych do przedszkola, by³ pro-

wadzony równolegle 5-dniowy zapis diety przez przeszkolo-

ne nauczycielki przedszkolne. Wszystkie zapisy by³y nastêp-

nie weryfikowane przez przeszkolonych ankieterów. Badanie

obejmowa³o równie¿ przeprowadzenie wywiadów z matka-

mi na temat ich wiedzy, postaw ¿ywieniowych oraz zasad ¿y-

wienia dzieci stosowanych przez nie w praktyce.

Pediatria Wspó³czesna. Gastroenterologia, Hepatologia i ¯ywienie Dziecka 2006, 8, 2, 107-109

ISSN 1507-5532

Copyright © 2006 Almamedia

Ogólnopolskie badanie nad zawartoœci¹ wapnia i witaminy D

w dietach dzieci w wieku 4 lat

Nationwide research on calcium and vitamin D content in diets of four-year old children

Jadwiga Charzewska

1

, Halina Weker

2

1

Zak³ad Epidemiologii i Norm ¯ywienia Instytutu ¯ywnoœci i ¯ywienia w Warszawie

2

Zak³ad ¯ywienia Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie

Streszczenie

Wyniki ogólnopolskich badañ ¿ywieniowych przeprowadzonych w 2005 r. na reprezentatywnej grupie czterolatków potwierdzi³y niedobo-

ry wapnia i witaminy D w dietach dzieci. Niedobory te maj¹ charakter przewlek³y i mog¹ byæ trudne do wyeliminowania ze wzglêdu na

niedostateczn¹ wiedzê ¿ywieniow¹ matek. W profilaktyce niedoborów wapnia i witaminy D w diecie, korzystn¹ rolê mo¿e odgrywaæ ¿yw-

noϾ wzbogacona.

S³owa kluczowe: ¿ywienie dzieci, niedobory wapnia, niedobory witaminy D w dietach, profilaktyka, ¿ywnoœæ wzbogacana

Abstract

The results of the nationwide nutritional research conducted in 2005 show that there are serious calcium and vitamin D deficiencies among

Polish children. Those deficiencies are long lasting and, considering a fact of low dietary awareness among mothers, might be hard to eli-

minate. Fortified food may play an important role in the prophylactics regarding calcium and vitamin D deficiencies.

Key words: children nutrition, calcium deficiencies, vitamin D deficiencies in diets, prophylactics, fortified food

Problemy ¿ywienia

(Sociooeconomic problems)

Adres do korespondencji:
Prof. dr hab. Jadwiga Charzewska
Instytut ¯ywnoœci i ¯ywienia
ul. Powsiñska 61/63; 02-903 Warszawa
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]

Na podstawie szczegó³owych zapisów diet wyliczono za-

wartoœæ wapnia i witaminy D spo¿ywanych w poszczególnych

dniach przez ka¿de dziecko. Uzyskane w ca³odniowych die-

tach œrednie wartoœci porównano z zalecan¹ norm¹ spo¿ycia.

ZawartoϾ wapnia i witaminy D w dietach dzieci obliczono za

pomoc¹ programu Dieta 2,0, opracowanego przez Instytut

¯ywnoœci i ¯ywienia.

Wyniki badania

Wyniki badania potwierdzi³y wystêpowanie w dietach

dzieci niedoborów wapnia i witaminy D o charakterze prze-

wlek³ym:

• przewlek³e niedobory wapnia stwierdzono w diecie

51% dzieci,

• przewlek³e niedobory witaminy Dw diecie 99%

dzieci (ryc. 1 i 2).

Przyczyny niedoborów

Poszukuj¹c odpowiedzi odnoœnie przyczyny tak znacz-

nych, przewlek³ych niedoborów wapnia i witaminy D w die-

tach, sprawdzono stan wiedzy matek badanych dzieci na te-

mat zdrowego od¿ywiania oraz wiedzy o Ÿród³ach niedobo-

rowych sk³adników pokarmowych. A¿ 88% matek twierdzi³o,

¿e ich dzieci jedz¹ wystarczaj¹co du¿o produktów mlecznych,

a 57% z nich uwa¿a³o, ¿e ich dzieci spo¿ywaj¹ wystarczaj¹co

du¿o ryb. Odpowiedzi te œwiadczy³y o tym, ¿e matki s¹ prze-

konane, i¿ realizowana przez nie dieta jest w³aœciwa pod

wzglêdem iloœciowym i jakoœciowym, dobór produktów jest

prawid³owy i pokrywa zapotrzebowanie pokarmowe dzieci

na analizowane sk³adniki.

