Odpowiedzialność prawna
Pojęcie i ogólne zasady odpowiedzialności karnej: *odpowiedzialność prawna polega na obowiązku ponoszenia przewidzianych przez normę sankcji; *odpowiedzialność za czyny własne i cudze (z tytuły uprawnień i obowiązków w stosunku do innych podmiotów, np. rodzice - dzieci); *Rodzaje odpowiedzialności: -odpowiedzialność prawna: dotyczy ona jedynie ludzi, którzy odpowiadają za własne czyny; -odpowiedzialność cywilna: dotyczy osób fizycznych i prawnych, odpowiadać można za czyny własne, zachowania cudze (np. zwierząt) oraz na zasadzie ryzyka, z jakim wiąże się prowadzenie określonej działalności (przy założeniu, że jest to ryzyko wyższe niż w innych dziedzinach); a) z tytułu deliktu, czynu niedozwolonego - naruszenia zakazu lub nakazu - „ex delicto”; delikt prawa cywilnego polega na zawinionym wyrządzeniu szkody innej osobie; b) z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązku powstałego na podstawie czynności prawnej - „ex contractu”; odpowiedzialność znająca sankcję nieważności czynności prawnej i sankcję egzekucyjną; *Inne rodzaje odpowiedzialności: -służbowa: ponoszona przez pracowników wobec pracodawców z powodu naruszenia obowiązków związanych z wykonywanymi czynnościami; -parlamentarna (polityczna): ponoszona solidarnie przez rząd lub indywidualnie przez jego członków wobec Sejmu z powodu niezgodności działania władzy wykonawczej z wolą parlamentu; sankcją jest dymisja na drodze wotum nieufności; -konstytucyjna: dotyczy najwyższych funkcjonariuszy państwowych za czyny niezgodne z konstytucją lub ustawami (delikty konstytucyjne); odp. O quasi-karnym charakterze;
2. Przesłanki odpowiedzialności prawnej na przykładzie odpowiedzialności karnej: *Przesłanki odpowiedzialności karnej: a) popełnienie czynu zabronionego przez ustawę karną obowiązującą w miejscu i czasie jego dokonania, społeczna szkodliwość czynu nie może być znikoma; b) dokonując czynu konieczne jest posiadanie swobody wyboru zachowania; c) osiągnięcie przez dokonującego czyn określonego, minimalnego wieku - w RP 17 lat (15?); d) odpowiedni stan zdrowia psychicznego i rozwoju psychicznego w momencie popełnienia czynu; e) działanie nie zostało podjęte w obronie koniecznej, w stanie wyższej konieczności, oraz w stanie błędu co do okoliczności faktycznych czynu; f) jeżeli odpowiedzialność dotyczy czynu przynoszącego skutek przestępczy, między działaniem a skutkiem musi istnieć związek przyczynowy (adekwatny); g) czy dokonany został w stanie winy (nie ma przestępstwa bez winy - „nemo crimen sine culpa”); przez winę rozumie się stan psychiczny towarzyszący przestępcy dokonującemu czynu, wyróżniamy winy: -umyślną: gdy sprawca działa z premedytacją - chce popełnić delikt albo przewiduje tą możliwość godząc się na to (zamiar pośredni); -nieumyślna: gdy sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu niedozwolonego popełnia go na skutek nie zachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że mógł je przewidzieć;
3. Fikcja powszechnej znajomości prawa: *ignorantia iuris nocet - nieznajomość prawa szkodzi *ignorantia iuris non exculapat - nieznajomość prawa nie usprawiedliwia