Błędy medyczne

– odpowiedzialność lekarza

i placówki medycznej

Jak uniknąć kosztownych pułapek

B

łę

d

y m
ed

yc

zn

e – o

dp

ow

ie

dz

ia

ln

oś

ć l

ek

ar

za i p
la

có

w

ki m
ed

yc

zn

ej

UOV15

Agnieszka Sieńko

Błędy medyczne

– odpowiedzialność

lekarza i placówki

medycznej

Jak uniknąć kosztownych

pułapek

Kup książkę

Autor:
Agnieszka Sieńko
Radca prawny, specjalista prawa ochrony zdrowia, prawa pracy oraz prawa zamówień publicznych.
Pracownik naukowo-dydaktyczny Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich we Wrocławiu. Jest
doświadczonym szkoleniowcem, autorem licznych publikacji z zakresu prawa ochrony zdrowia
i prawa pracy – w tym książkowych. Doświadczenia zawodowe zdobywała jeszcze w Branżowej Kasie
Chorych dla Służb Mundurowych, w Departamencie Polityki Zdrowotnej Urzędu Marszałkowskiego
Województwa Dolnośląskiego, wreszcie w publicznych i niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej.
Obecnie w ramach własnej kancelarii prowadzi obsługę podmiotów leczniczych, w tym dużych szpitali
publicznych. Zajmuje się także obsługą prawną innowacyjnych projektów dedykowanych rynkowi
usług medycznych, a realizowanych ze środków zewnętrznych.

Redakcja:
Anna Rubinkowska

Redaktor naczelna grupy czasopism:
Aldona Kapica

Menedżer produktu:
Alina Sulgostowska

Kierownik marketingu i sprzedaży:
Julita Lewandowska-Tomasiuk

Zdjęcie na okładce:
fotolia.pl

Korekta:
Zespół

Koordynator produkcji:
Mariusz Jezierski

Druk:
MDruk

Skład i łamanie:
Dariusz Ziach

ISBN 978-83-269-2661-7

Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
Warszawa 2013

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa,
tel. [phone], faks 22 617 60 10, e-mail: [e-mail]

NIP: 526-19-92-256, KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie,
XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego,
Wysokość kapitału zakładowego 200.000 zł.

Publikacja „Błędy medyczne – odpowiedzialność lekarza i placówki medycznej. Jak uniknąć kosztownych pułapek”
została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy oraz
doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych.
Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Opublikowane
rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyż-
szym autorzy, konsultanci oraz redakcja nie mogą ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych
w publikacji „Błędy medyczne – odpowiedzialność lekarza i placówki medycznej. Jak uniknąć kosztownych pułapek”
wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

Kup książkę

3

Spistreści

Spis treści

Wstęp ................................................................................................................. 5
1.Podstawyprawnewykonywaniazawodulekarzawkontekście
odpowiedzialnościzabłędymedyczne ............................................................ 7
1.1. Karta praw pacjenta z praktycznym komentarzem ...................................... 8
1.2. Karta praw lekarza z praktycznym komentarzem ....................................... 11

1.2.1. Prawowyborumetodypostępowaniaterapeutycznego ................. 12

1.2.2. Przywilejterapeutyczny ................................................................... 12

1.2.3. Prawodonieinformowaniapacjenta ............................................... 14

1.2.4. Prawodoodmowyleczenia ............................................................. 14

1.2.5. Klauzulasumienia ............................................................................ 16

1.2.6. Prawoudzielaniaświadczeńbezzgodypacjenta ............................. 17

1.2.7. Prawodozmianyzakresuoperacji .................................................. 18

1.2.8. Prawo lekarza do wypoczynku ......................................................... 19

1.2.9. Prawodoochronydóbrosobistych ................................................. 19

2.Zasadywykonywaniazawodulekarza ........................................................... 21
3.Prawapacjenta–katalogzpraktycznymkomentarzem ................................ 23
3.1. Prawodoświadczeńzdrowotnych ............................................................. 24
3.2. Prawodotransparentnejkolejki ................................................................ 29
3.3. Prawodoświadczenianagłego ................................................................. 35
3.4. Prawodoświadczeńwnależytychwarunkach .......................................... 38
3.5. Prawodoinformacji ................................................................................... 42
3.6. Prawopacjentadotajemnicyinformacjiznimzwiązanych ...................... 47
3.7. Prawodowyrażeniazgodynaudzielenieświadczeńzdrowotnych............ 48
3.8. Prawodoposzanowaniagodnościiintymnościpacjenta ......................... 53
3.9. Prawododokumentacjimedycznej ........................................................... 54
3.10.Prawodozgłoszeniasprzeciwuwobecopiniialboorzeczenialekarza ....... 55
3.11.Prawodoposzanowaniażyciaprywatnegoirodzinnego ........................... 61
3.12.Prawopacjentadoopiekiduszpasterskiej .................................................. 64
3.13.Prawopacjentadoprzechowywaniarzeczywartościowych

wdepozycie ............................................................................................... 65