Wyniki te potwierdzaj¹, ¿e niedobory wapnia i witaminy

D w dietach dzieci s¹ w dalszym ci¹gu powa¿nym problemem

i mog¹ byæ trudne do wyeliminowania. Wiêkszoœæ matek nie

posiada³a wystarczaj¹cej wiedzy, aby trafnie oceniæ wartoœæ

od¿ywcz¹ produktów podawanych dzieciom w codziennych

posi³kach.

Jak zapobiegaæ niedoborom wapnia i witaminy D?

Niedobory wapnia i witaminy D mog¹ stanowiæ zagro¿e-

nie dla zdrowia dzieci, zw³aszcza jako osób doros³ych w przy-

sz³oœci. Aby zapobiec rozwojowi osteopenii i osteoporozie

konieczne jest wdro¿enie dzia³añ profilaktycznych maj¹cych

na celu zapewnienie dzieciom odpowiedniego poziomu spo-

¿ycia wapnia i witaminy D w codziennej diecie. Pomocne mo-

g¹ byæ produkty wzbogacane, dziêki którym ³atwiej jest skom-

ponowaæ zbilansowane posi³ki.

Charzewska J., Weker H.

Calcium and vitamin D content in diets of children

Pediatr. Wspó³cz. Gastroenterol. Hepatol. ¯ywienie Dziecka 2006, 8, 2, 107-109

108

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Du¿e niedobory

(<2/3 normy)

Big deficiency

(<2/3 of standard)

Umiarkowane

niedobory

Measured

deficiency

W normie

i powy¿ej

In standard

and above

Dzieci

/

[%]

Childr

en

RYCINA 1. Rozk³ad realizacji normy spo¿y-

cia wapnia wœród dzieci 4-letnich

FIGURE 1. Calcium consumption plan in gro-

up of 4-year-old children

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Du¿e

niedobory

Big deficiency

Umiarkowane

niedobory

Measured

deficiency

W normie

i powy¿ej

In standard

and above

Dzieci

/

[%]

Ch

ild

ren

RYCINA 2. Rozk³ad realizacji normy spo¿ycia

witaminy Dwœród dzieci 4-letnich

FIGURE 2. Vitaminum Dconsumption plan in

group of 4-year-old children

Rolê ¿ywnoœci wzbogacanej w zapobieganiu niedoborom

¿ywieniowym potwierdzi³o badanie. Stwierdzono zwi¹zek

miêdzy spo¿yciem wybranego produktu mlecznego wzboga-

conego w wapñ i witaminê D, ze znacz¹cym zwiêkszeniem

w dietach dzieci tych sk³adników pokarmowych (odpowie-

dnio o ponad 25% i 32%).

Nale¿y pamiêtaæ, ¿e oprócz prawid³owo zbilansowanej

diety, bardzo wa¿nym elementem zapobiegania niedoborom

witaminy D jest tak¿e zapewnienie dzieciom regularnego, ak-

tywnego wypoczynku na œwie¿ym powietrzu.

Piœmiennictwo

1. Szponar L., Seku³a W., Rychlik E. i wsp.:

Badania indywidualnego spo-

¿ycia ¿ywnoœci i stanu od¿ywienia w gospodarstwach domowych. Pra-

ce Instytutu ¯ywnoœci i ¯ywienia, Warszawa 2003, 101.

2. Charzewska J., Chabros E., Rogalska-NiedŸwiedŸ M. i wsp.:

Trendy

w ¿ywieniu i stanie od¿ywienia m³odzie¿y z Warszawy w ostatnich

trzech dekadach. ¯yw. Cz³ow. Metab., 2004, 31, supl. 2, 124-135.

3. Wajszczyk B., Charzewska J., Chabros E. i wsp.:

Zmiana zwyczajów ¿y-

wieniowych m³odzie¿y w wieku pokwitania z Warszawy na przestrze-

ni ostatnich 30 lat obserwacji. ¯yw. Cz³ow. Metab., 2004, 31, supl. 2, 136-

-141.

Wp³ynê³o do Redakcji: 2006-04-10. Zaakceptowano do druku: 2006-04-14.

Pediatr. Wspó³cz. Gastroenterol. Hepatol. ¯ywienie Dziecka 2006, 8, 2, 107-109

Charzewska J., Weker H.

ZawartoϾ wapnia i witaminy D w dietach dzieci