4.Znaczenieirodzajebłędówmedycznychwprzebieguprocesuleczenia .......... 67
4.1. Zasadypostępowaniawprzypadkuzgłoszeniaroszczeńprzezpacjentów ... 69

Kup książkę

5.Dokumentacjamedyczna–zasadyprowadzenia ........................................... 73
5.1. Dokumentowanieprzebieguterapiiiczynnościtowarzyszących .............. 74
5.2. Instytucjazgodyzastępczej,ingerencjasąduwterapię ............................. 76
5.3. Zasadydokonywaniawpisówwdokumentacjimedycznej ....................... 78
5.4. Wypispacjentazeszpitalaikartainformacyjna ......................................... 80
5.5. Udostępnianiedokumentacjimedycznej ................................................... 90
5.6. Formyudostępnianiadokumentacjimedycznejizasadyodpłatności ....... 93
5.7. Podmiotyuprawnionedodostępudodokumentacjimedycznej .............. 94
5.8. Zabezpieczeniedokumentacjimedycznej ................................................. 99
6.Ubezpieczenieododpowiedzialnościcywilnej ............................................. 105
6.1. Ubezpieczenieszpitaliodzdarzeńmedycznych ...................................... 109
7.Postępowaniesądoweipozasądowewsprawiedochodzeniaroszczeń

zabłędymedyczne ...................................................................................... 111

7.1. Postępowaniepozasądowe ...................................................................... 111
7.2. Postępowanieprzedsądemcywilnym .................................................... 114
7.3. Postępowanieprzedwojewódzkąkomisjądospraworzekania

ozdarzeniachmedycznych ...................................................................... 118

Podstawa prawna .................................................................................................. 120
8.Wzorydokumentów .....................................................................................127

8.1. Zgodanadziałaniemedyczne ...................................................................127
8.2. Zgodanaznieczulenie ..............................................................................129
8.3. Oświadczeniapacjenta .............................................................................132
8.4. Wniosekdosąduowydaniezgodyzastępczej ..........................................136
8.5. Zawiadomieniesądurodzinnegoowykonaniuzabieguuosoby

nieprzytomnej ...........................................................................................137

8.6. Protokółkonsyliumlekarskiegodotyczącyprzerwaniareanimacji ...........138
8.7. Wnioskioudostępnieniedokumentacjimedycznej ..................................140
8.8. Odmowaudostępnieniadokumentacjimedycznej ...................................144
8.9. Przekazanieroszczeniaubezpieczycielowi ................................................145
8.10.Odpowiedzinapozewsądowy–przykłady ...............................................146
8.11.Zawiadomienieprokuraturyopodejrzeniuznęcaniasię

nadczłonkiemrodziny ..............................................................................151

Błędymedyczne–odpowiedzialnośćlekarzaiplacówkimedycznej

4

Kup książkę

5

WSTĘP

Oddajemy w Państwa ręce praktyczny poradnik dotyczący odpowie-

dzialności prawnej lekarza i placówki medycznej w procesie leczenia pa-
cjentów. Zawiera on wiele wskazówek dotyczących tego, jak bezpiecznie
wykonywać zawód lekarza i menedżera placówki medycznej w kontekście
wymogów prawa, tak aby w przypadku ewentualnego procesu sądowego
móc skutecznie bronić się przed nieuzasadnionymi roszczeniami ze strony
świadczeniobiorców.

Publikacja opisuje podstawowe prawa lekarza, w tym prawo wyboru

metody postępowania terapeutycznego czy odmowy leczenia. Podpowiada,
jak stosować klauzulę sumienia i kiedy udzielać świadczenia bez zgody
pacjenta, aby nie narazić się na późniejsze zarzuty z jego strony. Mimo
że nie istnieją żadne szczególne regulacje, które można by nazwać kartą
praw lekarza, można je uporządkować w kontekście więzi z pacjentem.

W kolejnych rozdziałach opracowanie przedstawia prawa pacjenta,

m.in. prawo do informacji, tajemnicy, wyrażenia zgody na udzielenie
świadczeń zdrowotnych, dokumentacji medycznej. Ich skatalogowanie
wskazuje medykom i menedżerom zakres wiedzy niezbędny do bezpiecz-
nego prowadzenia działalności i wykonywania zawodu.

Nie bez znaczenia z tego punktu widzenia jest również rzetelne pro-

wadzenie dokumentacji medycznej czy znajomość rodzajów błędów me-
dycznych, czemu autorka również poświęca wiele uwagi.

W dalszej części publikacja podpowiada, na co zwrócić uwagę, wybie-

rając rodzaj polisy ubezpieczeniowej – zarówno od odpowiedzialności

Kup książkę

Błędy medyczne – odpowiedzialność lekarza i placówki medycznej

6

cywilnej, jak i od zdarzeń medycznych – mimo że ta do 1 stycznia 2016 r.
pozostaje dobrowolna.

Wskazuje najskuteczniejsze i najszybsze sposoby rozwiązywania spo-

rów związanych z roszczeniami ze strony pacjentów, które pomagają
uniknąć kosztownych procesów sądowych. Zawiera też wzory dokumen-
tów stosowanych w codziennej praktyce lekarskiej, a także te niezbędne
w przypadku postępowania o dochodzenie roszczeń za błędy medyczne
w sądzie czy przed wojewódzką komisją ds. orzekania o błędach medycznych.

Opracowanie charakteryzuje przystępność języka wolnego od nad-

miernych analiz prawnych. W książce położono nacisk na wskazania
praktyczne opracowane przez prawnika współpracującego wyłącznie
z medykami od kilkunastu lat.

Kup książkę

7

1. PODSTAWY PRAWNE

WYKONYWANIA ZAWODU
LEKARZA W KONTEKŚCIE
ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA BŁĘDY
MEDYCZNE

Proces leczenia można rozpatrywać w wielu warstwach. W mojej oce-

nie zasadnicza, podstawowa jest relacja, jaka powstaje między pacjentem
a lekarzem. W teorii powiada się, że to więź oparta na zaufaniu. Podzie-
lam w pełni to stanowisko. Z perspektywy prawa cywilnego umowa, do
której zawarcia dochodzi w istocie między lekarzem a pacjentem, jest
umową starannego działania (por. art. 734 i nast. ustawy z 23 kwietnia
1964 r. – Kodeks cywilny

1

oraz opracowanie K. Kołakowskiego

2

). Takie

określenie więzi obu podmiotów oznacza uprawnienie do jednoznacznego
wniosku, że obowiązek (zobowiązanie wynikające z komentowanej więzi)
lekarza w żadnym przypadku nie polega na wyleczeniu, lecz na leczeniu,
przy dołożeniu najwyższej staranności. Większość roszczeń kierowanych
przez pacjentów wobec podmiotów wykonujących działalność leczniczą
dotyczy nieosiągnięcia oczekiwanego przez pacjenta skutku. Analiza treści

1

Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.

2

[w:] S. Dmowski, M. Sychowicz, H. Ciepła, K. Kołakowski, T. Wiśniewski, C. Żuławska, J. Gu-

dowski, G. Bieniek,

Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, Warszawa 2011,

komentarz do art. 734.

Kup książkę

Błędy medyczne – odpowiedzialność lekarza i placówki medycznej

8

skarg (pozwów itp.) kierowanych do placówek medycznych pozwala także
wyodrębnić grupę pacjentów niezadowolonych z jakości obsługi pielęg-
nacyjno-opiekuńczej. W kontekście takiej oceny warto rozważyć prawa
i powinności każdego z uczestników procesu terapeutycznego rozumia-
nego jako układ dwustronny, tj. lekarz – pacjent.

1.1. Karta praw pacjenta z praktycznym

komentarzem

Od dnia wejścia w życie postanowień ustawy z 6 listopada 2008 r.

o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta

3

(dalej: ustawa o prawach

pacjenta) katalog praw pacjenta został uporządkowany i niewątpliwie
zyskał na randze. Mimo że ustawa o prawach pacjenta nie poszerzyła go,
jej pojawienie się w obrocie prawnym uprzywilejowało pacjenta w kontak-
cie z lekarzem. Chciałabym stanowczo podkreślić, że jest to stwierdzenie
faktu, nie zaś ocena.

Według ustawy o prawach pacjenta ten ma prawo do:

1) świadczeń zdrowotnych;
2) w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świad-

czeń zdrowotnych – do przejrzystej, obiektywnej, opartej na kryte-
riach medycznych procedury ustalającej kolejność dostępu do tych
świadczeń;

3) uzyskania świadczenia w stanie nagłym;
4) świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością przez

podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych w warunkach odpowia-
dających określonym w odrębnych przepisach wymaganiom facho-
wym i sanitarnym. Przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych osoby
wykonujące zawód medyczny kierują się zasadami etyki zawodowej
określonymi przez właściwe samorządy zawodów medycznych;

5) dokumentacji medycznej;
6) sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza;
7) poszanowania życia prywatnego i rodzinnego;

3

Tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 159 ze zm.

Kup książkę

Błędy medyczne

– odpowiedzialność lekarza

i placówki medycznej

Jak uniknąć kosztownych pułapek

B

łę

d

y m
ed

yc

zn

e – o

dp

ow

ie

dz

ia

ln

oś

ć l

ek

ar

za i p
la

có

w

ki m
ed

yc

zn

ej

UOV15

Agnieszka Sieńko

Kup książkę